Paracetamol, dùng đúng cách để không bị ngộ độc potx

Paracetamol, dùng đúng cách để không bị
ngộ độc

Không chỉ trẻ em, mà ở nhiều nước người ta ghi nhận có khá nhiều
người lớn ngộ độc paracetamol đưa đến hoại tử tế bào gan, đặc biệt
hay xảy ra cho người cao tuổi và người có gan hoạt động kém.
Paracetamol (còn được gọi là acetaminophen) là thuốc giảm đau hạ
sốt được cho là khá an toàn. Nó được chọn thay thế aspirin dùng hạ
sốt cho trẻ (trẻ bị sốt có thể do nhiễm siêu vi, dùng aspirin bị hội
chứng Reye rất nguy hiểm, vì vậy trẻ dưới 12 tuổi không nên dùng
aspirin). Tuy nhiên, khi dùng paracetamol phải luôn lưu ý đến độc
tính của nó đối với gan làm gan nhiễm độc thường gọi là bị hoại
tử. 

Vì sao paracetamol gây nhiễm độc gan khi dùng liều cao? 

Như nhiều loại thuốc khác, paracetamol sẽ được hấp thu vào máu,
vừa cho tác dụng điều trị là giảm đau hạ sốt, vừa được gan chuyển
hóa để thải trừ ra khỏi cơ thể. Gan chuyển hóa paracetamol thành
nhiều chất khác nhau không còn hoạt tính để sau cùng thành chất dễ
tan trong nước tiểu để được loại ra. Một trong những chất chuyển
hóa của paracetamol có tên N-acetyl benzoquinonimin là chất rất
độc, gan phải dùng chất sinh học do nó tạo ra có tên là glutathion để
chuyển hóa tiếp chất độc thành chất cuối cùng không độc và được
đào thải như đã nói ở trên. Trường hợp dùng quá nhiều paracetamol
(người lớn dùng 6 - 10 g trong 24 giờ, nếu yếu gan thì khoảng 3 - 4
g; còn trẻ con một ngày uống liều 150 mg/kg và nếu có bệnh lý về
gan thì chỉ cần cho uống 100 mg/kg là có thể bị ngộ độc), gan không
đủ glutathion để chuyển hóa thuốc, do vậy N-acetyl benzoquinonimin
tồn đọng sẽ gây hoại tử tế bào gan. 

Đối với trẻ bị ngộ độc paracetamol, nguyên nhân thông thường là do
các bậc phụ huynh tự ý cho dùng nhiều thuốc với tên biệt dược khác
nhau nhưng thực chất chứa cùng dược chất paracetamol mà không
biết, đưa đến quá liều; hoặc nôn nóng hạ sốt nhanh cho trẻ nên dùng
thuốc quá liều; hoặc dùng đúng liều nhưng không ghi nhận được trẻ
đã có thể trạng yếu, chức năng gan có vấn đề (trường hợp này phải
giảm liều) khiến trẻ vẫn bị ngộ độc. Dấu hiệu cho thấy trẻ dùng quá
liều paracetamol là trong vòng 24 giờ sau khi uống trẻ bị đau bụng,
nôn, ói, xanh tái, ngủ lịm li bì, cần phải đưa gấp đến bệnh viện để
cấp cứu ngộ độc. 

Ba nguyên tắc đề phòng ngộ độc: 

1. Không dùng paracetamol để tự điều trị cảm sốt quá 5 ngày ở trẻ
em (ở người lớn không quá 10 ngày), trừ khi được bác sĩ hướng
dẫn. 

2. Liều thông thường hạ sốt cho trẻ là 10 - 15 mg/kg cân nặng, ngày
uống 3 - 4 lần và liều tối đa cho trẻ là không quá 60 mg/kg/ngày. Còn
đối với người lớn, mỗi lần uống 500 mg - 1.000 mg, ngày uống 3 lần,
không nên quá 3 g trong ngày. Riêng đối với người cao tuổi nên
dùng liều thấp hơn do chức năng gan đã kém. 

3. Người thường xuyên uống rượu không nên dùng bừa bãi
paracetamol, đặc biệt không nên uống thuốc gọi là “để ngừa nhức
đầu, để uống rượu nhiều không say” (!). Paracetamol và rượu đều có
hại gan, sự kết hợp sẽ làm tăng độ nguy hại lên nhiều lần.