Kỹ thuật nuôi Artemia trên ruộng muối pot

1
2
3
Kỹ thuật nuôi Artemia 4
trên ruộng muối 5
6
1. Thời vụ sản xuất Artemia 1
- Trùng hợp với thời vụ sản xuất muối khác nhau ở từng địa phương, chẳng 2
hạng ở khu vực Vĩnh châu Bạc liêu mùa vụ sản xuất Artemia bắt đầu từ cuối 3
tháng 11 và kết thúc vào đầu tháng 6 dương lịch hàng năm, trong khi quá 4
trình này kéo dài từ đầu tháng 1 và kết thúc vào cuối tháng 8 ở khu vực Cam 5
ranh. 6
7
- Tuy nhiên, mùa vụ có thể kéo dài nếu nước mặn được chuẩn bị sớm và độ 8
mặn trong ao được duy trì ở các tháng đầu của mùa mưa. 9
2. Xây dựng ao nuôi Artemia 10
- Chọn điểm: Ngoài các yêu cầu về kỹ thuật trong lựa chọn địa điểm cấy thả, 11
trước khi xây dựng kế hoạch cần lưu ý các điểm sau: 12
+ gần nguồn nước biển (khắc phục tình trạng thiếu nước nhất là trong mùa 13
khô). 14
+ thuận lợi trong giao thông (để vận chuyển nguyên liệu, phân bón…). 15
+ an ninh (tránh trộm cắp, mất mát). 16
- Diện tích: Để dể quản lý, diện tích ao nuôi khoảng 0.5 đến 1 ha là thích hợp 17
nhất. Ao thường có dạng hình chử nhật với chiều dài gấp 3 đến 4 lần chiều 18
rộng. 19
- Hướng ao: Trục dài hoặc đường chéo của ao nằm xuôi theo hướng gió chính 1
của địa bàn, để giúp cho việc thu trứng sau này được thuận lợi, vì trứng nổi 2
trên mặt nước sẻ được gió thổi tấp vào bờ cuối gió. 3
- Kỹ thuật xây dựng công trình: Ao nuôi thường được xây dựng theo hai 4
dạng: riêng rẽ họăc trong cùng một hệ thống, ở ao riêng rẽ thường tốn kém 5
hơn vì bờ ao cần được xây dựng chắc chắn và có hệ thống cấp tháo nước 6

riêng biệt, ở hệ thống kết hợp chỉ cần chú ý tu sửa đê bao của toàn hệ thống 7
còn kênh cấp tháo thì được phân bổ chung cho các ao nên giảm được chi phí. 8
- Các chỉ tiêu cần lưu ý trong xây dựng: 9
10
* Lưu ý: ở những nơi đất mới khai thác, hoặc dể thẩm lậu, bờ ao cần được 11
xây dựng gia cố chắc chắn (đầm nén, tô láng bờ…) 12
- Công trình phụ: Để đáp ứng cho yêu cầu quản lý, ao nuôi cần được lắp đặt 13
các công trình phụ sau: 14
+ Lưới lọc cá: Dùng lưới nylon (cở mắc lưới từ 1 – 1,5 mm) để làm khung lọc 1
nước hoặc may theo dạng vèo để hứng nguồn nước cấp vào ao. 2
+ Đập tràn: đập đất hoặc phai gổ lắp ở cống cho phép lớp nước nhạt tầng mặt 3
(mùa mưa) được tháo bỏ nhằm duy trì độ mặn cho ao nuôi. 4
+ nơi bón phân: được bố trí ngay nguồn nước cấp vào ao nuôi, thường được 5
rào lại bằng tre hoặc lá dừa nước để tránh phân bị trôi dạt. 6
+ Rào phá sóng: được lắp đặt ở bờ cuối gió bằng các vật liệu rẻ tiền (tre, lá 7
dừa nước…), nhằm phá sóng để trứng dể tập trung nơi thu hoạch. 8
+ Vách ngăn trứng: thường dùng nylon để lót bờ nơi thu hoạch nhằm tránh 9
trứng thất thoát vào bờ đất, tuy nhiên cách này khá đắt tiền nên người dân 10
thường dùng bùn nhão để tô láng góc bờ chỗ thu hoạch. 11
3. Quá trình thu gom nước mặn để thả Artemia 12
Nước mặn được chuẩn bị theo kỹ thuật làm muối, theo nguyên tắc bốc hơi 13 
nước biển để tăng độ mặn, để rút ngắn thời gian này nhiều biện pháp đã được 14
sữ dụng như: nuôi nước mỏng, bừa trục, sang ao… để có đủ lượng nước và độ 15
mặn theo yêu cầu, thường phải mất từ 2 đến 3 tuần ở khu vực Vĩnh châu Bạc 16
liêu. 17
4. Các yêu cầu tối thiểu cho ao trước khi xuống giống 18
- Lượng nước và độ mặn: Lúc đầu vụ do nhiệt độ môi trường còn thấp, chỉ 19
cần mực nước ngập trảng (đáy ao) vài phân (một đến hai lóng tai) là có thể 20
xuống giống, tuy nhiên cũng cần tính toán sao cho lúc cá thể đạt cở trưởng 21
thành mực nước phải đủ sâu để Artemia lẩn tránh sự săn bắt của chim. 22

- Mặc dù Artemia có thể sống ở độ muối thấp, ta không nên cấy thả Artemia ở 23
độ muối dưới 80 phần ngàn (8 chữ), vì lúc này còn hiện diện rất nhiều: 24
Fabrea, copepod, tảo độc…hoặc tôm cá dữ làm hạn chế tăng trưởng hoặc tiêu 25
diệt hoàn toàn số Artemia mới thả. 26
- Phòng ngừa địch hại: Địch hại thường gặp và cách phòng ngừa 1
2
- Chuẩn bị thức ăn cho ao nuôi Artemia: Bước này chỉ cần thiết cho những ao 3
nghèo tảo thức ăn (nước ao không màu hoặc màu nhạt), để gây màu thường 4
dùng các loại phân vô cơ (urea, lân…) hoặc hữu cơ (phân heo, phân gà, phân 5
bò, phân dê, phân cút…) với liều lượng. 6
+ Phân hữu cơ: 500 đến 1000 kg/ha 7
+ Phân vô cơ: 50 đến 100 kg/ha 8
5. Thả giống 9
a) Kỹ thuật ấp nở 10
- Dụng cụ: cân, xô, chậu, lưới lọc, ống dẫn khí, đá bọt, máy thổi khí, đèn 11
huỳnh quang… 12
- Điều kiện ấp nở: 13
Á+ nh sáng: thắp đèn huỳnh quang cách mặt nước bể ấp khoảng 2 tấc. 14
+ Nhiệt độ: 25 – 30 độ C. 15
+ Độ muối : nước biển 35 ppt (ba chữ rưỡi) được dùng để ấp trứng. 16
+ pH: 8,1 – 8,3 17
+ Mật độ ấp: không nên nhiều hơn 5g trứng cho mỗi lít nước 18
- Thao tác: Nước được lọc sạch trước khi cho vào bể ấp; cân trứng theo đúng 19
mật độ qui định cho vào bể ấp, kết hợp sục khí để đảo trộn nhằm thúc đẩy quá 20
trình hút nước của trứng để kích thích sự phát triển phôi. Sau 20 – 24 giờ 1
trứng nở tập trung, sẳn sàng cho việc cấy giống. 2
b) Những điểm cần lưu ý trong thao tác thả giống 3
- Cở giống thả: Cấy thả bằng giống mới nở (Naupli): hình thức này rất phổ 4
biến, đặc biệt ở những nơi mới bắt đầu thử nghiệm nuôi Artemia. Cấy giống 5
cở nhỏ (Naupli giai đoạn I) có trở ngại là rất khó quan sát cá thể ở những 6

ngày đầu, nhưng chúng có thể chịu đựng sự sai khác lớn về nhiệt độ và độ 7
muối giữa nơi ấp nở và nơi cấy thả; do đó nếu kéo dài thời gian ấp nở ấu thể 8
sẻ phát triển đến giai đoạn lớn hơn (Naupli giai đoạn II; tuỳ điều kiện nhiệt độ 9
trong bể ấp, thường thời gian để chuyển từ Naupli giai đoạn I sang giai đoạn 10
II mất khoảng 5 – 8 giờ), khả năng trên sẻ giãm đi làm gia tăng tỉ lệ tử vong 11
lúc cấy thả. Cấy thả bằng giống lớn: khi cấy thả theo phương pháp này cần 12
lưu ý là phải thuần hoá giống thả (cho một phần nước ao định thả vào thùng 13
giống vừa chuyển đến) để chúng thích nghi dần với nhiệt độ và độ muối trước 14
khi cấy thả vào ao. 15
- Thời gian thả thích hợp: Thích hợp nhất là thời gian lúc sáng sớm (6 – 7 giờ) 16
hoặc chiều tối (17 – 19 giờ), điều này cần nắm để tính toán kế hoạch ấp nở 17
cho hợp lý. 18
- Mật độ thả: Thường mật độ thả ở ao đất được đề nghị là 50 cá thể cho mỗi 19
lít, tuy nhiên theo quan sát thực tế nếu ao nuôi được cấy thả ở mật độ lớn hơn 20 
100 cá thể trên lít thì sau 2 tuần ao nuôi bắt đầu cho trứng, trong khi ở ao có 21
mật độ thưa, quần thể phải trải qua giai đoạn tăng gia mật độ trước khi tham 22
gia cho trứng. 23
- Vận chuyển giống: Nếu nơi cấy thả khá xa (thời gian vận chuyển từ một giờ 24
trở lên) nơi ấp nở hoặc ao cung cấp giống, giống nở cần được xan thưa, đóng 25
oxy và hạ nhiệt độ của môi trường vận chuyển để giãm thấp tỉ lệ hao hụt. 26
- Nơi thả giống: Thích hợp nhất là bờ ao phía trên hướng gió, hoặc đầu nguồn 1
nước cấp nhằm đãm bảo cho giống được phân bố đều trong ao. 2
- Nơi thu mẫu để đánh giá: Đối với giống lớn thì dể dàng quan sát sự tồn tại 3
của chúng trong ao vừa cấy thả, ngược lại nếu cấy giống ấp nở thì rất khó 4
phát hiện chúng trong hai ba ngày đầu; tuy nhiên chúng có tập tính phân bố ở 5
nơi trên hướng gió, hoặc góc bờ. Dùng vợt bằng lưới mịn để thu và quan sát 6
mẫu. 7
- Quan sát mẫu: Ấu thể Artemia có màu trắng sữa hoặc trắng hồng, chúng bơi 8
lội theo đường zig-zăg nhưng đường di chuyển ngắn hơn của Copepod, có tập 9
tính hướng quang dương (tập trung nơi có nhiều ánh sáng). 10

- Những dấu hiệu xấu cho ao nuôi: Với sự xuất hiện riêng lẻ hoặc kết hợp của 11
các yếu tố sau đây: fabrea, copepod, cá dữ, lab-lab, độ trong thấp, nhiệt độ 12
cao, chim xuất hiện…các biện pháp khắc phục như đã nêu trên. 13
6. Những biện pháp chính trong quản lý ao nuôi 14
- Cấp – tháo nước: Nhằm bù đắp sự thất thoát cột nước do thẩm lậu hoặc bốc 15
hơi, mặt khác để cung cấp tảo thức ăn (nước xanh), lượng nước cấp vào ao 16
phải thoả mãn việc duy trì độ muối (90 – 120 phần ngàn) và độ đục (25 – 35 17
cm) trong phạm vi tối hảo. Tương tự, để đãm bảo chất lượng nước trong ao, 18
thường thì sau một tháng rưỡi đến hai tháng tính từ lúc xuống giống, nên tiến 19
hành thay từ 30 – 50% lượng nước trong ao. 20
- Bón phân – cho ăn: 21
+ Bón phân (phân gà) 500 – 1.000 kg/ha/tháng, Urea 50 -100 kg/ha/tháng. 22
Phân gà (hữu cơ) được bón trực tiếp vào ao Artemia (chúng lọc các chất dinh 23
dưỡng hoặc vi khuẩn có trong phân) hoặc ao bón phân để kích thích tảo phát 24
triển trước khi đưa vào ao nuôi; đối với Uréa (vô cơ) chỉ nên bón ở ao bón 25
phân. Để đơn giản trong việc đánh giá cơ ở thức ăn tự nhiên của ao bón phân 26
và ao nuôi, ngoài độ đục cần thiết như đã nêu trên, thang màu đề nghị dưới 1
đây dùng để đánh giá thành phần tảo trong ao: 2
3
+ Cho ăn: thỉnh thoảng cám gạo được bổ xung (từ 10 đến 20 kg/ha/ngày) khi 4
ao nuôi thiếu thức ăn, tuy nhiên hiệu quả sử dụng cám gạo của Artemia rất 5
thấp (từ 10 đến 20%), nên phần lớn cám gạo kết lắng xuống đáy gây ô nhiễm 6
môi trường (có thể khắc phục bằng cách sàng lọc kỹ trước khi đưa xuống ao), 7
vì giá đắt nên việc dùng cám gạo không kinh tế lắm. 8
- Chế độ bừa trục: Vừa có tác dụng đão trộn phân bón trong ao, vừa có tác 9
dụng diệt các mầm rong đáy (lab-lab), khi độ đục thích hợp có thể giãm chế 10
độ bừa trục để hạ giá thành trong chi phí sản xuất. 11
- Gia cố công trình: Hàng ngày bên cạnh các hoạt động nêu trên, trong quản 12
lý ao cần phải thường xuyên chăm sóc bờ bọng tránh rò gỉ thẩm lậu, kiểm tra 13
lưới lọc để tránh sự xâm nhập của cá dữ… 14

7. Thu Hoạch và sơ chế sản phẩm 15
Tuỳ theo yêu cầu mà sản phẩm thu hoạch từ ao Artemia có thể là trứng bào 16
xác hoặc sinh khối. 17
- Trứng bào xác (cyst): Tuỳ theo cách quản lý ao và tình hình phát triển của 18
quần thể, thường sau 2 tuần hoặc hơn tính từ lúc xuống giống, con cái bắt đầu 19
mang trứng: trứng trắng (đẻ con), hoặc trứng nâu (trứng bào xác). Sau vài 20
ngày ở ao có con cái mang trứng bào xác, ta có thể quan sát trứng nổi trên mặt 21
của góc ao cuối gió có màu vàng sậm đến vàng nâu. 22
Dùng vợt lưới mịn hoặc ca để vớt trứng, do trứng có lẩn rác bẩn nên cần tách 23
trứng bằng các lưới có các cở khác nhau: 1
+ Lưới I: 1.000 um (1mm) 2
+ Lưới II: 400 um (0,4mm) 3
+ Lưới III: 100 – 150 um (0,1 – 0,15mm) 4
Sau đó rữa sạch lại nhiều lần bằng nước trong ao, đoạn ngâm trứng trong 5
nước muối bảo hoà (300 ppt = 25 -30 chữ), hàng ngày nên đảo trộn trứng và 6
rút bỏ cặn dưới đáy vật chứa. Định kỳ hàng tuần nên chuyển trứng cho sấy 7
khô và bảo quản. 8
- Sinh khối (biomass): Được dùng làm thức ăn phổ biến trong các trại giống 9
và trại ương tôm cá. Để duy trì quần thể Artemia, một phần sinh khối trong ao 10
nuôi được thu hoạch theo định kỳ (hàng tuần hoặc hàng tháng). Sinh khối 11
được thu bằng cách kéo lưới trực tiếp trong ao nuôi hoặc tháo một phần nước 12
trong ao nuôi và dùng lưới để chặn sinh khối lại. Trong sử dụng có thể dùng 13
sinh khối tươi trực tiếp hoặc chế biến hay đông lạnh để dùng dần về sau. 14
8. Một số hiện tượng thường gặp trong ao nuôi và cách phòng ngừa 15
- Địch hại: cá, tôm, copepoda, chim (xem thêm phần địch hại trong phần 16
chuẩn bị ao). 17
- Một số hiện tượng khác: 18
+ Đốm đen (Leucotrix/black spots). 19
+ Đốm trắng. 20
+ Đuôi dài (“thả diều” = long tail pellet). 21

+ Chậm lớn: Môi trường sống không thích hợp (thiếu thức ăn, nhiệt độ, độ 22
muối không phù hợp…). 23
+ Không tham gia sinh sản (không đẻ hoặc túi ấp rổng): Thiếu ăn không đủ 24 
năng lượng cho tái phát dục hoặc để phóng trứng. 25
+ Chết hàng loạt do chênh lệch độ muối hoặc nhiệt độ: Hiện tượng này dể 26
thấy, đặc biệt khi cấy thả sinh khối cở lớn vào ao mới. 1
+ Hiện tượng co cụm (boiling effect): Quần thể khoẻ mạnh, đặc biệt là những 2
ngày nắng nhiều. 3
+ Nổi đầu vào sáng sớm: Khi ao bẩn, hoặc tảo phát triển dày đặc và ngày hôm 4
trước có mây hậu quả làm thiếu oxy về đêm nên Artemia nổi đầu vào sáng 5
sớm hôm sau. 6
7