(LUẬN VĂN THẠC SĨ) Hợp đồng bảo hiểm hàng hoá vận chuyển bằng đường biển quốc tế
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.64 MB, 124 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN NGỌC MINH
HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM HÀNG HÓA
VẬN CHUYỂN BẰNG ĐƯỜNG BIỂN QUỐC TẾ
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2006
TIEU LUAN MOI download :
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN NGỌC MINH
HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM HÀNG HÓA
VẬN CHUYỂN BẰNG ĐƯỜNG BIỂN QUỐC TẾ
Chuyên ngành : Luật quốc tế
Mã số
: 60 38 60
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Bá Diến
HÀ NỘI - 2006
TIEU LUAN MOI download :
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
MỞ ĐẦU
1
Chương 1: những vấn đề chung về bảo hiểm và bảo hiểm hàng hóa vận
4
chuyển bằng đường biển quốc tế
1.1. Một số khái niệm cơ bản
4
1.2. Lược sử hình thành và phát triển của pháp luật về bảo hiểm
hàng hải
25
1.3. Vai trò của bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển
quốc tế
31
Chương 2: những điểm cơ bản của hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển
35
bằng đường biển quốc tế
Khái quát về hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng
đường biển quốc tế
35
2.2. Đặc trưng và cơ sở pháp lý của hợp đồng bảo hiểm hàng hóa
vận chuyển bằng đường biển quốc tế
42
2.3. Nội dung chủ yếu của hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận
chuyển bằng đường biển quốc tế
51
2.4. Khiếu nại đòi bồi thường tổn thất trong bảo hiểm hàng hóa
vận chuyển bằng đường biển quốc tế
68
Chương 3: hiện trạng thực thi và một số giải pháp hoàn thiện pháp luật
76
2.1
việt nam về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển
quốc tế
3.1. Hiện trạng thực thi pháp luật về bảo hiểm hàng hóa vận
chuyển bằng đường biển quốc tế ở Việt Nam và một số vấn
đề pháp lý đặt ra
76
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về bảo hiểm
hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế
81
KẾT LUẬN
103
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
106
PHỤ LỤC
108
TIEU LUAN MOI download :
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế có vai trò hết
sức quan trọng trong hoạt động ngoại thương của các quốc gia, đặc biệt là
những nước mà vận tải biển là phương thức vận tải chủ yếu trong thương mại
quốc tế như ở Việt Nam.
Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế chịu sự điều
chỉnh của một hệ thống quy phạm pháp luật hết sức phức tạp. Tính chất quốc
tế của việc vận chuyển hàng hóa bằng đường biển địi hỏi một sự tương thích
nhất định giữa luật bảo hiểm hàng hải của mỗi quốc gia với các chuẩn mực
tiên tiến về bảo hiểm hàng hải quốc tế.
Cũng như nhiều nước trên thế giới, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển
bằng đường biển ở Việt Nam là một nghiệp vụ bảo hiểm hàng hải, do đó nó
được điều chỉnh trước tiên bởi Bộ luật hàng hải Việt Nam. Bộ luật hàng hải
Việt Nam đầu tiên được ban hành từ năm 1990, sau hơn 10 năm áp dụng đã
nhường chỗ cho Bộ luật hàng hải Việt Nam năm 2005. Việc ban hành Bộ luật
hàng hải Việt Nam 2005 trong bối cảnh nước ta đang trong giai đoạn chuẩn bị
cho việc gia nhập tổ chức thương mại thế giới có một ý nghĩa to lớn. So với
Bộ luật hàng hải năm 1990, Bộ luật hàng hải năm 2005 có nhiều điểm tiến bộ
vượt trội. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm tiến bộ, bản thân Bộ luật này vẫn
cịn có những hạn chế, khiếm khuyết. Bên cạnh đó, hiện trạng thực thi pháp
luật về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển trong lĩnh vực hàng hải ở nước ta cũng
đặt ra những vấn đề pháp lý cần phải giải quyết. Từ thực tiễn trên cho thấy,
việc nghiên cứu một cách toàn diện những vấn đề pháp lý về hợp đồng bảo
hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế nhằm tìm ra những giải
pháp và kiến nghị hữu dụng cho việc hoàn thiện pháp luật Việt Nam trong
lĩnh vực này trở nên có ý nghĩa quan trọng.
1
TIEU LUAN MOI download :
Xuất phát từ những lý do trên, tác giả luận văn đã lựa chọn nghiên cứu
đề tài "Hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế".
2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Những nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần hồn thiện những vấn đề
lý luận về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế trong khía
cạnh pháp lý. Trên cơ sở chỉ ra những khiếm khuyết của pháp luật bảo hiểm
Việt Nam trong lĩnh vực bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển,
những vấn đề pháp lý đặt ra qua hiện trạng thực thi pháp luật về bảo hiểm
hàng hóa, kết quả nghiên cứu của luận văn là căn cứ cho việc định hướng
hoàn thiện pháp luật bảo hiểm ở Việt Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Mục đích:
Luận văn có mục đích làm rõ những vấn đề căn bản nhất về bảo hiểm và
bảo hiểm hàng hải; đồng thời nhấn mạnh những khía cạnh pháp lý đặc thù của
hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế.
Nhiệm vụ:
Đề đạt được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế, vướng mắc trong
thực tiễn thực thi pháp luật về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường
biển quốc tế tại Việt Nam và các vấn đề pháp lý đặt ra trong thực tiễn.
- Xây dựng các giải pháp và kiến nghị nhằm hướng tới một sự hoàn
thiện hơn trong các quy định của pháp luật Việt Nam về bảo hiểm hàng hóa
vận chuyển bằng đường biển.
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu trong các vấn đề pháp lý trong
quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng
2
TIEU LUAN MOI download :
đường biển quốc tế. Do đó, đối tượng nghiên cứu của luận văn cũng được giới
hạn ở các quy định của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này, bao gồm Bộ
luật hàng hải Việt Nam, Luật kinh doanh bảo hiểm, các quy tắc về bảo hiểm
hàng hóa vận chuyển bằng đường biển hiện hành trong tương quan so sánh
với pháp luật quốc tế và pháp luật nước ngoài.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Các phương pháp được sử dụng trong nghiên cứu của luận văn là:
- Phương pháp duy vật biện chứng, các vấn đề nghiên cứu được giải
quyết từ lý luận đến thực tiễn với việc kết hợp ba quan điểm: quan điểm toàn
diện, quan điểm phát triển và quan điểm lịch sử cụ thể.
- Phương pháp tổng hợp, phân tích, đối chiếu và so sánh trong các
nghiên cứu từ thực tiễn đến việc xây dựng giải pháp, kiến nghị.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung của luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về bảo hiểm và bảo hiểm hàng hóa
vận chuyển bằng đường biển quốc tế.
Chương 2: Những điểm cơ bản của hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận
chuyển bằng đường biển quốc tế.
Chương 3: Hiện trạng thực thi và một số giải pháp hoàn thiện pháp
luật Việt Nam về bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế.
3
TIEU LUAN MOI download :
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢO HIỂM VÀ BẢO HIỂM
HÀNG HÓA VẬN CHUYỂN BẰNG ĐƢỜNG BIỂN QUỐC TẾ
1.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN
1.1.1. Khái niệm bảo hiểm
Ý tưởng tìm cách chống đỡ thiên tai, tai họa đã xuất hiện ngay từ thời
kỳ cổ xưa của nền văn minh nhân loại. Việc dự trữ thức ăn có được từ săn
bắn, hái lượm thời nguyên thủy có thể coi là những hành động có ý thức đầu
tiên của con người nhằm bảo vệ mình trước những rủi ro, bất trắc. Hành động
dự trữ thức ăn của từng cá nhân hoặc từng nhóm người thời cổ xưa xuất phát
từ nhu cầu sinh tồn trong những mùa khan hiếm hoặc những ngày tháng mưa
gió, rét mướt khơng đi kiếm ăn được. Tuy nhiên, thực tiễn cuốc sống đã dạy
cho con người ý thức được rằng nguy cơ đe dọa cuộc sống của họ không chỉ
là thức ăn khan hiếm hay thời tiết khắc nghiệt. Cùng với sự phát triển của xã
hội, bên cạnh việc nảy sinh nhiều loại rủi ro mới thì bản thân các rủi ro truyền
thống cũng trở nên đa dạng hơn và có nguy cơ vượt quá khả năng tự chống đỡ
của từng cá nhân, từng gia đình, thậm chí từng tổ chức kinh tế đơn lẻ. Bắt
nguồn từ thực tế phải chống chọi với nhiều loại rủi ro trong cuộc đấu tranh
sinh tồn, ý tưởng bù đắp thiệt hại mà một số thành viên trong cộng đồng phải
gánh chịu nhờ vào sự đóng góp từ số đơng của các thành viên trong cộng
đồng đã gieo mầm cho sự ra đời và phát triển của hoạt động bảo hiểm ngày
nay.
Ở Việt Nam hiện nay, thuật ngữ "bảo hiểm" được sử dụng chung cho
cả hai loại hình: bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm phi nhân thọ. Theo Điều 7 Luật
kinh doanh bảo hiểm, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc
tế là một trong các nghiệp vụ thuộc bảo hiểm phi nhân thọ, vì vậy mọi vấn đề
4
TIEU LUAN MOI download :
lý luận và thực tiễn được đề cập trong đề tài chỉ liên quan đến lĩnh vực bảo
hiểm phi nhân thọ.
Nghiên cứu kho tàng lý luận về bảo hiểm có thể nhận thấy đã có
nhiều tác giả đưa ra những khái niệm khác nhau về bảo hiểm.
Theo Dr.David Bland:
Bảo hiểm là một hợp đồng theo đó một bên, (gọi là công ty
bảo hiểm) bằng việc thu một khoản tiền (gọi là phí bảo hiểm), cam
kết thanh tốn cho bên kia (gọi là người được bảo hiểm), một khoản
tiền hoặc hiện vật tương đương với khoản tiền đó khi xảy ra một sự
cố đi ngược lại quyền lợi của người được bảo hiểm [6, tr. 11].
Theo Từ điển thuật ngữ kinh doanh bảo hiểm do Bảo Việt phát hành
năm 2002: "Bảo hiểm (Insurance) là cơ chế chuyển giao theo hợp đồng gánh
nặng hậu quả của một số rủi ro thuần túy bằng cách chia sẻ rủi ro cho nhiều
người cùng gánh chịu" [20].
Luật kinh doanh bảo hiểm nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Điều 3, chương 1:
Kinh doanh bảo hiểm là hoạt động của doanh nghiệp bảo
hiểm nhằm mục đích sinh lời, theo đó doanh nghiệp bảo hiểm chấp
nhận rủi ro của người được bảo hiểm, trên cơ sở bên mua bảo hiểm
chấp nhận đóng phí bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm trả tiền bảo
hiểm cho người được bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm [4].
Sự khác nhau trong các quan niệm về bảo hiểm xuất phát từ việc nhìn
nhận bảo hiểm ở các góc độ khác nhau và cách thức tiếp cận khác nhau. Bảo
hiểm là một lĩnh vực rộng lớn và phức tạp hàm chứa yếu tố kinh doanh, pháp
lý, kỹ thuật nghiệp vụ đặc trưng nên khó có thể tìm được một định nghĩa hồn
hảo thể hiện được tất cả các khía cạnh đó.
5
TIEU LUAN MOI download :
Từ những nhận định trên, có thể hiểu: Bảo hiểm là sự cam kết bồi
thường của người bảo hiểm đối với người được bảo hiểm được thực hiện qua
hợp đồng bảo hiểm, theo đó người mua bảo hiểm chấp nhận trả phí bảo hiểm
và người bảo hiểm bồi thường hoặc trả tiền bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo
hiểm.
Khái niệm trên đã hàm chứa những điểm cốt lõi nhất về bảo hiểm kinh
doanh, đó là:
- Đặc thù pháp lý của việc chuyển giao rủi ro bằng bảo hiểm là thực
hiện qua hợp đồng bảo hiểm.
- Hai chủ thể đặc trưng của hợp đồng bảo hiểm là người mua bảo hiểm
và người bảo hiểm (doanh nghiệp bảo hiểm);
- Qua bảo hiểm, hậu quả của rủi ro có thể xảy ra được chuyển giao từ
bên mua bảo hiểm sang bên bảo hiểm theo một cơ chế đặc biệt, bên mua bảo
hiểm trả phí bảo hiểm để đổi lấy "lời hứa" (cam kết) bồi thường hoặc trả tiền
bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm.
- Điều kiện để doanh nghiệp thực hiện cam kết của mình là xảy ra sự
kiện bảo hiểm.
Sự kiện bảo hiểm là sự kiện khách quan do các bên thỏa thuận hoặc do
pháp luật quy định mà khi sự kiện đó xảy ra thì doanh nghiệp bảo hiểm phải
trả tiền bảo hiểm cho người thụ hưởng hoặc bồi thường cho người được bảo
hiểm [4, tr. 10].
1.1.2. Phân loại bảo hiểm
Có thể phân loại hoạt động kinh doanh bảo hiểm theo nhiều tiêu thức
khác nhau. Phạm vi phần này sẽ đề cập tới hai tiêu thức phân loại bảo hiểm
căn bản, đó là: phân loại bảo hiểm theo đối tượng bảo hiểm và phân loại bảo
hiểm theo trình tự ưu tiên áp dụng luật đối với hợp đồng bảo hiểm.
6
TIEU LUAN MOI download :
1.1.2.1. Phân loại bảo hiểm theo đối tượng bảo hiểm
Theo đối tượng bảo hiểm, toàn bộ hoạt động kinh doanh bảo hiểm được
chia thành ba loại: bảo hiểm tài sản; bảo hiểm trách nhiệm dân sự và bảo hiểm
con người. Có thể thấy rõ điều này qua việc phân loại tại khoản 2 Điều 12,
Luật kinh doanh bảo hiểm của nước ta.
Bảo hiểm tài sản là thể loại bảo hiểm trong đó đối tượng bảo hiểm của
hợp đồng bảo hiểm là tài sản và các quyền tài sản. Tài sản được bảo hiểm bao
gồm nhiều chủng loại với những đặc tính riêng, do đó trong thực tế doanh
nghiệp bảo hiểm phải thiết kế nhiều sản phẩm bảo hiểm tương thích với từng
loại tài sản.
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự là loại bảo hiểm trong đó người bảo
hiểm nhận trách nhiệm bồi thường phần trách nhiệm dân sự - trách nhiệm bồi
thường của người được bảo hiểm cho người thứ ba theo cách thức và mức độ
đã thỏa thuận. Trách nhiệm bồi thường của người được bảo hiểm cho người
thứ ba là một dạng trách nhiệm pháp lý bao gồm trách nhiệm bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng và trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng.
Bảo hiểm con người là loại bảo hiểm trong đó tính mạng, sức khỏe,
khả năng lao động và tuổi thọ của người được bảo hiểm là đối tượng bảo hiểm
của hợp đồng bảo hiểm. Trong các hợp đồng bảo hiểm con người, khi xảy ra
sự kiện bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm trả một khoản tiền bảo hiểm hoặc
trợ cấp định kỳ cho người thụ hưởng bảo hiểm. Khác với bảo hiểm tài sản và
bảo hiểm trách nhiệm dân sự, khoản tiền doanh nghiệp bảo hiểm trả cho bên
mua bảo hiểm trong các hợp đồng bảo hiểm con người thường khơng mang
tính chất bồi thường thiệt hại mà đơn thuần chỉ là việc thực hiện cam kết của
doanh nghiệp bảo hiểm trong hợp đồng bảo hiểm.
Theo cách phân loại trên, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường
biển quốc tế là một trong các loại hình bảo hiểm tài sản.
7
TIEU LUAN MOI download :
1.1.2.2. Phân loại bảo hiểm theo nghiệp vụ bảo hiểm
Theo nghiệp vụ bảo hiểm, Luật kinh doanh bảo hiểm Việt Nam chia
hoạt động kinh doanh bảo hiểm thành hai loại bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm
phi nhân thọ. Tại Điều 7 Luật kinh doanh bảo hiểm quy định bảo hiểm nhân
thọ bao gồm 6 nhóm nghiệp vụ và bảo hiểm phi nhân thọ bao gồm 12 nhóm
nghiệp vụ bảo hiểm sau:
1. Bảo hiểm nhân thọ bao gồm:
a) Bảo hiểm trọn đời;
b) Bảo hiểm sinh kỳ;
c) Bảo hiểm tử kỳ;
d) Bảo hiểm hỗn hợp;
đ) Bảo hiểm trả tiền định kỳ;
e) Các nghiệp vụ bảo hiểm nhân thọ khác do Chính phủ quy định.
2. Bảo hiểm phi nhân thọ bao gồm:
a) Bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm tai nạn con người;
b) Bảo hiểm tài sản và bảo hiểm thiệt hại;
c) Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển đường bộ, đường biển,
đường sông, đường sắt và đường không;
d) Bảo hiểm hàng không;
đ) Bảo hiểm xe cơ giới;
e) Bảo hiểm cháy, nổ;
g) Bảo hiểm thân tàu và trách nhiệm dân sự của chủ tàu;
h) Bảo hiểm trách nhiệm chung;
i) Bảo hiểm tín dụng và rủi ro tài chính;
k) Bảo hiểm thiệt hại kinh doanh;
8
TIEU LUAN MOI download :
l) Bảo hiểm nông nghiệp;
m) Các loại nghiệp vụ bảo hiểm phi nhân thọ khác do Chính
phủ quy định [4, tr. 13-14].
Theo cách phân loại trên, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường
biển nói chung và bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế
nói riêng là một trong các nghiệp vụ bảo hiểm thuộc bảo hiểm phi nhân thọ.
Trong bảo hiểm phi nhân thọ, có những nghiệp vụ bảo hiểm thuộc lĩnh
vực hàng hải (bảo hiểm hàng hải) và có những nghiệp vụ bảo hiểm khơng
thuộc lĩnh vực hàng hải (bảo hiểm phi hàng hải). So với bảo hiểm phi hàng
hải, bảo hiểm hàng hải có những nét đặc thù về pháp lý riêng. Chính vì vậy,
tại khoản 3 Điều 12, Luật kinh doanh bảo hiểm có quy định: "3. Hợp đồng
bảo hiểm hàng hải được áp dụng theo quy định của Bộ luật hàng hải; đối với
những vấn đề mà Bộ luật hàng hải không quy định thì áp dụng theo quy định
của Luật này" [4, tr. 17].
Bảo hiểm hàng hải vận chuyển bằng đường biển quốc tế là một trong
các nghiệp vụ bảo hiểm hàng hải. Do đó, hợp đồng bảo hiểm này được điều
chỉnh trước hết bởi Bộ luật hàng hải.
1.1.3. Khái niệm, các loại bảo hiểm hàng hải
Ngành bảo hiểm thế giới đã có bề dày lịch sử phát triển hàng thế kỷ.
Với hợp đồng bảo hiểm cổ xưa nhất còn lưu giữ lại được cho đến ngày nay là
hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận chuyển trên biển Địa Trung Hải phát hành
tại hải cảng Gênes - Italia vào năm 1347, các nhà nghiên cứu lịch sử đều nhận
định rằng sự ra đời bảo hiểm hàng hải mở ra trang đầu tiên cho lịch sử của
ngành bảo hiểm thế giới.
Ban đầu, khái niệm bảo hiểm hàng hải chỉ bao gồm việc bảo hiểm cho
đối tượng bảo hiểm là thân tàu biển và hàng hóa vận chuyển trên tàu biển. Rủi
ro được bảo hiểm trong các hợp đồng bảo hiểm hàng hải đầu tiên cũng chỉ
9
TIEU LUAN MOI download :
bao gồm các hiểm họa của biển (perils of the sea). Tuy nhiên, sự phát triển
của giao lưu thương mại quốc tế bằng đường biển đã kéo theo nhiều nhu cầu
của giới thương gia cần được nhà bảo hiểm đáp ứng trong hợp đồng bảo hiểm
hàng hải. Đòi hỏi thực tiễn này đã mở rộng đối tượng và phạm vi của bảo
hiểm hàng hải như ngày nay.
Trong bảo hiểm hàng hải, người bảo hiểm không chỉ nhận bảo hiểm
cho tàu biển mà còn bảo hiểm cho các hoạt động hàng hải. Hoạt động hàng
hải là hoạt động có liên quan đến việc sử dụng tàu biển vào các mục đích
kinh tế, nghiên cứu khoa học - kỹ thuật, và các mục đích khác. Bảo hiểm
hàng hải ra đời trước tiên và chủ yếu là phục vụ cho đội tàu buôn, đó là các
tàu biển được sử dụng vào các mục đích kinh tế như vận chuyển hàng hóa,
hành khách, thăm dò, khai thác tài nguyên biển, trục vớt, cứu hộ và các mục
đích kinh tế khác.
Bảo hiểm hàng hải bao gồm ba loại bảo hiểm chủ yếu đó là: bảo hiểm
thân tàu biển; bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển và bảo hiểm
trách nhiệm dân sự của chủ tàu biển (bảo hiểm P and I).
Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển bao gồm cả bảo
hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế và bảo hiểm hàng hóa
vận chuyển giữa các cảng biển Việt Nam (trong phạm vi nội thủy và lãnh hải
Việt Nam). Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc tế thực
chất là bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển.
1.1.4 Các bên liên quan trong hợp đồng bảo hiểm hàng hóa vận
chuyển bằng đƣờng biển quốc tế
Như đã đề cập, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển quốc
tế thực chất là bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường
biển. Hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường
biển có mối quan hệ mật thiết với hợp đồng mua bán ngoại thương và hợp
đồng vận chuyển. Vì vậy, ngoài hai chủ thể chủ yếu là doanh nghiệp bảo hiểm
10
TIEU LUAN MOI download :
và bên mua bảo hiểm, hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận
chuyển bằng đường biển cịn liên quan đến nhiều bên khác như người vận
chuyển, người nhận ủy thác hàng hóa, người giao nhận kho vận, …, trong đó
chủ yếu và quan trọng nhất là người vận chuyển.
Để tạo cơ sở cho các nghiên cứu ở các chương sau, trong phần này, đề
tài sẽ đề cập đến khái niệm về các bên liên quan chủ yếu nhất trong hợp đồng
bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển.
- Người bảo hiểm: Là thuật ngữ dùng để chỉ doanh nghiệp được thành
lập tổ chức và hoạt động theo quy định của Luật kinh doanh bảo hiểm và các
quy định của pháp luật có liên quan để kinh doanh bảo hiểm và tái bảo hiểm.
Trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển biển, người bảo hiểm là người chấp
nhận yêu cầu bảo hiểm bằng việc giao kết hợp đồng bảo hiểm, cấp cho bên
mua bảo hiểm hợp đồng bảo hiểm hoặc bằng chứng về hợp đồng bảo hiểm và
chịu trách nhiệm bồi thường những tổn thất và chi phí phát sinh cho hàng hóa
do những rủi ro được bảo hiểm gây ra.
- Người tham gia bảo hiểm: Là tổ chức, cá nhân đứng ra giao kết hợp
đồng bảo hiểm với doanh nghiệp bảo hiểm và đóng phí bảo hiểm. Để có thể
giao kết hợp đồng bảo hiểm, người tham gia bảo hiểm không những phải đảm
bảo quy định về năng lực giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm mà cịn
phải đảm bảo quy định về quyền lợi có thể được bảo hiểm.
Người tham gia bảo hiểm trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu có
thể là người xuất khẩu hoặc người nhập khẩu tùy theo điều kiện thương mại
áp dụng. Chẳng hạn, nếu điều kiện thương mại áp dụng trong hợp đồng mua
bán là điều kiện CIF (cost insurance and freight) hoặc CIP (carriage and
insurance paid to) thì người có trách nhiệm tham gia bảo hiểm cho hàng hóa
là người bán (người xuất khẩu), ngược lại nếu điều kiện thương mại áp dụng
là FOB (free on board); CRF (cost and freight) hoặc FAS (free alongside
ship); … thì hợp đồng bảo hiểm hàng hóa lại do người mua (người nhập
khẩu) tham gia.
11
TIEU LUAN MOI download :
- Người được bảo hiểm: Theo khoản 7 Điều 3 Luật kinh doanh bảo
hiểm: "Người được bảo hiểm là tổ chức, cá nhân có tài sản, trách nhiệm dân
sự, tính mạng được bảo hiểm theo hợp đồng bảo hiểm. Người được bảo hiểm
có thể đồng thời là người thụ hưởng" [4, tr. 10].
Trong hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu, người được bảo
hiểm là những tổ chức, cá nhân có quyền sở hữu lơ hàng được bảo hiểm và là
người được nhận tiền bồi thường của người bảo hiểm khi có sự kiện bảo hiểm
xảy ra. Người được bảo hiểm thường là người nhập khẩu.
Khác với các nghiệp vụ bảo hiểm khác, người được bảo hiểm không
nhất thiết phải có quyền lợi bảo hiểm khi tiến hành bảo hiểm, tuy nhiên, họ
phải có dự tính hợp lý về việc tiếp nhận quyền lợi ấy.
Trường hợp người xuất khẩu là người tham gia bảo hiểm, cùng với
việc gửi hàng, họ phải chuyển nhượng quyền lợi của hợp đồng bảo hiểm cho
người nhập khẩu thông qua việc ký hậu vào đơn bảo hiểm gửi cho người nhập
khẩu.
Tại khoản 3 Điều 226 Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005 quy định:
3. Người được bảo hiểm phải có quyền lợi trong đối tượng
bảo hiểm tại thời điểm xảy ra tổn thất và có thể khơng có quyền lợi
trong đối tượng bảo hiểm tại thời điểm tham gia bảo hiểm. Khi đối
tượng bảo hiểm được bảo hiểm theo điều kiện có tổn thất hoặc
khơng có tổn thất thì người được bảo hiểm vẫn có thể được bồi
thường mặc dù sau khi tổn thất xảy ra mới có quyền lợi bảo hiểm,
trừ trường hợp người được bảo hiểm biết tổn thất đã xảy ra, cịn
người bảo hiểm khơng biết việc đó… [2, tr. 163].
- Người chuyên chở: Là những tổ chức, cá nhân sử dụng phương tiện
vận tải là tàu biển, đảm nhận việc vận chuyển hàng hóa bằng tàu biển theo
yêu cầu của chủ hàng hoặc người được ủy thác.
12
TIEU LUAN MOI download :
Trong vận tải biển, người chuyên chở có thể là chủ tàu hoặc người thuê tàu.
1.1.5. Đối tƣợng bảo hiểm
Trong hợp đồng bảo hiểm tài sản nói chung, bao giờ cũng có một tài sản
hoặc một vật thể dễ bị đe dọa bởi các rủi ro, tài sản hay vật thể đó được gọi là đối
tượng bảo hiểm. Nói một cách khác đối tượng bảo hiểm là tài sản và những lợi
ích liên quan tới tài sản bị đe dọa trước các rủi ro. Chính vì mục đích phục hồi,
an toàn và tái tạo lại đối tượng bảo hiểm mà hợp đồng bảo hiểm được giao kết.
Trong bảo hiểm hàng hải, đối tượng bảo hiểm được quy định tại Điều 225
Bộ luật hàng hải Việt Nam, theo đó:
Đối tượng bảo hiểm hàng hải có thể là bất kỳ quyền lợi vật
chất nào liên quan đến các hoạt động hàng hải mà có thể quy ra tiền,
bao gồm tàu biển, tàu biển đang đóng, hàng hố, tiền cước thể vận
chuyển hàng hóa, tiền cơng vận chuyển hành khách, tiền th tàu, tiền
th mua tàu, tiền lãi ước tính của hàng hóa, các khoản hoa hồng,
chi phí tổn thất chung, trách nhiệm dân sự và các khoản tiền được
bảo đảm bằng tàu, hàng hóa hoặc tiền cước vận chuyển [2, tr. 162].
Như vậy, đối với một hợp đồng bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu đối
tượng bảo hiểm là hàng hóa với đầy đủ các yếu tố cấu thành nên giá trị hàng
tại nơi nhập khẩu bao gồm giá hàng, cước phí vận chuyển, phí bảo hiểm và có
thể bao gồm cả phần lãi ước tính của hàng hóa.
Ban đầu, người bảo hiểm chỉ nhận bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm
trên hành trình đường biển, tức là chỉ bảo hiểm khi hàng hóa được xếp lên tàu
biển và kết thúc khi hàng hóa được dỡ ra khỏi tàu. Ngày nay hợp đồng bảo
hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển được mở rộng để bảo hiểm cho
hàng hóa trên cả quãng đường vận chuyển trên bộ từ kho người bán đến cảng
bốc hàng và từ cảng dỡ hàng đến kho người mua. Khơng những thế, bảo hiểm
hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường biển còn mở rộng để bảo
13
TIEU LUAN MOI download :
hiểm cho cả những hàng hóa vận chuyển đa phương thức mà vận chuyển bằng
đường biển là một trong những phương thức ấy.
Đối tượng bảo hiểm trong các hợp đồng bảo hiểm hàng hóa phải được
chỉ rõ trên đơn bảo hiểm, tính chất và phạm vi quyền lợi của người được bảo
hiểm.
1.1.6 Rủi ro trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đƣờng biển
quốc tế
Trong bảo hiểm hàng hải nói chung và bảo hiểm hàng hóa vận chuyển
bằng đường biển nói riêng, rủi ro là thuật ngữ dùng để chỉ khả năng có thể
gây ra hư hỏng, thiệt hại hoặc hủy hoại đối tượng bảo hiểm.
Rủi ro có thể được bảo hiểm trong các hợp đồng bảo hiểm hàng hải
trước hết là các rủi ro hàng hải. Theo khoản 1 Điều 224 Bộ luật hàng hải Việt
Nam:
Rủi ro hàng hải là những rủi ro xảy ra liên quan đến hành
trình đường biển bao gồm các rủi ro của biển, cháy, nổ, chiến tranh,
cướp biển, trộm cắp, kê biên, quản thúc, giam giữ, ném hàng xuống
biển, trưng thu, trưng dụng, trưng mua, hành vi bất hợp pháp và các
rủi ro tương tự hoặc các rủi ro khác được thỏa thuận trong hợp đồng
bảo hiểm [2].
Cần lưu ý rằng, các rủi ro hàng hải liệt kê trên đây không phải là các
rủi ro mặc nhiên được bảo hiểm trong các hợp đồng bảo hiểm hàng hải. Việc
hợp đồng bảo hiểm đảm bảo cho những rủi ro nào tùy thuộc vào thỏa thuận
giữa người mua bảo hiểm và người bảo hiểm. Thực tế, có nhiều hợp đồng bảo
hiểm hàng hải chỉ nhận bảo hiểm cho một số rủi ro trong những rủi ro có thể
được bảo hiểm kể trên.
14
TIEU LUAN MOI download :
Hoạt động hàng hải là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro song rủi ro
được bảo hiểm phải là những thiên tai, tai nạn bất ngờ của biển gây ra hư hại
hàng hóa và phương tiện chun chở chứ khơng phải mọi rủi ro trên biển.
Trong các đơn bảo hiểm hàng hải cổ xưa nhất, người bảo hiểm chỉ nhận bảo
hiểm cho 4 rủi ro, hiểm họa lớn là: chìm đắm; mắc cạn; cháy nổ; đâm va. Sau
này, do hoạt động thương mại quốc tế ngày càng phát triển, nhu cầu về bảo
hiểm của các thương nhân ngày một cao vì vậy, để thu hút khách hàng các
cơng ty bảo hiểm ngày càng mở rộng phạm vi bảo hiểm của mình.
Các rủi ro trong q trình vận chuyển hàng hóa bằng đường biển
thường được chia thành 4 loại là: rủi ro thông thường; rủi ro phụ; rủi ro riêng
và rủi ro loại trừ.
* Rủi ro thông thường: Là nguồn đe dọa chủ yếu và lớn nhất đối với
các hành trình hàng hải, nó bao gồm hai nhóm rủi ro: nhóm rủi ro chính và
nhóm rủi ro thơng thường khác.
- Nhóm rủi ro chính bao gồm các rủi ro sau:
+ Mắc cạn là hiện tượng đáy tàu chạm sát với đáy biển hoặc chướng
ngại vật do một sự cố bất thường gây ra làm cho tàu không chạy được nữa
khiến hành trình của tàu bị gián đoạn hoặc thậm chí bị chấm dứt. Mắc cạn có
thể gây ra những thiệt hại trực tiếp hoặc gián tiếp cho hàng hóa.
+ Đắm tàu là hiện tượng toàn bộ phần nổi của con tàu bị chìm xuống
dưới nước do một sự cố bất ngờ xảy ra khi đang hành thủy hoặc neo đậu.
Đắm tàu có thể gây ra tổn thất nghiêm trọng cho tàu, hàng, mơi trường và có
thể gây ra tổn thất lớn về con người.
+ Cháy là hiện tượng ơxy hóa có tỏa nhiệt cao gây ra bởi một sự cố
bất ngờ khơng kiểm sốt được xảy ra trên tàu.
+ Đâm va là hiện tượng phương tiện vận chuyển bị va chạm với một
vật thể cố định hoặc di động.
15
TIEU LUAN MOI download :
Đây là những hiểm họa của biển, thường gây ra những tổn thất lớn
cho chủ hàng và chủ tàu.
- Nhóm rủi ro thông thường khác bao gồm các rủi ro sau:
+ Tàu mất tích là hiện tượng tàu khơng đến cảng quy định và chủ tàu
hồn tồn khơng nhận được tin tức về tàu sau một khoảng thời gian hợp lý. Tàu
mất tích thì số hàng hóa chun chở trên tàu được coi là tổn thất toàn bộ thực tế.
+ Ném bỏ xuống biển: ám chỉ hành động ném hàng hóa một phần thiết
bị, dự trữ của tàu xuống biển để làm nhẹ tàu hoặc để tránh nguy cơ nguy hiểm
khác nhằm cứ tàu, hàng khi gặp nạn.
+ Nước cuốn trơi khỏi tàu là hiện tượng hàng hóa bị sóng gạt, bị đứt
dây chằng buộc làm cuốn trôi xuống biển.
+ Dỡ hàng tại cảng lánh nạn: Hàng hóa bị dỡ ở cảng lánh nạn là
trường hợp hàng hóa bị dỡ bắt buộc tại một cảng dọc đường trước khi tới
cảng đích do tàu chở hàng gặp sự cố hoặc nguy cơ đe dọa phải ghé vào ẩn
náu.
+ Phương tiện vận chuyển trên bộ bị lật đổ hoặc trật bánh: rủi ro này
có thể xảy ra đối với hàng hóa trên quãng đường vận chuyển trên bộ từ kho
người bán tới cảng bốc hàng hoặc từ cảng dỡ hàng tới kho của người mua.
+ Nước biển, sông, hồ chảy vào tàu, sà lan, container hoặc nơi chứa
hàng. Đây là hiện tượng nước biển, sông, hồ xâm nhập vào hầm tàu, sà lan,
container, xe nâng hàng, nơi chứa hàng có mái che hay ngồi trời làm hang
hóa bị hư hỏng.
Ngồi những rủi ro trên, nhóm rủi ro thơng thường khác cịn bao gồm
các rủi ro sau:
+ Động đất, núi lửa phun, sét đánh.
+ Mất cắp, giao thiếu hàng hoặc không giao hàng.
16
TIEU LUAN MOI download :
+ Hành vi phi pháp của thuyền trưởng, thủy thủ.
+ Cướp biển.
* Rủi ro phụ: là những rủi ro không phải là rủi ro của biển hay rủi ro
trên biển và được bảo hiểm theo điều kiện bảo hiểm A hoặc điều kiện bảo
hiểm mọi rủi ro trong ICC 1963, bao gồm các rủi ro sau:
- Vỡ, cong, bẹp là hiện tượng hàng hóa bị hư hại hoặc biến dạng do
các tác động cơ học trong quá trình vận chuyển và bốc dỡ.
- Rỉ là hiện tượng hàng kim loại bị ơxy hóa hoặc bị ăn mịn hóa học do
độ ẩm cao hoặc nhiễm a xít.
- Hấp hơi là hiện tượng khơng khí trong hầm hàng có độ ẩm cao
ngưng đọng thành nước làm hỏng hàng.
- Nóng là hiện tượng hàng hóa bị nóng do tính chất riêng của hàng, do
lây từ hàng khác sang, do máy lạnh của tàu bị hỏng hoặc xếp gần buồng máy.
- Lây hại là hiện tượng hàng hóa bị hư hỏng do xếp gần hàng có
hương vị trái ngược hoặc do ký sinh trùng từ hàng này lây sang hàng kia.
- Lây bẩn là hiện tượng hàng hóa bị bẩn do sơn, phẩm màu, dầu mỡ
ngấm qua bao bì.
- Các rủi ro phụ khác: hư hại do móc cẩu, chuột bọ cơn trùng, nấm
mốc, xây xát, rơi vãi, …
* Rủi ro riêng: là những rủi ro chỉ được bảo hiểm khi có thỏa thuận
giữa người được bảo hiểm và người bảo hiểm theo những điều kiện riêng, bao
gồm hai rủi ro sau:
Chiến tranh: rủi ro chiến tranh không chỉ là các hành động thù địch
của các thế lực chính trị tham chiến ở các nước khác nhau mà còn bao gồm
các biến cố như: nội chiến, cách mạng, nổi loạn, xung đột dân sự hoặc do bất
kỳ hành động thù địch nào khác của một thế lực tham chiến hay chống lại thế
17
TIEU LUAN MOI download :
lực đó. Trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển biển, rủi ro chiến tranh chỉ được
bảo hiểm khi hàng hóa đang được vận chuyển trên tàu biển, rủi ro chiến tranh
khơng được bảo hiểm khi hàng hóa đang trên qng đường vận chuyển bộ
hoặc đang nằm trong kho bãi.
Đình cơng: bao gồm các rủi ro đình cơng, cấm xưởng, rối loạn lao
động, phá rối trật tự, hành động khủng bố do bất kỳ người đình cơng, cơng
nhân bị cấm xưởng, bạo động…
* Rủi ro loại trừ: Là những rủi ro không được bảo hiểm trong bất kỳ
trường hợp nào, rủi ro loại trừ bao gồm mọi hư hại, mất mát hoặc chi phí phát
sinh cho hàng hóa được bảo hiểm do các nguyên nhân sau:
- Hành vi xấu, cố ý của người được bảo hiểm.
- Rị chảy thơng thường, hao hụt trọng lượng, giảm thể tích thơng
thường hoặc hao mịn tự nhiên.
- Bao bì đóng gói khơng thích hợp, đóng gói sai quy cách.
- Chuẩn bị hàng hóa khơng đầy đủ, xếp hàng hỏng lên tàu.
- Chậm trễ hành trình và những hậu quả trực tiếp của việc chậm trễ.
- Phương tiện vận chuyển không đủ khả năng đi biển, phương tiện vận
chuyển, container khơng thích hợp với việc vận chuyển an tồn hàng hóa.
1.1.7. Giá trị bảo hiểm - số tiền bảo hiểm - phí bảo hiểm
- Giá trị bảo hiểm: Luật kinh doanh bảo hiểm khơng có quy định về
giá trị bảo hiểm, tuy nhiên, có thể tìm thấy định nghĩa về giá trị bảo hiểm
trong Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005. Trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển
bằng đường biển nói chung và bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường
biển quốc tế nói riêng, "giá trị bảo hiểm của hàng hóa là giá trị hàng hóa ghi
trên hóa đơn ở nơi bốc hàng hoặc giá thị trường ở nơi và thời điểm bốc hàng
18
TIEU LUAN MOI download :
cộng với phí bảo hiểm, tiền cước vận chuyển và có thể cả tiền lãi ước tính".
(khoản 2 Điều 232 Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005). Như vậy, theo quy định
trên, giá trị bảo hiểm của hàng hóa được xác định trên cơ sở giá trị hàng hóa
tại cảng đến cuối cùng trong hành trình vận chuyển hàng hóa.
- Số tiền bảo hiểm: Luật kinh doanh bảo hiểm quy định: "Số tiền
bảo hiểm là số tiền mà bên mua bảo hiểm yêu cầu bảo hiểm cho tài sản đó"
(Điều 41, Luật kinh doanh bảo hiểm).
Quy định tương đương có thể tìm thấy tại điều 233 Bộ luật hàng hải
Việt Nam 2005, theo đó: "1. Khi giao kết hợp đồng bảo hiểm, người được bảo
hiểm phải kê khai số tiền cần bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm (sau đây gọi
là số tiền bảo hiểm)" [2, tr. 169].
Cả hai khái niệm nêu trên đều tương đồng về ngữ nghĩa bởi lẽ đều
khẳng định số tiền bảo hiểm là khoản tiền mà người mua bảo hiểm kê khai
theo nhu cầu bảo hiểm cho đối tượng bảo hiểm của họ. Tuy nhiên, trong thực
tế không phải mọi nhu cầu về số tiền cần bảo hiểm của bên mua bảo hiểm đều
được người bảo hiểm chấp nhận. Chẳng hạn trong bảo hiểm mất cắp xe ô tô,
người mua bảo hiểm muốn bảo hiểm với số tiền bảo hiểm bằng giá trị của xe
song người bảo hiểm chỉ nhận bảo hiểm với một số tiền bảo hiểm thấp hơn
giá trị xe nhằm gắn trách nhiệm của người được bảo hiểm trong việc bảo quản
xe của mình.
Về nguyên tắc người bảo hiểm chỉ chấp nhận một bản hợp đồng bảo
hiểm có số tiền bảo hiểm tối đa bằng giá trị bảo hiểm, nhằm tránh các hiện
tượng gian lận, trục lợi trong quan hệ bảo hiểm.
Với bản hợp đồng bảo hiểm có số tiền bảo hiểm bằng giá trị hàng hóa
được gọi là bảo hiểm đúng giá trị (full Insurance). Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác
nhau như: do nguyện vọng của người mua bảo hiểm chỉ muốn đảm bảo một
phần giá trị hàng hóa; do giá cả hàng hóa biến động trong thời hạn bảo hiểm
19
TIEU LUAN MOI download :
hoặc do việc định giá hàng hóa khơng chính xác…, có thể dẫn đến các trường
hợp:
+ Số tiền bảo hiểm của hợp đồng thấp hơn giá trị hàng hóa được bảo
hiểm. Trường hợp này, gọi là bảo hiểm dưới giá trị (Under Insurance) và
người được bảo hiểm sẽ tự chịu lấy số tiền tổn thất ở phần giá trị không được
bảo hiểm.
+ Số tiền bảo hiểm vượt quá giá trị hàng hóa được bảo hiểm. Trường
hợp này, gọi là bảo hiểm trên giá trị (Over Insurance). Trong bảo hiểm hàng
hóa xuất nhập khẩu người bảo hiểm có thể chấp nhận số tiền bảo hiểm của
hợp đồng lớn hơn giá trị bảo hiểm, tuy nhiên, số tiền bảo hiểm vượt trội đó
chỉ được chấp nhận khi coi nó là số lãi có thể của cơng việc bn bán (lãi ước
tính) và nó khơng lớn hơn 10% trị giá hàng hóa được bảo hiểm, số vượt trội
nữa sẽ khơng có hiệu lực.
- Phí bảo hiểm: "Là khoản tiền mà bên mua bảo hiểm phải đóng cho
doanh nghiệp bảo hiểm theo thời hạn và phương thức do các bên thỏa thuận
trong hợp đồng bảo hiểm" (khoản 11 Điều 3 Luật kinh doanh bảo hiểm).
Trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu vận chuyển bằng đường
biển phí bảo hiểm được xác định bằng tích số giữa tỷ lệ phí và số tiền bảo
hiểm của hợp đồng. Thực tế, tùy thuộc vào thỏa thuận trong hợp đồng bảo
hiểm, phí bảo hiểm có thể đóng bằng tiền Việt Nam hoặc ngoại tệ.
1.1.8. Tổn thất, giám định và bồi thƣờng
1.1.8.1. Tổn thất và các chi phí
Khơng có định nghĩa về tổn thất cũng như các chi phí trong Bộ luật
hàng hải, Bộ luật dân sự hay Luật kinh doanh bảo hiểm hiện hành ở Việt
Nam. Tuy nhiên, trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển biển, tổn thất là thuật ngữ
dùng để chỉ tình trạng mất mát, hư hại hay giảm giá trị, giá trị sử dụng của hàng
20
TIEU LUAN MOI download :
hóa được bảo hiểm do sự tác động của rủi ro. Tổn thất và rủi ro có mối quan hệ
chặt chẽ trong đó rủi ro là nguyên nhân, tổn thất là hậu quả. Chi phí là các khoản
tiền mà người được bảo hiểm đã chi ra hoặc phải đóng góp liên quan đến việc
đề phòng hạn chế tổn thất cho hàng hóa, bốc dỡ lưu kho tại cảng lánh nạn,
khiếu nại người thứ ba, cứu hộ, giám định tổn thất…. Người bảo hiểm chỉ bồi
thường những tổn thất và chi phí phát sinh do rủi ro được bảo hiểm gây ra.
Nếu căn cứ vào quy mô và mức độ tổn thất, tổn thất được chia thành
tổn thất toàn bộ và tổn thất bộ phận. Nếu căn cứ vào tính chất liên quan và
trách nhiệm của các bên đối với tổn thất, tổn thất được chia thành tổn thất
chung và tổn thất riêng.
Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005 chỉ định nghĩa về tổn thất tồn bộ mà
khơng có định nghĩa về các loại tổn thất khác. Tại Điều 254 Bộ luật này, tổn
thất toàn bộ trong bảo hiểm hàng hải được chia thành tổn thất tồn bộ ước
tính và tổn thất tồn bộ thực tế, theo đó:
1. Tổn thất tồn bộ ước tính là tổn thất do tàu biển, hàng hóa
bị hư hỏng mà xét thấy khơng thể tránh khỏi tổn thất tồn bộ hoặc
chi phí sửa chữa, phục hồi vượt quá giá trị của tàu biển sau khi sửa
chữa hoặc vượt quá giá thị trường của hàng hóa đó tại cảng trả
hàng; trong trường hợp này, người được bảo hiểm phải gửi tuyên bố
từ bỏ đối tượng bảo hiểm đến người bảo hiểm trước khi yêu cầu trả
tiền bảo hiểm.
2. Tổn thất toàn bộ thực tế là tổn thất, do tàu biển, hàng hóa
bị phá hủy, hư hỏng tồn bộ mà khơng phục hồi được hoặc tàu biển
mất tích cùng hàng hóa; trong trường hợp này, người được bảo
hiểm có thể địi người bảo hiểm bồi thường tồn bộ số tiền bảo
hiểm mà không phải tuyên bố từ bỏ đối tượng bảo hiểm [2, tr. 181].
21
TIEU LUAN MOI download :
Thực tế, trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển các
loại tổn thất trên được hiểu như sau:
- Tổn thất toàn bộ: Là sự mất mát, hư hỏng hồn tồn hàng hóa được
bảo hiểm. Tổn thất tồn bộ đối với hàng hóa cũng được chia thành hai loại:
tổn thất toàn bộ thực tế và tổn thất toàn bộ ước tính.
+ Tổn thất tồn bộ thực tế là tổn thất trên thực tế hàng đã bị mất toàn
bộ giá trị và giá trị sử dụng như: hàng bị phá hủy, hủy hoại hoàn toàn do cháy,
nổ, thối rữa…; hàng khơng cịn khả năng lấy lại được do bị chiếm giữ, tước
đoạt, tịch thu; hàng chở trên tàu bị đắm khơng có khả năng trục vớt…; hàng
bị mất hồn tồn giá trị sử dụng như xi măng ướt nước bị đông cứng, gạo bị
mốc đen, đường bị chảy nước…; hàng chở trên tàu bị mất tích.
+ Tổn thất tồn bộ ước tính: Là dạng tổn thất khơng thể tránh khỏi tổn
thất toàn bộ thực tế hoặc nếu bỏ ra chi phí để cứu hàng, sửa chữa, tu bổ lại và
chở về cảng đích thì những chi phí này vượt q giá trị hàng hóa tại đó. Muốn
được bồi thường theo tổn thất tồn bộ ước tính thì người được bảo hiểm phải
thông báo cho người bảo hiểm bằng văn bản ý định từ bỏ hàng và chuyển mọi
quyền lợi đối với hàng hóa được bảo hiểm cho người bảo hiểm (thơng báo từ bỏ
hàng hóa), đồng thời u cầu người bảo hiểm bồi thường toàn bộ số tiền bảo
hiểm.
Các quy định về từ bỏ hàng hóa để địi bồi thường tổn thất tồn bộ ước
tính có thể tìm thấy tại mục 7 chương XVI Bộ luật hàng hải Việt Nam 2005,
từ điều 250 đến điều 255.
Quyền từ bỏ hàng hóa của người được bảo hiểm được thừa nhận khi
xét thấy đối tượng bảo hiểm bị tổn thất toàn bộ là khơng thể tránh khỏi hoặc
chi phí sửa chữa, vận chuyển hàng hóa đến cảng trả hàng là cao hơn so với
giá thị trường của hàng hóa đó tại cảng trả hàng (Điều 250 Bộ luật hàng hải
Việt Nam 2005).
22
TIEU LUAN MOI download :
