Báo cáo " Cần làm rõ khái niệm khiếu nại, khiếu kiện để giải quyết các quyền ấy của cá nhân cho đúng" pdf

Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2005 41






ThS. Hoàng Văn Sao *
hi núi Nh nc Cng ho xó hi ch
ngha Vit Nam l Nh nc ca nhõn
dõn, do nhõn dõn, vỡ nhõn dõn tc l nhn
mnh v trớ ca cụng dõn Vit Nam, con
ngi Vit Nam trong xó hi. Theo ú, hng
lot nhng quy nh ca phỏp lut c ban
hnh nhm nõng lờn thnh lut cỏc quyn c
th ca cỏ nhõn trong xó hi hin nay. Bi
vit ny ch phõn tớch quyn khiu ni, khiu
kin ca cỏ nhõn minh chng cho nhn
nh trờn.
Theo quy nh ca phỏp lut hin hnh
thỡ cụng dõn cú quyn khiu ni, quyn t
cỏo vi c quan nh nc cú thm quyn v
nhng vic lm trỏi phỏp lut ca c quan
nh nc
(1)
v cú quyn khi kin v ỏn
hnh chớnh yờu cu to ỏn bo v quyn,
li ớch hp phỏp ca mỡnh.

(2)

Theo nhng quy nh trờn, cụng dõn cú
quyn khiu ni, quyn t cỏo, quyn khi
kin nhng khụng phi lỳc no v bt kỡ ai
cng thc hin c nhng quyn y trờn
thc t. Vic h cú quyn v vic thc hin
nhng quyn y ũi hi nhng yờu cu v
mt phỏp lý rt cht ch bi ng sau nhng
quyn y l ngha v ca Nh nc v ca
nhng cụng bc ca dõn v ca c chớnh
h. Vỡ th, vic phỏp lut nc ta ngy cng
ghi nhn cỏc quyn ca cỏ nhõn mt cỏch c
th, chi tit mi ch l iu kin cn thit,
cao hn th phi lm sao cho mi cỏ nhõn
trong xó hi hiu c bn cht ca tng
quyn nờu trờn ngh, ũi hay yờu
cu mt cỏch chớnh ỏng, hp phỏp v i
tỏc phi gii quyt kp thi, chớnh xỏc,
khỏch quan, ỳng phỏp lut.
By lõu nay, vic gii quyt khiu ni, t
cao hay khiu kin ca dõn cũn chm chp,
khụng dt im, thm chớ cũn cha ỳng
phỏp lut bi c ngi dõn v ln c quan
nh nc cha hiu ỳng bn cht ca cỏc
khỏi nim khiu ni, t cỏo (khiu t) hay
khiu kin, t ú khụng phõn bit rch rũi
gia cỏc khỏi nim trờn m dn n vic la
chn phng phỏp v trỡnh t gii quyt
cha hp lý.

V khiu ni, t cỏo hay cũn gi tt l
khiu t l nhng thut ng phỏp lý va ch
quyn, va ch hnh vi ca cỏ nhõn.
- Khiu t l quyn vỡ nú khụng ch c
khng nh ngay trong Hin phỏp: Cụng
dõn cú quyn khiu ni, quyn t cỏo m
cũn c c th hoỏ trong Lut khiu ni, t
cỏo rt nhiu iu khon khỏc nhau. Hn
na, nú cũn yờu cu c thc hin bi th
tc v trỡnh t c th - th tc hnh chớnh.
- Khiu t l quyn vỡ nú c phỏp lut
ch rừ ngay ngha v ca c quan nh nc
K

* Ging viờn chớnh Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc Lut H Ni


Nghiên cứu - trao đổi
42
Tạp chí luật học số 3/2005
phi xem xột v gii quyt vic khiu ni, t
cỏo trong thi hn m phỏp lut ó quy nh,
cng nh nu thy quyt nh hnh chớnh,
hnh vi hnh chớnh hoc quyt nh k lut
ca mỡnh trỏi phỏp lut thỡ phi kp thi sa
cha, khc phc. Ngi thc hin quyn
khiu t phi thc hin nghiờm chnh cỏc
ngha v nh Lut khiu ni, t cỏo ó quy
nh. Ngoi ra, vic khiu t ỳng phỏp

lut, cỏ nhõn cn thc hin ỳng trỡnh t, th
tc khiu ni, t cỏo m phỏp lut hin hnh
ó quy nh.
- Khiu t l hnh vi vỡ khi cú cn c cho
rng quyt nh hnh chớnh hoc hnh vi
hnh chớnh no ú l trỏi phỏp lut, xõm
phm trc tip quyn, li ớch hp phỏp ca
mỡnh thỡ cỏ nhõn ú i khiu ni hoc h i
t cỏo vi c quan, t chc, cỏ nhõn cú thm
quyn v hnh vi trỏi phỏp lut ca bt c c
quan, t chc, cỏ nhõn no gõy thit hi hoc
e do gõy thit hi li ớch ca Nh nc,
quyn v li ớch hp phỏp ca cụng dõn.
(3)

õy, ngi khiu ni hay t cỏo phi l
ngi cú nng lc ch th y theo quy
nh ca phỏp lut; trong trng hp nu
ngi khiu ni thụng qua ngi i din
thc hin vic khiu ni thỡ ngi i din
phi cú giy t chng minh vi c quan
nh nc cú thm quyn v vic i din
hp phỏp ca mỡnh.
(4)

- Khiu t l hnh vi vỡ theo Lut khiu
ni, t cỏo thỡ ngi khiu ni hay t cỏo
phi trung thc, khi i khiu ni hay t cỏo
phi cú bng chng c th, khi i thoi phi
cú ngha v chng minh. Nu li dng

quyn khiu ni, t cỏo vu khng, vu cỏo
lm hi ngi khỏc hoc gõy ri trt t thỡ
s b x lý theo phỏp lut.
Khiu t va l quyn, va l hnh vi
ca cỏ nhõn. Tuy nhiờn, thut ng ny l
thut ng ghộp nờn quyn ny (gm quyn
khiu ni v quyn t cỏo) khụng phi bao
gi cng chuyn hoỏ thnh hnh vi cựng mt
lỳc. Mun xem xột s chuyn hoỏ ca
chỳng, chỳng ta cn chỳ ý khiu ni v t
cỏo nhm 2 i tng khỏc nhau nờn khi
chuyn hoỏ cn nhng yờu cu khỏc nhau.
Theo T in ting Vit thỡ khiu ni l
vic ngh c quan cú thm quyn xột mt
vic lm m mỡnh khụng ng ý, cho l trỏi
phộp hay khụng hp lý.
(5)
Tuy nhiờn, khụng
phi tt c nhng gỡ cỏ nhõn khụng ng ý
u cú quyn khiu ni. Phỏp lut hin hnh
ó mụ t khỏi nim khiu ni l vic cụng
dõn, c quan, t chc hoc cỏn b, cụng
chc theo th tc do lut quy nh ngh c
quan, t chc, cỏ nhõn cú thm quyn xem
xột li quyt nh hnh chớnh, hnh vi hnh
chớnh hoc quyt nh k lut cỏn b, cụng
chc khi cú cn c cho rng quyt nh hay
hnh vi ú l trỏi phỏp lut, xõm phm
quyn, li ớch hp phỏp ca mỡnh.
Nh vy, khỏi nim khiu ni õy

c hiu rt rng, bao hm c ngha xó hi
v ngha phỏp lý. Di gúc phỏp lý, khiu
ni phn ỏnh mi quan h khụng bỡnh ng
gia bờn khiu ni v bờn b khiu ni. Bờn
khiu ni cú th l cỏ nhõn, c quan, t chc,
nhng ch yu l cỏ nhõn v bờn b khiu ni
thng l nhng ch th cú quyn s dng
quyn lc nh nc, ó cú nhng hnh vi
hnh chớnh hay ó ra nhng quyt nh hnh
chớnh b ngi khiu ni phn khỏng. Tt
nhiờn, khụng phi tt c nhng hnh vi hnh


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2005 43

chớnh hay quyt nh hnh chớnh b phn
khỏng u l trỏi phỏp lut m trc ht õy
l nhng hnh vi hay quyt nh b ngi
khiu ni cho rng ó tỏc ng trc tip n
quyn v li ớch chớnh ỏng ca h v lm
cho h thit thũi.
Nh vy, theo iu 1 Lut khiu ni, t
cỏo thỡ khiu ni c coi nh l nhng
ngh cú cn c. Nhng ngh ú buc c
quan, t chc hay cỏ nhõn cú thm quyn
phi xem xột li nhng hnh vi hnh chớnh
hay quyt nh hnh chớnh ca mỡnh. Cng
chớnh vỡ nhng ngh cú cn c ú m
phỏp lut buc ngi gii quyt khiu ni

phi gp g, i thoi trc tip vi ngi
khiếu nại, ngi b khiu ni v nhng ngi
cú quyn v li ớch liờn quan. S i thoi l
bng chng ca nn dõn ch v s minh
bch ca phỏp lut cng c nim tin ca
ngi dõn i vi phỏp lut bi mi vic ca
Nh nc u phi c dõn bn v dõn
kim tra nh đòi hỏi của nền hành chính dân
chủ hôm nay.
Cú ý kin cho rng khiu ni nh l s
kờu ni, s mong mi. Tụi hon ton khụng
ng ý vi quan nim ny bi cụng dõn l
ch th ca phỏp lut. H cú quyn tham gia
qun lý Nh nc, cú quyn giỏm sỏt hot
ng ca Nh nc, ch h khụng th l cp
di ca Nh nc, i khiu ni nh l i
xin theo kiu c ch xin - cho. Nu quyn
v li ớch hp phỏp ca h b xõm phm thỡ
h hon ton cú quyn ngh v cú cn c
ngh ch khụng phi l s kờu ni, s
mong mi. Nn kinh t th trng nh
hng XHCN li cng ũi hi chỳng ta phi
dt khoỏt a khiu ni thoỏt khi c ch
xin - cho ca nn hnh chớnh bao cp vn
cha c xoỏ b.
Ngi khiu ni thng l nhng ngi
cho rng quyn li ca h b xõm hi, lm
cho h b thit v vt cht hay tinh thn. Do
ú, ni dung khiu ni luụn cha ng
nhng cn c nht nh v s vi phm quyn

hoc li ớch ch quan ca ngi khiu ni
cng nh nhng thit hi xut phỏt t nhng
quyt nh hnh chớnh hay hnh vi hnh
chớnh trỏi phỏp lut ca ngi b khiu ni.
Khiu ni luụn c thc hin theo th tc
v trỡnh t hnh chớnh. Cú th núi, khiu ni
l cuc u tranh ca cụng dõn nhm xõy
dng v cng c mi quan h gia Nh nc
v cụng dõn. Cụng dõn cú quyn ũi hi Nh
nc phi gii quyt v tr li nhng yờu
cu chớnh ỏng ca h. Thụng qua hnh vi
khiu ni, cụng dõn va ngh Nh nc,
cỏ nhõn cú thm quyn nhanh chúng gii
quyt v khc phc nhng quyn v li ớch
hp phỏp ca mỡnh ó b xõm hi, va u
tranh nhm bo v cỏc quyn v li ớch hp
phỏp ca mỡnh. ng thi, khiu ni lm
thc tnh i ng cỏn b, cụng chc trong
vic thc thi cụng v hng ngy. õy,
khiu ni c coi nh l phng tin kim
tra, giỏm sỏt ca cụng dõn i vi Nh nc,
gúp phn lm cho phỏp lut ngy cng phỏt
huy c hiu qu trờn thc t. Khi gii
quyt khiu ni, ngi gii quyt trc ht
phi ngh n quyn li ca dõn, trật t phỏp
lut ca Nh nc, sau ú mi ngh n vic
minh chng bo v hnh vi hay quyt
nh hnh chớnh m mỡnh ó ban hnh. Nh

Nghiªn cøu - trao ®æi
44
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2005
thế mới là cán bộ gần dân, sát dân.
Tuy nhiên, việc đi khiếu nại của cá nhân
phải tuân thủ những yêu cầu của pháp luật
rất nghiêm ngặt. Nếu việc tụ tập đông người
đi khiếu nại mà vi phạm các quy định được
nêu tại Nghị định số 38/2005/NĐ-CP ngày
18/03/2005 thì bị coi là vi phạm pháp luật và
bị xử lý theo ĐiÒu 11 Nghị định 38 nói trên.
Những điều phân tích trên đây nhấn
mạnh nội hàm của khiếu nại hành chính và
đó cũng là những điểm khác biệt của khái
niệm này so với khái niệm khiếu nại tư pháp.
Trong khi đối tượng của khiếu nại hành
chính là các quyết định hành chính, hành vi
hành chính hay quyết định kỷ luật cán bộ,
công chức mà người khiếu nại cho rằng trái
pháp luật đã xâm phạm hoặc đe doạ xâm
phạm quyền và lợi ích hợp pháp của họ thì
đối tượng của khiếu nại tư pháp chỉ gồm một
số quyết định do toà án hay người tiến hành
tố tụng ban hành.
Khiếu nại hành chính được giải quyết
theo thủ tục hành chính còn khiếu nại tư
pháp được giải quyết theo trình tự tư pháp và
thuộc thẩm quyền của toà án.
Mục đích của khiếu nại hành chính là đề
nghị cơ quan nhà nước, cán bộ nhà nước có

thẩm quyền xét và phán quyết tính hợp pháp
của các quyết định hành chính hay hành vi
hành chính còn khiếu nại tư pháp đòi hỏi
những người tiến hành tố tụng phải khắc
phục những thiệt hại về quyền và lợi ích của
người khiếu nại do những hành vi và quyết
định của cơ quan hay người tiến hành tố
tụng gây ra.
Tựu trung lại, khiếu nại hành chính có
thể phát sinh ở tất cả các lĩnh vực của quản
lý hành chính nhà nước còn khiếu nại tư
pháp chỉ phát sinh trong hoạt động của toà
án và những người tiến hành tố tụng mà thôi.
Khiếu nại được thể hiện dưới hình thức
viết (nếu trình bày miệng thì cũng được ghi
lại thành đơn). Do đó, khiếu nại hành chính
nếu không được giải quyết mà người khiếu
nại không đồng ý thì họ có quyền kiện ra toà
án còn khiếu nại tư pháp không có điều kiện
này. Chính vì vậy, mới có thuật ngữ khiếu
kiện được ghi nhận ở Pháp lệnh thủ tục giải
quyết các vụ án hành chính.
Không chỉ khiếu nại, pháp luật hiện hành
còn tạo điều kiện cho công dân thực hiện
quyền khởi kiện ra toà án nhân dân nếu việc
khiếu của họ không được giải quyết đúng
pháp luật hoặc được giải quyết nhưng không
“thấu tình đạt lý”, đúng như người đời
thường nói: “Có oan sai thì mới có kiện”.
Hành vi khởi kiện ra toà án là hành vi tiếp

tục của hành vi khiếu nại nhưng theo thủ
tục và trình tự tư pháp. Từ đó mà hình thành
khái niệm khiếu kiện. Khiếu kiện là quá
trình nối tiếp khiếu nại nhằm bảo vệ pháp
luật, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân,
tổ chức.
Lần đầu tiên, khiếu kiện trở thành thuật
ngữ pháp lý, xuất hiện trong văn bản pháp
luật ở nước ta, đó là ở Pháp lệnh thủ tục giải
quyết các vụ án hành chính ban hành năm
1996. Đây là từ ghép để nói lên quyền của cá
nhân, tổ chức ở nước ta có quyền khiếu nại
và khởi kiện về một quyết định hành chính
hay hành vi hành chính nào đó mà người
khiếu cho rằng trái pháp luật, xâm hại hoặc


Nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2005 45

e do xõm hi quyn v li ớch hp phỏp
ca mỡnh.
Khỏi nim khiu kin c s dng
trong Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v ỏn
hnh chớnh ũi hi cỏ nhõn, t chc mun
khi kin ra to ỏn v quyt nh hnh chớnh
hay hnh vi hnh chớnh trỏi phỏp lut no ú
thỡ trc ú phi khiu ni theo th tc hnh
chớnh v khiu ni ú phi c gii quyt,
m ngi khiu ni khụng ng ý vi cỏch

gii quyt ú v cam oan khụng khiu ni
n ngi cú thm quyn gii quyt khiu
ni tip theo hoc khi vic khiu ni khụng
c th lý theo quy nh ca Lut khiu
ni, t cỏo.
(6)

Sau khi cú kt qu gii quyt khiu ni
ln u, cỏ nhõn cú quyn la chn 1 trong 2
cỏch: Khiu ni n ngi cú thm quyn
gii quyt khiu ni tip theo hoc khi kin
ra to ỏn nhõn dõn cú thm quyn.
Vỡ th, vic khi kin ca cỏ nhõn l s
t do la chn hỡnh thc ngh bo v
quyn v li ớch hp phỏp ca mỡnh. Th
nhng vic khi kin phi tuõn th nhng
yờu cu sau:
- Ngi khi kin phi l ngi cú
quyn, li ớch hp phỏp chu s tỏc ng
trc tip bi quyt nh hnh chớnh, hnh vi
hnh chớnh hay quyt nh k lut buc thụi
vic m trc ú mỡnh ó khiu ni theo th
tc hnh chớnh nhng khụng c gii quyt
ỳng thi hn m phỏp lut ó quy nh hoc
ó gii quyt nhng mỡnh khụng ng ý.
Ngi khi kin ch cú quyn khi kin
to ỏn th lý, gii quyt khi h ó np tin
tm ng ỏn phớ v ch i vi quyt nh
hnh chớnh ln u.
- Ngi khi kin phi lm n yờu cu

to ỏn cú thm quyn gii quyt v ỏn hnh
chớnh trong thi hn 30 ngy (45 ngy i vi
vựng xa, vựng sõu, vựng i li khú khn) k t
ngy ht thi hn gii quyt khiu ni ln u
theo quy nh ca Lut khiu ni, t cỏo.
- Ngi khi kin ti to ỏn nhõn dõn cú
thm quyn ch i vi nhng v vic thuc
loi vic ó c Phỏp lnh th tc gii
quyt cỏc v ỏn hnh chớnh v cỏc vn bn
phỏp lut liờn quan quy nh.
Nh vy, khiu kin c coi nh l chỡa
khoỏ m cỏnh ca ca quỏ trỡnh gii
quyt ton b mt tranh chp hnh chớnh
gia mt bờn l cỏ nhõn, c quan, t chc
vi c quan cụng quyn. Khiu kin l
quyn ca cỏ nhõn, c quan, t chc c
thc hin c 2 giai on tin t tng v t
tng ch khụng phi ch mt giai on ti
to ỏn.
T khớa cnh ny, chỳng ta thy ni hm
ca khiu kin rng hn khiu ni hnh
chớnh rt nhiu. Vỡ vy, khi thc hin nhng
quyn ny ũi hi nhng yờu cu phỏp lý rt
khỏc nhau./.

(1).Xem: iu 74 Hin phỏp 1992.
(2).Xem: iu 1 Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc v
ỏn hnh chớnh.
(3).Xem: iu 1 Lut khiu ni, t cỏo.
(4).Xem: iu 2 Ngh nh 53/2005/N-CP ngy

19/04/2005.
(5).Xem: T in Ting Vit, Vin ngụn ng hc,
Nxb. Nng 2002, tr. 501.
(6).Xem: im a khon 1 iu 2 Phỏp lnh th tc
gii quyt cỏc v ỏn hnh chớnh.