Điều khác biệt giữa lãnh đạo và quản lý doc

Điều khác biệt giữa lãnh đạo và quản lý













Trước đây chúng ta đã có bài Điều gì làm nên lãnh đạo và Thành tố của tuyệt vời ,
tóm tắt các điểm chính về lãnh đạo. Hôm nay chúng ta bắt đầu đi sâu hơn vào chi tiết,
từ những điểm chính trong hai bài đó.
Lãnh đạo có lẽ là nghệ thuật sống hấp dẫn nhất cũng như mù mờ nhất của con người.
Hấp dẫn vì lãnh đạo giỏi luôn luôn làm cho mọi thành viên đi theo bùng lửa trong
lòng. Mù mờ vì (1) lãnh đạo tùy thuộc rất mạnh vào cá tính người lãnh đạo, và (2) vì
đa số mọi người hay nhầm lẫn chức vị với lãnh đạo.
Hãy tưởng tượng đến một câu thanh niên lập quán phở. Từ “cái không”, cậu thuê nhà,
sửa cửa, tìm đầu bếp hoặc tự nấu, quảng cáo tiếp thị, đón khách , nếu cần thì làm tiếp

viên và chùi nhà luôn, tạo thành tiệm phở. Khi tiệm phở thành công, cậu thuê một
quản lý trông coi tiệm, để cậu đến nơi khác mở thêm tiệm mới. Cậu này là lãnh đạo,
và người quản lý của tiệm phở là quản lý.
1. Điều khác biệt giữa lãnh đạo và quản lý là lãnh đạo tạo từ “cái không” ra “cái
có” và quản lý thì giữ cái có cho đừng mất đi thành cái không. Lãnh đạo cần tầm nhìn,
cần lòng tin, cần sáng tạo, cần can đảm, cần khả năng khởi lửa trong lòng những
người theo mình. Quản lý cần quy tắc, phương thức vạch sẵn, duy trì và sử dụng
những phương thức này để duy trì và phát triển tổ chức.
Dĩ nhiên là ta muốn các quản lý đều có tính lãnh đạo, như vậy thì tổ chức mới có đủ
năng lực sáng tạo và động lực để tiến. Tuy nhiên, các khóa học dạy kỹ năng quản lý
(management) nhưng lại gọi là khóa học về lãnh đạo (leadership), làm hại nghệ thuật
lãnh đạo rất nhiều, vì làm cho người ta hiểu lầm là lãnh đạo chỉ là những kỹ năng
quản lý.
Khác biệt giữa quản lý và lãnh đạo cũng thường là khác biệt giữa lãnh đạo và chức vị.
Các chức vị trong các tổ chức là các chức vị quản lý. Lãnh đạo có thể có chức vị, như
là giám đốc hội đồng quản trị, nhưng thông thường là không có chức vị, như người
chủ quán phở mới mở, tự mình phải làm đủ mọi chuyện từ chỉ huy và giao tiếp đến
quét nhà. Chức vị thông thường nhất cho lãnh đạo là “người sáng lập.”
Bất cứ người nào thành lập môt dự án nào đó, một nhóm nào đó, như là “Thanh niên
ái quốc tranh đấu cho cà phê vỉa hè” , thì đương nhiên là lãnh đạo của dự án đó, của
nhóm đó, mà chẳng cần ai cho mình một chức vị lãnh đạo nào cả. Lãnh đạo là một vai
trò tự nhiên nằm trên vai của người lãnh đạo, hoàn toàn không lệ thuộc vào chức vị
của tổ chức. Người có “chức vị lãnh đạo” có thể là lãnh đạo thực của tổ chức đó, hoặc
cũng có thể chỉ là bù nhìn nếu các thành viên chỉ nghe theo lời của một người khác,
tức là người “lãnh đạo thực sự”, dù rằng người này chỉ có chức vị “phó thường dân”
trong tổ chức.


2. Điều quan trọng nhất cho lãnh đạo là phải biết mình và quản lý được chính
mình. Nếu không biết ngay cả mình thì không biết được ai cả, nếu không quản lý

được cả mình thì không quản lý được ai cả, làm sao làm lãnh đạo được? Biết mình và
quản lý mình thực ra chỉ là một việc, vì nếu ta thực sự biết ta đương nhiên là ta tự
quản lý ta được.
Đó chính là làm chủ được tất cả mọi sinh hoạt tri thức và cảm tính của mình. Biết khi
nào cơn giận muốn đến, tại sao nó muốn đến, và có khả năng chận nó lại, không cho
nó phủ chụp lên mình, vì “giận mất khôn”, làm sao dẫn đường cho ai được?
Tất cả mọi loại cảm xúc—thành kiến, nóng giận, sợ hãi, bảo thủ, yêu, ghét, v.v —
đều có có thể làm cho ta mất thông minh, đều phải được nhận diện, chận đứng và
quản lý. Nêu không thì không thể thành lãnh đạo khá được. Một cái tâm luôn luôn
tĩnh lặng và bình tĩnh là điều tiên quyết của lãnh đạo. Ngay cả trong các võ đường khi
xưa, ngoài giờ chạy nhảy đấm đá, ngồi thiền tập hít thở, tập đầu óc tĩnh lặng, được
con nhà võ gọi là tập khí công, là điều quan trọng nhất trong võ học chính tông (Ngày
nay, phần nhiều các võ đường không hiểu mức quan trọng của việc này). Tiếng đồn là
tập khí công cách đó thì công lực sẽ tăng tuyệt đỉnh. Thật ra, cái chính của ngồi thiền
như vậy là để tâm tĩnh lặng, không thể nhảy choi choi vì giận, vì sợ, hay vì gì cả.
Thông thường khi gặp nguy hiểm, adrenaline tăng đột ngột và làm cho não bộ ta
không còn sáng suốt như lúc thường. Tập tâm tĩnh lặng để adrenaline không thể làm
cho ta thành u tối là điều tiên quyết của võ học, và tiên quyết cho tướng trên chiến
trường. Tướng mà giữa chiến trận mịt trời tâm vẫn lặng như mặt hồ thu, thì rất khó
thua.
3. Lãnh đạo phải tự có lửa trong lòng, vì lãnh đạo phải tự động viên mình và động
viên người khác. Thông thường chẳng mấy ai động viên lãnh đạo vì (1) người lãnh
đạo có tầm nhìn thường làm các việc chẳng có nghĩa lý gì (nếu không nói là điên) đối
với đa số người, và (2) lãnh đạo cứ phải động viên mọi người thường xuyên, nên
chẳng ai nghĩ là chính lãnh đạo cũng cần được động viên. Vì vậy, lãnh đạo phải có lửa

rất mạnh trong lòng. Cho nên, yêu một cái gì đó, đam mê một cái gì đó, mơ ước đắm
đuối một điều gì đó, là một thành tố không thể thiếu trong lãnh đạo. Và nếu ta gạt bỏ
đam mê của mình và sống cái đam mê của người khác, dù người khác đó là cha mẹ,
thì rất khó để có đủ lửa làm lãnh đạo.

Ở đây ta dùng các từ rất nóng, như đam mê, say đắm, để nhấn mạnh đến sức mạnh
của điều tạo ra lửa trong lòng. Nhưng đam mê này không nhất thiết phải hừng hực
như lửa, mà nó có thể là một ước muốn rất mạnh mẽ nhưng tĩnh lặng và dịu dàng, như
đam mê đi tu hay đam mê hy sinh cuộc đời lo cho các người nghèo nơi thôn ấp. Thực
ra, như đã nói trên, quản lý tâm được tĩnh lặng là điều kiện tiên quyết cho lãnh đạo,
cho nên nếu ta đam mê mạnh nhưng tâm ta cứ nhảy chồm chồm vì đam mê đó, thì ta
chưa đủ khả năng lãnh đạo. Phải có ước muốn và quyết tâm rất mạnh, nhưng vẫn quản
lý được tâm tĩnh lặng, như vậy mới là lãnh đạo.
4. Lãnh đạo phải có mục đích. Đây còn gọi là tầm nhìn, nếu ta muốn ám chỉ mục
đích xa hơn là một hai năm. Lãnh đạo là dẫn đường, mà dẫn đường thì đương nhiên là
phải biết đi đâu. Mà đi đâu, thì đó là quyền và nghĩa vụ của người lãnh đạo. Mình cứ
muốn đi đâu trước, rồi gọi mọi người đi theo, ai muốn đến cùng nơi thì sẽ theo mình,
ai không muốn thì không theo. Đây là điều rất quan trọng trong lãnh đạo. Ví dụ,
Gandhi muốn dành độc lập bằng đấu tranh bất bạo động. Có rất nhiều người Ấn lúc
đó chủ trương bạo động. Nếu Gandhi nghe theo họ, và thay đổi đường lối thì đó
không còn là Gandhi nữa. Lãnh đạo phải đặt mục tiêu, và mọi người đi theo lãnh đạo.
Nhưng tại sao ta hay nghe nói lãnh đạo phải đi theo dân? Đi theo ở đây là đi theo ước
muốn và rung động của dân—dân muốn công ăn việc làm, không bị áp bức, con cái
có trường học, khi bệnh có bệnh viện, có quyền giữ tài sản, v.v… Phục vụ những ước
muốn này là “đi theo dân”. Còn xuất cảng/nhập cảng thế nào, tổ chức giáo dục thế
nào, tổ chức phát triển thế nào, đó là mục tiêu của lãnh đạo. Thủ tướng không thể nói
với các bộ trưởng, “Muốn làm gì đó thì làm.” Thủ tướng phải có đường đi rõ ràng để
các bộ trưởng cùng đi trong đường đó. Tương tự như thế, người sáng lập một nhóm
bạn trẻ phải biết là mình muốn lập nhóm để làm gì thì mới có thể kêu gọi bạn bè gia
nhập được.


5. Lãnh đạo phải có hấp lực tự nhiên. Tự nhiên tức là tự mình mà có, không cần các
trò quỷ quái hay tiếp thị rẻ tiền. Lãnh đạo là dẫn đường cho một nhóm người, đương
nhiên là phải có hấp lực để người theo mình. Nhưng hấp lực đó từ đâu mà có?

Đương nhiên hấp lực đến do mục đích và hăng say (lửa) của mình, nhưng nó còn lệ
thuộc vào một số yếu tố khác.
• Những giá trị mà mọi người ưa thích: Nói chung, ta có thể nói ai cũng quý trọng
nhân lễ nghĩa trí tín, tạm dịch (không hoàn toàn chính xác) là lòng thương người, lễ
độ, lòng trung thành, trí tuệ, và thành thật. Người có những cá tính này đương nhiên là
có nhiều người yêu.
Tuy nhiên, người ta lại rất ghét đạo đức giả, hoặc “tự xem là đạo đức” (self-
righteous), hoặc máy móc. Cho nên nếu miệng nói nhân lễ nghĩa trí tín để chỉ đạo đức
giả thì thiên hạ ghét. Hoặc cứ xem ta là người đạo đức hơn thiên hạ, cũng không ai ưa.
Hoặc cứ dùng đạo đức công thức máy móc như rôbô, cũng rất đáng chán.
Nói chung là nếu ta nhân lễ nghĩa trí tín thật trong lòng, và đừng mang nhân lễ nghĩa
trí tín của ta ra mà đo người khác và phê bình người khác, nếu ta khiêm tốn và thành
thật với những khuyết điểm của mình một tí, thì ta sẽ có hấp lực tự nhiên. Và vì là hấp
lực tự nhiên, nên nó tự nhiên mà có. Nếu ta cố cho có, thì không có được, mà nếu có
thì cũng không “tự nhiên.”
• Càng mở rộng cửa lòng ta thì nhiều người càng dễ vào. Con người của ta phong
phú hơn chỉ là cái tên và chức vụ– ta có gia đình, con cái, sở thích cá nhân (ẩm thực,
âm nhạc, phim ảnh, thơ phú, v.v ), lo lắng, quan tâm,… Người khác càng hiểu con
người cá nhân của ta, càng dễ cho họ yêu ta. Ngược lại, ta càng quan tâm vào đời tư

của người khác, càng dễ cho ta yêu họ. Dĩ nhiên quan tâm vào đời tư không có nghĩa
là xâm phạm vào đời tư của người khác. Khi mình cảm thấy người ta có vẻ ngại là
mình chúi mũi hơi sâu thì dừng lại ở đó.
6. Lãnh đạo phải tự tin. Vì lãnh đạo có tầm nhìn thì thường thấy cái mà người khác
không thấy, cho nên thường là lãnh đạo không có thầy dìu dắt trong công việc của
mình. Vì vậy, tự mình phải mần mò, thử từng bước một trên cuộc hành trình. Tính
toán sai và sửa sai là chuyện thường. Nhiều người khác sẽ cho rằng mình sẽ thất bại,
vì sai hơi nhiều. Nhưng mình phải tự tin vào quyết tâm của mình. Quyết tâm phải
thành công là sẽ thành công. Không có quyết tâm này, không lãnh đạo được. Tự tin
tạo nên quyết tâm và can đảm, không sợ thất bại.

7. Lãnh đạo là phục vụ: Leader is servant. Đây là một mô hình mà mọi “lãnh đạo”
đều nói và chẳng mấy người làm. Theo mình nghĩ, nếu một cậu bé đánh giầy đang
đáng giầy cho ta và ta lỡ tay làm đổ cà phê trên chiếc dép của cậu bé, nếu ta không
xung phong mang chiếc dép đi rửa, thì ta không có khả năng phục vụ. Phục vụ có
nghĩa là làm việc kiểu tiếp viên nhà hàng, hay bé đánh giày phục vụ khách. Dĩ nhiên
là lãnh đạo quốc gia thì không có thời giờ phục vụ trong nhà hàng, nhưng nếu ông ta
không sẵn sàng làm tiếp viên hay đánh giày khi có dịp, thì ông ta chưa đủ chín mùi
tâm linh (spiritual maturity) và mọi “phục vụ” của ông ta chỉ là “dịch vụ đầu môi” (lip
service).
8. Mọi chúng ta đều là lãnh đạo và đều là người đi theo. Trong cách sống bình
đẳng và nâng đỡ nhau ngày nay, ai trong chúng ta cũng đều là lãnh đạo (leader). Cứ
khởi động một dự án, thành lập một nhóm, dạy vài học trò, đương nhiên là lãnh đạo.
Và ai trong chúng ta cũng là người đi theo (follower). Nếu ta ở trong một nhóm do
người khác lãnh đạo, thì ta là người đi theo. Trongmô hình mạng lưới ngày nay,
được Internet hỗ trợ mạnh mẽ, tất cả chúng ta lãnh đạo nhau và theo nhau, trong nhiều
dự án khác nhau. Mô hình kim tự tháp, với một lãnh đạo cao nhất ở trên, rồi nhiều cấp
thấp hơn đi xuống từ từ, còn lại rất ít trong xã hội. Ngay cả trong các đại công ty, mô

hình kim tự tháp gần như biến mất. Người ta hay nói đùa (nhưng có thật) là sơ đồ tổ
chức các công ty ngày nay chỉ có hai hàng—hàng đầu tổng giám đốc, hàng nhì tất cả
mọi nhân viên của công ty.
Vì vậy mỗi người chúng ta, già trẻ nam nữ, đều cần có tự tin, đứng lên tổ chức các
hoạt động lợi ích cho xã hội và làm lãnh đạo trong hoạt động đó, đồng thời hăng hái đi
theo ủng hộ các lãnh đạo khác trong các hoạt động khác. Tất cả đều hỗ trợ nhau tiến
bước đưa nước nhà tiến về phía trước.
Lãnh đạo là sức mạnh và ước muốn nội tâm thể hiện ra hành động bên ngoài. Gốc rễ
là sức mạnh bên trong, nhưng phải có biểu hiện bên ngoài mới là lãnh đạo, vì dẫn
đường là phải dẫn ai đó. Vì vậy, lãnh đạo là kết hợp cao nhất của nội tâm và hành
động. Nó là biểu hiện cao nhất của sức sống con người. Và bởi vì lãnh đạo là tùy ta,

chứ không tùy ai thăng chức cho ta cả, cho nên ai trong chúng ta cũng nên làm lãnh
đạo cho một dự án nhỏ nào đó, để vừa giúp ích cho xã hội vừa phát triển nhân cách
của mình bằng phương thức tối cao.
Chúc các bạn một ngày vui vẻ.
Mến,
Hoành
© Copyright 2009, TDH

Licensed for non-commercial use