Báo cáo " Vấn đề hài hoà hoá pháp luật về đầu tư trong khuôn khổ ASEAN " pot

Hiến chơng ASEAN với hợp tác chuyên ngành


52 tạp chí luật học số 9/2008




PGS.TS. Hoàng Phớc Hiệp *
1. Quan nim v hi ho hoỏ phỏp lut
Hin nay, cú nhiu ý kin khỏc nhau v
khỏi nim hi ho, hi ho hoỏ, hi
ho hoỏ phỏp lut v ni hm ca cỏc khỏi
nim ú.
1.1. Vn hi ho hoỏ phỏp lut cn
c nghiờn cu t gúc thc tin hp tỏc
phỏp lut ca cỏc nc ASEAN
Trong phm vi mt s t chc quc t,
hi ho hoỏ phỏp lut nhiu khi cú ngha
tng ng vi nht th hoỏ phỏp lut.
Chng hn, T chc hi quan th gii
(WCO) ó cú mt s iu c quc t v hi
ho hoỏ phỏp lut, tiờu biu l Cụng c v
h thng hi ho hoỏ v mó s v mụ t hng
hoỏ (The International Convention on the
Harmonized Commodity Description and
Coding System) hoc Cụng c Kyoto v
n gin hoỏ v hi ho hoỏ th tc hi quan
(The International Convention on the
Simplification and Harmonization of
Customs procedures). Cỏc cụng c ny l

cỏc b lut quc t, b quy tc x s m vn
l cỏc lut l ca cỏc nc khỏc nhau trờn th
gii ó dựng (cú th cú cỏch hiu, gii thớch
khỏc nhau) v ó c phỏp in hoỏ di
dng cỏc vn bn phỏp lut thc cht thng
nht ỏp dng trong thc tin thng mi
gia cỏc nc. Nhng cỏch hiu tng t
cng cú th thy qua hot ng ca U ban
phỏp lut thng mi quc t ca Liờn hp
quc (UNCITRAL) trong vic son tho cỏc
lut mu v cỏc lnh vc khỏc nhau ca phỏp
lut thng mi quc t, qua cỏc c quan, t
chc thuc h thng Liờn hp quc.
Trong phm vi ASEAN, vn hi ho
hoỏ phỏp lut c chớnh thc a ra tho
lun ti Hi ngh b trng t phỏp v phỏp
lut cỏc nc ASEAN ln th 4 ti
Singapore vo thỏng 11/1999. Ti im 7
Tuyờn b chung Hi ngh ny cú ghi rừ: "7.
Cỏc b trng lu ý n nhng lnh vc m
cỏc nc c bit quan tõm v cú cỏch gii
thớch khỏc nhau. Cỏc lnh vc ú bao gm
cỏc phng thc u tranh chng ti
phm xuyờn quc gia, hi ho hoỏ phỏp lut
(the harmonisation of laws), thỏch thc i
vi cụng ngh mi v s phỏt trin trong
phỏp lut quc t liờn quan n quyn ti
phỏn quc gia v min tr t phỏp cng nh
nguyờn tc khụng can thip vo cụng vic
ni b v bo v ch quyn quc gia".

Ti im 12 Tuyờn b Hi ngh cỏc quan
chc t phỏp v phỏp lut cao cp cỏc nc
ASEAN thỏng 9/2001 (ASLOM 2001) ti
Singapore, ghi nhn: "12. ASLOM th by
ó tho lun v tho thun cn tip tc trao
i ý kin v kinh nghim gia cỏc nc
* V phỏp lut quc t
B t phỏp
Hiến chơng ASEAN với hợp tác chuyên ngành


tạp chí luật học số 9/2008 53

ASEAN v vic hi ho hoỏ phỏp lut
thng mi ca cỏc nc ny v cỏch thc
ci thin th tc hp phỏp hoỏ cỏc ti
liu" (the harmonisation of their trade laws
and ways to improve the procedures for the
legalisation of documents).
Ti im 9 Tuyờn b chung ca Hi ngh
b trng t phỏp v phỏp lut cỏc nc
ASEAN nm 2002 ti Bangkok cng cú ghi
rừ: " 9 Cỏc b trng thụng qua khuyn
ngh v vic thnh lp ASEAN Law Forum
(ALF) vi s tham gia rng rói cỏc lut gia
v cỏc nh nghiờn cu Cỏc b trng
tho thun v cỏc chuyờn cn tho lun
ti ALF u tiờn l: b, Cỏc phng thc
hi ho hoỏ phỏp lut thng mi ASEAN
(modalities for harmonization of ASEAN

trade laws) .
Hi ngh ASLOM thỏng 8/2004 ti
Brunei Darussalam ó b sung yờu cu v
hi ho hoỏ cỏc quyn s hu trớ tu (the
harmonization of intellectual property rights).
Ti im 9 Tuyờn b Hi ngh b trng
t phỏp v phỏp lut cỏc nc ASEAN nm
2005 ti H Ni (ALAWMM Hanoi, 2005)
ghi rừ: "9 Cỏc b trng chp thun cỏc
kin ngh ca ASLOM v thnh lp cỏc nhúm
cụng tỏc kim tra kt qu xõy dng cỏc
phng thc hi ho hoỏ phỏp lut thng
mi ca cỏc nc thnh viờn, nht th hoỏ
phỏp lut v hp phỏp hoỏ cỏc ti liu ca
cỏc c quan cụng quyn nc ngoi (uniform
laws for the legalization of documents " .
Nh vy, trong ASEAN, vn hi ho
hoỏ phỏp lut ó c bn n khỏ nhiu
nhng thc t mi dng li mt s kt qu
khỏ khiờm tn, tp trung ch yu vo vic
lm cho cỏc khỏi nim phỏp lut ca cỏc
nc ASEAN trong mt s lnh vc c th
cú ni hm xớch li gn nhau hn, cú cỏch
gii thớch, quan im, ni dung c th ging
nhau hn, lm cho cỏc b phn cu thnh
cỏc ch nh phỏp lut c th c kt hp
hi ho hn trong mt chnh th phỏp lut
ca cỏc nc ASEAN. Khỏi nim hi ho
hoỏ phỏp lut cú quan h mt thit vi khỏi
nim nht th hoỏ phỏp lut nhng cha cú

s ng nht vi nhau nh mt vi ni
khỏc ó nờu do tỡnh hỡnh c th v hi nhp
ca khi ASEAN. Hi ho hoỏ phỏp lut
trong thc tin hp tỏc phỏp lut ca cỏc
nc ASEAN mi cho chỳng ta bit thụng
tin v vic xõy dng phỏp lut ca cỏc nc
ASEAN khỏc nhau, thụng qua thụng tin ú
v thụng qua quỏ trỡnh trao i ý kin, hp
tỏc gia cỏc chuyờn gia phỏp lut ca cỏc
nc trong khi cú tỏc ng cn thit n
vic tip thu cỏch hiu ging nhau hoc gn
ging nhau ni dung ca mt s khỏi nim
phỏp lut, quy tc chi trong khuụn kh hp
tỏc ni khi ASEAN, lm cho cỏch gii thớch
cỏc vn phỏp lut ca cỏc nc ASEAN
trong mt s lnh vc c th xớch li gn
nhau hn, lm cho cỏc lut gia cú cỏch nhỡn,
quan im, ni dung phỏp lut c th ging
nhau hn, trỏnh c cỏi gi l xung t
danh phỏp (conflict of qualification). Cũn
con ng, phng thc hi ho hoỏ phỏp
lut õy l tu thuc tng nc. Hi ngh
b trng t phỏp v phỏp lut cỏc nc
Hiến chơng ASEAN với hợp tác chuyên ngành


54 tạp chí luật học số 9/2008

ASEAN cng nh Hi ngh cỏc quan chc
cao cp t phỏp v phỏp lut cỏc nc

ASEAN khụng bt buc v cng cha a ra
c quy tc gỡ bt buc cỏc nc ASEAN
phi tuõn theo trong lnh vc hi ho hoỏ
phỏp lut ny. Mt khỏc, cng cn thy quỏ
trỡnh nht th hoỏ phỏp lut trong mt s lnh
vc khỏc (do cỏc chuyờn gia khụng phi l
phỏp lut lm, vớ d nh trong lnh vc
thng mi hng hoỏ, u t quc t trong
ASEAN) cng ó t c nhng kt qu
ỏng k. ú l quỏ trỡnh xõy dng mt hoc
mt s b quy nh, quy tc phỏp lut thng
nht ỏp dng chung trong khi ASEAN (kt
qu thng l cỏc hip nh ca ASEAN v
mt s vn c th).
1.2. Vn hi ho hoỏ phỏp lut cng
cn c nghiờn cu t gúc ngụn ng
Trong T in Ting Vit,
(1)
hi ho
cú ngha l cú s kt hp cõn i gia cỏc
yu t, cỏc thnh phn, gõy c n tng
v cỏi p, cỏi hon ho. Cun T in ny
khụng cú nh ngha v hi ho hoỏ.
Theo Oxford Advanced Learner's Dictionary
ca Trng i hc tng hp Oxford
(2)
thỡ
"hi ho hoỏ" (Harmonasation) cú ngha l
"lm cho mt cỏi gỡ ú tr nờn cõn i, ỳng
vi iu ó tho thun ". T in ny cũn

gii thớch tip, ú l "quỏ trỡnh lm cỏc li
ớch, ý kin khỏc nhau thnh mt chnh th
ỳng vi tho thun".
Theo Black's Law Dictionary
(3)
thỡ "hi
ho", "lm cho hi ho", "hi ho hoỏ" l
nhng thut ng c dựng trong cỏc vn
bn phỏp lut ng ngha vi cỏc t "ỳng
vi tho thun" (in agreement), "phự hp
vi" (in accordance) hoc "tng thớch
vi" (conformity).
Do cú nhiu cỏch hiu v hi ho hoỏ
nh vy nờn trong bi tham lun ny chỳng
tụi ch gii hn cỏch hiu vn thng gp
trong thc tin hp tỏc phỏp lut ca
ASEAN nh ó trỡnh by trờn.
2. Vn hi ho hoỏ phỏp lut v
u t trong khuụn kh ASEAN
2.1. Vn hi ho hoỏ phỏp lut v u
t trong khuụn kh ASEAN cn phi c
xem xột trong mt chnh th vi vi vn
hi nhp kinh t quc t ca ASEAN
Vn u t v cỏc hot ng liờn quan
n u t, k c vn hi ho hoỏ phỏp
lut v u t trong khuụn kh ASEAN cn
c nghiờn cu trong mt chnh th vi cỏc
vn hi nhp kinh t quc t ca ASEAN.
iu ny c th hin rừ nột qua kt cu
ca website ca Ban th kớ ASEAN

(.). Mt khỏc, do
vic hi ho hoỏ phỏp lut v u t li l
mt trong nhng ni dung hp tỏc gia cỏc
c quan t phỏp v phỏp lut ASEAN nờn
vn ny c s quan tõm nhiu ca cỏc
hi ngh thuc phn hp tỏc phỏp lut, cho
dự vai trũ chớnh õy vn nghiờng v cỏc c
quan chuyờn v hp tỏc kinh t (Hi ngh b
trng kinh t - AEM, Hi ng AIA, Hi
ng AFTA, hi ngh cỏc b trng, cỏc
quan chc chuyờn ngnh kinh t). Chớnh cỏc
c quan ny l ni a ra cỏc vn c
th cn phi hi ho hoỏ trong hp tỏc
ASEAN, trong ú cú vn hi ho hoỏ
Hiến chơng ASEAN với hợp tác chuyên ngành


tạp chí luật học số 9/2008 55

phỏp lut v u t. Mt s kt qu hi ho
hoỏ phỏp lut v u t ó c a ra t
chớnh hot ng ca cỏc c quan ny ch
khụng phi t hot ng ca cỏc c quan
phỏp lut v t phỏp ASEAN. Kt qu hot
ng ca cỏc c quan phỏp lut v t phỏp
cỏc nc ASEAN ó c nờu trờn cho
thy mc hn ch trong hot ng hi ho
hoỏ phỏp lut v u t ca cỏc thit ch phỏp
lut cỏc nc ASEAN trong lnh vc ny.
2.2. Vn hi ho hoỏ phỏp lut v u

t trong khuụn kh ASEAN i theo hng
chn mt s ni dung phỏp lut v u t
ca cỏc nc ASEAN cú cỏch hiu thng
nht hoc gn ging nhau hoc tng
ng nhau xem xột
- Nn tng phỏp lut thc nh v u t
ca cỏc nc thnh viờn ASEAN khỏ phc
tp. n nay, ASEAN cú mi nc thnh
viờn l Brunei, Lo, Campuchia, Indonesia,
Malaysia, Myanma, Philippine, Singapore,
Thỏi Lan v Vit Nam. H thng phỏp lut
ca cỏc nc ASEAN khỏ khỏc nhau. Tuy
vy, mt mt, trong lnh vc u t quc t
ngi ta d nhn thy õy cú s giao thoa
ca nhiu h thng phỏp lut v u t khỏc
nhau. H thng phỏp lut ny chu nhiu nh
hng ca cỏc hc thuyt kinh t v phỏp
lut v u t ca cỏc nc cụng nghip phỏt
trin v c ch gii quyt cỏc vn kinh t
trong hp tỏc ni khi ASEAN m c quan
cao nht ca nú l Hi ngh cỏc b trng
kinh t cỏc nc ASEAN. C ch iu chnh
phỏp lut trong lnh vc u t quc t õy
c xõy dng c bn da vo cỏc mụ hỡnh
v c ch iu chnh phỏp lut c ỏp dng
khỏ ph bin trong thng mi, u t quc
t, coi vn u t l vn nhy cm, d
phỏt sinh cỏc tranh chp, bt ng v quan
im gia cỏc nc, do ú phi ht sc thn
trng. Mt khỏc, h thng phỏp lut v u

t ca cỏc nc ASEAN vn gi c m
nột nhng c thự, truyn thng ca vn hoỏ
phỏp lut, t duy kinh t riờng ca tng nc
ó hỡnh thnh v phỏt trin qua nhiu nm
trong khu vc ụng Nam .
- Xột v bỡnh din v mụ, khung phỏp
lut v mụ ca cỏc nc ASEAN khỏ phong
phỳ, tp trung tinh hoa ca cỏc i gia ỡnh
phỏp lut ln trờn th gii. i din cho i
gia ỡnh phỏp lut xó hi ch ngha cú Vit
Nam; i din cho i gia ỡnh phỏp lut lc
a (civil law family) cú Campuchia, Lo,
Indonesia, Myanma, Thỏi Lan; i din cho
i gia ỡnh phỏp lut ỏn l (English common
law family) cú Brunei, Singapore, Malaysia;
i din cho i gia ỡnh phỏp lut hn hp
giao thoa gia cỏc h thng phỏp lut lc a
v ỏn l (Mix family of Civil law and
American common law Systems) cú Philippine.
S khỏc nhau v khung phỏp lut v mụ
nh vy ó ra vụ s cỏc vn phỏp lớ v
cỏch ng x khỏc nhau gia cỏc nc
ASEAN trong lnh vc u t quc t cng
nh cỏch thc hi ho hoỏ cỏc quy nh ca
phỏp lut v u t trong khuụn kh
ASEAN. Tuy cú khỏc nhau v khung phỏp
lut v mụ nhng trong phỏp lut thc nh
v u t quc t ca cỏc nc ny vn cú
nhiu im giao thoa, phn ỏnh nhng xu
Hiến chơng ASEAN với hợp tác chuyên ngành

56 tạp chí luật học số 9/2008

hng vn ng chung ca quỏ trỡnh xớch li
gn nhau hn ca cỏc dũng t tng phỏp
lut, kinh t quc t ca cỏc nc thnh viờn
ASEAN do cú quỏ trỡnh hi nhp kinh t
quc t v thnh lp khu vc u t ASEAN
theo Hip nh khung v khu vc u t
ASEAN nm 1997. im chung th nht m
ngi ta d nhn thy cỏc nc ny trong
c ch iu chnh phỏp lut cỏc quan h u
t quc t l cú c quan nh nc thng nht
qun lớ cỏc hot ng u t quc t, cho dự
tờn gi ca chỳng rt khỏc nhau. Chng hn,
Vit Nam c quan ú l B k hoch v
u t (MPI); Indonesia - C quan iu
phi u t (BKPM & ICB); Malaysia -
C quan phỏt trin cụng nghip Malaysia
(MIDA); Philippine v Thỏi Lan u cú
Hi ng u t (BOI); Singapore cú U ban
phỏt trin kinh t (EDB) im chung th
hai l chớnh sỏch v phỏp lut v u t ca
cỏc nc ny u theo hng m ra bờn
ngoi, ngy cng thụng thoỏng hn, rng rói
hn, ngy cng u ói hn cho dũng u t
trc tip (FDI) t nc ngoi vo nc
mỡnh. im chung th ba l cỏc nc ny cú
xu hng tỡm mi cỏch bo h u t ca

nc mỡnh nc ngoi v khụng ngng ci
thin mụi trng u t trong nc thụng
qua vic iu chnh, sa i, b sung lut l
trong nc v kớ kt cỏc iu c quc t
khỏc nhau cú liờn quan n u t quc t.
ỏng chỳ ý nht trong s cỏc iu c quc
t loi ú l cỏc hip nh v khuyn khớch
v bo h u t (BITs), cỏc hip nh v
trỏnh ỏnh thu trựng (BATTs) v tham gia
cỏc hip nh nhiu bờn v trng ti v gii
quyt tranh chp u t quc t, c bit l
tham gia Cụng c ICSID 1965, NY
Convention 1958 Nhng im ny cho
phộp xỏc nh c ni dung phỏp lớ khu
vc cn hi ho hoỏ.
- Xột v bỡnh din vi mụ, khung phỏp
lut vi mụ ca cỏc nc ny u tp trung x
lớ mt s vn c bn, ú l: Cỏch hiu khỏi
nim u t quc t nh th no cho phự hp
tỡnh hỡnh quc t v tỡnh hỡnh mi nc; cỏc
tiờu chun i x ti thiu theo thụng l u
t quc t; c ch v quy tc tip nhn cỏc
khon u t quc t v nh lp cỏc d ỏn cú
vn u t nc ngoi; cỏc quy nh liờn
quan n gii quyt tranh chp; cỏc cu thnh
khỏc ca khung phỏp lut vi mụ nh cỏc yờu
cu v vic tin hnh hot ng u t, cỏc
quy nh v tng cng hot ng u t, vn
chuyn vn v nc, cỏc vn v thu,
vn quc hu hoỏ, trng mua, trng dng,

vn bo h ngi tiờu dựng, chuyn giao
cụng ngh, cỏc chun mc xó hi, chớnh sỏch
cnh tranh, quy tc x s ca doanh nghip
v doanh nhõn, vn mụi trng õy l
nhng ni dung c th m cỏc nc cú th
chn hi ho cỏc quy nh c th trong
phỏp lut v u t ca tng nc trong
khuụn kh ASEAN./.

(1).Xem: Vin ngụn ng hc, Vin khoa hc xó hi
Vit Nam, T in ting Vit, (ch biờn: Hong Phờ),
Trung tõm t in hc xut bn nm 1997.
(2).Xem: Oxford Advanced Learner's Dictionary, p. 570.
(3).Xem: Black's Law Dictionary, Nxb. WP.Co.,
1991, p. 495.