Xây dựng website rừng ngập mặn Việt Nam

HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA CÁC NHÀ NGHIÊN CỨU TRẺ

| 11/2019

XÂY DỰNG WEBSITE RỪNG NGẬP MẶN VIỆT NAM
NGUYỄN THỊ LINH CHI1,*,
PHẠM VĂN NGỌT2,**, PHẠM ĐÌNH VĂN2,***
1
Trường THPT Trần Văn Ơn, Thủ Dầu Một, Bình Dương
2
Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh
*
Email:
**
Email:
***
Email:
Tóm tắt: Website Rừng ngập mặn Việt Nam ( được xây
dựng dựa trên quá trình tổng hợp tài liệu, điều tra và các nghiên cứu bổ sung. Website
bao gồm các thơng tin cơ bản về rừng ngập mặn: tình hình phân bố, sự đa dạng loài
thực vật và động vật, đặc điểm thích nghi của thực vật và động vật, vai trò, sự suy
giảm và hiện trạng bảo tồn rừng ngập mặn. Nó cung cấp những thơng tin hữu ích
nhằm đánh giá hiện trạng, nhận biết tầm quan trọng, nâng cao hiểu biết về rừng ngập
mặn, từ đó, có ý thức bảo vệ hệ sinh thái này.
Từ khóa: Đa dạng, phân bố, thích nghi, suy giảm rừng, rừng ngập mặn.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Rừng ngập mặn (RNM) có vai trị quan trọng trong việc điều hịa khí hậu, ngăn chặn gió
bão, hạn chế xói lở, mở rộng diện tích đất liền và bảo vệ cuộc sống của cư dân vùng ven biển.
Tuy nhiên, diện tích và chất lượng RNM trên thế giới nói chung và ở nước ta nói riêng đang
suy giảm do nhiều ngun nhân. Trước tình hình khí hậu biến đổi, các hiện tượng thời tiết cực

đoan xuất hiện ngày càng nhiều và sự gia tăng tần suất các cơn bão ở nước ta thì vai trị của
RNM ven biển càng to lớn. Do đó, việc giáo dục nâng cao nhận thức cho học sinh, sinh viên và
cộng đồng về hệ sinh thái RNM là cần thiết. Với tốc độ bùng nổ thông tin như hiện nay, giáo
dục bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng qua internet rất nhanh chóng, thuận tiện và hiệu quả.
Website “Rừng ngập mặn Việt Nam” chứa đựng các thông tin về sự phân bố, đa dạng động
thực vật, thích nghi, vai trị, bảo tồn RNM,… giúp mọi người có thể nhanh chóng truy cập, tra
cứu thông tin về hệ sinh thái này.
2. ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng, thời gian nghiên cứu
- Nguồn dữ liệu, số liệu nghiên cứu để xây dựng Website RNM Việt Nam.
- Từ tháng 10/2018 đến 8/2019.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Phương pháp sưu tầm, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp tài liệu
Để xây dựng nội dung cho website về RNM Việt Nam, các thông tin từ các cơng trình
khoa học đã cơng bố, các trang web, cũng như các tài liệu đã xuất bản được thu thập, tổng hợp,
biên soạn. Ngoài ra, các dữ liệu được bổ sung qua điều tra, nghiên cứu đặc điểm thích nghi của
thực vật ở rừng ngập mặn.
2.2.2. Điều tra bổ sung dữ liệu về rừng ngập mặn
a. Khảo sát thực địa
Khảo sát RNM Cần Giờ, TP.HCM: 9/1/2019 – 25/6/2019 bao gồm 5 đợt, mỗi đợt kéo dài
từ 1 - 2 ngày; RNM Cà Mau, Bạc Liêu: 12 - 15/4/2019.
Chụp hình về các sinh cảnh RNM, một số lồi động thực vật, các lồi thủy sản có giá trị.
327


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ

| HTKH 2019

b. Phương pháp thu mẫu

Đối với thực vật: thu mẫu các lồi cây ngập mặn chính thức.
Đối với động vật: chụp hình một số động vật ở RNM như thú, cá, các loài thủy sản.
c. Định loại các mẫu
- Đối với các mẫu thực vật: Dựa vào tài liệu Cây cỏ Việt Nam của Phạm Hoàng Hộ (1999
- 2003), The Botany of Mangroves của Tomlinson (2016) để định loại các mẫu thực vật thu
được [1], [2].
- Đối với động vật: Nhờ các chuyên gia giám định các mẫu thu được.
2.2.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm thích nghi của thực vật
Dùng dao lam cắt lát mỏng các lá bánh tẻ, thân và rễ của một số loài thực vật và các mẫu
được nhuộm kép theo phương pháp của Trần Công Khánh [3].
2.2.4. Phương pháp thiết kế website
- Thiết kế Website: Website được thiết kế bởi Phịng Cơng nghệ thơng tin, Trường Đại
học Sư phạm TP. HCM. Website sử dụng mã nguồn mở WordPress và MySQL để quản lý cơ
sở dữ liệu.
- Nhập các thông tin vào website: Các dữ liệu về RNM được nhập vào website. Dữ liệu
gồm: Phân bố rừng ngập mặn; đa dạng thành phần loài thực vật và động vật; đặc điểm thích
nghi của thực vật và động vật RNM; sinh khối RNM; vai trò của RNM; suy giảm RNM; bảo
tồn RNM.
- Hoàn chỉnh website: Sau khi website thực hiện xong, chúng tôi tiến hành khảo sát 30
giáo viên Sinh học, 100 sinh viên Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh
về Website bằng cách giới thiệu địa chỉ truy cập Website, phát phiếu khảo sát về hình thức, nội
dung và ý nghĩa của website. Thu hồi các phiếu khảo sát, sửa chữa và hoàn chỉnh website.
3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Cấu trúc website “Rừng ngập mặn Việt Nam”

Hình 1. Sơ đồ cấu trúc website “Rừng ngập mặn Việt Nam”
328


HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA CÁC NHÀ NGHIÊN CỨU TRẺ

| 11/2019

- Website “Rừng ngập mặn Việt Nam” có tên truy cập là: />- Cấu trúc: Thể hiện ở sơ đồ hình 1.
- Trang chủ:
+ Website mặc định vào Trang chủ với phần Giới thiệu về RNM, tầm quan trọng của
RNM Việt Nam và sự cần thiết của website này.
+ Các mục trên thanh menu ngang gồm: Trang chủ, Phân bố, Đa dạng, Thích nghi, Sinh
khối, Vai trị, Suy giảm, Bảo tồn, Liên hệ, Tài khoản. Nhấp chuột vào mỗi mục để mở ra liên
kết trong thẻ mới.
+ Bên phải phần Giới thiệu có mục Tìm kiếm cho phép tìm được mọi bài viết có trong
Website; Bài viết mới: liệt kê các bài viết đăng trong thời gian gần nhất và Lượt truy cập website.

Hình 2. Trang chủ website “Rừng ngập mặn Việt Nam”

3.2. Nội dung của website “Rừng ngập mặn Việt Nam”
- Phân bố RNM: Gồm 3 bài viết về sự phân bố của RNM trên thế giới, ở Việt Nam và
diễn thế RNM [4].
- Đa dạng sinh học RNM:
+ Đa dạng thực vật:
Phân biệt cây ngập mặn thực sự và cây tham gia RNM, thống kê các loài cây ngập mặn
trên thế giới và ở Việt Nam.
Liệt kê và mơ tả đầy đủ tên lồi, tên khoa học, tên đồng danh, tên khác, đặc điểm, nơi sống,
phân bố, cơng dụng của 38 lồi cây ngập mặn thực sự và 44 loài cây ngập mặn tham gia [5], [6].
329


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ

| HTKH 2019

Hình 3. Mơ tả lồi Cóc đỏ

+ Đa dạng động vật:
Khái quát hiện trạng của các loài trong RNM, giới thiệu một số lồi thường gặp hoặc có
giá trị kinh tế.
Mơ tả tên khoa học, đặc điểm, môi trường sống và hình ảnh của 19 lồi thuộc Lớp Hai
mảnh vỏ, 14 loài thuộc Lớp Chân bụng và 18 loài thuộc Lớp Giáp xác [5].
Danh mục 283 loài cá, 16 loài lưỡng cư, 37 lồi bị sát, 133 lồi chim và 19 lồi thú RNM
Cần Giờ [7].
Mơ tả danh pháp khoa học, đặc điểm, hình minh họa của 35 lồi cá, 26 lồi chim
RNM [5], [7],...

Hình 4. Mơ tả lồi Cá Hiên chấm

- Đặc điểm thích nghi:
+ Đặc điểm thích nghi của thực vật RNM: mơ tả các đặc điểm thích nghi của rễ (rễ chống,
rễ hô hấp, rễ đầu gối), thân (tổ chức thơng khí, chứa khí, mạch gỗ nhỏ, nhiều), lá (có tổ chức
chứa nước để pha lỗng muối thừa, tích lũy muối ở lá, thích nghi với ánh sáng vùng triều), trụ
mầm (hiện tượng thai sinh, bán thai sinh) và thích nghi sinh lý (cân bằng muối, cân bằng nước)
của các loài cây ngập mặn thuộc nhiều họ khác nhau.
+ Đặc điểm thích nghi của động vật RNM: mơ tả một số đặc điểm thích nghi của một số
động vật phổ biến và đặc trưng cho RNM như cá thòi lòi, cua, còng, cá sấu hoa cà,…
- Sinh khối RNM: trình bày khái niệm, đặc điểm và một vài số liệu về sinh khối RNM,
năng suất RNM và năng suất lượng rơi.
330


HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA CÁC NHÀ NGHIÊN CỨU TRẺ

| 11/2019

- Vai trị của RNM: phân tích vai trị kinh tế - xã hội và vai trò sinh thái - môi trường của
RNM: RNM cung cấp sản phẩm lâm nghiệp, cung cấp thức ăn, nơi ở cho các loài thủy sản, duy
trì bền vững năng suất thủy sản ven bờ, cung cấp dịch vụ hệ sinh thái RNM, RNM là lá phổi
xanh, quả thận xanh, bức tường xanh,…
- Suy giảm RNM: Website phân tích hiện trạng và nguyên nhân gây suy giảm RNM ở
Việt Nam, như: Phá rừng ngập mặn làm đầm nuôi tôm, khai thác quá mức làm giảm sút chất
lượng RNM, phá RNM lấy đất sản xuất nông nghiệp, phá RNM để làm ruộng muối, phá RNM
do khai thác khống sản, RNM suy giảm do đơ thị hóa, ơ nhiễm mơi trường, gió bão, sóng biển
tàn phá rừng ngập mặn,… Trên cơ sở đó, chúng tơi đề xuất một số biện pháp bảo vệ RNM:
Tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục để nâng cao nhận thức của cộng đồng trong công
tác quản lý bảo vệ rừng. Cần nghiên cứu xây dựng các mơ hình sinh kế bền vững cho người
dân vùng RNM, mơ hình phát triển nuôi trồng thủy sản gắn với trồng rừng ngập mặn mang lại
hiệu quả kinh tế rất khả quan và bền vững; đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng (giao thơng, điện,
nước sinh hoạt…), các cơng trình phúc lợi xã hội nhằm góp phần cải thiện và nâng cao đời sống
vật chất và tinh thần nhân dân; thường xuyên rà soát các văn bản quy phạm pháp luật để đề xuất
chỉnh sửa, bổ sung cho phù hợp với thực tiễn cũng như đặc điểm riêng từng vùng.
- Bảo tồn RNM: Website đã liệt kê một số Vườn Quốc gia và Khu Dự trữ Sinh quyển,
như: Bái Tử Long, Cát Bà, Xuân Thủy, Mũi Cà Mau, châu thổ sông Hồng, Khu Ramsar Cơn
Đảo,… Ngồi ra, website cũng minh họa một số hoạt động giáo dục bảo tồn RNM, như tuyên
truyền, tập huấn, tham quan, tìm hiểu,…
Bản quyền website thuộc Khoa Sinh học, trường Đại học Sư phạm TP. HCM, hàng năm
chúng tôi sẽ cập nhật, phát triển dữ liệu về RNM tạo ra kênh tham khảo có giá trị đối với sinh
viên, nghiên cứu viên và cộng đồng. Đồng thời, tăng cường các hoạt động giáo dục bảo vệ
RNM nhằm nâng cao hiểu biết, nhận thức về tầm quan trọng của RNM, từ đó có ý thức bảo vệ
RNM và tuyên truyền mọi người cùng tham gia.
4. KẾT LUẬN
Website RNM Việt Nam đưa ra bức tranh chung về hệ sinh thái RNM ở nước ta, về phân
bố, đa dạng sinh học, thích nghi, sinh khối, vai trị, suy giảm và bảo tồn trên cơ sở tham khảo

các tài liệu đã có và thực địa, tìm hiểu, thu mẫu bổ sung. Website cung cấp cho độc giả khá đầy
đủ và chi tiết về RNM, như: mơ tả các lồi động thực vật RNM, đặc điểm thích nghi của động,
thực vật RNM kèm theo các hình ảnh minh họa; các vai trị kinh tế - xã hội và sinh thái – môi
trường của RNM,… tiện lợi cho việc tra cứu, nghiên cứu, tìm hiểu. Website là trang cung cấp
thông tin cho học sinh, sinh viên và cộng đồng về các kiến thức cơ bản liên quan đến RNM và
thơng qua đó giúp mọi người biết được tầm quan trọng của hệ sinh thái RNM, từ đó có trách
nhiệm đối với việc khơi phục, bảo tồn hệ sinh thái này.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Phạm Hoàng Hộ (2003). Cây cỏ Việt Nam (Quyển I, II, III), NXB Trẻ, thành phố Hồ Chí Minh.
[2] Tomlinson, P.B. (2016). The Botany of Mangroves, Second Edition. Cambridge University
Press. doi:10.1017/CBO9781139946575.
[3] Trần Cơng Khánh (1981). Thực tập hình thái và giải phẫu thực vật, NXB Đại học và Trung học
chuyên nghiệp, Hà Nội.
[4] Phan Nguyên Hồng (Chủ biên), Trần Văn Ba, Viên Ngọc Nam, Hoàng Thị Sản, Vũ Trung Tạng,
Lê Thị Trễ, Nguyễn Hồng Trí, Mai Sỹ Tuấn và Lê Xn Tuấn (1999). Rừng ngập mặn Việt
Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.
331


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM, ĐẠI HỌC HUẾ

| HTKH 2019

[5] Phạm Văn Ngọt và cộng sự (2012). Xây dựng bộ mẫu sinh vật rừng ngập mặn và giáo dục nâng
cao nhận thức bảo vệ rừng cho học sinh phổ thông trung học ở vùng ven biển Nam Bộ, Trường
Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh.
[6] Phạm Văn Ngọt, Nguyễn Thị Thanh Tâm, Thái Kế Quân (2012). Báo cáo tổng kết đề tài cấp cơ
sở: “Xây dựng cơ sở dữ liệu thực vật Khu Dự trữ Sinh quyển Cần Giờ - thành phố Hồ Chí
Minh”, Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh.
[7] Lê Đức Tuấn (2014). Tài nguyên môi trường hệ sinh thái nhân văn Khu Dự trữ Sinh quyển Rừng

ngập mặn Cần Giờ, NXB Nông nghiệp, Hà Nội.

Title: CONSTRUCTING MANGROVE FORESTS WEBSITE IN VIETNAM
Abstract: The website Mangrove forests in Vietnam ( was established through
the process of synthesizing documents, investigations, and additional research. This website contains
basic data about the mangrove such as distribution, diversity of plants and animal species, plant and
animal adaptation characteristics, roles, degradation, and mangrove conservation. It provides valuable
information for assessing the current situation, recognizing the importance of mangroves, improving the
understanding of mangrove forests, and then having the sense to protect the mangrove ecosystem.
Keywords: Diversity, distribution, adaptation, mangrove degradation, mangrove forest.

332