VẺ ĐẸP CỦA NHÀ MỒ NGƯỜI CƠ TU pot

VẺ ĐẸP CỦA NHÀ MỒ
NGƯỜI CƠ TU

Nhà mồ và quan tài là một trong những công
trình kiến trúc mang tín ngưỡng dân gian
truyền thống hướng về ông bà, tổ tiên của
người Cơ Tu. Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào mỗi
làng, mỗi vùng, thân phận của người chết, tâm
tính của người sống và tài hoa của người nghệ
sĩ điêu khắc mà tạo nên sự đa dạng của nhà
mồ và quan tài Cơ Tu ở mỗi vùng
Cho đến nay, người Cơ Tu vẫn luôn bảo lưu được nhiều phong tục, tập quán có từ
xa xưa, nhưng nổi bật nhất là hội hoạ, điêu khắc, nghệ thuật tạo hình trong đó có
điêu khắc ở nhà mồ. Nhà mồ và quan tài là một trong những công trình kiến trúc
mang tín ngưỡng dân gian truyền thống hướng về ông bà, tổ tiên của người Cơ Tu.
Tuy nhiên, tuỳ thuộc vào mỗi làng, mỗi vùng, thân phận của người chết, tâm tính
của người sống và tài hoa của người nghệ sĩ điêu khắc mà tạo nên sự đa dạng của
nhà mồ và quan tài Cơ Tu ở mỗi vùng
Nếu có dịp đi đến các vùng từ tỉnh Bình Trị Thiên (cũ) vào đến Quảng Nam. Đặc
biệt ở vùng núi phía Tây tỉnh Quảng Nam nơi có số đông đồng bào dân tộc Cơ Tu
sinh sống, bà con sẽ thấy hình tượng con trâu xuất hiện ở những công trình kiến
trúc như: nhà Gươl, nhất là nhà mồ và quan tài rất rõ nét và sinh động.

Nhà mồ Cơ Tu thửa xưa rất giống nhà ở, với mái hồi tròn, hiện nay kiểu nhà mồ
này còn thấy rất ít, phổ biến nhất vẫn là dạng nhà mồ có mái hình vuông hoặc chữ
nhật có 4 hoặc 6 cột. Trong khi đó, quan tài Cơ Tu vẫn có mặt cắt hình tròn hay
bầu dục tương tự như nhà của người sống. Họ coi hồn của những người chết sẽ hoá
thành "thần" phù hộ cho buôn làng, cộng đồng luôn đoàn kết và gặp nhiều điều
Nhà m
ồ của người Cơ Tu
lành, mùa màng b
ội thu, dân l
àng no đ
ủ, sức khoẻ dồi d
ào Vì v
ậy, ng
ư
ời C
ơ Tu
luôn có sự quan tâm đặc biệt đến người chết, và tục nhà mồ, quan tài là sự ước
muốn của người Cơ Tu từ bao đời nay.
Nhà mồ và quan tài của người Cơ Tu được dựng ở khu nghĩa địa chung của làng
hoặc của dòng họ nằm ở khu rừng phía Tây của làng. Người Cơ Tu chỉ điêu khắc,
trang trí quan tài và nhà mồ cho người chết khi đã làm lễ cải táng. Ngoài lý do tâm
linh, lễ cải táng cũng là dịp để người sống thể hiện sự giàu có hay địa vị của mình.
Nơi có hình ảnh rõ nét nhất là hai đầu trâu ở hai đầu quan tài và ở một phía đầu hồi
nóc của nhà mồ. Con trâu được nghệ nhân điêu khắc, mô phỏng như thật bằng một
khối quan tài. Quan tài là một thân cây lớn nguyên vẹn được xẻ ra làm đôi, phần
nắp, phần thân và hai đầu trâu (hai đầu chim) lại dính chặt vào thân không có
mộng nối.
Tuỳ thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, mỗi làng, thân phận, tâm tính
của người chết và tài hoa của nghệ nhân điêu khắc mà quan tài, nhà mồ lớn hay
nhỏ cũng như sự đa dạng của nó.

Hình
ảnh đầu trâu ở hai đầu
quan tài
Tượng gỗ trang trí trong nhà
mồ
Tại một số nhà mồ, người Cơ Tu khắc tượng padil za zá với hình dáng khác nhau,
những bức tượng này mang ý nghĩa bày tỏ sự chia sẻ, tiễn đưa của người sống đối
với người chết qua hình thức vui chơi, sinh hoạt cộng đồng hoặc các điêu khắc,
hình vẽ thể hiện đặc điểm nào đó của người chết. Nếu có cảnh đi săn, cảnh đánh
trống thì người chết lúc sống vốn săn bắt rất giỏi, là người rất giỏi và yêu âm
nhạc
Hình ảnh con trâu bằng điêu khắc ở nhà mồ và quan tài còn mang ý nghĩa như một
món quà dâng cúng cho người chết về thế giới bên kia được no đủ đã làm nên nét
độc đáo, phong phú của văn hoá vật thể - phi vật thể trong đời sống cộng đồng nói
chung và nét văn hoá đặc sắc của người Cơ Tu so với các dân tộc anh em khắc
sống trên vùng Trường Sơn - Tây Nguyên.