Kinh kế học vi mô 2 - Chương 5: Rủi ro bất định và lý thuyết trò chơi pot

2/5/2009

N
Ch

KINH T H C VI Mú 2

ng 5

̈

R I RO, B T
O
NH VÀ
À
LÝ THUY T TRÒ CH I

(Microeconomics 2)

R i ro và b t
̌
̌
̌
̌
̌

̈

Lý thuy t trò ch i
̌
̌

1

R
̈

̈

̌

M t s khái ni m c b n
M t s ng d ng c b n c a lý thuy t trò ch i
3

2

R

Ng i tiêu dùng và các hãng th ng không ch c
ch n v các k t c c mà h l a ch n.
h
á
à
h
Ví d 1: S d ng s ti n ti t ki m nh th nào?
̌

nh

Các c t ng c a r i ro và b t nh

Cá
tr
à
h
Xác su t và giá tr k v ng
Thái
i v i r i ro
L a ch n trong i u ki n r i ro
Các bi n pháp nh m gi m r i ro

̈

Ví d 2: L a ch n ngh nghi p
̌

̌

G i ngân hàng v i m c lãi su t th p nh ng r i ro
th p hay
u t vào ch ng khoán v i m c lãi su t cao nh ng
r i ro cao?

4

̈

Làm vi c công ty l n v i
à
i
ơ

n nh cao nh ng
h
h
khó có kh n ng th ng ti n hay
Làm công ty nh v i m c
n nh th p h n
nh ng có kh n ng th ng ti n cao?

5

R i ro là m t tình hu ng trong ó m t quy t nh
có th có nhi u h n m t k t qu và ng i ra quy t
ó
ó hi
à
nh bi t t t c các k t qu và xác su t x y ra k t
qu ó

6

1


2/5/2009

̈

B t
̌
̌

̈

nh t n t i khi m t ng

i ra quy t

nh

̈

không
khô th li t kê t t c các k t c c có th và/ho c
á
ó
à/h
khơng th xác nh xác su t c a các k t c c x y ra

Xác su t: là kh n ng m t k t c c có th x y ra
̌

R i ro và s b t nh u c p n s thi u
thơng tin, nh ng có nhi u thông tin h n trong
tr ng h p r i ro so v i tr ng h p b t nh.

̌

̈

Xác su t khá h quan: xác su t

á
khách
á
c xác nh thơng
á
h hơ
qua nh ng tình hu ng t ng t ho c d a trên d li u
th ng kê
Xác su t ch quan: ph thu c vào k v ng, s thích,
kinh nghi m và s ánh giá v t ng lai c a ng i ra
quy t nh

7

̈

̈

n

Ph ng sai o l ng m c
phân tán c a các giá
tr
t c a các k t c c so v i giá tr t
á
iá t trung bình c a nó
bì h
ó
Ph ng sai là trung bình c a bình ph ng các sai
l ch so v i giá tr k v ng c a các giá tr g n v i

m i k t c c.
Công th c:
n
Variance(X)

σ2
x

pi ( X i

̌

Là trung bình gia quy n c a t t c các k t c c có th
à
bì h i
á
ó h
x y ra, v i xác su t c a m i k t c c
c coi nh gia
quy n t ng ng
n

E( X ) =

x i pi
i =1

̌

Giá tr k v ng o l ng xu th trung tâm – trung

bình – c a các k t c c

9

8

n
̈

Giá tr k v ng:

̈
̈

H

l ch chu n là c n b c hai c a ph ng sai
l ch chu n c ng ph n ánh m c
r i ro c a
các quy t nh
̌

l ch chu n càng l n thì tính r i ro c a quy t
ó càng l n

̈
̈

nh

o l ng m c
r i ro t ng i
B ng t l gi a ph ng sai và giá tr k v ng
υ

Standard deviation
Expected value

σ
E( X )

E( X ))2

i =1

̈

Ph ng sai ph n ánh m c
nh kinh t

r i ro c a m t quy t
10

11

12

2

2/5/2009

̈

Thái
i v i r i ro có th
c xác
qua l i ích c n biên c a th nh p
í h
biê
thu h
̌

̌

̌

nh thông

Gi nh r ng con ng i thu
c l i ích t các m c
thu nh p ki m
c
L i ích c n biên c a thu nh p là s thay i trong
t ng l i ích khi có thêm m t n v thu nh p
L i ích c n biê c a thu nh p chính là d c c a
í h
biên
h h
hí h

ng t ng l i ích theo thu nh p

̈

̈

L i ích k
c c có th
ó
c a các k
Các thái
̌
̌
̌

v ng: t ng l i ích thu
c t các k t
có, có tí h n t ng s c a xác su t
ó ó tính
tr
á
t c c s x y ra.
i i v i r i ro:

̈

̈

Ghét r i ro
Trung l p v i r i ro

a thích r i ro

M t ng i g i là ghét r i ro n u ng i ó thích có
m t m c th nh p nh t nh cho t c h n là m t
thu h
h
h h tr
công vi c r i ro có thu nh p k v ng t ng
ng
Ng i này có l i ích c n biên c a thu nh p gi m
d n
̌

a ph n con ng

̈
̌

13

Th

i

u ghét r i ro

ng mua b o hi m

phòng cho các r i ro

14

̈

̈

15

17

18

Ng i trung l p v i r i ro là ng i không phân
bi t gi a m t m c thu nh p ch c ch n và m t
i
th h
h
h
à
m c thu nh p b t nh khác n u chúng có cùng
giá tr k v ng
Ng i trung l p v i r i ro có l i ích c n biên c a
thu nh p không i
̌

16

H nh y c m v i m t n v thu nh p m t i h n là
m t n v thu nh p t ng thêm

nh y c m nh nhau v i m t n thu nh p nh p m t
i và m t n v thu nh p t ng thêm

3


2/5/2009

L
̈

̈

Ng i thích r i ro là m t ng
vi c r i ro h n là m t công vi
g
nh t nh b ng v i thu nh p k
vi c r i ro
Ng i thích r i ro có l i ích c
nh p t ng d n
̌

̈

i thích có m t cơng
c có m c thu nh p
v ng c a công

̈

n biên c a thu

̌

̌

Ch n ph

ng án có giá tr k v ng cao nh t

Phân tích ph
̈

ng sai – giá tr trung bình

Ch n ph ng án có giá tr trung bình l n nh t và ph
sai nh nh t

ng

Phân tí h
Phâ tích h s bi n thiê
thiên
̈

Ch n ph

ng án có h s bi n thiên nh nh t

i thích ánh b c, nh ng

a d ng hóa:
̌

Nguyên t c giá tr k v ng
ê
iá
̈

̌

19

̈

D a theo ba nguyên t c:
̌

H nh y c m v i m t n v thu nh p t ng lên h n là
m t n v thu nh p m t i

Ng i thích r i ro là ng
k ph m t i

i

̈

Bi n pháp gi m r i ro b ng cách phân b ngu n l c
i

há i
á h hâ
vào các ho t ng khác nhau
Ví d

B o hi m:
̌

̈

Ví d v b o hi m

Mua b o hi m m b o
c m c thu nh p khô
h h không
i b t ch p thi t h i có x y ra hay không.

Quy t

nh b o hi m

Thu nh p t vi c bán thi t b ($)

Phí b o hi m b ng thi t h i k v ng
M c thu nh p ch c ch n này b ng v i thu nh p k v ng
trong tình hu ng r i ro

Không b
m t tr m
(p = 0,9)

Giá tr tài
s n k v ng

l ch chu n

Không

B m t
tr m
(p = 0,1)
40,000

50,000

49,000

3000

Có

̈
̈

Th i ti t nóng

21

20

49,000

49,000

49,000

0

B o hi m

Th i ti t l nh

Doanh thu t máy i u hòa

30,000

12,000

Doanh thu t máy s

12,000

30,000

i

22

23

24

4


2/5/2009

i

t

̈

i

M

Lý thuy t trò ch i là m t nhánh c a toán h c ng
d ng th ng
c s d ng trong phân tích kinh
t
hâ tí h ki h
t .
̌

Nó s d ng các mơ hình nghiên c u các tình
hu ng chi n thu t, trong ó nh ng ng i tham gia
(ng i ch i) c g ng t i a k t qu thu
cc a
mình có tính n hành ng và ph n ng c a các i

th khác

̈

Ng
̌

̈

M

i ch i:

Nh ng ng i tham gia và hành
h
h
i à hà h
ng n k t qu c a c a b n.

Chi n l
̌

̈

n

̈

ng c a h có tác
ó á

̈

ng trong khi ti n

̌

̌

N u tơi tin r ng các i th c nh tranh c a tơi là
ng i có lý trí và hành ng t i a hóa l i nhu n
c a h thì tơi ph i tính n hành vi c a h nh th
nào khi ra quy t nh t i a hóa l i nhu n c a mình

n

M

ng th i:

Các i th ra quy t nh khi không bi t
Cá
h
h
khô
nh c a i ph ng

27

̈

n quy t

̌

̈

M t ng i ch i ra quy t nh tr c, ng i ch i ti p
theo ra quy t nh c n c vào quy t nh c a ng i
i tr c.

n

Trò ch i h p tác:

Trò ch i tu n t :
̌

K t c c:
̌

Trò ch i
̌

c:

Nguyên t c ho c k ho ch hành
hành trò ch i

Trò ch i: m t tình hu ng mà trong ó ng i ch i
(ng i tham gia) a ra quy t nh chi n l c có

(
th
i )
h hi
ó
tính n hành ng và ph n ng c a các i th

26

25

M

̈

n

là trò ch i mà trong ó nh ng ng i ch i có th à
ị h
à
h
h ó h àm
phán nh ng cam k t ràng bu c l n nhau cho phép h
cùng l p các k ho ch chi n l c chung

Trò ch i b t h p tác:
̌

Các bên tham gia không th àm phán và th c thi có
hi u l c các cam k t ràng bu c

á
à b

Giá tr t ng ng v i m t k t qu có th x y ra.
Ph n ánh l i ích thu
c c a m i ng i ch i
28

29

30

5


2/5/2009

u
̈

Nh ng ng
̌

̌

̈

i ch i là nh ng ng

i

i có lý trí

̈

M c ích c a nh ng ng i ch i u là t i a hóa k t c c
c a b n thân h
Nh ng ng i ch i u là nh ng ng i bi t tính tốn hồn
h o

̌

̈

Hi u bi t chung:
̌
̌

̌

M i ng i ch
M i ng i ch
t c c a trò ch
M i ng i ch
lý trí

i
i
i
i

u bi t nguyên t c c a trò ch i
u bi t r ng ng i khác c ng bi t nguyên
̈

u bi t ng

i ch i khác c ng là ng

Trong khi tôi
c ng v y

a ra quy t

Tôi và b n u a ra quy t
quy t nh c a ng i khác

i
nh c a mình thì b n
nh mà khơng bi t

̈

n
̈

Cái mà tơi quy t nh có nh h ng n k t c c
c a b n và cái mà b n quy t nh c ng nh h ng
n k t c c c a tôi.
C n ph i a ra quy t nh nh th nào?

Xác nh ma tr n l i ích (ma tr n k t c c): ch ra
t t c các k t c c c a m i ng i ch i t ng ng
á
h
v i t t c các hành ng c a m i ng i.
Xác nh hành ng có k t qu t t nh t cho c
mình và i th
̌

Tìm ra cân b ng Nash

i có
31

32

33

i
̈

Cân b ng Nash là m t t p h p các chi n l c
(ho hành
(h c hà h ng) mà m i ng i ch i có th là
) à
h
ó
làm
i u t t nh t cho mình, khi cho tr c hành ng

c a các i th .
̌

̈

Nh c l i:
̌

̈
̈

M i ng i ch i khơng có ng c xa r i chi n l c
Nash c a mình nên ây là các chi n l c n nh

̌

i ch i

Hai hãng ra quy t nh s n l ng ng th i.
M i hãng s n xu t m c s n l ng làm hãng t i a hóa
l i nhu n khi bi t các hãng i th s n xu t bao nhiêu.

Cân b ng Stackelberg c ng là cân b ng Nash:
̈

̈

34

Ng

Cân
Câ b ng C
Cournot chính là cân b ng Nash:
hí h
â
h
Hãng B
Khơng Q/cáo

Q/cáo

Ko Q/cáo

50 , 50

20 , 60

Q/cáo

60 , 20

30 , 30

Hãng A

M t hãng ra quy t nh s n l ng tr c m t hãng hành
c,
ng theo sau
M i hãng làm i u t t nh t cho mình khi cho tr c quy t

nh c a i th
35

Chi n l

c
K tc c

36

6


2/5/2009

i
Hãng B
Ko Q/cáo

Hãng A

Ko
Q/cáo
Q/cáo

50 , 50

20 , 60

60 , 20

̈

Q/cáo

30 , 30

̈

Chi n l c u th là m t chi n l c ho c hành
ng mang l i k t c c t t nh t dù cho các i th
h
h á
có quy t nh làm gì i ch ng n a
N u m t trò ch i có chi n l c u th :
̌

̈

các

i th s l a ch n chi n l

̈

̈

c u th c a mình

Ph n ng t t nh t c a hãng A

N u Hãng B không qu ng cáo: Qu ng cáo
N u Hãng B qu ng cáo: Qu ng cáo
$ Hãng A s qu ng cáo b t k hãng B có qu ng cáo hay
khơng

̌

̈

̌

37

̈

38

Ngun t c:
̌
̌

Ng

N u b n có chi n l c u th , hãy s d ng nó
ó hi
h h
ó
D ốn r ng i th c a b n c ng s d ng chi n
l c u th c a h n u nh h c ng có chi n l c u
th

Thú t i

Thú t i

Ng

iA
Không
thú t i

8 , 8

39

iB

Hãng B

Không thú t i

L n
L n

0 , 20

Trung bình

70 , 50

140 , 25

25 , 140

120 , 90

Hãng A
20 , 0

Trung
bình

1 , 1

- C hai hãng u có chi n l c u th
- tr ng thái cân b ng, k t c c c a hai hãng u b
gi m i so v i tr ng h p hai hãng h p tác v i nhau

- Chi n l c u th c a ng i A: Thú t i
- Chi n l c u th c a ng i B: Thú t i
- Cân b ng x y ra khi c hai ng i cùng thú t i
40

Chi n l c u th : Tôi ang làm i u t t nh t có th
c cho tơi, b t k b n có làm i u gì i n a. B n
tơi
a
ang làm i u t t nh t có th cho b n, b t k tơi làm
gì i n a.
Cân b ng Nash: Tôi ang làm i u t t nh t có th

c, cho tr c cái b n ang làm. B n ang làm i u
t t nh t có th
c cho tr c cái tơi ang làm
c,
Cân b ng chi n l c u th là tr ng h p c bi t
c a cân b ng Nash

41

42

7


2/5/2009

Ra quy t
nh nh th nào
khi ch có m t ng i ch i có chi n
l c u th ?

Hãng B
Q/cáo
Q/cáo

Ko Q/cáo

10 , 5
6 , 8

N

15 , 0
20 , 2

Hãng A

Gi

nh r ng ng i ch i kia s d ng
chi n l c u th c a h , khi ó
s ch n chi n l c phù h p nh t
khi ã bi t chi n l c h s d ng

Ko Q/cáo

?

- Hãng A khơng có chi n l c u th
- Hãng B có chi n l c u th : Qu ng cáo
- Hãng A cho r ng B s qu ng cáo $ khi ó l a ch n t t nh t
c a hãng A là Qu ng cáo
44

43

l

b
̈

$2
Bar 1 $4
$5

Bar 2
$2
$4
$5
10 , 10 14 , 12 14 , 15
12 , 14 20 , 20 28 , 15
15 , 14 15 , 28 25 , 25

b
Xác nh xem có ng
l n át khơng?
̌

̌

i ch i nào có chi n l

Chi n l c b l n át là m t chi n l
l c khác t t h n nó
N u có chi n l c b l n át:
̈
̈
̈

̈

46

45

cb

c ln có chi n

Lo i b chi n l c b l n át
Làm gi m kích th c c a ma tr n l i ích
L p l i b c trên cho n khi khơng cịn chi n l
l n át
Xác nh i m cân b ng

$2
Bar 1 $4
$5

Bar
B 2
$2
$4
$5
10 , 10 14 , 12 14 , 15
12 , 14 20 , 20 28 , 15
15 , 14 15 , 28 25 , 25

cb
Cân b ng Nash ($4,$4)

47

48

8


2/5/2009

b
̈
̈

b

b

Gi s có hai hãng Alpha và Beta
g p
Hai hãng có 3 s l a ch n:
̌

̌

Th t lo i tr chi n l

Hãng Beta
Gi nguyên

Không m r ng kh n ng s n xu t: gi nguyên quy

mô
M r ng kh n ng s n xu t v i quy mô nh
M r ng kh n ng s n xu t v i quy mô l n

Gi nguyên $18, $18

Hãng
Alpha

Nh

$15, $20

c b l n át không tác
g

L n

$9, $18

Nh

$20, $15

$16, $16

$18,
$18 $9

$12,

$12 $8

nk tq
qu

Hãng Beta
Gi nguyên
Gi nguyên $18, $18

$8, $12

L n

ng
g

$0,
$0 $0

Hãng
Alpha

Nh

L n

$15, $20

$9, $18

49

̈

̈

ng v i m i chi n l
nh t c a ng i ch i
̌

̌

̌

̌

52

$16,
$16 $16

$8,
$8 $12

$18, $9

$12, $8

$0, $0

51

t

Khơng ph i m i trị ch i u có chi n l c u th
và chi n l c b l n át
à hi
C n phân tích ph n ng t t nh t tìm ra cân
b ng Nash

$20,
$20 $15

50

t
̈

Nh
L n

̌

cc a

t

i th , tìm ph n ng t t
̈

ng v i m i chi n l c c a ng i ch i 2, tìm ph n ng t t
nh t c a ng i ch i 1: Trong m i c t, tìm k t c c cao nh t
c a ng i ch i 1
ng v i m i chi n l c c a ng i ch i 1, tìm ph n ng t t
nh t c a ng i ch i 2: Trong m i dịng, tìm k t c c cao
nh t c a ng i ch i 2
Cân b ng Nash x y ra t i ô x y ra k t c c cao nh t c a c
hai ng i ch i
Khi phân tích ph n ng t t nh t khơng tìm ra cân b ng Nash
$khơng có cân b ng Nash i v i các chi n l c thu n túy
53

Ví d
̌

̌

̌

̌

Có h i hãng c nh tranh nhau, m i hãng ki m
hai h
h
h h
h
c
$45.000
C hai hãng có th
u t vào nghiên c u tri n khai

v i chi phí là $45.000
Nghiên c u tri n khai ch thành công khi c hai hãng
u th gia
tham i
N u nghiên c u tri n khai thành công, m i hãng s
ki m
c $95.000
54

9


2/5/2009

t
Hãng 1
̈

̈

ut
Không

Hãng 2
ut
Không
50 , 50 0 , 45
45 , 0 45 , 45

Hãng 1

Có hai cân b ng Nash: c hai cùng u t , ho c c
hai cùng không u t
g
g
Các ô khác không ph i là cân b ng Nash:
̌

̈
̈
̈

N u hãng 1 u t và hãng 2 khơng u t : c hai
hãng u có ng c thay i chi n l c c a mình

Khơng
ut

Hãng 2
Khơng
ut
0 , 0
-10, 10
20, 10
-100,0

Hãng 1 khơng có chi n l c u th
Hãng 2 có chi n l c u th là u t
N u hãng 1 cho r ng hãng 2 s th c hi n chi n
l c u th c a mình là u t , hãng 2 c ng s

u t và thu v
c l i ích là 20.

Chi n l
̌
̌

̈

c maximin (c c

i hóa t i thi u)

i v i m i chi n l c, xác nh k t c c th p nh t
Trong các k t c c th p nh t này, l a ch n k t c c có
giá tr cao nh t

̌

Hãng 1
̈

Chi n l c maximin là chi n l c th n tr ng,
g
g
nh ng không t i a hóa l i nhu n

̈

Nó có th là cân b ng Nash, có th khơng.

̈

58

̈

̈

Khơng
ut

N u hãng 2 l a ch n sai, l i không u t thì hãng 1
s m tr tl n
N u hãng 1 th n tr ng và lo ng i hãng 2 khơng có
thơng tin ho c khơng có lý trí $ th c hi n chi n l c
maximin

56

55

̈

Hãng 1

Hãng 2
Không
ut
0 , 0

-10, 10
20, 10
-100,0

Không
ut

57

Hãng 2
Không
ut
0 , 0
-10, 10
-100,0
20, 10

Hãng 1

N u hãng 1 không u t $ m t l n nh t là -10
N u hãng 1 u t $ m t l n nh t là -100
N u hãng 1 l a ch n theo nguyên t c maximin $
ch n không u t
59

̈

̈

ut

Không

Hãng 2
ut
Không
50 , 50 0 , 45
45 , 0 45 , 45

N u hai hãng quy t nh ng th i $ có 2 cân
b ng Nash $ không bi t ch c các hãng s l a
ch n nh th nào
N u hãng 1 là hãng quy t nh tr c:
̌

Hãng 1 s quy t
nh u t

nh

u t và hãng 2 c ng quy t
60

10


2/5/2009

̈

̈

Hãng A

Hãng A là hãng c quy n, hãng B mu n xâm
nh p vào th tr ng
h
à
t
Hãng A có hai s l a ch n là: không ph n ng gì
ho c e d a b ng cách gi m giá
Hãng B có hai s l a ch n là gia nh p th tr ng
ho c không

Hãng B

̈

Không p/ ng
Gia
nh p

50 ,

50

B

-50 , -50

0 , 100

0 , 100

-50 , -50

Không

S d ng ph
b ng Nash

0 , 100
ed a

A
ng pháp ph n ng t t nh t, tìm

c hai cân
50 , 50

61

62

63

c
̈

Hãng B quy t
hay khơ

h khơng
̌

̈

nh tr

c: có gia nh p th tr

ng

̈

quy t nh hãng B c n ph i xem ph n ng c a
hãng A nh th nào
Hành

nh c a hãng B

̈

B
A

Khơng
ph n ng

Nhìn xa h n và suy lu n ng
̌

0 , 100

N u hãng B gia nh p:
̌

Xem xét quy t

c
c

D oán r ng i th c a b n có hà h ng gì vào
á
h
ó hành
ì à
ngày mai, b n a ra
c ph n ng t t nh t ngày
hôm nay

50 , 50

ng t t nh t c a hãng A là không ph n ng
̈

64

Quy t nh t t nh t là hãng B gia nh p và hãng A
không ph n ng

65

66

11


2/5/2009

̈
̈
̈

B t u b ng quy t nh cu i cùng trong trò ch i
Xác nh chi n l c mà ng i ch i s ch n
C t b t cây trò ch i:
̌

̈

Lo i b chi n l

̈
̈

c b l n át

̈

L p l i quá trình trên cho n khi xác
quy t nh c a ng i ch i u tiên

nh

̈

c

̈

̈

Hai hãng c quy n c nh tranh nhau v s n l ng
g
q y
g
Hàm c u th tr ng là P = 30 – Q
̌ Trong ó Q = Q1 + Q2
Gi nh c hai hãng có chi phí biên b ng 0
Cân b ng Cournot x y ra khi hai hãng u quy t nh s n
l ng Q1 = Q2 = 10 và l i nhu n m i hãng là 100
N u hai hãng cùng quy t nh s n l ng Q1 = Q2 = 7,5 thì l i
nhu n m i hãng là 112,5
N u hãng 1 quy t nh tr c Q1 = 15 và Q2 = 7,5, l i nhu n
t ng ng là 112,5 và 56,25
68

67

p

7,5
7,5 112,5; 112,5
Hãng 1 10 125; 93,75
15 112,5; 56,25

Hãng 2
10
93,75; 125
100; 100
75; 50

15
56,25; 112,5
50; 75
0; 0

69

p

70

71

12