Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM


NGUYỄN THỊ NGỌC ANH

TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NGÂN
HÀNG T Ư NG Ạ VIỆT NAM

LUẬN VĂN T ẠC SĨ K N TẾ

TP.Hồ Chí Minh, năm 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM


NGUYỄN THỊ NGỌC ANH

TÁI CẤU TRÚC HỆ THỐNG NGÂN
HÀNG T Ư NG Ạ VIỆT NAM

C

T

-N

LUẬN VĂN T ẠC SĨ K N TẾ
NGƯỜ ƯỚNG DẪN KHOA

HỌC: PGS.TS. ỒNG ĐỨC

TP.Hồ Chí Minh, ăm 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này do chính tơi nghiên cứu và thực hiện. Các số liệu và
thơng tin sử dụng trong luận văn đều có nguồn gốc trung thực và được phép cơng
bố.
Tp. Hồ Chí Minh tháng năm

.


Ắ
....................................................................................................1
HƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM
...5 1.1. ấn đề tái cấu trúc............................................................................5
1.1.1. ịnh nghĩa tái cấu trúc .................................................................... 5
1.1.1.1. hái ni m tái cấu trúc.....................................................5
1.1.1.2. ái cấu trúc h thống......................................................6
1.1.2. guyên nhân của tái cấu trúc............................................................7
1.1.2.1. hất lượng tài sản kém........................................................9
1.1.2.2. hiếu vốn tự có...................................................................9
1.1.2.3. ặp khó khăn về thanh khoản.......................................10
1.1.2.4. ác vấn đề yếu kém về quản trị doanh nghi p và quản lý
rủi ro………......................................................................................................11
1.1.3. ai tr của ngân hàng trung ư ng đối v i tái cấu trúc h thống
NHTM

12

1.1.4. nghĩa của vi c tái cấu trúc h thống..............................................12
1.1.4.1. ối v i ngành ngân hàng...................................................12
1.1.4.2. ối v i nền kinh tế.............................................................13
1.1.4.3. ối v i khách hàng............................................................13
1.2. ác phư ng thức tái cấu trúc ngân hàng...................................................13
1.2.1. ái cấu trúc về vốn tự có của các ngân hàng ................................. 13
1.2.1.1. ua lại ngân hàng hay quốc hữu hóa một phần để tăng
vốn……….

13
1.2.1.2. huyển các khoản vay của

sang cổ phần.................14

1.2.1.3. ốn đối ứng ( atching Fund Scheme)................................14


1.2.1.4. ở rộng room sở hữu nư c ngoài trong thời gian nhất
định……….

14

1.2.2. iải quyết vấn đề thanh khoản......................................................15
1.2.3. ải thi n l ng tin vào h thống ngân hàng..................................15
1.2.4. hững khó khăn và rủi ro trong q trình tái cấu trúc h thống
ngân hàng

15

1.2.5. ách thức đánh giá hi u quả của tái cấu trúc ngân hàng................16
1.3. ái cấu trúc ngân hàng tại một số quốc gia và bài học kinh nghi m đối v i
i t Nam...........................................................................................17
1.3.1. Tái cấu trúc tại một số quốc gia...................................................... 17
1.3.1.1. ại hái an..............................................................17
1.3.1.2. ại ndonesia...........................................................21
1.3.2. ài học kinh nghi m đối v i i t Nam......................................24
Ậ

ƯƠ

1......................................................................25

HƯƠNG 2: THỰ TRẠNG VỀ TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM
VIỆT NAM......................................................................................................26
2.1. ổng quan về h thống ngân hàng thư ng mại i t Nam.....................26
2.1.1. ịch sử hình thành và phát triển h thống

i t Nam ....... 26

2.1.2. cấu tổ chức h thống ngân hàng i t am.................................27
2.1.3. oạt động kinh doanh................................................................28
2.1.3.1. ăng lực tài chính.............................................................28
2.1.3.2. hả năng phát triển sản phẩm và dịch vụ ngân hàng...........34
2.1.3.3. guồn nhân lực và khả năng quản trị điều hành..................39
2.1.3.4. hả năng xây dựng và phát triển thư ng hi u......................40
2.1.3.5. hiến lược mở rộng mạng lư i..................................41
2.1.3.6. Phát triển công ngh thông tin...........................................42
2.1.4. ánh giá kết quả đạt được và hạn chế trong hoạt động của h

thống NHTM i t Nam............................................................................43
2.1.4.1. ết quả đạt được.............................................................. 43


2.1.4.2. ạn chế..........................................................................44
2.2. Thực trạng tái cấu trúc h thống

i t Nam..................................45

2.2.1. hn khổ chính sách và pháp luật liên quan đến vấn đề tái cấu

trúc

45
2.2.2. i i thi u về ề án

cấu lại h thống các tổ chức tín dụng giai

đoạn 2011 – 2015......................................................................................47
2.2.3. Phư ng thức tái cấu trúc h thống

i t Nam..................50

2.2.4. Phân tích thực trạng tái cấu trúc tại một số
...52

tại i t am

2.2.4.1. ietinbank – ái cấu trúc xuất phát t chính các hoạt
động của ngân hàng...........................................................................................52

2.2.4.2. – sáp nhập t ba ngân hàng
Ficombank

– TinNghiabank –

54

2.2.5. ánh giá kết quả thực hi n tái cấu trúc h thống

i t am

hi n nay.........................................................................................................60
2.2.5.1. ết quả đạt được..............................................................61
2.2.5.2. hững vấn đề tồn tại và nguyên nhân..................................63
Ậ

ƯƠ

2.......................................................................66

HƯƠNG 3: Á GIẢI PHÁP TÁI ẤU TRÚ HỆ THỐNG NHTM
VIỆT NAM......................................................................................................67
3.1. ịnh hư ng phát triển h thống

i t Nam đến năm 2015 và sau

tái cấu trúc.........................................................................................................67
3.1.1. Quy mô, số lượng các

trong nền kinh tế.............................67

3.1.2. hất lượng hoạt động của h thống NHTM...................................68
3.1.2.1. ề hoạt động kinh doanh..............................................68
3.1.2.2. ề quản trị rủi ro trong kinh doanh.................................68
3.1.2.3. ề khả năng cạnh tranh v i các ngân hàng trong khu vực
và trên thế gi i……….......................................................................................69
3.1.2. Quy mô, tổ chức của t ng............................................................69
3.1.2.1. Quy mô hoạt động.............................................................69


3.1.2.2. ấn đề đạo tạo và phát triển nguồn nhân lực...............70
3.1.2.3. cấu bộ máy hoạt động........................................................70
3.2. iải pháp tái cấu trúc h thống

i t Nam..................................70

3.2.1. hóm giải pháp ở cấp độ vĩ mô.........................................................70
3.2.1.1. ối v i

i t am...................................70

3.2.1.2. ối v i tổ chức ảo hiểm tiền gửi i t am .................. 72
3.2.1.3. ối v i hính phủ.....................................................73
3.2.1.4. Phối hợp giữa các c quan hữu quan trong tái cấu trúc h
thống

…

75

3.2.2. hóm giải pháp ở cấp độ vi mơ.........................................................79
3.2.2.1. ia tăng vốn tự có.........................................................79
3.2.2.2. âng cao chất lượng quản trị, kiểm soát tốt các loại rủi
ro trong kinh doanh...........................................................................................79
3.2.2.3. Phát triển đa dạng các sản phẩm, dịch vụ m i.............81
3.2.2.4. ào tạo và phát triển nguồn nhân lực...........................82
3.2.2.5. ải tiến công ngh thông tin.............................................83
3.2.3. iải pháp phối hợp giữa vi mô và vĩ mô.......................................83
Ậ

ƯƠ

3......................................................................84

Ậ CHUNG..................................................................................85
P


AMC

Asset Management Company – Công ty quản lý tài sản

BĐS

B t ng sản

BHTG

Bả i

ti n g i

CAR

C it l

qu y

CN

C i n nh

CN NH NN

C i n n ng n àng n

FDIC

Cơ qu n bả i

FIDF

u

ti s –

l

n t àn v n t i t i u

ng ài

nợ liên b ng

ttin

n
vụ ài

tài

FSA

Cơ qu n D

FSN

Mạng n t àn tài

HĐ

H i ng quản t

IBRA

Cơ qu n t i u t ú ng n àng

IDIC

ổng ông ty BH G In n si

IMF

u ti n t qu t

NH

g n àng

NHNN

g n àng à n

NHTM

g n àng t ơng ại

NHTW

Ngân hàng ung ơng

n

n

n

NHTMCP

g n àng t ơng ại ổ

NHTMNN

g n àng t ơng ại n à n

NH 100% VNN

g n àng

vnn

n

ng ài

NII

Net Interest Income – u n

NIM

Net Interest Margin –

ng ài l i

l l i n biên


NPL

n

PGD

ng gi

TTCK
VTC
WB

ing

t

ng

ng

n – ợ u và nợ

n

n t
World Bank – g n àng t gi i

i

un

Trang

29

32

(2008 – 2012)
k vự

ă

33

9
v

34

99 – 2012
k

k

9

– 2011)
ă

55
30

v
v

42

ă

31

k

32

ă

v
v

– 2011)
ự

ă

36
39
28


1

Trong những năm gần đây, nhờ có chính sách cởi mở của Chính phủ, hệ thống ngân
hàng Việt Nam đã tăng trưởng mạnh mẽ cả về quy mô tài sản và số lượng các ngân
hàng. Tính đến ngày 31/12/2012, theo Ngân hàng Nhà Nư c NHNN), tổng tài sản
trong hệ thống đã lên t i hơn 5 triệu tỷ VND 238 tỷ USD) và dư nợ cho vay ở mức
trên 125 tỷ USD tương đương v i 120% GDP của nền kinh tế Thái Lan: 100% ,
Hàn Quốc: 80% ). Đây là một mức nợ cao báo động so v i cung bậc hiện tại của
kinh tế Việt Nam.
V i tốc độ tăng trưởng tín dụng nhanh hơn rất nhiều so v i GDP 30% năm từ 2008
đến 2010), các ngân hàng đã tạo ra một lượng cung tiền cực kỳ l n ra nền kinh tế và
hậu quả là lạm phát cao. Các doanh nghiệp được tiếp cận nguồn vốn rẻ trư c đó đã
đầu tư tràn lan kém hiệu quả và vấn đề nợ xấu đang là vấn đề thời sự nhất của
ngành ngân hàng.
N i lỏng chính sách đã làm gia tăng cạnh tranh trong ngành và làm gia tăng giá trị
sản phẩm dịch vụ cho khách hàng nhưng khơng khuyến khích được các ngân hàng
phát triển thận trọng và bền vững. Các ngân hàng đã huy động một khối lượng vốn
khổng lồ và tăng trưởng tín dụng một cách ồ ạt trong khi nhiều ngân hàng m i
thành lập chưa có đủ chun mơn, cơng nghệ và nhân sự tốt để quản lý hiệu quả
nguồn vốn và quản lý tốt rủi ro.
Hệ thống ngân hàng thương mại NHTM) Việt Nam hiện nay chưa có quy mơ và số
lượng hợp lý để tạo ra một môi trường cạnh tranh hiệu quả và đáp ứng v i yêu cầu
của nền kinh tế. C ng v i đó là chất lượng quản trị trong các ngân hàng c n nhiều
bất cập d n đến hoạt động kinh doanh ngân hàng c n tiềm ẩn nhiều rủi ro và chất
lượng dịch vụ ngân hàng chưa cao.
Bên cạnh đó, Việt Nam có mức độ hội nhập cao so v i nền kinh tế toàn cầu và là
một trong các nền kinh tế mở nhất thế gi i v i tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt
150% GDP. Và do đó khủng hoảng kinh tế và tài chính trong nư c đang chịu ảnh


hưởng nặng nề của khủng hoảng tài chính thế gi i và khủng hoảng nợ công tại châu

Âu.
Như vậy, Các NHTM Việt Nam đang và sẽ phải đối mặt v i các vấn đề nghiêm
trọng. Từ đó đặt ra yêu cầu phải tái cấu tr c hệ thống NHTM toàn diện để NHTM
có thể phát triển một cách bền vững, góp phần th c đẩy tăng trưởng kinh tế.
Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2015 (ban hành
theo QĐ số 254/QĐ-TTg ngày 01/03/2012 của Thủ tư ng chính phủ) một lần
nữa cho thấy vấn đề này mang tính cấp thiết và cần có lộ trình cụ thể để thực
hiện. V i đề tài: “ Tái cấu tr c hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam”, tác
giả phân tích các biện pháp tái cấu tr c hệ thống ngân hàng mà các nư c trên thế
gi i đã áp dụng thành cơng; Cũng như phân tích các đặc điểm vốn có của hệ
thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Từ đó đưa ra một số giải pháp ph hợp
v i điều kiện, hoàn cảnh của Việt Nam hiện nay.
Cho đến nay, có khá nhiều nghiên cứu của nư c ngồi về cấu tr c lại hệ thống ngân
hàng. Hầu hết các nghiên cứu này cho thấy đây là một vấn đề l n, có ảnh hưởng sâu
rộng t i nền kinh tế của các quốc gia. Các nghiên cứu cũng thường đề cập đến việc
cấu tr c lại hệ thống ngân hàng khi xảy ra khủng hoảng tài chính, kinh tế hoặc sau
khủng hoảng và đang thực hiện các chính sách hỗ trợ phục hồi. Thực tiễn này đã
được chứng minh trong giai đoạn khủng hoảng tài chính Châu Á năm 1997
Hawkins và Turner, 1999; Hawkins, 1999; Dookyung Kim, 1999). Trong cuộc
khủng hoảng tài chính xuất phát từ Mỹ bắt đầu từ năm 2007, Mỹ cũng thực hiện
một biện pháp cải cách mạnh mẽ là tái cấu tr c hệ thống ngân hàng trong quá trình
xảy ra khủng hoảng và sau khi thực hiện các chính sách kích thích kinh tế. Dziobek
1998) cũng đã đề cập đến các phương pháp trong tái cấu tr c hệ thống ngân hàng
các phương pháp này sẽ được nêu r ở chương 1).
Liên quan đến vấn đề tái cấu tr c hệ thống ngân hàng, trong nư c có một số cơng
trình nghiên cứu khoa học tiêu biểu như: Đề tài cấp nhà nư c của Viện Nghiên cứu
về Quản lý Kinh tế Trung ương: “Phát triển thị trường tài chính Việt Nam đến năm


2020”, được xem là một nghiên cứu tổng thể, toàn diện và cập nhật các vấn đề phát

triển của thị trường tài chính; Nhóm nghiên cứu của Nguyễn Hồng Sơn và Khoa tài
chính ngân hàng – Đại học kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội đã đ c kết những vấn
đề về cải cách và tái cấu tr c hệ thống ngân hàng trên thế gi i và Việt Nam. Tuy
nhiên, khơng nhiều các cơng trình nghiên cứu trong nư c tập trung vào vấn đề tái
cấu tr c hệ thống NHTM một cách chuyên sâu. Hầu hết các nghiên cứu m i chỉ
dừng lại ở việc phân tích sơ lược vấn đề cải cách hệ thống ngân hàng, những vấn đề
liên quan đến đánh giá hiệu quả hoạt động hay cơ cấu lại từng NHTM. Các nghiên
cứu về hệ thống NHTM chủ yếu dừng lại ở mức độ mô tả thực trạng, đặc biệt là
chưa đề xuất được phương pháp tiến hành tái cấu tr c ph hợp trong điều kiện, hoàn
cảnh của Việt Nam.
ụ
ụ

ổ

qá

Hiểu được bản chất tái cấu tr c hệ thống ngân hàng là gì, các biện pháp mà các
nư c trên thế gi i đã áp dụng để tái cấu tr c hệ thống NHTM và hàm ý chiến
lược đối v i vấn đề tái cấu tr c của Việt Nam.
ụ

ụ ể


Tìm hiểu về tái cấu tr c ngân hàng; Nguyên nhân, mục tiêu, đối

tượng của tái cấu tr c ngân hàng Việt Nam hiện nay; Các phương thức thực
hiện.


Phân tích một số biện pháp tái cấu tr c ở một số quốc gia: Indonesia, Thái



Phân tích đặc điểm hệ thống NHTM Việt Nam, những vấn đề c n tồn tại.



Phân tích thực trạng vấn đề tái cấu tr c NHTM Việt Nam. Những rủi ro và

Lan.

khó khăn trong q trình thực hiện.

hơn.
ố ượ

Đưa ra một số đề xuất cho vấn đề tái cấu tr c NHTM Việt Nam hiệu quả


Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tái cấu tr c các NHTM Việt Nam. Qua nghiên
cứu thực tiễn và kinh nghiệm các nư c trên thế gi i, luận văn đề xuất các giải pháp
áp dụng tái cấu tr c NHTM Việt Nam.
P ạm v
Không gian nghiên cứu: hệ thống NHTM Việt Nam.
Thời gian nghiên cứu: giai đoạn 2006 – 2012.
P ươ

á

Từ việc thu thập thông tin và dữ liệu từ các nguồn tài liệu trong nư c và nư c
ngoài, luận văn đã sử dụng phương pháp thống kê, tổng hợp, phân tích, so sánh để
xử lý số liệu trên nền tảng lý luận từ kiến thức kinh tế học, tài chính ngân hàng.
K

:

Ngồi phần mở đầu và kết luận, luận văn có kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về tái cấu tr c hệ thống NHTM.
Chương 2: Thực trạng về tái cấu tr c hệ thống NHTM Việt Nam.
Chương 3: Các giải pháp tái cấu tr c hệ thống NHTM Việt Nam.


CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÁI CẤU TRÚC HỆ
THỐNG NHTM
1.1. Vấn đề tái cấu trúc:
1.1.1. Định nghĩa tái cấu trúc:
1.1.1.1.

n m t c u tr c
T

T

T
T

V

T

T

X
–

T

T

;
;

T

T


V
–

1.1.1.2. T c u tr c

t ống NHTM

T

tin

(Dziobek 1998)

h
),
p) T

thê


T

Waxman 998
ẹ X
:

mô. X

T

ẹ

ngân

ỉ
ỗ ỡ
.

T
T
T

NHTM
T
T
T

cho yêu
.

T
T V
V
1.1.2. Nguyên nhân của tái cấu trúc:

t

–


ỡ

:
S

:
. Trong
,
V
.

R

:
R

ỉ
T

:
.T

V
nhau.


T

.V

ỡ
V

.

,
ng NHTM
:
1.1.2.1. C t lượng tà sản kém:

T
Q

T
;
;

ỉ
T
Tuy nhiên, c
S
S

TTCK.

TT

sang
ẹ

1.1.2.2. T ếu vốn tự có:

.


V
.
V

Q -

VT

n V

chia; V

VT

T

:
V

:

ê
.

VT

:

.
1.1.2.3. Gặp k ó k ăn về t an k oản:
R
T
2007).
T
;
;
T

1.1.2.4. C c v n đề yếu kém về quản trị doan ng p và quản lý
rủ
ro:

V
T

ỉ

Q
T

.
;T

S

T


.V

T

1.1.3. Vai trò của ngân h ng trung ƣơng đối với tái cấu trúc hệ thống
NHTM:
gân hàng

TW

f the last resort) cho các NHTM.

NHTW
TW

T
TW
T
T
:

ho quá trình tái

;
;

;

1.1.4. Ý nghĩa của việc tái cấu trúc hệ thống NHTM:
1.1.4.1. Đố vớ ngàn ngân àng
T

T

thâ

T

ỉ
T

1.1.4.2. Đố vớ nền k n tế:
T

T
T

T

T

1.1.4.3. Đố vớ k c àng
T
;T

1.2. Các phƣơng thức tái cấu trúc ngân h ng:
1.2.1. Tái cấu trúc về vốn tự có của các ngân h ng:
PL
T

1.2.1.1. Mua lạ ngân àng ay quốc ữu óa một p ần để tăng
vốn:
Â

A
AR

8
NHTM ỉ

). T


ẻ

1.2.1.2. C uyển c c k oản vay của NHNN sang cổ p ần:

,
V
ỉ

T

8

ỉ

ỉ

1.2.1.3. Vốn đố ứng (Matc ng Fund Sc eme):

V
V
1.2.1.4. Mở rộng room sở ữu nước ngoà trong t ờ g an n t
địn :

ỉ
T

ỉ
1.2.2. Giải quyết vấn đề thanh khoản:
T

T
S

L

S
T

T
V

T

NHNN
T

8
V

L
T

NHTM.
1.2.3. Cải thiện lòng tin v o hệ thống ngân h ng:

chúng.
1.2.4. Những khó khăn v rủi ro trong quá trình tái cấu trúc hệ
thống ngân h ng:

nh

.