KHẢO sát mối TƯƠNG QUAN GIỮA CẠNH YONI với CẠNH TƯỜNG TRONG THÁP

KHẢO SÁT MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA CẠNH YONI VỚI CẠNH TƯỜNG
TRONG THÁP
CHAMPA
(Tác giả: Lê Trí Cơng – Jaya Thiên)

Trong các nghiên cứu về kiến trúc đền-tháp Champa, cho đến nay chúng ta
chỉ biết đến các đề tài giới thiệu về phong cách kiến trúc, nghệ thuật điêu
khắc đền-tháp. Ngoài các bài viết mà chúng tơi đã có dịp giới thiệu khái
quát về mối tương quan giữa toán học và kiến trúc thông qua bài: “Vũ trụ
quan đền tháp Champa; Tỉ lệ vàng và module cơ thể người trong kiến trúc
Champa”. Thì, hiện nay chúng ta vẫn chưa biết đến, hay có một nghiên
cứu/bài viết cụ thể nào đề cập đến mối tương quan giữa toán học và nghệ
thuật kiến trúc Champa. Nay, chúng tôi với tham vọng và muốn dẫn dắt các
bạn đến với một góc nhìn khác trong đề tài nghiên cứu về nghệ thuật kiến
trúc Champa và cũng chỉ ra công thức hạt nhân trong đề tài nhỏ này.
Kiến trúc đền-tháp Champa được biết như một cách hiểu biết của người
Champa về vũ trụ/biểu diễn sự hiểu biết về vũ trụ dưới dạng một đồ án kiến
trúc, hay mối tương quan giữa con người Champa với vũ trụ đó, tương ứng
giữa một Atman với Bharman, đó chính là biểu hiện của sự hiểu biết về một
“Triết học Champa”.
Trước khi đi đến chi tiết của bài viết, chúng ta cùng điểm lại những tri thức
dân gian đã và đang được áp dụng như một gợi mở về một ý niệm mà ở đó
bí mật đang được cất giấu bên trong. Trong các văn bản được lưu truyền về
câu chuyện sáng thế kỷ về người mẹ xứ sở Po Ina Nagar, trong đó các gợi ý
về những con số, cấu trúc của các ngôi sao, hành tinh để tạo thành một Po
Ina Nagar hay nói cách khác, chính Po Ina Nagar là biểu tượng đại diện cho
vũ trụ này.
Hay như câu lưu truyền “Cham ngak Bimong di batuk ahaok” tạm dịch
“Người Cham dựng đền ở/tại sao Thất tinh”. Và có lẽ sự thất truyền đã
khiến chúng ta hiểu không đầy đủ trọn vẹn văn bản của nó để mà sự diễn
giải của chúng ta chỉ trong phạm vi hạn hẹp về một ý niệm phương hướng

lấy nhóm sao Thất tinh làm chủ để xác định hướng Bắc cùng với sự xuất
hiện của Mặt trời để xác định được hai trục quan trọng để xác định rõ về
phương hướng Bắc-Nam, Đông-Tây, hay cấu trúc gồm 7 ngơi sao chính và
2 ngơi sao phụ hợp thành một cấu trúc năng lượng chủ hay trung tâm năng
lượng (chú ý con số 7-9). (Chúng tơi sẽ diễn giải nó ở một bài viết khác).


Người Cham quan niệm mỗi con người chúng ta tự là một tồ tháp Kalan,
nó tương ứng vớ sự hiểu biết của chúng ta về mối tương quan giữa con
người và vũ trụ hay giữa một Atman với Brahman, thông qua “sợi chỉ thơng
thiêng”.
Những ngun tắc bắt buộc về kích thước được quy định rõ ràng từ việc xây
dựng nhà cửa, xây dựng các cơng trình tơn giáo, tín ngưỡng như dựng Kut
rựng rạp, nhà lễ cho các đám của người Cham hay ngay cả trong những vật
dụng sinh hoạt đều áp dụng tỉ lệ cơ thể người làm chuẩn. Đó là cái căn bản
để đi vào sự hiểu biết về kiến trúc đền tháp Champa. Mà ở đó, sự hiểu biết
về con người, về cái bản thể mà tỉ lệ kích thước của nó được xem như một
cấu trúc hoàn chỉnh để biểu diễn sự hiểu biết của chúng ta về cấu trúc vũ trụ
thơng qua một đồ hình tổng thể của kiến trúc đền tháp.
Kiến trúc đền-tháp Champa với đồ hình vng hay chữ nhật đối xứng được
phát triển từ một hình vng cơ sở theo một tỉ lệ (cơng thức) nhất định
khiến cho tổng thể hài hồ cân đối tương ứng với tỉ lệ con người, mà ở đó
việc xác định được hạt nhân căn bản chính là điều quan trọng nhất. Hay có
thể nói hệ đơn vị hạt nhân này được lựa chọn dựa trên kích thước của người
được lựa chọn, hay theo kích thước của vị thần chủ mà dựa vào đó người
chủ trì cơng viêc thiết kế sẽ tính tốn để đưa ra một đồ hình tương ứng với
vũ trụ quan.
Trong bài viết ngắn này chúng tôi cố ý muốn đưa ra mối tương quan tỉ lệ
giữa đơn vị Yoni với cạnh trong của kalan chính. Dựa trên các bản vẽ của
Henri Parmentier đã đo vẽ khảo tả thực địa ngay tại thời điểm của ông,

chúng tôi đưa về tỉ lệ 1/100 và biểu diễn lại sử dụng phần mềm ACad.
Ở đây chúng tôi sử dụng phương pháp hình học dây để xác định được các
đường trịn đồng tâm và các hình vng nội-ngoại tiếp nó như một cách
thực hành vẽ một mandala biểu tượng. Trong phương pháp này chúng tơi
chọn cạnh của hình vuông Yoni như một đơn vị ban đầu, cũng như thể
chính tâm của Yoni này là tâm điểm của đồ hình Mandala này vậy. Theo
phép vẽ này chúng ta có được cạnh hình vng nội tiếp = 1/√2 kích thước
cạnh hình vng ngoại tiếp, bằng phép vẽ liên tục chúng ta tìm được cứ mỗi
lớp đường trịn đồng tâm ta lại có mỗi lớp 1/√2 tương ứng. Kết quả thu


chúng tôi thu được khi thực nghiệm bằng phép vẽ này đối với những ngôi
tháp đã chọn cho ra kết quả được biểu diễn như sau:
• Mỹ Sơn A1, Pode Nagar Nha Trang, MS C1, MS E4, MS F1,
MS A, Phố Hài : Cạnh Yoni = Cạnh hình vng nội tiếp thứ 4 =
1/√2 x1/√2x1/√2x1/√2 =1/4 Cạnh lớn trong.
• MS C3, MS E5 , MS G1, Yang Mum , MS B4 , MS A10: Cạnh
Yoni = Cạnh hình vng nội tiếp thứ 3 = 1/√2x1/√2x1/√2 =1/2x
1/√2 Cạnh lớn trong.
• MS E1, MS C7: Cạnh Yoni = Cạnh hình vng nội tiếp thứ 5 =
1/√2x1/√2x1/√2x1/√2x1/√2 =1/4x1/√2 Cạnh lớn trong.
Cũng với phương pháp này chúng tơi tìm ra tỉ lệ tương ứng để xác định
được kích thước tường bao ngồi cùng của khuôn viên đền tháp. Ở đây
chúng tôi thực nghiệm đối với đền tháp Po Klong Garai.
Hiện nay, tri thức về kĩ thuật xây dựng đền-tháp Champa đã thất truyền, tuy
nhiên rải rác những mảnh ghép về sự hiểu biết tri thức này đang còn ẩn chứa
qua những kinh kệ, nguyên tắc hành lễ đang được hậu duệ Champa duy trì
và việc tn thủ các ngun tắc đó đảm bảo tính bảo tồn nguyên vẹn, đặc
biệt việc tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc về đo lường đảm bảo cho đồ
án kiến trúc-xây dựng đảm bảo tính hài hồ cân đối và nhờ đó nó được bảo

tồn ổn định.
Việc biểu diễn biểu tượng triết học thông qua kiến trúc không khác hơn đó
chính là sự hiểu biết tri thức tổng hợp trong đó nghệ thuật tốn học được
biểu diễn với một tỉ lệ hoàn hảo nhất. Việc biểu diễn biểu tượng triết học
thông qua thực hành kiến trúc.


Po Klong Garai



1515


1253

Mỹ Sơn C1


767

Mỹ Sơn C3


1230


1245

Mỹ Sơn E4

887



1542


922


1114


671


Mỹ Sơn A



1679


1679

Mỹ Sơn A10

807

Phố Hài


472

Mỹ Sơn C7