Báo cáo "Thẩm quyền khởi tố các vụ án dân sự của Viện kiểm sát nhân dân " doc

đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
82
Tạp chí luật học





TS. Trần Văn Trung*
rong quỏ trỡnh nghiờn cu, xõy dng D
tho B lut t tng dõn s, thm quyn
khi t cỏc v ỏn dõn s ca vin kim sỏt nhõn
dõn l mt trong nhng ni dung cú nhiu ý
kin khỏc nhau, tp trung vo hai vn chớnh
l cú nờn quy nh thm quyn khi t v ỏn
dõn s cho vin kim sỏt khụng v nu cú thỡ
nờn quy nh vin kim sỏt cú th khi t v ỏn
dõn s trong trng hp no? Vỡ cũn nhiu ý
kin khỏc nhau nờn õy l mt ni dung c
a ra ly ý kin nhõn dõn. Chỳng tụi xin bn
v ni dung ny, mong mun gúp mt ý kin
nh cỏc c quan cú thm quyn cõn nhc v
hon thin D tho.
Qua tham kho phỏp lut nc ngoi,
chỳng tụi thy rng thm quyn khi kin (khi
t) cỏc v ỏn dõn s ca vin cụng t (vin
kim sỏt) c phỏp lut ca nhiu nc quy
nh, nht l cỏc nc theo truyn thng lut
dõn s (civil law). Cỏc nc thng quy nh

vn ny trong cỏc vn bn phỏp lut v ni
dung nh b lut dõn s, b lut lao ng, lut
t chc c quan t phỏp B lut t tng dõn
s thng ch quy nh chung. Vỡ c quy
nh trong cỏc vn bn phỏp lut v ni dung
nờn thm quyn ca vin cụng t trong vic
khi kin cỏc v ỏn dõn s c quy nh c
th tng trng hp mt. B lut dõn s Cng
ho Phỏp cú khỏ nhiu iu lut quy nh thm
quyn ca vin cụng t trong vic khi kin v
ỏn dõn s, ch yu liờn quan n cỏc vn
nh tuyờn b cht (cỏc iu 88, 92), tuyờn b
mt tớch (cỏc iu 112, 117, 122, 129, 190, 191,
200), hu hụn nhõn trỏi phỏp lut ( iu 184),
hn ch quyn ca cha m (cỏc iu 289, 291,
292, 373-3, 374, 375, 375-6), tc quyn ca
cha m (iu 378-1), nuụi con nuụi (cỏc iu
354, 362), giỏm h (cỏc iu 391, 405, 416,
447) B lut dõn s Nht Bn cng cú ti 18
iu lut (cỏc iu 7, 10, 25, 27, 40, 56, 75, 76,
744, 829, 834, 845, 895, 915, 918, 952, 958)
quy nh thm quyn khi kin cỏc v ỏn dõn
s ca vin cụng t. õy l h thng kt hp,
va bo m quyn t nh ot ca cỏc bờn
trong quan h dõn s, va bo m s can thip
t phớa nh nc trong nhng trng hp cn
thit. Cũn cỏc nc theo truyn thng lut ỏn l
(common law) thỡ cho rng trong quan h dõn
s cng ớt s can thip ca cụng quyn cng tt
v vỡ th, vin cụng t nhng nc ny hu nh

khụng tham gia vo t tng dõn s. thay
th, h phỏt trin cỏc thit ch v c ch khỏc
nh giỏm h bt buc, u, bo tr xó hi
v ỏp dng trit cỏc nguyờn tc, c ch tranh
tng trong phiờn to. Khụng th núi quan nim
no, mụ hỡnh no l ỳng n hn m ch cú
quan nim no, mụ hỡnh no phự hp hn vi
iu kin c th ca tng quc gia m thụi.
Nhiu nh nghiờn cu lut hc cho rng phỏp
lut Vit Nam (c di gúc quan nim, cỏch
thc tip cn v h thng cỏc quy phm thnh
vn) gn gi vi truyn thng lut dõn s hn.
nc ta, thm quyn khi t cỏc v ỏn
T

* Vin khoa hc kim sỏt
Vin kim sỏt nhõn dõn ti cao




đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

83

dõn s ca vin kim sỏt c quy nh khỏ
sm (Sc lnh s 51-SL ngy 17/ 04/ 1946).
Hin nay, thm quyn ny c quy nh
chung ti iu 21 Lut t chc vin kim sỏt

nhõn dõn nm 2002 v quy nh c th ti iu
28 Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn dõn
s, iu 28 Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc
tranh chp lao ng v cỏc iu 15, 42, 55, 66,
77 Lut hụn nhõn v gia ỡnh, trong cỏc trng
hp: Gõy thit hi cho ti sn xó hi ch ngha,
xõm phm quyn li ca ngi lao ng trong
quan h lao ng, kt hụn trỏi phỏp lut, xỏc
nh cha, m cho ngi con cha thnh niờn
ngoi giỏ thỳ, xõm phm nghiờm trng quyn
li ca ngi cha thnh niờn hoc ca ngi
cú nhc im v th cht hoc tõm thn khi
khụng cú ai khi kin. Ngoi tr cỏc quy nh
ti Lut hụn nhõn v gia ỡnh, cỏc quy nh cũn
li khỏ chung chung nờn mc dự cỏc c quan
cú thm quyn ó cú vn bn hng dn nhng
nhn thc cha hn ó thng nht.
Theo s liu thng kờ ca Vin kim sỏt
nhõn dõn ti cao, trung bỡnh hng nm cỏc vin
kim sỏt nhõn dõn a phng khi t khong
gn 100 v ỏn dõn s (trong tng s khong
trờn 100 ngn v m to ỏn th lớ). Mc dự s
v ỏn dõn s do vin kim sỏt khi t hng
nm khụng nhiu nhng cỏc trng hp vin
kim sỏt khi t l cn thit, ch yu thuc cỏc
trng hp hu hụn nhõn trỏi phỏp lut, bo v
quyn li ca ngi cha thnh niờn, bo v li
ớch cụng Trc khi ra quyt nh khi t,
vin kim sỏt thng tin hnh cỏc bc: Thu
thp y chng c, gp g cỏc bờn cú liờn

quan, thuyt phc bờn vi phm thc hin ngha
v nờn hu ht cỏc trng hp vin kim sỏt
khi t u c to ỏn chp nhn yờu cu.
Theo quy nh ca phỏp lut hin hnh,
ngoi vin kim sỏt thỡ cỏc u ban Mt trn t
quc, cỏc t chc thnh viờn ca Mt trn cng
cú quyn khi kin v ỏn dõn s bo v
quyn li cho ngi khỏc (iu 8 Phỏp lnh
th tc gii quyt cỏc v ỏn dõn s). Nhng
theo thng kờ, cỏc t chc ny cha khi kin
v ỏn dõn s no.
Trong quỏ trỡnh nghiờn cu xõy dng B
lut t tng dõn s, cú ý kin cho rng khụng
nờn quy nh thm quyn khi t cỏc v ỏn dõn
s ca vin kim sỏt nhm bo m quyn t
nh ot ca cỏc bờn trong quan h dõn s.
Hn na, nu ó quy nh thm quyn khi t
v ỏn dõn s ca vin kim sỏt thỡ cn phi coi
vin kim sỏt l mt bờn ng s v nh vy
s lm mt i s bỡnh ng gia cỏc bờn trong
t tng dõn s vỡ vin kim sỏt cũn l c quan
kim sỏt vic tuõn theo phỏp lut trong t tng
dõn s. i vi nhng trng hp khụng cú
kh nng t bo v khi quyn dõn s b vi
phm thỡ nờn giao cho cỏc t chc xó hi khi
kin thay.
Chỳng tụi cho rng trong iu kin hin
nay nờn gi li thm quyn ca vin kim sỏt
nhõn dõn trong vic khi t cỏc v ỏn dõn s
nh phỏp lut hin hnh ca nc ta v mt s

nc ó quy nh, da trờn c s sau õy:
Th nht, cn khng nh rng thm quyn
khi t cỏc v ỏn dõn s ca vin kim sỏt
khụng thuc chc nng cụng t hoc chc nng
kim sỏt cỏc hot ng t phỏp nh quan nim
ca nhiu ngi, nht l trong ngnh kim sỏt
nhõn dõn. Chỳng tụi cho rng s l khụng phự
hp nu quy tt c cỏc lnh vc hot ng, cỏc
nhim v v thm quyn m phỏp lut giao cho
vin kim sỏt vo chc nng ca c quan ny.
Khụng phi mi thm quyn, mi lnh vc hot
ng ca vin kim sỏt núi riờng v ca cỏc c


đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
84
Tạp chí luật học

quan nh nc núi chung u xut phỏt t chc
nng vi ngha l hot ng c trng ca c
quan ú. Ngoi lnh vc hot ng chớnh, c
trng, cỏc c quan cũn cú th cú nhng thm
quyn khỏc, lnh vc hot ng khỏc. Nhng
thm quyn, lnh vc hot ng ny thng
liờn quan hoc gn gi vi chc nng nhng
ụi khi chng cú liờn quan gỡ n chc nng
ca c quan ú c. Phỏp, vin cụng t c
giao nhim v giỏm sỏt h tch, mt nhim v
chng cú liờn quan gỡ n chc nng cụng t
c. Vit Nam, vin kim sỏt nhõn dõn l c

quan thc hnh quyn cụng t v kim sỏt cỏc
hot ng t phỏp nhng iu ú khụng cú
ngha l mi thm quyn, mi lnh vc hot
ng ca vin kim sỏt u xut phỏt t chc
nng ny, u phc v chc nng ny (vớ d,
nh thng kờ ti phm chng hn). Trong t
tng dõn s, vin kim sỏt nhõn dõn thc hin
chc nng kim sỏt cỏc hot ng t phỏp
nhng khụng cú ngha l thm quyn khi t
cỏc v ỏn dõn s cng thuc chc nng ny.
õy ch l thm quyn m phỏp lut nc ta v
mt s nc khỏc giao cho vin kim sỏt m
thụi, nú hon ton khụng thuc chc nng thc
hnh quyn cụng t v kim sỏt cỏc hot ng
t phỏp. iu ú cú ngha l ngoi nhim v
chớnh (m nu khụng cú nhim v ny thỡ
khụng cũn l c quan cụng t na) l truy t v
buc ti k phm ti trc to, vin kim sỏt
hoc vin cụng t cũn cú th c giao nhng
nhim v khỏc na v mi quc gia, trong
mi giai on lch s nht nh, nhng nhim
v ny l rt khỏc nhau. Khi t cỏc v ỏn dõn
s trong mt s trng hp cn thit l mt
trong s cỏc nhim v ú ca vin cụng t mt
s nc v vin kim sỏt Vit Nam. Chớnh vỡ
vy, phõn bit vi v ỏn hỡnh s cn thay
khỏi nim khi t bng khi kin cho thng
nht v trỏnh nhm ln.
Th hai, vic khi t v tham gia t tng
nh mt bờn ng s khụng nh hng n

chc nng kim sỏt vic tuõn theo phỏp lut
trong t tng dõn s ca vin kim sỏt nhõn dõn
bi l, cng nh trong t tng hỡnh s, chc
nng ny khụng ch do kim sỏt viờn thc hin
ti phiờn to m cũn c thc hin sau phiờn
to v do nhng ngi cú thm quyn (vin
trng, phú vin trng) ca vin kim sỏt
cp ú v vin kim sỏt cp trờn thc hin. Hn
na, nhim v ca vin kim sỏt (kim sỏt
viờn) khi tham gia phiờn to vi t cỏch l mt
bờn ng s khỏc hon ton vi trng hp
tham gia phiờn to vi t cỏch kim sỏt vic
tuõn theo phỏp lut. Khi khi t v ỏn dõn s,
vin kim sỏt cú quyn v ngha v t tng nh
nguyờn n cũn khi tham gia phiờn to vi t
cỏch kim sỏt vic tuõn theo phỏp lut, kim sỏt
viờn s phỏt biu sau cựng v quan im gii
quyt v ỏn. D tho B lut t tng dõn s
cng ó phõn bit khỏ rừ hai trng hp ny.
Vic khi t ca vin kim sỏt khụng vi phm
nguyờn tc t nh ot ca cỏc bờn trong quan
h dõn s. Nh ó nờu trờn, vin kim sỏt ch
khi t v ỏn dõn s bo v li ớch Nh
nc, li ớch cụng, quyn v li ớch ca nhng
ngi khụng cú kh nng t bo v hoc cỏc
trng hp m s t nh ot ca cỏc bờn xõm
phm hoc cú kh nng xõm phm n li ớch
cụng hoc trt t cụng cng (vớ d, kt hụn trỏi
phỏp lut) m khụng cú ai khi kin. Chớnh vỡ
vy, khi vin kim sỏt khi t v ỏn dõn s

khụng cn phi c s ng ý ca ngi cú
quyn v li ớch b xõm phm.
Th ba, vin kim sỏt cú iu kin v kh
nng hn cỏc t chc xó hi trong vic khi t


đặc san về góp ý dự thảo bLTTDS
Tạp chí luật học

85

v tham gia t tng dõn s, nht l vn thu
thp chng c v tranh tng ti phiờn to. Hn
na, trong vic thc hin quyn lc cụng (cng
l nhim v cụng) vi t cỏch l c quan nh
nc, vin kim sỏt s phi chu trỏch nhim
nng n hn so vi t chc xó hi. ú l cha
k n vic giao cho cỏc t chc xó hi thc
hin nhim v cụng cú phự hp vi nguyờn tc
hay khụng.
Vỡ cỏc lớ do trờn, trong iu kin nc ta
hin nay, vic tip tc quy nh thm quyn
khi t cỏc v ỏn dõn s cho vin kim sỏt l
cn thit. Nhng cn quy nh vin kim sỏt
khi t trong nhng trng hp no? iu 162
D tho B lut t tng dõn s quy nh: Vin
kim sỏt nhõn dõn cú quyn khi t v ỏn trong
nhng trng hp theo quy nh ca Lut hụn
nhõn v gia ỡnh v i vi nhng vi phm
phỏp lut liờn quan n quyn, li ớch hp

phỏp ca ngi lao ng l ngi cha thnh
niờn, ngi tn tt v cỏc vi phm phỏp lut
lao ng nghiờm trng khỏc. Theo quy nh
ny thỡ vin kim sỏt ch khi t cỏc v vic v
hụn nhõn v gia ỡnh v lao ng cũn cỏc v
vic dõn s khỏc thỡ vin kim sỏt s khụng cú
quyn khi t na. Quy nh ny ca D tho
B lut t tng dõn s khụng rừ xut phỏt t c
s lớ lun v thc tin no. Chỳng tụi cho rng
cỏc quy nh ca phỏp lut hin hnh v vn
ny ti iu 15, 42, 55, 66, 77 Lut hụn nhõn
v gia ỡnh, iu 28 Phỏp lnh th tc gii
quyt cỏc v ỏn dõn s v iu 28 Phỏp lnh
gii quyt cỏc tranh chp lao ng v c bn l
phự hp, cn gi nguyờn. Nu b thm quyn
khi t cỏc v ỏn dõn s ca vin kim sỏt ó
c quy nh cỏc iu lut ú thỡ s b mt
lnh vc ht sc quan trng v cn thit. Nhng
v dõn s vin kim sỏt khi t trong thi gian
qua hu ht l cỏc u phỏt sinh t quan h
phỏp lut dõn s, khụng cú v no phỏt sinh t
quan h phỏp lut lao ng. Riờng trng hp
liờn quan n ti sn xó hi ch ngha cn c
nghiờn cu thờm. Phỏp lut cỏc nc khụng s
dng khỏi nim ny m thng s dng khỏi
nim trt t cụng cng vi ngha l h thng t
chc chớnh tr, xó hi, kinh t, o c ca mt
t nc c cỏc nh lp phỏp thit k nờn,
ú phỏp lut c ban hnh khụng phi vỡ li
ớch cỏ nhõn m nhm bo v li ớch chung.

(1)

Tuy nhiờn, khỏi nim ny cú ni dung rt rng
v khụng ngng phỏt trin nờn rt khú xỏc
nh mt cỏch y v chớnh xỏc phm vi
tham gia ca vin cụng t trong lnh vc ny.
nc ta, cn cõn nhc k cỏc iu kin c
th, nht l vic qun lớ ti sn cụng quy
nh cho phự hp.
Nhng nh ó phõn tớch, cú th quy
nh mt cỏch y v c th hn nhng
trng hp vin kim sỏt khi t v ỏn dõn s
thỡ cn thit quy nh ngay trong cỏc vn bn
phỏp lut v ni dung (B lut dõn s, B lut
lao ng ) nh cỏc nc ó lm (Lut hụn
nhõn v gia ỡnh nc ta cng ó quy nh cỏc
trng hp vin kim sỏt khi t). Trc mt,
do B lut dõn s, B lut lao ng nc ta
cha quy nh c th nhng trng hp ny
nờn B lut t tng dõn s cn quy nh
nguyờn tc chung nh phỏp lut hin hnh.
Trong quỏ trỡnh sa i B lut dõn s (ang
tin hnh), cn quy nh c th cỏc trng hp
vin kim sỏt cú th khi t v ỏn dõn s,
tng t nh cỏch m Lut hụn nhõn v gia
ỡnh ó lm./.

(1).Xem: "K yu Hi tho phỏp lut t tng dõn s",
Nh Phỏp lut Vit - Phỏp, nm 2000.