Kinh tế thị trường khi Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình ppt

õ
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
KINH TÏË THI TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA
CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
Bấo cấo chung ca cấc Nhâ tâi trúå tẩi
Hưåi nghõ Nhốm tû vêën cấc nhâ Tâi trúå cho Viïåt Nam
Ngây 06, thấng 12, nùm 2011
Dûå thẫo Tham vêën
Public Disclosure AuthorizedPublic Disclosure AuthorizedPublic Disclosure AuthorizedPublic Disclosure Authorized
65980
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA
CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
Bấo cấo Phất triïín Viïåt Nam 2012
õ
KINH TÏË THI TRÛÚÂNG
Bấo cấo chung ca cấc Nhâ tâi trúå tẩi
Hưåi nghõ Nhốm tû vêën cấc nhâ Tâi trúå cho Viïåt Nam
Ngây 06, thấng 12, nùm 2011
Dûå thẫo Tham vêën
4
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
ADB Ngên hâng Phất triïín Chêu Ấ
ASEAN Hiïåp hưåi cấc Qëc gia Àưng Nam Ấ
BIDV Ngên hâng Àêìu tû vâ Phất triïín Viïåt Nam
CEOs Tưíng giấm àưëc àiïìu hânh
CIEM Viïån Nghiïn cûáu Quẫn l Kinh tïë Trung ûúng
CPV Àẫng Cưång sẫn Viïåt Nam
EVN Têåp àoân Àiïån lûåc Viïåt Nam
EZ Khu kinh tïë
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi

FTA Khu vûåc mêåu dõch tûå do
GCs Tưíng cưng ty
GDP Tưíng sẫn phêím trong nûúác
GSO Tưíng cc Thưëng kï
IMF Qu Tiïìn tïå Qëc tïë
IP Khu Cưng nghiïåp
IPO Phất hânh Lêìn àêìu ra Cưng chng
JSB Ngên hâng Cưí phêìn
JSC Cưng ty Cưí phêìn
MOT Bưå Giao thưng Vêån tẫi
MPI Bưå Kïë hoẩch vâ Àêìu tû
ODA Viïån trúå Phất triïín Chđnh thûác
PMB Ban Quẫn l Khu cưng nghiïåp cêëp tónh
PPC y ban Nhên dên Tónh
SCIC Tưíng Cưng ty Àêìu tû Vưën Nhâ nûúác
SEDP Kïë hoẩch Phất triïín Kinh tïë Xậ hưåi
SEDS Chiïën lûúåc Phất triïín Kinh tïë Xậ hưåi
SEG Têåp àoân Kinh tïë Nhâ nûúác
SOCB Ngên hâng Thûúng mẩi Qëc doanh
SOE Doanh nghiïåp Nhâ nûúác
TEU Àún võ ào sûác chûáa cưng-te-nú, tûúng àûúng 20 pht Anh
VCCI Phông Thûúng mẩi vâ Cưng nghiïåp Viïåt Nam
VDR Bấo cấo Phất triïín Viïåt Nam
VNPT Têåp àoân Bûu chđnh Viïỵn thưng Viïåt Nam
WTO Tưí chûác Thûúng mẩi Thïë giúái
NÙM TÂI KHỐA CA CHĐNH PH
1 thấng 1 àïën 31 thấng 12
ÀƯÌNG TIÏÌN TÛÚNG ÀÛÚNG
(Tó giấ cố hiïåu lûåc ngây 30/11/2011)
Àún võ tiïìn tïå 21,008VND = US$1.00

Hïå ào lûúâng
Hïå mết
TÛÂ VIÏËT TÙỈT
5
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
Bấo cấo Phất triïín Viïåt Nam (VDR) 2012 lâ bấo cấo phưëi húåp ca cấc Àưëi tấc Phất triïín àûúåc xêy
dûång àïí phc v cho Hưåi nghõ Nhốm tû vêën cấc nhâ tâi trúå cho Viïåt Nam nùm 2011. Bấo cấo do
nhốm chun gia ca Ngên hâng Thïë giúái soẩn thẫo phưëi húåp vúái “Tưí cưng tấc cấc nhâ tâi trúå”, bao
gưìm cấc thânh viïn sau àêy: Dominic Mellor, Àâo Viïåt Dng vâ Tomoyuki Kimura (ADB), Andy Isbister
vâ Nguỵn Quang Anh (AusAID), Joanne Pindera vâ Andrew Smith (CIDA), Nguỵn Thõ Ngổc Minh
vâ Renwick Irvine (DFID), Bryan Fornari vâ Sion Morton (EU), Sylvain Fourriere vâ Nguỵn Thõ Vơnh
Hâ (ÀSQ Phấp), Rainer Stachuletz, Vera Wohlgemuth-Lohse, Nguỵn Thanh Hẫi vâ Carlos Jahnsen-
Gutierrez (GIZ), Mags Gayor (Cú quan Viïån trúå Ai Len), Toshio Ngase and Murooka Naomichi (JICA),
Steven Collet and Job Runhaar (ÀSQ Hâ Lan), vâ Adam Ross (Àẩi sûá quấn M). Chng tưi chên
thânh cẫm ún nhûäng kiïën nhêån xết vâ àống gốp ca cấc thânh viïn trïn trong quấ trònh xêy dûång
bấo cấo VDR 2012.
Nhốm soẩn thẫo Bấo cấo VDR 2012 côn phưëi húåp vúái nhiïìu viïån nghiïn cûáu trong viïåc thûåc hiïån
mưåt sưë nghiïn cûáu bưëi cẫnh. Chng tưi xin cẫm ún sûå àống gốp qu bấu ca cấc nhâ nghiïn cûáu vâ
hổc giẫ sau àêy: GS., TS. Lï Xn Bấ, Ưng Trêìn Kim Chung, Ưng Trêìn Tiïën Cûúâng, Ưng Nguỵn Cẫnh
Nam (CIEM), Bâ Phẩm Chi Lan (Chun gia Kinh tïë), Ưng Trûúng Àònh Tuín (Cưë vêën Th tûúáng),
Ưng Trêìn Hûäu Hunh, Ưng Àêåu Anh Tën vâ Ưng Trêìn Vùn Hẫi (VCCI), Johnathan Pincus vâ Nguỵn
Xn Thânh (Chûúng trònh Giẫng dẩy Kinh tïë Fulbright), Claudio Dordi (Dûå ấn MUTRAP III), Ưng
Nguỵn Viïåt Hng, Ưng Nguỵn Hûäu Hiïåu, Ưng Nguỵn Quang Thån (Cưng ty Tû vêën Nexus).
Ngoâi ra, trong quấ trònh soẩn thẫo bấo cấo chng tưi cng tiïën hânh tham vêën mưåt sưë nhâ nghiïn
cûáu vâ thûåc hânh nhû Ưng Lï Àùng Doanh (Chun gia Kinh tïë). Ngoâi ra, nhốm soẩn thẫo bấo cấo
cng àûúåc thẫo lån vúái mưåt sưë quan chûác Chđnh ph nhû Ưng Nguỵn Hưìng Long (Kiïím toấn Nhâ
nûúác), Ưng Lï Mẩnh Hng (Bưå Kïë hoẩch vâ Àêìu tû), Ưng Hoâng Hẫi (Bưå Tâi chđnh), Ưng Lï Long
(Tưíng cưng ty Àêìu tû vâ Kinh doanh Vưën Nhâ nûúác).
Nhốm chun gia Ngên hâng Thïë giúái dûúái sûå chó àẩo ca Deepak Mishra (Trûúãng nhốm dûå ấn), vâ

cấc thânh viïn: Bưì Thõ Hưìng Mai, Chul Ju Kim, Àinh Tën Viïåt, Àoân Hưìng Quang, Habib Rab, Ivailo
V. Izvorski, James Anderson, Keiko Kubota, Nguỵn Nguåt Nga, Nguỵn Phûúng Anh, Nguỵn Têm
Giang, Phẩm Minh Àûác, Sameer Goyal, Sunita Kikeri, Trêìn Thõ Lan Hûúng, Triïåu Qëc Viïåt, Valerie J.
Kozel, V Hoâng Qun. Nguỵn Lan Phûúng hưỵ trúå nghiïn cûáu, àiïìu phưëi biïn dõch vâ xët bẫn.
Nguỵn Hưìng Ngên hưỵ trúå vâ tû vêën vïì chiïën lûúåc truìn thưng. Bấo cấo àûúåc Diane Stamm biïn
têåp vâ Ưng Nguỵn Àònh Cung (CIEM), Vikram Nehru (Qu Hôa bònh Qëc tïë Carnegie), vâ Ahmad
Ahsan (Ngên hâng Thïë giúái) àổc phẫn biïån. Bấo cấo cng nhêån àûúåc nhûäng kiïën nhêån xết vâ àống
gốp tđch cûåc ca mưåt sưë àưìng nghiïåp nhû Christian Bodewig, Phẩm Vùn Cung, Douglas Graham,
Nguỵn Vùn Lên, Mel Blunt (tû vêën), Myla Taylor Williams vâ Steven Jaffee. Bấo cấo VDR 2012 àûúåc
xêy dûång dûúái sûå chó àẩo chung ca bâ Victoria Kwakwa, Giấm àưëc Qëc gia Ngên hâng Thïë giúái tẩi
Viïåt Nam.
LÚÂI CẪM ÚN
6
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
Chûúng 1
Chuín àưíi, Chuín mònh vâ Trn chun 9
I. Bưëi cẫnh vâ phất hiïån chđnh 10
II. Cấc ëu tưë mang lẩi thânh cưng ban àêìu 12
II.A Khấc biïåt vïì xët phất àiïím 12
II.B Cấch tiïëp cêån tìn tûå, tûâ dûúái lïn 13
II.C Cẫi cấch chđnh sấch vâ cú cêëu khuën khđch 14
II.D Dng nhûäng cam kïët bïn ngoâi àïí àõnh hònh cho nhûäng cẫi cấch bïn trong 15
II.E Vai trô ca ngìn vưën con ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vâ hïå thưëng Àẫng - Nhâ nûúác 15
III. Thay àưíi, Thấch thûác vâ Trúã ngẩi 16
III.A Nùng sët giẫm st 16
III.B ƯÍn àõnh kinh tïë vơ mư 18
III.C Phất triïín manh mn vâ sûác ò thïí chïë 18
IV. Cêëu trc ca Bấo cấo VDR 20
V. Nùỉm bùỉt thõ trûúâng 20
Chûúng 2

Sên chúi bònh àùèng: Cẫi cấch Doanh nghiïåp Nhâ nûúác 23
I. Bưëi cẫnh vâ phất hiïån chđnh 24
II. Khu vûåc Nhâ nûúác: Quy mư, Têìm quan trổng vâ Hiïåu quẫ 26
II. A Khu vûåc Nhâ nûúác cố quy mư lúán nhûng têìm quan trổng giẫm dêìn 26
II. B Súã hûäu ca Nhâ nûúác cố lúán hún chng ta nghơ:
Nghiïn cûáu trûúâng húåp Khu vûåc Ngên hâng 29
II. C Sûã dng ngìn lûåc nhiïìu nhûng kếm hiïåu quẫ 32
III. Thấi àưå ca cưng chng àưëi vúái Súã hûäu ca Nhâ nûúác trong Khu vûåc Doanh nghiïåp 34
IV. Cấch tiïëp cêån cẫi cấch Doanh nghiïåp Nhâ nûúác ca Chđnh ph 36
V. Mûúâi l do ng hưå cẫi cấch 37
VI. Cấc phûúng ấn cêìn tấi cú cêëu 42
VI.A Cẫi thiïån minh bẩch thưng tin 44
VI.B Cẫi thiïån quy àõnh phấp l vâ quẫn trõ doanh nghiïåp 45
MC LC
7
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
VI.C Àêíy nhanh tiïën àưå cưí phêìn hốa 46
VI.D Tùng cûúâng theo dội, giấm sất 47
VI.E Hoân thiïån trấch nhiïåm giẫi trònh ca DNNN 49
VI.F Tưëc àưå vâ trònh tûå ca chûúng trònh cẫi cấch 50
Chûúng 3
Lâm nhiïìu hún vúái đt ngìn lûåc hún: Cẫi thiïån Hiïåu quẫ Àêìu tû Cưng 53
I. Bưëi cẫnh vâ phất hiïån chđnh 54
II. Khu Cưng nghiïåp: Lúåi hay Hẩi? 59
II.A Cûá xêy ài, nhâ àêìu tû sệ àïën 60
II.B Ngun nhên nâo dêỵn àïën sûå bng nưí Khu Cưng nghiïåp? 62
III. Di dúâi Hïå thưëng Cẫng Thânh phưë Hưì Chđ Minh: Vò sao Bïë tùỉc? 67
IV. Cẫng khưng sûã dng hïët cưng sët! Trûúâng húåp Cm Cẫng Cấi Mếp–Thõ Vẫi 70
IV.A L do nâo giẫi thđch cho tònh trẩng sûã dng dûúái cưng sët cẫng? 72

V. Phûúng ấn chđnh sấch 74
Chûúng 4
Thc àêíy nïìn kinh tïë thõ trûúâng: Vai trô ca thưng tin vâ minh bẩch 79
I. Bưëi cẫnh 80
II. Têìm quan trổng ca tđnh minh bẩch trong cấc nïìn kinh tïë thõ trûúâng 83
III. Minh bẩch tâi chđnh úã Viïåt Nam 84
III.A Tònh hònh hiïån nay 85
III.B Cấc lơnh vûåc cêìn quan têm hún 86
IV Tiïëp cêån nhanh hún vâ bònh àùèng hún vúái thưng tin kinh tïë 87
V Kïët lån 88
Tâi liïåu tham khẫo 91
CHUYẽN ệI, CHUYẽN MềNH
VA TRUấN CHUYẽN
Baỏo caỏo Phaỏt triùớn Viùồt Nam 2012
KINH Tẽậ THế TRNG
KHI VIẽồT NAM TR THANH QUệậC GIA
CO THU NHấP TRUNG BềNH
Chỷỳng 1
10
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
1. Quấ trònh chuín àưíi ca Viïåt Nam
sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng àậ thay àưíi
diïån mẩo ca àêët nûúác vâ àúâi sưëng ngûúâi
dên. Nùm 1986, Viïåt Nam bùỉt àêìu cưng cåc
Àưíi Múái – mưåt cưng cåc àưíi múái kinh tïë chđnh
trõ tûå thên – àấnh dêëu quấ trònh chuín àưíi tûâ
nïìn kinh tïë kïë hoẩch hốa têåp trung sang nïìn
kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng xậ hưåi ch nghơa.
Vâo thúâi àiïím àố, Viïåt Nam vêỵn lâ mưåt trong

nhûäng nûúác nghêo nhêët trïn thïë giúái, vúái àêìy rêỵy
khố khùn: siïu lẩm phất, thiïëu àối, viïån trúå ca
Liïn Xư bõ cùỉt giẫm mẩnh vâ cêëm vêån thûúng
mẩi ca phûúng Têy.
1
Àúâi sưëng ca àẩi bưå phêån
ngûúâi dên Viïåt Nam lc àố rêët khố khùn, vâ
tûúng lai rêët ẫm àẩm. So vúái bûác tranh nây thò
thânh tđch ca nïìn kinh tïë trong hai mûúi nùm
vûâa qua thûåc sûå rêët êën tûúång. Tûâ nùm 1990 àïën
2010, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àậ tùng trûúãng vúái
tưëc àưå trung bònh hâng nùm lâ 7,3%, thu nhêåp
bònh qn àêìu ngûúâi tùng gêìn gêëp nùm lêìn. Kinh
tïë phất triïín nhanh chống ài àưi vúái thûúng mẩi
qëc tïë tùng trûúãng cao; lìng vưën àêìu tû trûåc
tiïëp nûúác ngoâi quy mư lúán; tó lïå nghêo giẫm
mẩnh; vâ gêìn àẩt mûác tiïëp cêån phưí cêåp àưëi vúái
giấo dc tiïíu hổc, y tïë vâ cú súã hẩ têìng thiïët ëu
nhû àûúâng nhûåa, àiïån, nûúác mấy vâ nhâ úã. Sûå
chuín àưíi ca Viïåt Nam – tûâ mưåt nïìn kinh tïë
kïë hoẩch hốa têåp trung sang nïìn kinh tïë thõ
trûúâng vâ tûâ mưåt àêët nûúác rêët nghêo trúã thânh
mưåt qëc gia cố thu nhêåp trung bònh thêëp trong
vông chûa àïën 20 nùm – àậ trúã thânh mưåt phêìn
trong cấc sấch giấo khoa vïì phất triïín.
2
2. Nhûng mưåt sûå chuín àưíi khấc ca
Viïåt Nam—àïí trúã thânh mưåt nïìn kinh tïë
cưng nghiïåp, hiïån àẩi—hêìu nhû múái chó
bùỉt àêìu. Theo Chiïën lûúåc Phất triïín Kinh tïë

Xậ hưåi 2011-2020 múái àûúåc phï duåt gêìn àêy,
Viïåt Nam mong mën àẩt àûúåc mûác thu nhêåp
bònh qn àêìu ngûúâi 3.000US$ (theo giấ US$
hiïån tẩi) vâo nùm 2020. Àiïìu nây cố nghơa lâ mûác
thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi (theo giấ US$ hiïån
tẩi) phẫi tùng gêìn 10% mưỵi nùm—àôi hỗi Viïåt
Nam phẫi nhên rưång vâ duy trò àûúåc thânh tûåu
kinh tïë mâ mònh àậ àẩt àûúåc trong mûúâi nùm
qua trong vông mûúâi nùm tiïëp theo. Chiïën lûúåc
Phất triïín Kinh tïë Xậ hưåi tiïëp tc xấc àõnh
nhûäng ûu tiïn hâng àêìu ca àêët nûúác àïí àẩt
àûúåc mc tiïu nây: bònh ưín kinh tïë vơ mư, xêy
dûång cú súã hẩ têìng tiïu chín thïë giúái, xêy dûång
ngìn nhên lûåc cố trònh àưå, k nùng vâ tùng
cûúâng cấc thïí chïë kinh tïë thõ trûúâng.
3. Àẩt àûúåc nhûäng nguån vổng nây
khưng phẫi lâ àiïìu dïỵ dâng. Viïåt Nam àậ
phẫi trẫi qua nhûäng cún sống giố chûa tûâng cố
trong nïìn kinh tïë vơ mư trong nhûäng nùm gêìn
àêy—lẩm phất hai con sưë, tiïìn àưìng mêët giấ,
ngìn vưën thấo chẩy vâ suy giẫm dûå trûä ngoẩi
hưëi—lâm xối môn lông tin ca nhâ àêìu tû. Tùng
trûúãng nhanh cng lâm bưåc lưå nhûäng vêën àïì
mang tđnh cú cêëu. Chêët lûúång vâ tđnh bïìn vûäng
ca tùng trûúãng vêỵn lâ ngun nhên gêy quan
ngẩi nùång nïì do tùng trûúãng kinh tïë sûã dng quấ
nhiïìu tâi ngun, ư nhiïỵm cao vâ hâng xët khêíu
thiïëu àa dẩng vâ đt cố giấ trõ gia tùng, tó trổng
àống gốp ca nùng sët vâo tùng trûúãng ngây
câng giẫm. Nùng lûåc cẩnh tranh ca Viïåt Nam

àang bõ àe dổa búãi sẫn xët àiïån khưng theo kõp
nhu cêìu, chi phđ hêåu cêìn vâ giấ cẫ bêët àưång sẫn
leo thang, tònh trẩng thiïëu lao àưång cố k nùng
ngây câng phưí biïën (Bấo cấo Nùng lûåc Cẩnh
tranh Qëc gia 2011; Chiïën lûúåc Phất triïín Kinh
tïë Xậ hưåi 2011, Bấo cấo Phất triïín Viïåt Nam
2010). Viïåt Nam cng àang phẫi àưëi mùåt vúái
nhiïìu thấch thûác múái trong lơnh vûåc xậ hưåi: tònh
trẩng dïỵ bõ tưín thûúng gia tùng, nghêo àối ngây
câng têåp trung nhiïìu hún vâo cấc nhốm dên tưåc
thiïíu sưë, sûå chïnh lïåch giûäa nưng thưn vâ thânh
thõ ngây câng tùng, vâ tưëc àưå tẩo viïåc lâm giẫm
st. Têët cẫ nhûäng vêën àïì nây cưång lẩi àang lâ mưåt
nguy cú nghiïm trổng àưëi vúái cấc mc tiïu kinh
tïë xậ hưåi trung hẩn ca Viïåt Nam.
4. Viïåt Nam cố nhûäng thânh tđch to lúán
àûúåc ghi nhêån trong viïåc hoẩch àõnh chđnh
sấch thânh cưng nhû mưåt sûå ûáng phố thûåc
tïë vúái hoân cẫnh àêët nûúác. Thânh cưng ca
I
BƯËI CẪNH VÂ
PHẤT HIÏåN CHĐNH
1 Vúái GDP bònh qn àêìu ngûúâi lâ 98US$ (theo thúâi giấ), Viïåt
Nam àng lâ àêët nûúác nghêo nhêët thïë giúái vâo nùm 1990. Hai
nûúác nghêo tiïëp theo vúái mûác thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi
thêëp thûá 2 vâ thûá 3 thïë giúái lâ Somali (US$139) vâ Sierra Leone
(US$163). Nïëu tđnh theo GDP bònh qn àêìu ngûúâi àiïìu chónh
theo ngang bùçng sûác mua, Viïåt Nam lc àố nùçm trong nhốm
20 qëc gia nghêo nhêët thïë giúái.
2 Xem y ban Tùng trûúãng (2009).

11
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
3 Sau cåc khng hoẫng tâi chđnh toân cêìu 2008–09 quẫ cên àậ
dõch chuín tûâ phđa thõ trûúâng sang phđa Nhâ nûúác nhiïìu hún
úã hêìu hïët cấc Qëc gia phất triïín, song úã Viïåt Nam Nhâ nûúác
vêỵn ln ln àống vai trô ch àẩo. Tuy nhiïn, kïët quẫ àấng
thêët vổng ca nïìn kinh tïë trong nhûäng nùm gêìn àêy båc nhiïìu
nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch vâ cấc hổc giẫ úã Viïåt Nam phẫi àùåt
cêu hỗi liïåu rùçng úã Viïåt Nam quẫ cên cố nïn dõch chuín xa
ra khỗi cấn cên Nhâ nûúác vâ gêìn hún vïì phđa thõ trûúâng hay
khưng. Àiïìu th võ lâ nhiïìu Àõnh chïë Tâi chđnh Qëc tïë úã Viïåt
Nam tỗ ra thêån trổng hún khi cố quan àiïím vïì vêën àïì nây
(hổ cho rùçng nïn cố sûå thay àưíi tìn tûå tûâng bûúác mưåt) so
vúái cấc hổc giẫ Viïåt Nam, nhûäng ngûúâi thûúâng kïu gổi cêìn cố
nhûäng thay àưíi quët liïåt hún, trong àố cố cẫ kïu gổi viïåc cêìn
phẫi cố mưåt cưng cåc Àưíi Múái thûá hai.
4 Lơnh vûåc thûá ba, cng cưë khu vûåc tâi chđnh, khưng nùm trong
khn khưí ca bấo cấo nây. Tuy nhiïn, vêën àïì nây sệ àûúåc
thẫo lån trong cấc nghiïn cûáu tiïëp theo khấc, bao gưìm
Chûúng trònh Àấnh giấ Khu vûåc tâi chđnh phưëi húåp thûåc hiïån
giûäa Ngên hâng Thïë giúái vâ Qu Tiïìn tïå Qëc tïë.
Viïåt Nam trong 25 nùm qua, nhû phên tđch dûúái
àêy, lâ nhúâ vâo mưåt loẩt ëu tưë: (a) bùỉt àêìu
chuín àưíi tûâ xët phất àiïím thêëp vâ khưng cố
nhiïìu sûå mếo mố, (b) theo àíi quy trònh cẫi
cấch tìn tûå tûâng bûúác mưåt vâ tûâ dûúái lïn, (c)
thûåc hiïån cẫi cấch chđnh sấch chung vâ cú cêëu
khuën khđch àng àùỉn, (d) cố cấc chđnh sấch
thûúng mẩi vâ àêìu tû cúãi múã, hûúáng ra bïn

ngoâi, vâ (e) vai trô thån lúåi ca ngìn vưën con
ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vâ hïå thưëng Àẫng -
Nhâ nûúác. Song sau khi àậ gùåt hấi àûúåc nhûäng
thânh quẫ dïỵ dâng hún úã cânh thêëp, thò nhûäng
vêën àïì côn tưìn tẩi— hay “chûúng trònh nghõ sûå
vêỵn côn dang dúã” ca quấ trònh chuín àưíi—lâ
nhûäng vêën àïì phûác tẩp hún nhû xêy dûång thïí
chïë kinh tïë thõ trûúâng vâ xấc àõnh lẩi àiïím cên
àưëi giûäa Nhâ nûúác vâ thõ trûúâng.
3
Liïåu Viïåt Nam
cố thïí àûúng àêìu vúái nhûäng thấch thûác múái nây?
5. Vâo thúâi àiïím Lïỵ K niïåm Bẩc (25
nùm) Àưíi Múái, Bấo cấo Phất triïín Viïåt
Nam nùm nay (VDR 2012) sệ xem xết
mưåt sưë vêën àïì nưíi cưåm mâ Viïåt Nam phẫi
giẫi quët àïí xêy dûång mưåt nïìn tẫng
mẩnh mệ hún nhùçm trúã thânh Qëc gia
cưng nghiïåp hốa vâo nùm 2020. Theo Kïë
hoẩch 5 nùm múái àûúåc thưng qua gêìn àêy, ba
lơnh vûåc cêìn àùåc biïåt ch trổng lâ tấi cú cêëu
Doanh nghiïåp nhâ Nûúác, nêng cao hiïåu quẫ chi
tiïu cưng vâ bònh ưín khu vûåc tâi chđnh. Nhûäng
phên tđch àûa ra trong bấo cấo nây têåp trung
vâo hai ûu tiïn àêìu. Thûá nhêët, phên tđch cho thêëy
cấc Doanh nghiïåp Nhâ nûúác àûúåc súã hûäu ngìn
vưën cưë àõnh (àêët àai vâ tđn dng) khưng tûúng
xûáng vúái quy mư ca chng, sûã dng vưën kếm
hiïåu quẫ hún so vúái cấc doanh nghiïåp ngoâi
qëc doanh vâ doanh nghiïåp cố vưën àêìu tû nûúác

ngoâi—àôi hỗi phẫi tấi cú cêëu khu vûåc Doanh
nghiïåp Nhâ nûúác. Thûá hai, phên tđch cho thêëy
cấch thûác Viïåt Nam phên bưí ngìn lûåc cưng
àang tẩo ra mưåt cú súã hẩ têìng kếm tưëi ûu vâ
manh mn úã cêëp àõa phûúng, àiïìu nây khưng gốp
phêìn tđch cûåc cho viïåc xêy dûång mưåt hïå thưëng
hẩ têìng hiïåu quẫ cho toân qëc, do àố cêìn phẫi
thay àưíi cú chïë phên bưí ngìn lûåc. Tiïëp àố, bấo
cấo chó ra nhûäng l do giẫi thđch cho sûå kếm hiïåu
quẫ ca cấc DNNN trong àêìu tû cưng vâ àûa
ra mưåt sưë phûúng ấn chđnh sấch tưíng quất àïí
thẫo lån.
4
6. Chuín àưíi lâ mưåt chùång àûúâng, khưng
phẫi lâ àđch àïën. Mùåc d cố thïí dïỵ dâng xấc
àõnh xët phất àiïím ca Viïåt Nam trïn chùång
àûúâng tiïën túái nïìn kinh tïë thõ trûúâng, nhûng
chùång àûúâng àố lẩi khưng cố vẩch àđch. Kïí cẫ
nhûäng nïìn kinh tïë thõ trûúâng lêu àúâi nhêët cng
phẫi thûúâng xun thay àưíi, cêåp nhêåt vâ tinh
chónh nhûäng chđnh sấch vâ thïí chïë ca mònh àïí
theo kõp àûúåc nhûäng thay àưíi ca thúâi àẩi. Chđnh
vò vêåy, VDR 2012 sệ khưng cố cêu trẫ lúâi cho
nhûäng thấch thûác kinh tïë mâ Viïåt Nam àang phẫi
àưëi mùåt, cng khưng àûa ra mưåt danh sấch hoân
chónh nhûäng gúåi chđnh sấch àïí Viïåt Nam
chuín àưíi thânh cưng. Thay vâo àố, bấo cấo nây
mën àống gốp kiïën cho cåc tranh lån àang
diïỵn ra vïì mưåt sưë vêën àïì cêëp bấch nhêët vâ cng
nhẩy cẫm nhêët vïì tûúng lai ca Viïåt Nam.

7. Phêìn côn lẩi ca Bấo cấo àûúåc cêëu trc
nhû sau. Phêìn côn lẩi ca Chûúng 1 thẫo lån
vïì nhûäng ëu tưë chđnh dêỵn àïën thânh cưng ca
Viïåt Nam vâ tòm hiïíu nhûäng thấch thûác múái nưíi
lïn. Chûúng 2 tòm hiïíu vêën àïì tấi cú cêëu cấc
Doanh nghiïåp Nhâ nûúác. Chûúng 3 tòm hiïíu
nhûäng thấch thûác ca chûúng trònh àêìu tû cưng
vâ lâm cấch nâo nêng cao àûúåc hiïåu quẫ àêìu tû
cưng. Chûúng 4 thẫo lån vïì mûác àưå minh bẩch
thêëp trong hïå thưëng tấc dưång àïën võ thïë qëc
gia thu nhêåp trung bònh ca Viïåt Nam — mưåt
vêën àïì then chưët cêìn àûúåc giẫi quët nïëu Viïåt
Nam mën àẩt àûúåc nhûäng mc tiïu kinh tïë xậ
hưåi ca mònh.
II
CẤC ËU TƯË MANG LẨI
THÂNH CƯNG
BAN ÀÊÌU
12
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
8. Quấ trònh chuín àưíi sang nïìn kinh tïë
thõ trûúâng ca Viïåt Nam àậ àûúåc nghiïn
cûáu khấ nhiïìu. Trong vông hai thêåp k qua,
nhiïìu sấch bấo àậ viïët vïì quấ trònh chuín àưíi
sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng ca Viïåt Nam. Nhiïìu
tưí chûác àa phûúng àậ xêy dûång cấc bấo cấo vâ
mưåt sưë hổc giẫ trong nûúác vâ qëc tïë cng viïët
vïì ch àïì nây.
5
Phêìn nây rt ra nhûäng bâi hổc

tûâ nhûäng thânh cưng trong quấ khûá, àïí cung cêëp
thưng tin cho nhûäng bân lån vïì tûúng lai, vâ
chûa phẫi lâ mưåt nghiïn cûáu trổn vển cấc ëu tưë
giẫi thđch cho thânh cưng ca Viïåt Nam trong
quấ trònh chuín àưíi.
6
9. Viïåt Nam nưíi bêåt nhû mưåt cêu chuån
thânh cưng rộ rïåt trong sưë cấc nïìn kinh
tïë chuín àưíi. Sûå chuín àưíi úã Àưng Êu lâ
mưåt quấ trònh phûác tẩp, àêìy cam go, vúái cấc cåc
khng hoẫng kinh tïë tấi diïỵn, ài cng mưåt loẩt vêën
àïì nhû sẫn lûúång st giẫm, thu nhêåp trung bònh
giẫm, tó lïå nghêo tùng mẩnh, tó lïå tûã vong tùng vâ
tó lïå sinh giẫm, lẩm phất tùng nhanh (Hònh 1.1)
(Ngên hâng Thïë giúái 2002). Tuy nhiïn, Viïåt Nam
lẩi cố tưëc àưå tùng trûúãng kinh tïë nhanh, àêìu tû
tùng, xët khêíu mẩnh, vâ lẩm phất giẫm mẩnh, ài
àưi vúái mưåt chûúng trònh cẫi cấch tûâ tûâ vâ cố giúái
hẩn. Hún thïë nûäa, nhûäng thay àưíi úã Viïåt Nam diïỵn
ra trong bưëi cẫnh àêët nûúác tiïëp tc àûúåc lậnh àẩo
búãi mưåt Àẫng duy nhêët, Nhâ nûúác can thiïåp
nhiïìu, vâ sẫn xët bõ kiïím soất trûåc tiïëp àấng kïí
thưng qua cấc DNNN. Vò sao Viïåt Nam lẩi thânh
cưng, trong khi nhiïìu nûúác khấc thêët bẩi?
II.A KHẤC BIÏÅT VÏÌ XËT
PHẤT ÀIÏÍM
10. Vâo thúâi àiïím bùỉt àêìu cưng cåc
chuín àưíi kinh tïë, Viïåt Nam lâ nûúác
nghêo nhêët vâ cưng nghiïåp kếm phất
triïín nhêët trong sưë têët cẫ cấc nûúác cố nïìn

kinh tïë chuín àưíi—àiïìu nây dûúâng nhû
lẩi lâ mưåt lúåi thïë ca Viïåt Nam.
7
Nïìn kinh
tïë Viïåt Nam khưng cố mûác àưå kiïím soất têåp
Ngìn: WDI 2010; ûúác tđnh ca NHTG.
187
63
440
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
1989 92 95 98 1 4 7 2010
Cấc nïìn kinh tïë
àang chuín àưíi
úã Àưng Êu
Vietnam
Ba Lan
Ukraine
GDP thûåc, 1989=100
Hònh 1.1 Sẫn lûúång ca Viïåt Nam so vúái cấc nïìn kinh tïë chuín àưíi khấc
7 Vò chng tưi têåp trung vâo Viïåt Nam nïn cố nhiïìu vêën àïì vïì

cấc nïìn kinh tïë chuín àưíi khấc cố thïí khưng àûúåc nhùỉc àïën
úã àêy. Vđ d, Nam Tû trûúác àêy àậ tan rậ vâ chia thânh nùm
(hiïån nay lâ bẫy) qëc gia khấc nhau vâ hiïån àậ cố chiïën tranh.
Liïn bang Xư viïët tan rậ thânh 15 nûúác, mưỵi nûúác phẫi thânh
lêåp nhûäng thïí chïë chđnh trõ vâ khn khưí phấp l múái. Mưåt sưë
vêën àïì vïì biïn giúái hiïån nay vêỵn gêy tranh cậi. Chiïën tranh àậ
xẫy ra úã Cấp-ca-dú vâ Ta-gi-kixtan. Tiïåp Khùỉc cng chia thânh
hai nûúác. Viïåc phẫi thiïët lêåp cấc thïí chïë chđnh trõ vâ hânh lang
phấp l múái, giẫi quët cấc vêën àïì an ninh qëc tïë vâ trong
nûúác, giẫi quët hêåu quẫ tûâ sûå sp àưí ca hïå thưëng thûúng
mẩi xậ hưåi ch nghơa vâ viïån trúå ca Liïn Xư chùỉc chùỉn àậ gêy
nhiïìu khố khùn thấch thûác cho cấc nûúác àang chuín àưíi úã
Àưng Êu, vâ Viïåt Nam may mùỉn trấnh àûúåc rêët nhiïìu.
5 Xem danh mc tâi liïåu tham khẫo úã cëi bấo cấo.
6 Àïí xem thẫo lån àêìy à hún vïì quấ trònh chuín àưíi, xem
Arkadie vâ Mallon (2003), IMF (1996) vâ ADB (2006).
13
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
trung thûåc sûå cao nhû úã Liïn Xư c vâ cấc nïìn
kinh tïë chuín àưíi thåc Àưng Êu (Arkadie vâ
Mallon 2003). Vđ d, danh mc hâng hốa àûúåc
phên bưí theo kïë hoẩch ln đt hún nhiïìu so vúái
hïå thưëng cên àưëi tû liïåu sẫn xët ca Liïn Xư.
Tûúng tûå, khu vûåc Doanh nghiïåp Nhâ nûúác úã
Viïåt Nam chó chiïëm mưåt phêìn nhỗ trong sẫn
xët phi nưng nghiïåp lâ 29%, vâ chiïëm tó lïå viïåc
lâm côn thêëp hún vúái 16%, khấc vúái cấc nïìn kinh
tïë chuín àưíi khấc vúái tó trổng cấc DNNN trïn
tưíng sẫn lûúång lïn àïën 75-95 % (IMF 1996). Mùåc

d cấc nïìn kinh tïë chuín àưíi úã Àưng Êu àậ
àẩt àûúåc trònh àưå cưng nghiïåp hốa cao trong hïå
thưëng kïë hoẩch hốa têåp trung vúái sûå phất triïín
ca cưng nghiïåp nùång, phêìn lúán ngìn vưën hiïån
cố ca hổ àûúåc àấnh giấ lâ khưng cẩnh tranh.
Do vêåy, trong khi Viïåt Nam cố thïí tiïëp tc sûã
dng phêìn lúán ngìn vưën mònh cố trûúác khi
chuín àưíi thò cấc nïìn kinh tïë chuín àưíi khấc
phẫi xêy dûång lẩi ngìn vưën ca mònh, do vêåy sẫn
lûúång ca hổ bõ giẫm st àấng kïí, trûúác hïët lâ sẫn
lûúång cưng nghiïåp, trong nhûäng nùm àêìu tiïn.
8,9
11. Mưåt àùåc àiïím quan trổng lâ têìm quan
trổng tûúng àưëi ca khu vûåc nưng nghiïåp
vâ vai trô ch àẩo ca kinh tïë hưå gia àònh
trong sẫn xët nưng nghiïåp úã Viïåt Nam.
Arkadie vâ Mallon (2003), Lin (2010), vâ cấc tấc
giẫ khấc lêåp lån rùçng Viïåt Nam, cng giưëng nhû
Trung Qëc, lâ mưåt nïìn kinh tïë thìn nưng vâo
thúâi àiïím chuín àưíi, do vêåy cú cêëu sẫn xët
ca nïìn kinh tïë nhòn chung nhêët quấn vúái lúåi thïë
so sấnh ca nố. Chđnh vò vêåy, khi múã cûãa nïìn kinh
tïë cho cẩnh tranh trong vâ ngoâi nûúác, khu vûåc
nưng nghiïåp ca Viïåt Nam àấp ûáng rêët mẩnh mệ
vúái nhûäng thay àưíi tđch cûåc cho ngânh nưng
nghiïåp—b àùỉp cho nhûäng st giẫm trong khu
vûåc cưng nghiïåp. Vđ d, Nghõ quët Hưåi nghõ
trung ûúng Àẫng 10 ban hânh nùm 1988 àậ trao
quìn súã hûäu tâi sẫn (d côn hẩn chïë) cho nưng
dên, vâ Tưíng bđ thû Àẫng Àưỵ Mûúâi àậ gổi àêy lâ

mưåt bûúác ngóåt trong sûå phất triïín ca ngânh
nưng nghiïåp. Quìn súã hûäu tâi sẫn hẩn chïë, cng
vúái cẫi cấch giấ cẫ vâ thûúng mẩi àậ gốp phêìn
duy trò tùng trûúãng nưng nghiïåp, tẩo ra sẫn lûúång
thùång dû cêìn thiïët àïí àa dẩng hốa sang cấc
ngânh nghïì phi nưng nghiïåp vâ tùng cûúâng sûác
mẩnh ca nïìn kinh tïë.
10
II.B CẤCH TIÏËP CÊÅN TÌN
TÛÅ, TÛÂ DÛÚÁI LÏN
12. Cẫi cấch úã Viïåt Nam, rộ râng lâ ngay
tûâ giai àoẩn àêìu àậ mang tđnh chêët tìn
tûå tûâng bûúác mưåt vâ lâm tûâ dûúái lïn, têåp
trung ch ëu vâo cấc àún võ sẫn xët. Quấ
trònh tìn tûå nây cố nghơa lâ trïn mưỵi mưåt bûúác
ài, hiïåu quẫ ca cấc thïí chïë vâ chđnh sấch múái
àïìu àûúåc kiïím nghiïåm vâ àiïìu chónh cho ph
húåp vúái hoân cẫnh Viïåt Nam. Quấ trònh nây àùåc
biïåt thêëy rộ trong ngânh nưng nghiïåp, vưën àậ bõ
khng hoẫng kếo dâi trong nhûäng nùm trûúác
Àưíi Múái.
13. Húåp tấc hốa nưng nghiïåp lâ mưåt phêìn
quan trổng ca chiïën lûúåc xậ hưåi ch
nghơa. Àiïìu nây àùåc biïåt àng vúái miïìn Bùỉc, núi
cố cẫ cấc húåp tấc xậ sẫn xët vâ húåp tấc xậ cung
cêëp dõch v xậ hưåi. Kinh nghiïåm ca miïìn Nam,
àùåc biïåt úã àưìng bùçng Sưng Cûãu Long lẩi khấc.
Cố hai lân sống húåp tấc hốa nưëi tiïëp nhau úã
àưìng bùçng sưng Cûãu Long vâo nùm 1979–80 vâ
sau àố lâ àêìu nhûäng nùm 1980, mùåc d húåp tấc

xậ chûa bao giúâ àống vai trô quët àõnh trong
nïìn kinh tïë nưng thưn miïìn Nam giưëng nhû
miïìn Bùỉc.
11
Nhû nhiïìu tâi liïåu, sấch bấo àậ ghi
nhêån, nhiïìu cẫi cấch nưng nghiïåp diïỵn ra vúái bùỉt
ngìn chđnh lâ tûâ sûå phẫn ûáng ca ngûúâi dên úã
8 Tuy nhiïn, cấc nhâ phï bònh cng lêåp lån rùçng cấch diïỵn giẫi
nhû vêåy àậ giẫ àõnh rùçng vêën àïì úã àêy àún giẫn chó lâ khu vûåc
nhâ nûúác quấ phất triïín vâ àêìu tû sai lêìm vâo cấc dûå ấn lúán
ngưën nhiïìu vưën. Cấch l giẫi nây phúát lúâ cấc vêën àïì sêu sùỉc
hún vïì cú chïë khuën khđch ài àưi vúái hïå thưëng kïë hoẩch hốa
têåp trung vâ sûå tham gia trûåc tiïëp ca Nhâ nûúác vâo hoẩt àưång
kinh doanh.
9 Mưåt phiïn bẫn khấc cố thïí àûa ra ca giẫ thuët nây lâ chđnh
tònh thïë cêëp bấch—thiïëu àối, siïu lẩm phất, viïån trúå hêìu nhû
khưng côn—àậ båc Chđnh ph Viïåt Nam phẫi cẫi cấch. Mưåt
sưë ngûúâi gổi tïn giai àoẩn cẫi cấch nây mưåt cấch hâi hûúác lâ
PhD—viïët tùỉt ca the Poor, the Hungry, the Driven (nghêo,
àối vâ bõ chi phưëi.
10 Cấc àiïìu kiïån ban àêìu khấc gip Viïåt Nam trấnh àûúåc st giẫm
sẫn lûúång bao gưìm cẫ thúâi àiïím khai thấc tâi ngun (ch ëu
lâ dêìu thư), vâ võ trđ àõa l ca Viïåt Nam trong mưåt khu vûåc
nùng àưång vâ tùng trûúãng nhanh nhêët thïë giúái.
11 Kïí cẫ úã miïìn Bùỉc vâ miïìn Trung Viïåt Nam, nưng hưå vêỵn lâ mưåt
ëu tưë quan trổng ca hïå thưëng sẫn xët.
14
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
Àưìng bùçng Sưng Cûãu Long àưëi vúái phong trâo
húåp tấc hốa sau khi àêët nûúác thưëng nhêët. Àùåc

biïåt, nố liïn quan àïën viïåc ngûúâi nưng dên tûâ
chưëi trưìng la nhiïìu hún nhu cêìu tiïu dng ca
gia àònh mònh. Mưåt sưë nhâ hoẩch àõnh chđnh sấch
cêëp cao àậ têån mùỉt thêëy àûúåc lúåi đch ca hoẩt
àưång canh tấc hưå gia àònh vâ sau àố àậ xêy dûång
cấc chđnh sấch khuën khđch nhûäng thay àưíi
tûúng tûå trïn cẫ nûúác (Dixon 2003, Rama
2009).
12
Hổ àậ xốa bỗ têåp thïí hốa sẫn xët
nưng nghiïåp, thiïët lêåp quìn sûã dng àêët, giẫm
vai trô ca húåp tấc xậ, tûå do hốa giấ cẫ nưng
nghiïåp, vâ khuën khđch nưng dên xët khêíu—
lâm thay àưíi diïån mẩo ca àêët nûúác tûâ thiïëu àối
lûúng thûåc kinh niïn thânh nûúác xët khêíu gẩo
lúán thûá ba trïn thïë giúái chó trong vông hai nùm.
13
14. Mưåt vđ d khấc vïì cẫi cấch tìn tûå cố
thïí thêëy trong quấ trònh phất triïín thïí
chïë thõ trûúâng. Khấc vúái nhiïìu nïìn kinh tïë
chuín àưíi khấc, Viïåt Nam khưng hoân toân
xốa bỗ cấc thïí chïë vâ cú cêëu kinh tïë trûúác khi
cẫi cấch, mâ àiïìu chónh, thđch ûáng vâ àõnh hûúáng
lẩi cho cấc thïí chïë nây cho ph húåp vúái nhûäng
thay àưíi ca thúâi àẩi. Thay vò phấ bỗ toân bưå cấc
thïí chïë c àïí lâm khc dẩo àêìu cho viïåc thiïët
lêåp cấc cú chïë múái, nhiïìu cåc cẫi cấch úã Viïåt
Nam nhùçm vâo viïåc cẫi thiïån cấc thïí chïë hiïån
hûäu, àưìng thúâi dêìn dêìn àûa ra cấc thïí chïë thõ
trûúâng múái. Chđnh vò vêåy, khưng phẫi tònh cúâ mâ

trong cấc nïìn kinh tïë cố mưëi quan hïå mêåt thiïët
vúái Liïn Xư c, Viïåt Nam lâ nûúác rêët àùåc th
nhúâ vâo sûå thđch ûáng nhanh chống ca mònh vâ
đt xấo trưån nhêët (Dollar 1999).
14
II.C CẪI CẤCH CHĐNH SẤCH
VÂ CÚ CÊËU
KHUËN KHĐCH
15. Cố lệ thay àưíi cùn bẫn nhêët trong
nhûäng nùm àêìu tiïn ca cẫi cấch lâ nhûäng
thay àưíi chđnh sấch nhùçm nêng cao hiïåu
quẫ ca khu vûåc doanh nghiïåp, thc àêíy
sẫn lûúång nưng nghiïåp, múã cûãa nïìn kinh
tïë cho ngoẩi thûúng vâ àêìu tû nûúác ngoâi,
vâ cẫi cấch chđnh ph. Mưåt sưë thay àưíi chđnh
sấch lúán trong nhûäng lơnh vûåc nây bao gưìm
(ADB 2006; IMF 1996):
l Doanh nghiïåp Nhâ nûúác. (a) Thay thïë quìn
lûåc kïë hoẩch hốa têåp trung bùçng sûå tûå ch
ca cấc Doanh nghiïåp Nhâ nûúác; (b) cho
doanh nghiïåp àûúåc quìn tûå ch giấ cẫ, lûåa
chổn àêìu vâo vâ àêìu ra thđch húåp, vâ tûå quët
àõnh hoẩt àưång àêìu tû ca mònh; (c) cho cấc
cấn bưå quẫn l quìn cùỉt giẫm lao àưång dưi
dû theo quy àõnh hûúáng dêỵn; (d) cho phếp
doanh nghiïåp àûúåc bấn sẫn phêím dû thûâa
(ngoâi chó tiïu kïë hoẩch àûúåc giao) theo giấ
thõ trûúâng; vâ (e) ấp àùåt hẩn chïë ngên sấch
cûáng cho cấc DNNN.
l Doanh nghiïåp Tû nhên. (a) Giẫm búát hẩn chïë

àưëi vúái cấc doanh nghiïåp tû nhên; (b) cho
phếp doanh nghiïåp tû nhên àûúåc tiïëp cêån vúái
tđn dng vâ tẩo khn khưí phấp l thån lúåi
hún cho hoẩt àưång sẫn xët kinh doanh ca
cấc doanh nghiïåp nây; (c) ấp dng cấc quy tùỉc
àấnh thụë thưëng nhêët cho têët cẫ cấc doanh
nghiïåp; (d) cho phếp cấc doanh nghiïåp àûúåc
thiïët lêåp quan hïå thûúng mẩi trûåc tiïëp hóåc
sûã dng cấc cưng ty thûúng mẩi mâ hổ lûåa
chổn thay vò thưng qua mưåt kïnh thûúng mẩi
nhêët àõnh; (e) båc cấc doanh nghiïåp phẫi
àûáng trûúác cẩnh tranh vúái doanh nghiïåp
nûúác ngoâi bùçng chïë àưå cho nhêåp khêíu tûå do;
vâ (f) xốa bỗ têåp thïí hốa sẫn xët nưng
nghiïåp vâ thiïët lêåp quìn sûã dng àêët.
l Tûå do Giấ cẫ vâ Thûúng mẩi. (a) Tûå do hêìu
hïët giấ cẫ cấc ngânh vâo cëi nùm 1988, chó
kiïím soất giấ cẫ mưåt sưë mùåt hâng nhêët àõnh àưëi
vúái cấc khấch hâng chđnh thûác ca Nhâ nûúác,
bao gưìm cấc mùåt hâng xi-mùng, thếp vâ àiïån,
nhòn chung àûúåc quy àõnh úã mûác gêìn vúái mûác
giấ thõ trûúâng tûå do; (b) hẩ thêëp tó giấ hưëi àoấi
chđnh thûác cho sất vúái tó giấ thõ trûúâng tûå do;
(c) xốa bỗ trúå cêëp xët khêíu; (d) cho phếp
àûúåc giûä thu nhêåp bùçng ngoẩi tïå; (e) tûå do hốa
thûúng mẩi, àùåc biïåt lâ cho cấc doanh nghiïåp
sẫn xët àûúåc trûåc tiïëp mua bấn vúái nûúác
ngoâi, qua àố gúä bỗ kiïím soất chùåt chệ mưåt
cấch quan liïu àưëi vúái cấc cưng ty thûúng mẩi;
(g) hònh thânh cấc khu chïë xët vâ khu cưng

nghiïåp; vâ (h) bậi bỗ cấc trẩm hẫi quan nưåi
àõa (ADB 2006; IMF 1996).
12 Theo bấo cấo, Tưíng Bđ Thû Àưỵ Mûúâi, chõu trấch nhiïåm vïì
tiïën trònh thưëng nhêët àậ ài tûâ Hâ Nưåi àïën thùm nưng dên vâ
nối rùçng nhûäng gò ngûúâi dên lâm lâ àng àùỉn (Howie 2011).
13 Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi khấc cng thêån trổng cẫnh bấo vïì quấ
trònh hổc têåp tûâ dûúái lïn, vâ cho rùçng “tham khẫo cưång àưìng
úã cêëp cú súã tưët hún hïët nïn àûúåc hiïíu nhû nối àïën chên àïë
ca bưå mấy,” xem Fforde (2009).
14 Cấc nhâ phï bònh cấch tiïëp cêån tiïåm tiïën trong cẫi cấch àậ
mư tẫ lâ àiïìu nây cho thêëy sûå hiïíu biïët vïì thõ trûúâng côn hẩn
hểp, thïm vâo àố lâ sûå thiïëu hiïåu quẫ, tham nhng, mêu thỵn
nưåi bưå, thiïëu nhên lûåc, vâ cấch tiïëp cêån “thûã vâ sûãa sai” hay
“dô dêỵm” ca Chđnh ph.
15
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
l Tûå do hốa thõ trûúâng lao àưång. (a) giẫm cấc
hẩn chïë trong viïåc huy àưång lao àưång thêët
nghiïåp tûâ nưng thưn sang lâm viïåc tẩi thânh
thõ vâ khu vûåc gêìn thânh thõ; vâ (b) liïn tc thay
àưíi bưå låt lao àưång quy àõnh thûåc tiïỵn tuín
dng lao àưång vâ loẩi bỗ cấc râo cẫn àưëi vúái
viïåc huy àưång ngìn lao àưång nhân rưỵi.
16. Nhiïìu chđnh sấch trong sưë nây nhùçm
vâo viïåc kđch cung vâ àậ tẩo cú súã àïí
chuín àưíi thânh cưng. Ngìn vưën vêåt chêët
vâ con ngûúâi ca Viïåt Nam lc trûúác khưng àûúåc
sûã dng hïët do tònh trẩng kiïím soất giấ cẫ vâ hïå
thưëng khuën khđch khưng lâm cho doanh

nghiïåp cố àưång cú sẫn xët. Bùçng cấch nhanh
chống tûå do giấ cẫ vâ thiïët lêåp hïå thưëng àưång
lûåc khuën khđch tưët, nïìn kinh tïë thõ trûúâng àậ
thânh cưng úã chđnh núi mâ nïìn kinh tïë kïë hoẩch
hốa têåp trung thêët bẩi.
II.D DNG NHÛÄNG CAM KÏËT
BÏN NGOÂI ÀÏÍ ÀÕNH
HỊNH CHO NHÛÄNG CẪI
CẤCH BÏN TRONG
15
17. Nhûäng cam kïët mâ Viïåt Nam àûa ra
trong mưåt loẩt hiïåp àõnh thûúng mẩi khu
vûåc vâ àa phûúng—nhû Hiïåp àõnh Khu vûåc
Mêåu dõch Tûå do (FTA) Hiïåp hưåi cấc qëc gia
Àưng Nam Ấ (ASEAN) nùm 1995 (bao gưìm cấc
FTA ca ASEAN vúái Australia, Trung Qëc, ÊËn
Àưå, Nhêåt Bẫn, Hân Qëc vâ New Zealand); Hiïåp
àõnh Thûúng mẩi Song phûúng vúái M nùm 2000
vâ vúái Nhêåt Bẫn nùm 2008; vâ trúã thânh thânh
viïn ca Tưí chûác Thûúng mẩi Thïë giúái (WTO)
vâo nùm 2007—lâ mưåt àưång lûåc àấng kïí thc
àêíy cấc cåc cẫi cấch trong nûúác trong giai àoẩn
chuín àưíi. Mưåt sưë lúåi đch thiïët thûåc tûâ tûå do
hốa thûúng mẩi bao gưìm (a) chïë àưå thûúng mẩi
qëc tïë minh bẩch vâ cố thïí tiïn liïåu, (b) thụë
quan giẫm àấng kïí cho cấc nhâ sẫn xët vâ xët
khêíu ca Viïåt Nam, (c) bậi bỗ mổi hònh thûác trúå
cêëp xët khêíu trấi vúái quy tùỉc ca WTO, vâ (d)
tûå do hốa cấc dõch v ngên hâng, phên phưëi, xêy
dûång, chùm sốc y tïë, du lõch, bẫo hiïím vâ dõch v

kinh doanh (kiïím toấn, phấp l, cưng nghïå thưng
tin, nghiïn cûáu vâ phất triïín) (CIEM 2010).
18. Tûå do hốa thûúng mẩi cố tấc àưång tđch
cûåc to lúán àưëi vúái nïìn kinh tïë Viïåt Nam.
Mưåt sưë lúåi đch rộ rïåt ca tûå do hốa thûúng mẩi
bao gưìm àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi àûúåc àêíy
mẩnh, khu vûåc xët khêíu hoẩt àưång mẩnh, giấ cẫ
thêëp hún, chêët lûúång hâng hốa vâ dõch v àûúåc cẫi
thiïån. Cấc hiïåp àõnh thûúng mẩi song phûúng vâ
cấc cam kïët WTO båc Viïåt Nam àûa ra nhûäng
àiïìu chónh quan trổng trong hïå thưëng thïí chïë vâ
hânh chđnh ca mònh. Vđ d, trong khn khưí cam
kïët WTO, Viïåt Nam cưng bưë chđnh thûác têët cẫ cấc
låt, quy àõnh, th tc hânh chđnh àûúåc ấp dng
chung trûúác khi àûa vâo thûåc thi. Ngoâi ra, vùn bẫn
dûå thẫo cấc dûå ấn låt phẫi àûúåc àùng tẫi trïn
trang mẩng ca cú quan Chđnh ph đt nhêët 60 ngây
trûúác khi thưng qua, àïí cho cấc cú quan, tưí chûác
vâ cấ nhên cố thïí àống gốp kiïën. Mưåt nghiïn cûáu
do Dûå ấn Hưỵ trúå Thûúng mẩi Àa biïn thûåc hiïån
àûa ra kïët lån rùçng tấc àưång ca ASEAN, cưång
vúái thûúng mẩi àưëi vúái hêìu hïët cấc chó sưë thûúng
mẩi vâ kinh tïë ch ëu, nhòn chung lâ tđch cûåc.
II.E VAI TRÔ CA NGÌN
VƯËN CON NGÛÚÂI, TINH
THÊÌN KINH DOANH VÂ
HÏÅ THƯËNG ÀẪNG - NHÂ
NÛÚÁC
19. Sûå chuín àưíi sang kinh tïë thõ trûúâng
ca Viïåt Nam àậ thấo gúä búát nhûäng râo

cẫn àưëi vúái viïåc ấp dng tri thûác, mưåt ëu
tưë cûåc k quan trổng giẫi thđch cho nhûäng
thay àưíi nhanh chống úã Viïåt Nam trong
lơnh vûåc kinh tïë trong vông hai thêåp niïn
vûâa qua, cng vúái nhûäng cú chïë khuën
khđch àûúåc cẫi thiïån vâ cẩnh tranh gia
tùng (Arkadie vâ Mallon 2003). Khẫ nùng khai
thấc nhanh chống nhûäng tri thûác vưën cố ca Viïåt
Nam àûúåc hưỵ trúå thïm búãi nhûäng kïët quẫ thûåc
hiïån tưët vâ vûäng chùỉc trong viïåc àêíy mẩnh tó lïå
biïët chûä cng nhû phất triïín con ngûúâi trong
giai àoẩn trûúác khi àưíi múái. Trïn thûåc tïë, ngay
tûâ àêìu thúâi k àưíi múái Viïåt Nam àậ cố tó lïå biïët
àổc biïët viïët, tíi thổ vâ kïët quẫ giấo dc cao
hún nhiïìu so vúái hêìu hïët cấc qëc gia khấc cố
cng mûác thu nhêåp bònh qn àêìu ngûúâi. Ngìn
vưën con ngûúâi vûäng chùỉc côn ài àưi vúái nhiïåt
huët, sûác sưëng vâ k nùng kinh doanh ca ngûúâi
dên vâ chêët lûúång ca lûåc lûúång lao àưång Viïåt Nam.
15 Phêìn nây viïët dûåa trïn mưåt bấo cấo vïì bưëi cẫnh ca dûå ấn
MUTRAP, Phấi àoân EU
16
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
20. Nhiïìu nhâ nghiïn cûáu lõch sûã kinh tïë
cho rùçng hïå thưëng Àẫng - Nhâ nûúác ca
Viïåt Nam àống mưåt vai trô quan trổng
trong quấ trònh chuín àưíi khưng sống
giố ca àêët nûúác (Dixon 2003). Bưå mấy Àẫng
- Nhâ nûúác trûúác giai àoẩn cẫi cấch lâ mưåt hïå
thưëng phûác tẩp, gùỉn kïët Nhâ nûúác trung ûúng

vúái têët cẫ mổi thânh phêìn ca xậ hưåi, thưng qua
nhiïìu têìng lúáp àïën têån tûâng àún võ vâ cấc nhốm
cưång àưìng nhỗ. Hïå thưëng nây gip cho cấc nghõ
quët, chó tiïu vâ chđnh sấch àûúåc truìn àẩt
thưng sët vâ rêët hiïåu quẫ trong viïåc huy àưång
ngûúâi dên vâ cấc tưí chûác úã têët cẫ cấc cêëp. Rộ
râng lâ úã mổi cêëp àậ cố nùng lûåc nhêët àõnh vïì
hânh chđnh vâ tưí chûác, àiïìu nây giẫi thđch cho
nhûäng thânh cưng àấng kïí ca Viïåt Nam àưëi vúái
nhûäng thûúác ào nhû tó lïå biïët chûä, tíi thổ, tó lïå
tûã vong trễ sú sinh ngay tûâ trûúác giai àoẩn àêìu
ca cưng cåc chuín àưíi. Chđnh vò thïë, Viïåt
Nam bûúác vâo thúâi k cẫi cấch vúái khẫ nùng têåp
trung vâo nhûäng mc tiïu dâi hẩn ca qëc gia,
vâ vúái nùng lûåc hânh chđnh, quẫn l vâ thûåc hiïån
àấng kïí, gốp phêìn mang lẩi nhûäng thânh cưng
àấng kïí ban àêìu.
16
Nhûng chng tưi sệ thẫo lån
úã phêìn sau, vúái sûå phất triïín ca khu vûåc tû
nhên, hïå thưëng Àẫng - Nhâ nûúác câng ngây câng
khố thu ht vâ giûä chên àûúåc nhên tâi – àiïìu nây
tûâ tûâ lâm xối môn nùng lûåc quẫn l ca hïå thưëng.
21. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam vâ mưi trûúâng
kinh tïë toân cêìu thay àưíi quấ nhanh
chống trong nhûäng nùm gêìn àêy àïën mûác
dïỵ bỗ qua nhûäng dêëu hiïåu vïì cấc thấch
thûác múái. Trong khoẫng thúâi gian nùm nùm, tûâ
2003 àïën 2008, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àậ tùng
lïn hún hai lêìn, tûâ 40 tó USD lïn 90 tó USD, xët

khêíu tùng gêëp hún ba lêìn, tûâ 20 tó USD lïn 63 tó
USD. Trong khoẫng thúâi gian nây, Viïåt Nam trúã
thânh thânh viïn ca WTO—khúãi àưång cho
dông vưën tû nhên tûâ bïn ngoâi chûa tûâng cố àưí
vâo Viïåt Nam, lïn àïën 18% GDP trong nùm
2007. Trong nûúác, giai àoẩn nây cng lâ giai àoẩn
thânh lêåp cấc Têåp àoân Kinh tïë Nhâ nûúác
(TÀKTNN)—mưåt liïn minh lỗng lễo giûäa cấc
DNNN cố lúåi đch kinh doanh tûúng tûå nhû
nhau—vâ sûå phên cêëp quët àõnh àêìu tû cho
chđnh quìn àõa phûúng. Giai àoẩn nây cng
chûáng kiïën sûå bng nưí àêìu tû, thõ trûúâng chûáng
khoấn hoẩt àưång mẩnh, giấ bêët àưång sẫn leo
thang vâ sûå thõnh vûúång gia tùng àïìu khùỉp. Do
vêåy mưåt àiïìu rêët dïỵ bõ bỗ qua lâ giai àoẩn nây
cng lâ giai àoẩn mâ sûå àống gốp ca nùng sët
vâo tùng trûúãng st giẫm, bêët ưín kinh tïë vơ mư
tùng, phất triïín manh mn vâ cấc thïí chïë cưng
khưng theo kõp vúái nïìn kinh tïë àang hưåi nhêåp
toân cêìu mưåt cấch nhanh chống.
III.A NÙNG SËT GIẪM ST
22. Nïëu nhû nhûäng nùm àêìu chuín àưíi
ca Viïåt Nam àûúåc àấnh dêëu bùçng “tùng
trûúãng vúái ngìn lûåc hẩn chïë”, thò nùm
nùm trúã lẩi àêy cố thïí gổi tïn lâ “dû thûâa
ngìn lûåc vúái tùng trûúãng hẩn chïë”. Tâi liïåu
cho thêëy rêët rộ sûå tùng trûúãng mẩnh mệ ca Viïåt
Nam trong thêåp niïn 90 khưng àûúåc giẫi thđch
bùçng sûå gia tùng mẩnh mệ vïì vưën. Nhû trong
hònh 1.2, gêìn 40-60% tùng trûúãng lâ nhúâ tùng

nùng sët, vâ phêìn côn lẩi lâ nhúâ tđch ly ëu tưë
tû liïåu sẫn xët. Tònh hònh àậ thay àưíi trong
nhûäng nùm 2000, thúâi k mâ Viïåt Nam nhêån
àûúåc dông vưën cao k lc. Trong giai àoẩn nây,
nùng sët chó àống gốp 15% tùng trûúãng, phêìn
côn lẩi lâ do tđch ly vưën vêåt chêët vâ ngìn vưën
con ngûúâi. Vâ trong vông 4 nùm vûâa qua (2007-
10) tùng trûúãng hêìu nhû hoân toân nhúâ vâo tđch
ly vưën.
23. Sûå lïå thåc thấi quấ vâo tđch ly vưën
àïí tùng trûúãng nhanh sệ chùỉc chùỉn khưng
bïìn vûäng. Ln ln cố giúái hẩn vïì tưëc àưå tùng
trûúãng ca cấc ëu tưë tû liïåu sẫn xët nây trong
viïåc hưỵ trúå cho mưåt nïìn kinh tïë àang tùng
trûúãng nhanh. Mùåc d Viïåt Nam cố dên sưë àưng,
song sưë ngûúâi lao àưång cố à trònh àưå hổc vêën
vâ k nùng cêìn thiïët àïí lâm viïåc trong cấc ngânh
cưng nghiïåp vâ dõch v ngây câng khan hiïëm.
Thûåc trẩng nây dêỵn àïën viïåc Chiïën lûúåc Phất
triïín Kinh tïë Xậ hưåi àậ xấc àõnh “k nùng vâ
ngìn vưën con ngûúâi” lâ mưåt trong nhûäng àưåt
phấ chđnh trong nùm nùm túái. Àưìng thúâi, tùng
trûúãng tđn dng nhanh, lâ cú súã ca sûå tùng
trûúãng tđch ly vưën, cng dêỵn àïën bêët ưín kinh tïë
vơ mư, båc Chđnh ph phẫi theo àíi chđnh sấch
tiïìn tïå thùỉt chùåt hún trong nhûäng thấng gêìn àêy.
16 Tuy nhiïn, mưåt sưë nhâ nghiïn cûáu khấc—Fforde vâ de Vylder
(1996) vâ Pike 2000—cho rùçng sûå tùng trûúãng hêåu nhûäng nùm
1990 úã Viïåt Nam khưng dûåa nhiïìu vâo Nhâ nûúác
III

THAY ÀƯÍI,
THẤCH THÛÁC VÂ
TRÚÃ NGẨI
17
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
24. Quët àõnh gêìn àêy ca Chđnh ph vïì
viïåc cùỉt giẫm tó lïå àêìu tû mc tiïu trong
vông nùm nùm túái lâm cho viïåc tùng nùng
sët trúã thânh mưåt mïånh lïånh. Khi mưi
trûúâng toân cêìu khưng cố sûå cẫi thiïån rộ rïåt vâ
mưi trûúâng kinh tïë vơ mư trong nûúác tiïëp tc
biïën àưång, cấc nhâ lậnh àẩo Viïåt Nam àậ ài àïën
quët àõnh lâ Viïåt Nam phẫi lâm àûúåc nhiïìu hún
khi cố trong tay đt ngìn lûåc hún, cố nghơa lâ phẫi
duy trò àûúåc tưëc àưå tùng trûúãng cao vúái tó lïå àêìu
tû giẫm xëng. Chđnh vò vêåy, Chđnh ph àậ cùỉt
giẫm tó lïå àêìu tû mc tiïu cho nùm nùm túái tûâ
40% GDP hiïån nay xëng 35% GDP, trong khi
vêỵn duy trò mc tiïu tùng trûúãng ca nïìn kinh
tïë tûâ 6-6,5% (Bẫng A, Hònh 1.3). Àiïìu nây cng
nhêët quấn vúái xu hûúáng cam kïët àêìu tû trûåc tiïëp
nûúác ngoâi (FDI) àang trïn xu hûúáng giẫm àûúåc
mưåt thúâi gian (Bẫng B, Hònh 1.3). Nêng cao nùng
sët àôi hỗi phẫi thay àưíi phûúng thûác hoẩt
àưång ca nïìn kinh tïë Viïåt Nam thúâi gian qua.
Nïìn tẫng ca cấch tiïëp cêån nây chđnh lâ tấi cêëu
trc cấc DNNN, tùng cûúâng hiïåu quẫ àêìu tû
cưng, vâ cẫi cấch khu vûåc tâi chđnh. (Hai nưåi dung
àêìu sệ àûúåc lêìn lûúåt àïì cêåp trong Chûúng 2 vâ

3 ca Bấo cấo nây).
17
Ngìn: CIEM (2010), Ûúác tđnh cho nùm 2009 vâ 2010 do Ngên hâng Thïë giúái thûåc hiïån
1
1
1
3
3
3
4
4
4
3
4
4
5
5
5
6
6
8
5
4
5
4
4
6
4
4
5

4
3
0
0
0
2
1
1
1
2
2
0
0
0
0
5,1
5,8
8,7
8,1
8,8
9,5
9,3
8,2
5,8
4,8
6,8
6,9
7,1
7,3
7,8

8,4
8,2
8,5
6,2
5,3
6,8
0
2
4
6
8
10
12
1990 1994 1998 2002 2006 2010
Vưën
Lao àưång
TFP
Àống gốp ca
Xết riïng tùng trûúãng GDP thûåc theo àống gốp ca vưën, lao àưång vâ nùng sët cấc ëu tưë tưíng húåp (TFP), 1986-2010 (theo %)
Tùng trûúãng GDP thûåc
Hònh 1.2 Tùng trûúãng ngây câng dûåa vâo ëu tưë àêìu vâo sẫn xët nhiïìu hún
Ngìn: Chiïën lûúåc phất triïín kinh tïë xậ hưåi 2011–15; ûúác tđnh ca Bưå KH&ÀT, NHTG.
T lïå Àêìu tû/GDP (%)
25
30
35
40
45
50
2000 2003 2006 2009/e 2012/f 1015/f

Tònh hëng
tưët nhêët
Tònh hëng
cú súã
Dûå kiïën
Thûåc tïë
3
3
33
5
7
12
21
72
23
20
14
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2000 2002 2004 2006 2008 2010
Vưën FDI cam kïët (t USD)
Hònh 1.3 Viïåt Nam cùỉt giẫm chó tiïu àêìu tû vâ nhêån đt àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoâi hún
17 Vêën àïì thûá ba liïn quan àïë cẫi cấch lơnh vûåc tâi chđnh sệ àûúåc àïì cêåp riïng qua Chûúng trònh Àấnh giấ Lơnh vûåc Tâi chđnh, sệ àûúåc

thûåc hiïån chung búãi WB vâ IMF trong nùm 2012.
Bẫng A Bẫng B
18
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
III.B ƯÍN ÀÕNH KINH TÏË VƠ MƯ
25. Mưåt dêëu hiïåu khấc vïì sûå ëu kếm ca
nïìn kinh tïë Viïåt Nam lâ tònh trẩng bêët ưín
kinh tïë vơ mư kếo dâi. Trong bưën nùm liïn
tiïëp, Viïåt Nam cố mûác lẩm phất cao nhêët chêu
Ấ, trung bònh lïn àïën 16 phêìn trùm mưåt nùm
trong giai àoẩn tûâ 2008 àïën 2011. Cng vúái lẩm
phất cao, Viïåt Nam cng phẫi àưëi mùåt ấp lûåc dai
dùèng àưëi vúái tiïìn àưìng, mûác dûå trûä ngoẩi hưëi st
giẫm, thõ trûúâng chûáng khoấn hoẩt àưång ëu úát,
chïnh lïåch lậi sët trấi phiïëu Chđnh ph tùng cao
vâ sûå thấo chẩy trïn thõ trûúâng vưën trong nûúác.
Viïåt Nam vò vêåy àậ trúã thânh ngoẩi lïå khi so
sấnh vúái xu hûúáng chung ca cấc nïìn kinh tïë
múái nưíi khấc úã chêu Ấ, khi hêìu hïët cấc nûúác àïìu
cố àưìng tiïìn mẩnh lïn, dûå trûä ngoẩi hưëi tùng vâ
lìng vưën àưí vâo tùng.
18
26. Mùåc d àậ giẫi quët nhûäng triïåu
chûáng ca cấc vêën àïì kinh tïë vơ mư, song
Viïåt Nam vêỵn chûa xûã l àûúåc cùn ngun
ca vêën àïì. Trong cẫ hai nùm 2009 vâ 2011,
Chđnh ph àậ ấp dng nhûäng biïån phấp tấo bẩo
àïí lâm giẫm búát k vổng lẩm phất vâ bònh ưín
nïìn kinh tïë. Nhûng nhûäng biïån phấp nây ch ëu
chó dûåa trïn chđnh sấch tiïìn tïå thùỉt chùåt vâ kiïím

soất giấ cẫ vâ lậi sët trïn diïån rưång. Mưåt sưë
ngun nhên gưëc rïỵ gêy ra cấc vêën àïì trïn—nhû
khu vûåc DNNN kếm hiïåu quẫ, cấc chûúng trònh
àêìu tû cưng lậng phđ, vâ u cêìu phẫi cẫi thiïån
sûå minh bẩch vâ cưng khai thưng tin—vêỵn chûa
àûúåc giẫi quët. Hïå quẫ lâ lông tin ca cấc nhâ
àêìu tû vâo khẫ nùng àiïìu hânh ca Chđnh ph
àậ bõ giẫm st, gêy nïn tònh trẩng thấo chẩy vưën
àấng kïí—sai sưë vâ bỗ sốt ly kïë (mưåt biïën giẫ
àïí àấnh giấ tònh trẩng thấo chẩy vưën) trong cấn
cên thanh toấn trong ba nùm qua ûúác tđnh lïn
àïën gêìn 30% (Hònh 1.4) (IMF, 2011).
III.C PHẤT TRIÏÍN MANH MN
VÂ SÛÁC Ị THÏÍ CHÏË
27. Tûâ trûúác àïën nay Viïåt Nam vưën lâ mưåt
nïìn kinh tïë phi têåp trung cao. Viïåt Nam cố
truìn thưëng lêu àúâi lâ cấc lâng xậ vâ cưång àưång
khấ tûå ch trong viïåc quẫn l kinh tïë àõa phûúng.
Cấch lâm nây cng ph húåp vúái u cêìu trûúác mùỉt
ca nïìn kinh tïë thúâi chiïën. Viïåc phên cêëp cng cố
nhiïìu ûu àiïím nưíi trưåi. Chđnh sûå tûå ch trïn thûåc
tïë úã mûác àưå cao àậ gip Viïåt Nam trấnh àûúåc con
àûúâng cưng nghiïåp hốa cưìng kïình, àưì sưå theo kiïíu
Liïn Xư. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, phên cêëp àậ
mang lẩi sûå phất triïín hôa nhêåp hún vâ sûå cẩnh tranh
lânh mẩnh giûäa cấc àõa phûúng.
Ngìn: WDI 2010; ûúác tđnh ca Ngên hâng Thïë giúái.
-0.7
-0.8
-1.0

0.8
-0.9
-0.4
1.4
-0.3
-1.1
-13.3
-13.3
-7
-15
-10
-5
0
5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Lưỵi vâ sai sưë theo t USD
Hònh 1.4 Mûác àưå thấo chẩy vưën úã Viïåt Nam tùng mẩnh trong nhûäng nùm gêìn àêy
18 Xem cấc bấo cấo Taking Stock (Àiïím lẩi tònh hònh kinh tïë Viïåt
Nam), thấng 12 nùm 2010 vâ thấng 6 nùm 2011.
19
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
28. Mùåc d phên cêëp cao, nhûng quấ trònh
phất triïín ca Viïåt Nam trûúác àêy chûa
bõ manh mn vâ àõa phûúng hốa nhû hiïån
nay. Mc tiïu chung vâ àưåi ng lậnh àẩo mẩnh
mệ àưìng nghơa vúái viïåc cấc chđnh quìn àõa
phûúng vâ trung ûúng àïìu cố àống gốp theo
cấch riïng ca mònh vâo cấc mc tiïu chung ca
qëc gia. Song thúâi gian qua, nïìn kinh tïë múái ca

Viïåt Nam àậ phất triïín vúái mưåt cấch khấ àưåc
lêåp vúái hïå thưëng trung ûúng (Probert vâ Young
1995, 520), trong àố khẫ nùng ca trung ûúng
trong viïåc chó àẩo hoẩt àưång àïí àẩt àûúåc mc
tiïu phất triïín qëc gia vâ cấc biïån phấp thiïët
lêåp khn khưí thïí chïë vâ phấp l cêìn thiïët àïí
tùng trûúãng bïìn vûäng àậ ëu ài. Thïm vâo àố,
cấc cåc cẫi cấch vâ ài kêm theo nố lâ sûå giẫm
búát mûác àưå kiïím soất têåp trung àậ thc àêíy sûå
liïn quan mêåt thiïët vâ phất triïín trong cấc
DNNN, chđnh quìn àõa phûúng, cấc tiïíu ngânh
ca hïå thưëng trung ûúng. Hïå quẫ lâ cấc mẩng
lûúái quan hïå vâ “nghiïåp àoân” vúái mâu sùỉc àõa
phûúng àậ trúã thânh nhûäng ëu tưë chđnh trong
sûå thay àưíi vïì kinh tïë (Grabher vâ Stark 1998).
Do vêåy, nhûäng àưåi ng cêëp dûúái trong bưå mấy
nhâ nûúác àậ nưíi lïn nhû mưåt àưåi ng kinh doanh
tinh hoa múái (Forsyth 1997, 245, 257). Mùåc d
phêìn lúán àưåi ng tinh hoa vïì kinh tïë múái nây
khưng mën vâ cng khưng thïí àôi hỗi phẫi cố
thay àưíi vïì chđnh trõ, song hổ àậ cố nhûäng tấc
àưång àấng kïí àưëi vúái viïåc ra quët àõnh vâ hoẩch
àõnh chđnh sấch (Dixon 2003). Tđnh chêët àõa
phûúng hốa sûå phất triïín vâ kiïím soất úã Viïåt
Nam tûúng phẫn sêu sùỉc vúái cấc hïå thưëng têåp
trung cao àùåc th ca nhûäng nïìn kinh tïë nhû
Hân Qëc hóåc Àâi Loan.
19
29. Phẩm vi vâ tưëc àưå cẫi cấch chõu ẫnh
hûúãng búãi nhûäng quan àiïím khấc nhau

trong nưåi bưå Àẫng vâ Nhâ nûúác vâ sûå gia
tùng cấc lúåi đch. Lúåi đch nây xët phất tûâ cấc
cú quan nhû qn àưåi, cưng an, cưng àoân, ph
nûä, chđnh quìn àõa phûúng vâ vng, DNNN, cấc
bưå ngânh khấc nhau. Bïn cẩnh àố côn cố nhûäng
thay àưíi àấng kïí vïì têìm quan trổng ca nhûäng
nhốm lúåi đch nây, nưíi bêåt lâ sûå àẩi diïån vâ ẫnh
hûúãng tùng lïn ca cấc chđnh quìn àõa phûúng
vâ cấc nhâ k trõ (Fforde vâ Goldstone 1995,
105). Sûå chia rệ nây cng àûúåc cng cưë vâ phên
chia theo mûác àưå khấc nhau búãi sûå gia tùng ca
nhûäng quìn lúåi kinh tïë múái. Hïå quẫ lâ cố đt cấc
quan àiïím cưë àõnh hún, vâ àưëi vúái nhiïìu cấ nhên
vâ nhốm, thấi àưå cẫi cấch phẫn ấnh cấc biïån phấp
c thïí thay vò mưåt quy trònh tưíng thïí (Dixon
2003; Koh 2001, 537–38). Sûå gia tùng cấc nhốm
lúåi đch vâ tđnh chêët ca hïå thưëng phấp l vâ quẫn
l ca Viïåt Nam—nhûäng hïå thưëng vêån hânh trïn
cú súã nhûäng gò àûúåc phếp thay vò nhûäng gò khưng
àûúåc phếp—dêỵn àïën viïåc sẫn sinh ra mưåt khưëi
lûúång khưíng lưì cấc låt, nghõ àõnh vâ quy àõnh. Sûå
vêån hânh ca hïå thưëng tiïëp tc bõ cẫn trúã búãi sûå
thiïëu ht cấc nhâ chun mưn vâ k trõ, nhûäng
ngûúâi lâm nông cưët cho bưå mấy cưng chûác nhû
úã nhûäng Qëc gia phất triïín chêu Ấ nhû Hân
Qëc; Singapore; Àâi Loan vâ Trung Qëc.
30. Phất triïín manh mn côn ài àưi vúái
tònh trẩng sa st vïì chêët lûúång ca cấc thïí
chïë kinh tïë. Di sẫn ca thúâi k kïë hoẩch hốa
têåp trung vêỵn côn ẫnh hûúãng nùång nïì àïën cấc

thïí chïë kinh tïë ca Viïåt Nam. Mùåc d hiïån nay
thõ trûúâng lâ cú chïë phên bưí ngìn lûåc chđnh,
song thõ trûúâng lẩi thûúâng vêån hânh kếm hiïåu
quẫ do thiïëu nhûäng thiïët chïë nïìn tẫng, hóåc
àûúåc xêy dûång khưng tưët, hóåc chûa hoân chónh.
Cấc thiïët chïë kinh tïë khu vûåc nhâ nûúác vâ tû
nhên àïìu rêët manh mn, rúâi rẩc. Sûå manh mn,
rúâi rẩc nây lâ mưåt vêën àïì vò nố lâm tùng chi phđ
phưëi húåp, vâ àiïìu nây dêỵn àïën giẫm hiïåu sët. Hïå
thưëng àiïìu tiïët manh mn cng gêy ra cấc quy àõnh
mêu thỵn nhau. Côn manh mn trong àêìu tû cưng
thò dêỵn àïën trng lùåp vâ lậng phđ (xem chûúng 3).
31. Hiïåu quẫ àiïìu hânh ca Chđnh ph úã
Viïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy àậ
giẫm st so vúái nhûäng Chđnh ph khấc
trong khu vûåc. Hiïåu quẫ àiïìu hânh ca Chđnh
ph Viïåt Nam—ào bùçng nhêån thûác vïì chêët lûúång
dõch v cưng, chêët lûúång hoẩch àõnh vâ thûåc thi
chđnh sấch, vâ tđnh tin cêåy ca cấc cam kïët ca
Chđnh ph àưëi vúái cấc chđnh sấch ca mònh—lâ
khấ thêëp so vúái nhûäng nûúác khấc úã chêu Ấ. Hiïåu
quẫ àiïìu hânh ca Chđnh ph trong nhûäng nùm
gêìn àêy àậ giẫm xëng, trong khi hiïåu quẫ ca
cấc nûúác khấc lẩi tùng lïn. (Chó sưë Quẫn trõ Toân
cêìu, 2011).
19 Dapice (2008)
20
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
IV. CÊËU TRC BẤO CẤO VDR
32. Mưåt cấch àïí hiïíu rộ hún vïì nhûäng vêën

àïì mang tđnh cú cêëu ca Viïåt Nam lâ bùỉt
àêìu vúái mưåt phên tđch àún giẫn vïì tònh
hònh súã hûäu, phên bưí vâ sûã dng ngìn
vưën. Ngìn vưën úã Viïåt Nam cố thåc vïì nhûäng
ngûúâi cố thïí àẫm bẫo hiïåu quẫ sûã dng vưën cao
nhêët hay khưng? Nhûäng ngûúâi ch súã hûäu vưën
cố phên bưí vưën cho nhûäng ngânh cố lúåi đch kinh
tïë vâ xậ hưåi cao nhêët hay khưng? Khi vưën àûúåc
phên bưí cho mưåt ngânh hay mưåt doanh nghiïåp
nâo àố, nố cố àûúåc khai thấc mưåt cấch hiïåu quẫ
hay khưng? Nhûäng cêu hỗi nây àûúåc tòm hiïíu
trong ba chûúng tiïëp theo ca Bấo cấo Phất
triïín Viïåt Nam 2012 (VDR 2012). Ba trong sưë
cấc phất hiïån chđnh liïn quan àïën nhûäng cêu hỗi
àố lâ:
l Súã hûäu. Cấc Doanh nghiïåp Nhâ nûúác Viïåt
Nam (DNNN) lâ mưåt trong nhûäng ch thïí
sûã dng vưën kếm hiïåu quẫ nhêët, nhûng lẩi
chiïëm dng nhiïìu vưën nhêët (Chûúng 2).
l Phên bưí. Chûúng trònh àêìu tû cưng câng
ngây câng tưën kếm vâ kếm hiïåu quẫ do viïåc
phên bưí vưën dûåa vâo nhûäng cên nhùỉc hânh
chđnh chûá khưng dûåa trïn nhu cêìu chiïën lûúåc
vâ cú chïë thõ trûúâng—tẩo ra thûâa cung vưën
trïn nhiïìu lơnh vûåc vâ thiïëu vưën trêìm trổng
trïn nhûäng lơnh vûåc khấc (Chûúng 3).
l Hiïåu quẫ. Do sûã dng quấ nhiïìu cấc biïån
phấp hânh chđnh àïí kiïím soất giấ cẫ vâ tiïëp
cêån vúái thưng tin cú bẫn bõ hẩn chïë nïn nïìn
kinh tïë Viïåt Nam bõ thiïëu “sinh khđ”, lìng ư-

xi cêìn thiïët gip cho mưåt nïìn kinh tïë thõ
trûúâng vêån hânh hiïåu quẫ (Chûúng 4).
33. Tiïëp àố, bấo cấo tòm hiïíu nhûäng ëu
tưë gêy ra tònh trẩng súã hûäu, phên bưí vâ sûã
dng vưën kếm hiïåu quẫ. Mưåt trong cấc l do
giẫi thđch têåp trung vâo mưåt ëu tưë quen thåc,
àố lâ thïí chïë (Institutions) ëu, cú chïë khuën
khđch (Incentives) bõ bốp mếo vâ thiïëu thưng tin
(Information)—àûúåc gổi lâ ba chûä “I” ca
nïìn kinh tïë thõ trûúâng. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam
vêỵn côn thiïëu mưåt sưë thiïët chïë then chưët, vđ d
nhû mưåt cú quan cố chûác nùng xấc àõnh rộ
quìn súã hûäu tâi sẫn vâ mưåt thõ trûúâng àïí giao
dõch cấc quìn súã hûäu tâi sẫn àố, mưåt cú quan
àưåc lêåp àïí thûåc hiïån vai trô quẫn l nhâ nûúác
àưëi vúái cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác, vâ cấc cú
quan àiïìu hânh vư tû, khưng thiïn võ trong cấc
ngânh cú súã hẩ têìng nhû cẫng vâ khu cưng
nghiïåp. Viïåc thiïët lêåp cấc cú chïë khuën khđch
àng àùỉn bao gưìm àõnh giấ àêët àai theo giấ thõ
trûúâng cho têët cẫ cấc giao dõch liïn quan àïën
Chđnh ph vâ doanh nghiïåp, chêëm dûát nhûäng ûu
àậi àùåc biïåt dânh cho cấc DNNN trong tiïëp cêån
tû liïåu sẫn xët, lâm cho lúåi đch ca chđnh quìn
àõa phûúng gùỉn liïìn vúái ûu tiïn qëc gia, ûu tiïn
tâi chđnh cưng cho hoẩt àưång phất triïín phưëi
húåp vng, vâ trúå cêëp trûåc tiïëp cho cấc hưå gia
àònh nghêo thay vò thưng qua cú chïë trúå giấ.
Ngoâi ra cêìn phẫi cố biïån phấp giẫm búát chi phđ
vâ cẫi thiïån sûå sùén cố ca thưng tin, bao gưìm cẫ

mưåt chđnh sấch múái vïì cưng bưë thưng tin àưëi
vúái cấc doanh nghiïåp nhâ nûúác; cẫi thiïån tđnh
minh bẩch ca ngên sấch, àùåc biïåt lâ cấc dûå ấn
àêìu tû cưng quy mư lúán; vâ nêng cao nhêån thûác
cho ngûúâi sûã dng thưng tin àïí u cêìu nhûäng
thưng tin àấng tin cêåy tûâ chđnh ph.
V. NÙỈM BÙỈT THÕ TRÛÚÂNG
34. Viïåt Nam àậ biïën cåc khng hoẫng
hưìi cëi thêåp niïn 80 thânh mưåt trong
nhûäng thânh cưng phất triïín lúán nhêët ca
thúâi àẩi chng ta. Viïåt Nam àậ chûáng tỗ mònh
cố khẫ nùng thđch ûáng tuåt vúâi vâ àậ cố nhûäng
tiïën bưå rêët êën tûúång trong nhûäng nùm àêìu
chuín àưíi trong nhûäng àiïìu kiïån cûåc k khố
khùn. Chđnh quët àõnh cẫi cấch theo hûúáng thõ
trûúâng vâ thay àưíi cú chïë khuën khđch àïí ph
húåp vúái cấc ngun tùỉc thõ trûúâng àậ àống vai
trô quët àõnh thânh cưng ca Viïåt Nam.
35. Viïåt Nam cố thïí sûã dng sûác mẩnh
ca thõ trûúâng vâ vai trô kiïën tẩo ca Nhâ
nûúác àïí kiïën thiïët mưåt con àûúâng ài múái,
tẩo ra mưåt nïìn kinh tïë hiïåu quẫ hún vâ
mưåt xậ hưåi nùng sët hún. Mùåc d Viïåt Nam
àậ nùỉm bùỉt nhiïìu chđnh sấch ca nïìn kinh tïë thõ
trûúâng nhûng cho àïën nay vêỵn bỗ qua mưåt
21
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
nhiïåm v àêìy khố khùn lâ thiïët lêåp vâ tùng cûúâng
cấc thïí chïë hưỵ trúå thõ trûúâng. Song nhûäng hònh

thûác kiïím soất c àang ëu ài vâ cấc hoẩt àưång
múái àang nhanh chống nưíi lïn, mâ hïå thưëng lẩi
chûa quen hay chûa à hiïåu quẫ àïí àiïìu tiïët.
Nhûäng thay àưíi nây phẫi àûúåc àốn nhêån bùçng
viïåc xêy dûång cấc thiïët chïë múái, cấc cú chïë
khuën khđch múái vâ mưåt xậ hưåi cúãi múã, minh
bẩch hún àïí hêåu thỵn cho mưåt nïìn kinh tïë thõ
trûúâng mẩnh mệ vâ lânh mẩnh àậ àõnh hònh vâ
phất triïín. Vúái mưåt Àẩi hưåi Àẫng múái, Qëc hưåi
múái vâ Chđnh ph múái, àêy lâ thúâi àiïím l tûúãng
cho Viïåt Nam bûúác vâo con àûúâng phất triïín
mưåt nïìn kinh tïë thõ trûúâng trûúãng thânh ph
húåp vúái võ thïë múái ca Viïåt Nam lâ mưåt nûúác cố
thu nhêåp trung bònh múái nưíi, nùng àưång ca chêu
Ấ. Àố lâ con àûúâng cêìn thiïët, àấng mong mën vâ
cố lệ lâ con àûúâng mâ Viïåt Nam àang bûúác tiïëp.
MƯÅT SÊN CHÚI CƯNG BÙÇNG:
CẪI CẤCH KHU VÛÅC NHÂ NÛÚÁC
20
Bấo cấo Phất triïín Viïåt Nam 2012
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA
CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
Chûúng 2
State
Nons
tate
State
Nonstate

20 Ivailo V. Izvorski, Chul Ju Kim vâ Sunita Kikeri àậ viïët nhiïìu
phêìn ca chûúng nây. Nưåi dung cng àûúåc dûåa trïn hai nghiïn
cûáu nïìn tẫng ca CIEM vâ mưåt nghiïn cûáu thûá ba ca Cưng
ty Tû vêën Nexus. Àïí biïët chi tiïët, xin xem danh sấch tâi liïåu
tham khẫo úã cëi bấo cấo.
24
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
1. Súã hûäu Nhâ nûúác lâ mưåt trong sưë đt
nhûäng vêën àïì àûúåc quan têm hâng àêìu
trong cấc cåc thẫo lån vïì chđnh sấch úã
Viïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy. Sau
hai mûúi lùm nùm chuín àưíi sang nïìn kinh tïë
thõ trûúâng, ngûúâi ta thûúâng nghơ rùçng Viïåt Nam
àậ giẫi quët xong vêën àïì nây. Thûåc tïë diïỵn ra
trong mưåt thúâi gian dûúâng nhû cng ng hưå cấch
suy nghơ vêåy. Trong thêåp niïn 90 vâ nhûäng nùm
àêìu thïë k 21, Viïåt Nam àậ cưí phêìn hốa hâng
nghòn Doanh nghiïåp Nhâ nûúác (DNNN) vûâa vâ
nhỗ, àưìng thúâi húåp nhêët nhiïìu doanh nghiïåp
khấc thânh nhûäng àún võ lúán hún, cấc Tưíng cưng
ty nhâ nûúác (TCT). Theo àíi mư hònh Keiretsu
ca Nhêåt vâ Chaebols ca Hân Qëc, tûâ nùm
2005, Viïåt Nam àậ tùng tưëc quấ trònh thânh lêåp
cấc Têåp àoân Kinh tïë Nhâ nûúác (TÀKTNN)—
mưåt liïn minh lỗng lễo ca nhiïìu DNNN cố lúåi
đch kinh tïë giưëng nhau
21
—trûúác khi gia nhêåp Tưí
chûác Thûúng mẩi Thïë giúái. Ban àêìu cấc
TÀKTNN hoẩt àưång tưët, nhûng bùỉt àêìu bưåc lưå

rộ nhûäng nhûúåc àiïím ca mònh khi mưåt trong
sưë àố lâ Têåp àoân Àống tâu Nhâ nûúác Vinashin
khưng trẫ àûúåc cấc khoẫn núå qëc tïë vâ Thanh
tra Chđnh ph àậ phất hiïån rêët nhiïìu hoẩt àưång
vi phẩm cấc ngun tùỉc tâi chđnh vâ quẫn l úã
cưng ty nây. Ngûúâi ta cng phất hiïån hâng trùm
chi nhấnh vâ cưng ty trûåc thåc ca Vinashin
hoẩt àưång trong rưång khùỉp cấc lơnh vûåc—thûúâng
rêët xa so vúái lơnh vûåc hoẩt àưång kinh doanh
chđnh ca cưng ty mể - vúái quy mư vâ ẫnh hûúãng
lúán hún hònh dung rêët nhiïìu. V viïåc nây àậ lâm
dêëy lïn mưåt cåc tranh lån trïn toân qëc vïì
vai trô ca Nhâ nûúác vâ tûúng lai ca cấc
DNNN trong nïìn kinh tïë Viïåt Nam.
2. Chûúng nây tòm hiïíu l do tẩi sao 25
nùm sau Àưíi Múái mâ vêën àïì súã hûäu Nhâ
nûúác vêỵn lâ àùåc àiïím nưíi bêåt ca nïìn kinh
tïë Viïåt Nam. Viïåt Nam àùåt mc tiïu chuín
sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng theo àõnh hûúáng xậ
hưåi ch nghơa. Nưåi dung cấc nghõ quët ca Àẩi
hưåi Àẫng vâ Ban chêëp hânh Trung ûúng Àẫng
cho thêëy cấc nhâ lậnh àẩo Àẫng cho rùçng khưng
nhêët thiïët cố mêu thỵn trong viïåc tưìn tẩi mưåt
khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác lúán trong mưåt nïìn
kinh tïë theo àõnh hûúáng thõ trûúâng. Nhûng trong
nhûäng nùm gêìn àêy, viïåc Viïåt Nam cố vễ àang
chuín hûúáng sang thûåc hiïån phất triïín mư hònh
kinh tïë tû bẫn nhâ nûúác trong àố cấc TÀKTNN
àûúåc hûúãng àùåc quìn àưëi vúái cấc ëu tưë àêìu
vâo vâ àûúåc tûå ch cao trong kinh doanh, àậ lâm

nẫy sinh nhiïìu thùỉc mùỉc vïì vai trô ca nhûäng têåp
àoân nây. Tònh hònh trúã nïn nghiïm trổng hún
khi mưåt sưë DNNN, lúåi dng sûå ëu kếm trong
hoẩt àưång giấm sất vâ tđnh minh bẩch trong hïå
thưëng, àậ múã rưång hoẩt àưång kinh doanh sẫn
xët sang cấc lơnh vûåc nùçm ngoâi ngânh nghïì
chđnh ca mònh, cng vúái quẫn l tâi chđnh lỗng
lễo, viïåc che giêëu thưng tin vâ khưng bấo cấo àêìy
à cho Chđnh ph àậ lâm xêëu ài danh tiïëng ca
cẫ khu vûåc nây. Do vêåy, mưåt Nghõ quët gêìn àêy
ca Qëc hưåi àậ xấc àõnh vêën àïì tấi cú cêëu cấc
DNNN sệ lâ mưåt ûu tiïn hâng àêìu trong Kïë
hoẩch Phất triïín Kinh tïë - Xậ hưåi túái (KHPT KT-
XH) trong giai àoẩn tûâ 2011 àïën 2015.
3. Kïët quẫ c thïí ca cåc tranh lån
hiïån nay lâ chûa rộ râng, cẫi cấch cố thïí
diïỵn ra vúái nhiïìu khẫ nùng tûâ tấi cú cêëu
mang tđnh hònh thûác cho àïën cưí phêìn hốa
triïåt àïí (bao gưìm cẫ tû nhên hốa). Vúái sûå
sa st rộ rïåt vïì hiïåu quẫ ca mưåt sưë DNNN,
viïåc giûä ngun hiïån trẩng lâ àiïìu khưng khẫ thi.
Nhiïìu phûúng ấn cẫi cấch àang àûúåc Nhâ nûúác
bân thẫo, nhûng cng cêìn nối thïm rùçng nhûäng
thẫo lån nhû thïë nây trûúác kia àậ khưng dêỵn
àïën cấc hânh àưång c thïí nâo. Cấc cú quan ch
chưët ca Chđnh ph àûúåc u cêìu phẫi àûa ra
kïë hoẩch tấi cú cêëu cho cấc khu vûåc doanh
nghiïåp vâ ngên hâng. Àêy lâ mưåt sấng kiïën quan
trổng, nhûng vò vêën àïì súã hûäu nhâ nûúác khưng
phẫi chó lâ mưåt vêën àïì kinh tïë mâ côn lâ mưåt lûåa

chổn chđnh trõ nïn tấi cú cêëu mẩnh mệ cấc
DNNN thûúâng khưng àûúåc ng hưå mẩnh vïì
mùåt chđnh trõ. Bêët k kïë hoẩch tấi cú cêëu nâo
cng cêìn dûåa trïn sûå àưìng thån rộ râng vïì vai
trô ca Nhâ nûúác trong nïìn kinh tïë vâ bưë trđ tưí
chûác húåp l àïí àẩt àûúåc mc tiïu àố. Àiïìu nây
I
BƯËI CẪNH VÂ NHÛÄNG
PHẤT HIÏåN CHĐNH
21 Mưåt TÀKTNN àûúåc gùỉn kïët thưng qua mưåt cêëu trc súã hûäu
hònh kim tûå thấp trong àố cưng ty mể úã àónh ca kim tûå thấp
cố vưën cưí phêìn kiïím soất trong mưåt sưë chi nhấnh (têìng thûá
hai ca kim tûå thấp). Cưng ty mể vâ cấc chi nhấnh kiïím soất
cấc doanh nghiïåp ph thåc lâ têìng àấy ca kim tûå thấp. Trong
mưåt sưë trûúâng húåp nhêët àõnh, cấc doanh ngiïåp trûåc thåc gia
nhêåp vâo TÀKTNN àïí lúåi dng thûúng hiïåu, cưng nghïå, phẩm
vi thõ trûúâng vâ nhiïìu tâi sẫn vư hònh khấc ca têåp àoân.
25
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THÂNH QËC GIA CỐ THU NHÊÅP TRUNG BỊNH
sệ àôi hỗi cố mưåt sưë biïån phấp mâ bấo cấo nây
gổi lâ khn khưí “DREAM” — tûâ viïët tùỉt ca
Disclose, Regulate, Equitize, Accountable, and
Monitor — Cưng bưë thưng tin, Àiïìu tiïët, Cưí
phêìn hốa, Trấch nhiïåm giẫi trònh, vâ Giấm sất.
Khn khưí DREAM àûúåc miïu tẫ c thïí nhû sau:
l Minh bẩch thưng tin. Mưåt chđnh sấch minh
bẩch thưng tin múái àôi hỗi DNNN, bùỉt àêìu
tûâ cấc TÀKTNN, bấo cấo tònh hònh tâi chđnh
ca mònh úã têët cẫ cấc chi nhấnh vâ cấc cưng

ty thânh viïn trûåc thåc cng nhû cưng bưë
kõp thúâi, chđnh xấc cấc bấo cấo thûúâng niïn,
bấo cấo kiïím toấn, vâ bấo cấo thu nhêåp
thưng qua thưng tin àẩi chng êën bẫn vâ àiïån
tûã hay internet.
l Àiïìu tiïët. Mưåt hïå thưëng quẫn trõ doanh
nghiïåp hiïån àẩi tấch bẩch cấc quìn súã hûäu
Nhâ nûúác vúái cấc chûác nùng quẫn l Nhâ nûúác
vâ thiïët lêåp mưåt cú chïë khấch quan vâ minh
bẩch àïí lûåa chổn cấc Tưíng giấm àưëc (TGÀ)
vâ thânh viïn hưåi àưìng quẫn trõ. Cng cêìn phẫi
chêëm dûát àùåc quìn àùåc lúåi ca cấc DNNN
àưëi vúái cấc ëu tưë àêìu vâo vâ cêìn àõnh giấ àêët
àai theo giấ thõ trûúâng àưëi vúái têët cẫ cấc giao
dõch ca Nhâ nûúác vâ doanh nghiïåp.
l Cưí phêìn hốa. Àïí nêng cao hoẩt àưång nưåi
bưå ca DNNN, khưng cố cấch nâo c thïí vâ
chùỉc chùỉn hún ngoâi cấch båc nhûäng DN
nây phẫi tn theo quy låt ca thõ trûúâng
cng vúái sûå giấm sất ca Nhâ nûúác. Àiïìu nây
àôi hỗi tùng tưëc àưå cưí phêìn hốa cấc DNNN,
bao gưìm viïåc bấn túái 49% vưën àiïìu lïå ca
cưng ty mể ca cấc TÀKTNN.
l Trấch nhiïåm giẫi trònh. Cấc DNNN phẫi
cố trấch nhiïåm giẫi trònh àưëi vúái cấc hoẩt
àưång ca mònh, bao gưìm cẫ hònh thûác trao
thûúãng cho viïåc minh bẩch hốa cao hún vâ
bấo cấo thưng tin kõp thúâi hún, cng nhû cố
hònh thûác xûã phẩt trûúâng húåp khưng tn th.
l Giấm sất. Tưíng râ soất lẩi hïå thưëng giấm

sất vúái u cêìu bùỉt båc thûåc hiïån kiïím toấn
àưåc lêåp hâng nùm, cng nhû trònh nưåp sưë liïåu
kõp thúâi cho cấc Bưå ngânh liïn quan.
4. Phêìn côn lẩi ca chûúng bao gưìm cấc
phêìn chđnh sau. Phêìn II múã àêìu bùçng phêìn thẫo
lån vïì vai trô ca cấc DNNN vâ cấc Ngên hâng
Thûúng mẩi Nhâ nûúác (NHTMNN) àưëi vúái nïìn
kinh tïë qëc dên vâ vâ so sấnh hiïåu quẫ ca chng
vúái cấc ngên hâng nûúác ngoâi vâ ngên hâng tû
nhên trong nûúác. Phêìn III trònh bây kïët quẫ khẫo
sất “Thay àưíi thấi àưå vúái thõ trûúâng vâ Nhâ nûúác”
(CAMS, 2011). Phêìn IV thẫo lån cấch tiïëp cêån
nûúác àưi ca Nhâ nûúác àưëi vúái cẫi cấch DNNN.
Phêìn V phên tđch cấc l do tẩi sao cêìn àûa ra giẫi
phấp chđnh sấch múái àïí tấi cú cêëu DNNN. Phêìn
VI thẫo lån cấc phûúng ấn chđnh sấch khấc nhau
àưìng thúâi àûa ra cấc khuën nghõ chđnh sấch cho
giai àoẩn túái. Hưåp 2.1 àõnh nghơa ngùỉn gổn cấc
thåt ngûä sûã dng trong bấo cấo nây.
Hưåp 2.1 Cấc thåt ngûä liïn quan túái “Chuín àưíi”
Sau àêy lâ àõnh nghơa cấc thåt ngûä sûã dng trong bấo cấo nây, cấc àõnh nghơa nây cố thïí àûúåc
thay àưíi ty theo bưëi cẫnh cẫi cấch kinh tïë ca Viïåt Nam.
Cưí phêìn hốa.
Quấ trònh bấn ài mưåt phêìn vưën súã hûäu ca mưåt DNNN hóåc mưåt NHTMNN
cho cưng chng hóåc mưåt nhâ àêìu tû chiïën lûúåc. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, cưí phêìn hốa ch ëu
thûåc hiïån thưng qua Phất hânh cưí phiïëu lêìn àêìu ra cưng chng (IPO), sau àố lâ niïm ët cưng
ty trïn thõ trûúâng chûáng khoấn.
Thoấi vưën àêìu tû.
Quấ trònh Nhâ nûúác bấn mưåt phêìn hóåc toân bưå phêìn vưën Nhâ nûúác cho dên
chng hóåc khu vûåc kinh tïë tû nhên sau khi cưí phêìn hốa lêìn àêìu. Tẩi Viïåt Nam, hêìu hïët DNNN

àûúåc cưí phêìn hốa trûúác, rưìi sau àố mưåt sưë sệ àûúåc thoấi vưën búãi Tưíng cưng ty Àêìu tû vâ Kinh
doanh Vưën Nhâ nûúác (SCIC).
Cưng ty cưí phêìn (CTCP).
Cưng ty cố cú cêëu súã hûäu àa dẩng vâ niïm ët trïn thõ trûúâng chûáng
khoấn. Trïn l thuët, mưåt cưng ty cưí phêìn cố thïí thåc 100% súã hûäu tû nhên hóåc dûúái 99%
26
BẤO CẤO PHẤT TRIÏÍN VIÏÅT NAM 2012
súã hûäu nhâ nûúác, mùåc d trong thûåc tïë súã hûäu nhâ nûúác úã mưåt cưng ty cưí phêìn hiïëm khi vûúåt
quấ 80%.
Ngên hâng cưí phêìn (NHCP).
Lâ doanh nghiïåp tûúng ûáng cưng ty cưí phêìn trong lơnh vûåc ngên
hâng.
Khu vûåc qëc doanh.
Lâ lơnh vûåc kinh tïë thåc súã hûäu ca Nhâ nûúác (Chđnh ph). Trong bưëi
cẫnh bấo cấo nây, khu vûåc qëc doanh bao gưìm cấc thânh phêìn sau: (a) DNNN 100 % súã hûäu
nhâ nûúác, (b) cấc cưng ty cưí phêìn cố hún 50 % vưën súã hûäu nhâ nûúác, (c) cấc NHTMNN cố
100% vưën súã hûäu nhâ nûúác, vâ (d) cấc NHCP cố đt nhêët 80 % súã hûäu. Trong bấo cấo nây, cấc
thåt ngûä khu vûåc kinh tïë nhâ nûúác, khu vûåc súã hûäu nhâ nûúác, cấc cú súã kinh tïë nhâ nûúác vâ khu
vûåc qëc doanh àûúåc sûã dng vúái nghơa giưëng nhau.
Khu vûåc ngoâi qëc doanh.
Lơnh vûåc kinh tïë trong nûúác mâ Nhâ nûúác khưng phẫi ch súã hûäu
chđnh. Trong bưëi cẫnh bấo cấo nây, khu vûåc kinh tïë phi nhâ nûúác bao gưìm cấc doanh nghiïåp trong
nûúác cố 100% vưën súã hûäu tû nhên vâ cấc CTCP cố dûúái 50% vưën thåc súã hûäu nhâ nûúác.
5. Quy mư khu vûåc qëc doanh ca Viïåt
Nam tuy àậ giẫm nhûng vêỵn côn tûúng
àưëi lúán vâ khưng hiïåu quẫ. Têìm quan trổng
ca khu vûåc qëc doanh trong nïìn kinh tïë àậ
giẫm dêìn khi cấc khu vûåc kinh tïë tû nhên trong
nûúác vâ nûúác ngoâi tùng trûúãng nhanh chống
trong hai mûúi nùm qua

22
. Tuy nhiïn, khu vûåc
qëc doanh vêỵn chiïëm mưåt t trổng khấ lúán
trong nïìn kinh tïë. Viïåc sûã dng cấc nhên tưë àêìu
vâo nhû àêët àai vâ vưën cng kếm hiïåu quẫ hún
so vúái cấc cú súã tûúng tûå thåc khu vûåc ngoâi
qëc doanh.
II. A KHU VÛÅC NHÂ NÛÚÁC
CỐ QUY MƯ LÚÁN
NHÛNG TÊÌM QUAN
TRỔNG GIẪM DÊÌN
6. Mùåc d sưë DNNN àang giẫm dêìn, sưë
lûúång tuåt àưëi cấc doanh nghiïåp nây vêỵn
rêët cao.
23
Tûâ nùm 1989 àïën 1992, hâng nghòn
DNNN nhỗ, thua lưỵ vâ kếm hiïåu quẫ àậ bõ àống
cûãa vâ sất nhêåp, do vêåy sưë lûúång DNNN àậ giẫm
tûâ 12.084 xëng khoẫng 6.000 (Griffen, 1998;
Ngên hâng Thïë giúái, 1999, Dixon, 2003). Sưë
lûúång DNNN khưng thay àưíi nhiïìu trong giai
àoẩn 1992 - 1999 — giai àoẩn ch ëu àïí cng
cưë khu vûåc qëc doanh thưng qua viïåc chêëm dûát
bao cêëp trûåc tiïëp, sûãa àưíi cú cêëu thûúãng cho
cưng nhên vâ quẫn l cng nhû tùng mûác àưå tûå
ch. Nùm 2000, Viïåt Nam cố 5.759 DNNN,
trong sưë àố 3.692 thåc súã hûäu ca cấc chđnh
quìn àõa phûúng côn 2.067 thåc súã hûäu ca
chđnh quìn trung ûúng (xem Bẫng A, Hònh 2.1).
Thưng qua cưí phêìn hốa, thoấi vưën àêìu tû, sất

nhêåp, mua lẩi doanh nghiïåp vâ thanh l, sưë lûúång
DNNN giẫm nhanh chống trong giai àoẩn 2002
- 2005 vâ giẫm chêåm hún giai àoẩn tûâ 2005 àïën
2008
24
. Nùm 2009, xu hûúáng àẫo ngûúåc khi 175
DNNN múái àûúåc thânh lêåp úã cêëp trung ûúng
— mưåt xu thïë dûúâng nhû vêỵn tiïëp diïỵn vâo nùm
2010 vâ 2011.
II
KHU VÛÅC NHÂ NÛÚÁC:
QUY MƯ, TÊÌM QUAN
TRỔNG, VÂ HIÏåU QUẪ
22 Tham khẫo Fforde (2004) àïí cố mưåt miïu tẫ th võ vïì tđnh
chêët quìn súã hûäu tâi sẫn úã cấc DNNN úã Viïåt Nam. Ưng lêåp
lån rùçng cấc DNNN Viïåt Nam tưët nhêët àûúåc coi lâ ‘cấc cưng
ty cưí phêìn ẫo’, vò nhiïìu DNNN àûúåc tû nhên hốa trïn thûåc
tïë. Nhûng nghiïn cûáu ca ưng mang tđnh giai thoẩi vâ vò thïë
khi xem xết têìm quan trổng ca cấc DNNN trong nïìn kinh
tïë, khưng cố sưë liïåu thay thïë cho sưë liïåu thưëng kï chđnh thûác
ngay cẫ nïëu thưëng kï chđnh thûác chûa thïí hiïån àng thûåc tïë.
23 Chđnh ph àõnh nghơa mưåt DNNN lâ mưåt doanh nghiïåp cố
100% vưën thåc súã hûäu nhâ nûúác; Tuy nhiïn Tưíng cc Thưëng
kï Viïåt Nam lẩi sûã dng mưåt àõnh nghơa rưång hún (àûúåc Qëc
tïë chêëp nhêån) àïí tđnh àïën cẫ cấc doanh nghiïåp mâ Nhâ nûúác
cố cưí phêìn chi phưëi, tûác 51% vưën àiïìu lïå trúã lïn. Cëi nùm
2010, theo sưë liïåu ca Nhâ nûúác, cố 1.200 DNNN úã Viïåt Nam.
Tưíng cc Thưëng kï àûa ra con sưë 3.364. Toân bưå cấc phên tđch
liïn quan àïën DNNN trong chûúng nây sûã dng khấi niïåm
rưång hún.

24 Kinh nghiïåm ca Viïåt Nam tûúng tûå nhû ca Trung Qëc, núi
sưë lûúång cấc Doanh nghiïåp Nhâ nûúác cng giẫm nhiïìu vâo
nhûäng nùm cëi ca thêåp k 90, nhûng nhiïìu DNNN àậ àûúåc
cêëu trc lẩi thânh cưng ty con ca nhûäng DNNN lúán hún chûá
khưng àûúåc "cưí phêìn hốa” hay “thoấi vưën”