Phác thảo hình ảnh cái tôi của học sinh lớp 6

PHAC THAO HINH ANH CAI TOI
CUA HOC SINH LOP 6
Bai viet nay la mot phan ket qua nghien ciJu ciia de tai cap co sd nam 2018: Hinh atih
cai toi cOa iioc sinh I6p 6 tren dia ban Ha Noi; Vien Tam ly hgc chQ tri; ThS. Nguyen Thi
Thanh Huyen lam chu nhiem.

ThS. Nguyin Thi Thanh Huyen
TS. Vu Qujnh Chau
Vien Tdm ly hpc.

TOIM TAT
Bai viet ndy phdc thao hinh dnh cdi toi cita hoc sinh tuoi dau vi thdnh nien.
Mdu nghien cim gom 173 hoc sinh lap 6, trong do 56,3% nam, 43,7% nil. Trdc nghie
"Toi Id... " cua Kuhn (1954) duac sii dung de thu thap da lieu Tong so thu duac 1.535
mo id ve ban than. Cdc mo id ndy duac md hoa thdnh 7 md me vai 23 md con. Dii lieu
phdc thao cdu triic 7 mat cua hinh dnh cdi toi a hoc sinh lop 6 gom cdi toi hinh thicc,
cdi loi xd hoi, cdi lot linh cdch, cdi loi cdm xiic, cdi loi ndng luc, cdi loi tuong lai vd c
toi sd thich/thdi quen. Phdn bo cdc mat nay khong dong deu, tap trung nhieu vdo cdi t
sd thich, cdi toi xd hpi vd cdi toi cdm xiic. Ket qud ndy gdp phdn xay dung cdu true ly
thuyet ve hinh dnh cdi toi ciia tre dau Idp 6 a Viet Nam, lam ca sd nghien cim su phdt
trien cua hinh dnh cdi toi a lira tuoi vi thdnh nien.
Tij khoa: TRnh dnh cdi toi; Hoc sinh; Lap 6.
Ngdynhdnbdi: inillOli;

Ngdy duylt dang bdi: 25/11/2018.

1. Dat van de
Cai toi, tu ban than no da mang nhttng dac diem rieng ciia mot nguoi,
nhung, cai toi ciing la san pham ciia su danh gia ban than dudi anh huong cua
boi canh giao due, van boa, xa hoi. Chinh vi the, viec xay dung hinh anh cai toi
rat quan trgng, khong chi voi su phat trien nhan each con nguoi theo cac chuin

muc xa hoi ma con vol nhttng dac diim tam ly mang ban sic cua tung nguM.
Khong chi tttng thanh phan ciia cai toi ma tong boa cae mli quan he giua cac
thanh phan cua no cQng c6 the tac dong manh me din nhan each cua eon nguoi.
Tre lop 6 binh thucmg o nhung nam diu tien cua giai doan tuli vj thanh
nien, mang trong minh nhttng dac diim ro net ciia giai doan cbuyin lira tuli,
chuyen bac hgc tit tieu hgc len trung hgc co so, din den co nhilu thay dli vl
30

TAP CHI TAM LV HOC, SI 12 (237), 12 - 2018


tam sinh ly. Cac em hgc sinh lop 6 (dac biet la nQ) co thi buoc vao giai d o p
tuli day thi. V6i liia tuli nay, cac em muln thi hien "cai toi" ciia minh nhieu
hon. Vi vay, cac em co thi co chinh kiln rieng, hanh vi, loi song ciing se thay
dli. Co em van hoan toan nghe theo su chi day ciia cha me, thay co nhuiig
cung CO em muon dugc tu lam theo y minh ma doi khi nhung y do chiia chae
da dung, v l mat nhan each, cac em bit diu quan tam den cac pham chat nhan
each va co nhu ciu tu danh gia, so sanh ban than vol ngu&i khac. Ve mat nhan
thirc, kha nang tu duy trim tugng phat triln hon va chilm uu the hon trong boat
dong tu duy, viec tiep thu kien thiic mang tinh doc lap va co muc dich hon,
hirng thu hgc tap ben vting hon, dong co hgc tap it nhieu gan voi du djnh nghe
nghiep tuong lai. Cac moi quan he xa hoi ciia cac em ciing tro nen da dang
hon, phiic tap hon va sau sac hon. Nhu cau giao tiep, ket ban tang len.
Vay, trong bli canh phat triln do, hgc sinh diu lop 6 hinh dung nhu the
nao ve ban than minh? Nghien ciiu nay gop phan mo ta, khac hga hinh anh cai
toi ciia cac em hgc sinh dau lop 6 d Viet Nam.
2. Khai niem va cau triic ciia hinh anh cai toi
2.1. Khai niem hinh dnh cdi loi
Trong Tam ly hoc, co kha nhieu quan niem khac nhau ve cai toi va hinh
anh cai toi. Theo Tu dien Tam ly hgc, cai toi la qua trinh tu y thirc ve nhan

each cua minh trong su doi lap vdi thi gidi xung quanh (cai khong toi). Cai toi
dugc hinh thanh trong boat dong giao due va tu giao due. Chi khi danh gia
chinh xac ve cai toi trong cac moi quan he xa hoi, chu the mdi co quan niem
diing din vl nghia vu ciia minh. Va nlu khdng danh gia diing vl ban than tat se
din din chl coi cai toi la trung tam vdi nhung bieu hien cua tinh ich ky
(Nguyin Nhu Chiln, 2002).
Carl Roger la nguoi de xudng ly thuyet cai toi. Trong ly thuyet nay, hai
khai niem cai toi va hinh anh cai tdi la dong nghia. Roger (1959) djnh nghia cai
toi "la dang khai niem nhat quan, cd t l chiic, gom co nhttng nhan thiic ve dac
diim cua cai tdi chu thi hay cai toi khach thi va cac nhan thiic ve cac quan he
cua cai tdi chu thi hay cai tdi khach the vdi nguoi khac va trong cac khia canh
khac nhau ciia ddi song, ciing vdi cae gia trj gan lien vdi cac nhan thiic nay"
(din theo Barry D. Smith, Harold J. Vetter, 2005, tr. 268).
Tac gia Tran Thj Minh Dtte trong cudn "Cdc thuc nghiem trong tdm ly
hpc xd hSr da dua ra quan diem ve hinh anh cai tdi nhu sau: Khai niem cai tdi
luon gan vdi nhan thiic ve ban than. Hgc thuyet ve tu nhan thuc con dugc ggi
la tam ly hgc ve hinh anh cai tdi. Co the hieu, hinh anh cai tdi la each moi
nguoi hinh dung minh la nguoi nhu the nao. Su hinh dung ve hinh anh ban

TAPCHITAM LfHOC, Sd 12 (237), 12 - 2018

31


than thuong lien quan den viec ca nhan xem xet y nghia va thai do, cae gia trj
ciing nhu viec cam nhan vl dien mao ben ngoai cua minh. Diiu nay lien quan
den tu y thuc cua mli ngudi (Tran Thi Minh Dire, 2008).
Nhu vay, trong cac ly thuyet, cai tdi va hinh anh cai tdi co the la dong
nhat hoac khong dong nhat. Diim gidng nhau gitta hai khai niem nay la d chl
coi cai tdi la nhan thuc, danh gia ve ban than minh, ve con ngudi minh nhu mot

nhan each, tach biet vdi nhirng ngudi khac. Diem cot loi nay khien cho cai toi va
hinh anh cai toi rat gan gui. Do la su thi hien each con ngudi nhin nhan ve chinh
minh trong moi quan he vdi nhung ngudi khac va mdi truong xung quanh, nhin
nhan ban than nhu mot nhan each. Nhung diem khac nhau rd nhat la d cho trong
khi hinh anh cai tdi ehi la hinh dung vl con nguoi minh nhu mdt nhan each,
mang tinh chu quan ro net va do dd, cd tbi khdng hoan toan phan anh trgn ven
ban than, thi cai tdi lai bao quat trgn ven cot loi nhan each cua minh.
Trong nghien ciiu nay, chiing toi dimg tren quan diem phan bi$t cai tdi
va hinh anh cai tdi. Hinh dnh cdi toi duac hieu Id nhiing hinh dung cua chii the
ve bdn thdn minh. Hinh anh do cd the phan anh cai toi thuc, nhung no ciing cd
the khac vdi cai tdi thuc - bdi do la hinh anh mang tinh chii quan. Hinh anh cai
tdi nay cd the nhin tu nhieu gdc do khac nhau nhu nhin ban than bang cap mit
cua minh hoac phan anh ban than qua cai nhin cua ngudi khac vl minh.
2.2. Cau triic hinh dnh cdi toi theo cac ly thuyet
Cd nhieu ly thuyet khac nhau ban v6 cau triic ciia binh anh cai toi. Sau
day chiing tdi xin gidi thieu mot sd ly thuyet noi bat.
* Cdu true hinh dnh cdi toi theo Shavelson, Hubner, Stanton (1976)
Cac tac gia nay dua ra cau true hinh anh cai tdi thdng qua tu danh gia. Cai
tdi la mot danh gia tdng the, dd la nhttng danh gia ve cae khia canh, thanh phan
khac nhau ve nhan each cua mdi mot eon ngudi. Mdi khia canh, thanh phan
dugc xay dung tu nhieu hanh vi va kinh nghiem cu the. Hinh anh cai tdi theo
cae tac gia gom cac tang bac: tang thir nhat gom cai toi hgc thuat va cai tdi
ngoai hgc thuat. Tang thii hai chi ra cac khia canh khac nhau ciia tung cai tdi
do. Cai tdi hgc thuat gIm nang lire hgc tap cac mdn bgc khac nhau: (1) Anh,
(2) Toan, (3) Van, (4) Sd... Cat tdi ngoai hgc thuat bao gIm cae mat: (1) Xa
hoi, (2) Cam xuc va (3) Su hap dan hinh thi (Shavelson R., Hubner J., Stanton
G., 1976). Tdng hgp cac mat nay tao nen hinh anh eai tdi cua chii thi.
* Hinh dnh cdi toi theo Kuhn (1954)
Kuhn la dong tac gia cua trie nghiem 20 menh dl cimg vdi McPartland
(1954). Trac nghiem gdm 20 cau hdi md dl nghi nghiem thi md ta ve ban than

qua 20 cau bit dau bang: Tdi (la...). Trac nghiem nay thu thap du lieu djnh
32

TAP CHI TAM Lf HOC, Sd' 12 (237), 12 - 2018


tinh, va vi thi, phan tich ctia cac tac gia khac nhau cung khdng dong nhat ma
phu thugc vao muc dich cua mdi nghien ciiu. Tir gdc do nghieii cuu hinh anh
eai tdi, trie nghiem nay cd thi phat hien hinh anh chung nhat vl ban than mdi
ca nhan. Thdng qua 20 cau, cd thi bilt khach the chu yeu md ta minh la ngudi
nhu thi nao. Phi biln hon ca, cac cau tra Idi cd the chia thanh cac nhom chinh
nhu: (1) cac thugc tinh ve the chat - cai tdi the chat, (2) cac md ta mang tinh xa
hdi nhu cae nhdm, cac vai - cai tdi xa hdi, (3) cae kieu hanh vi, tinh each - cai
tdi tinh each va (4) cac md ta truu tugng (Aypay va cdng sir, 2011).
* Hinh dnh cdi toi theo L Ecuyer (1978)
Tac gia cho rang cai tdi (ban nga) cua mdi con ngudi cd cau true 5 mat.
Mdi mat cd nhung tieu cau tnic khac nhau va phan anh nhung nhan thirc khac
nhau ve ban than minh. Nhttng tieu cau true khac nhau cd tam quan trgng khac
nhau vdi mdi ca nhan, phu thugc vao nhu cau cua chinh ca nhan dd. Cd nhung
tieu cau tnic rat quan trgng ddi vdi ca nhan dugc ggi la nhan thuc trung tam, cd
tilu ciu true it quan trgng hon ggi la nhan thitc thii cap. Cau true hinh anh cai
tdi ciia L Ecuyer dugc chia thanh he thdng nhu sau:
- Cai toi vat chat bao gdm hai tieu cau tnic la cai tdi co the va cai tdi sd
hiru. Cai tdi co the bao gdm cac dac diem ngoai hinh, dieu kien the chat va sttc
khde. Cai tdi sd huu bao gdm sd httu ve su vat va sd hiiu con ngudi.
- Cai tdi ca nhan gdm hinh anh ban than va ban sic ca nhan. Hinh anh
ban than bao gIm tit ca nguyen vgng, boat dong, tinh cam, cam xuc, thj hilu,
sd thich, nang lye, kha nang, pham chat va han che cita con ngudi. Ban sac ca
nhan la vai trd, vi tri, tu tudng, su thdng nhat, ban sac truu tugng ciia ngudi dd.
- C^i tdi thich nghi gIm hai tilu ciu trite la gia trj ciia ban than va boat

ddng ciia ban than.
- Cai tdi xa hdi gdm tat ca moi quan tam, thai do, mdi lien he cua ca
nhan vdi xa hdi ma anh ta dang sing, trong dd cd mdi quan tam den tinh due.
- Cai tdi - khdng - tdi: Dd la sir tham chieu vdi ngudi khac va quan diem
ctia ngudi khac ve ca nhan do (Tran Huu Luyen, Tran Thi Minh Diic, Bui Thj
Hing Thai, 2015).
Cd the thay, cac thanh phan trong cau tnic hinh anh cai tdi ciia cac tac
gia CO cai chung nhung cung cd cai rieng. Cac thanh phan nay se la nhiing ggi
y cho chiing tdi trong qua trinh ma hoa dtt lieu tu cae md ta ve eai tdi cua
khach thi nghien citu.

TAP CHfTAM ly HOC, Sd 12 (237), 12 - 2018

33


3. Phyo'ng phap
3.1. Mau nghien cii'u
Cugc khao sat dugc tien hanh tren 173 em hgc sinh cua hai trudng trung
hgc CO sd la Trudng trung hgc co sd Hoan Kiem thugc quan Hoan Kiem va
Trudng trung hgc eo sd Tan Lap d huyen Dan Phuong cua thanh phd Ha Ngi.
Mdi trudng chgn ngau nhien hai Idp ciia khdi 6. Tai thdi diim thu thap dtt lieu,
cac em mdi dang hgc thang dau tien eila nam hgc (thang 9).
3.2. Cdng cu
D I tim hilu hinh anh cai tdi cua hgc sinh THCS, chung tdi da sir dung
trie nghiem 20 menh de (TST) ciia Manfred Kuhn va Thomas McPartland.
Day la mot dang trac nghiem "phong chieu"; nghiem the dugc tu do lien
tudng, the hien ban than qua cac md ta dugc vi.et ra. TST yeu cau nghiem the
hoan thanh tdi da 20 cau bat dau bang "Tdi..." hoac "Tdi la...". Cac cau md ta
ve ban than la nhung hinh dung cua mdi ngudi ve con ngudi minh, hg la ai

trong tam tri, tudng tugng cua hg. TST dugc danh gia la mot trac nghiem dl
thuc hien, khdng doi hdi phai chinh sua, thich nghi va cd the pbii hgp vdi tat ca
nen van boa (Le Van Hao, 2005). TST da dugc mot sd nha tam ly hgc Viet
Nam sir dung trong mot sd nghien ciru ve y thiic ban nga ciia hgc sinh tieu hgc
(Le Diic Phuc va ddng nghiep, 1999), ve cai tdi va tinh ca nhan, tinh cdng ddng
(Dd Long, Phan Thj Mai Huong va ddng nghiep, 2002; Le Van Hao, 2005...).
Tuy theo muc dich va ddi tugng nghien ciiu, huong din thuc hien trac nghiem
cd the khac nhau. Nghien citu nay chi yeu cau cac em hoan thanh 10 cau (menh
de) bit dau bang "Tdi..." hoac "Toi la..." chii khdng phai la 20 cau. Nghiem
the dang hgc thang dau tien cua idp 6, tire la mdi budc vao lap 6, mdi qua giai
doan tudi thieu nhi. Trong bdi canh nhu the, 20 cau cd thi la qua tai ddi vdi cac
em. Tren thuc te, du lieu cho thiy, khdng phai hgc sinh lop 6 nao cung diln dli
10 cau. Nhung cau vilt dau tien thudng cung cap cac thdng tin quan trgng vi
chiing la "nhttng suy nghi tu ddng, it bi chi phii bdi y thiic" (Dd Long, Phan
Thj Mai Huong va ddng nghiep, 2002). Trong gidi ban 10 cau, moi ban vilt cd
the cung cap mot hinh anh cai tdi cu thi nhit djnh.
3.3. Phan tlch
Cac md ta vl ban than dugc ma boa dua tren tieu chi tuong ding vl ngi
dung. Qua trinh phan tich dugc tien hanh gdm 3 giai doan. Giai doan thii nhit
dugc bat dau tu nghien cdu thu nghiem mot phin dtt ligu ya tu dd binh thanh
cac ma. Nhttng ma dau tien dugc djnh huong bdi mdt sd cau tnic hinh anh cai
tdi ma ly thuyet da de cap. Trong giai doan nay, 5 ma Idn phan anh 5 mat ciia
hinh anh cai tdi da dugc hinh thanh, gIm: cai tdi hinh thiic, cai tdi xa hdi, eai
tdi tinh each, cai tdi cam xiic va cai tdi nang lire. Sau khi ma hoa cac menh dl

34

TAP CHI TAM LV HOC, Sd' 12 (237), 12 - 2018

CO noi dung thuoc 5 ma nay, vin con phkn Ian menh de chua dugc ma hoa.
Giai doan 2 xem xet s6 menh de con lai do vai phuang phap tuong tu va ket
qua hinh thanh 2 ma Ian la cai toi tuang lai va cai toi sa thich/thoi quen. Nhu
vay CO 7 ma Ian da dugc hinh thanh. Giai doan 3 tilp theo la xay dung cac ma
con bang each phan chia chung theo nhiJng noi dung co pham vi nho han, dang
tap hgp con trong tap hgp me. Cac ma con ciing dugc hinh thanh theo tieu chi
tuang dong ve noi dung trong mot ma con va khac biet so vai cac ma con khac
cung ma me. Vi du, ma "cai toi xa hoi" gom cac ma con nhu la thanh vien
nhom, chinh thiic; moi lien he voi gia dinh va vai xa hoi cua cac em. Tong
cong CO 23 ma con.
Qua trinh ma hoa dugc thuc hien bai nhom 3 nguai gom 2 nguai ma
hoa va 1 nguai kiem soat. Dau tien, nhom cling lam viec va thong nhat cac ma
tren ca sa ly thuyet va thuc te cac dir lieu thu dugc. Qua trinh hinh thanh cac
ma con cung dugc thuc hien vai each tuang tu. Ket qua la hinh thanh nen bg
ma va dinh nghia ciing nhu vi du chi tiet giai thich cac ma do. Sau khi th6ng
nhat bg ma, 2 nguoi se thuc hien ma hoa dii lieu. Trong qua trinh ma hoa, lien
tue CO su kiem tra, trao doi va thdng nh^t giQa nhom thuc hien ve bg ma, nham
chi ra nhung ma khong tuang dong voi cac ma khac cung ngi dung va each ma
thong nhat. Sau cung, nguai thii ba kiem tra lai cac san pham ma hoa mot each
doc lap. Nhijng phat hien ve su khong thong nhat giiJa dinh nghTa ma vai cac
m6 ta dugc dua ra trao doi va cuoi cung bg dG lieu dugc ma hoa darn bao sir
thdng nh^t.
4. Ket qua nghien ciru
4.1. Phdc hga ban dau ve cau trdc hinh dnh cdi toi cua hpc sinh idp 6
tit cdc mo id
Nhu chung ta da biet, "cai toi" co vai tro rat quan trgng trong viec hinh
thanh va phat triln nhan each. No la m6t trong nhirng thanh to cau tao nen nhan
each. "Cai tfii" la nen tang, la phuang thiic hanh dong cua ca nhan trong moi
quan he giiia ca nhan vai ca nhan, giiia ca nhan voi nhom, ciing nhu vai cong
d6ng ma nguai do la thanh vien (Do Long, Phan Thi Mai Huang va dong

nghiep, 2002).
Hinh anh cai toi do la sir nh^n thiic, nhin nhan, hinh dung cua m6i nguai
ve chinh ban than ciia hg nhu dac diem tinh each, sd thich, yeu ghet, cam xuc,
the chat hay la sir the hien vai tro xa hdi ciia minh trong nhom, tap the ma
chinh hg la mot thanh vien trong do (gia dinh, xa hdi).
Nhin vao ket qua sd lieu d bang 1, tdng sd 1.535 md ta ve ban than cua
hoc sinh lap 6 da chi ra nhung khia canh dugc cac em hinh dung ve ban than
minh. Cac khia canh do la:

TAP CHI TAM LV HOC, S 6 12 (237), 12 - 2018

35


Cai tdi hinh thuc: la nhung hinh dung mang tinh bl ngoai vl ban than
(nhu dung mao, thi chat, gidi tinh, ten, tuli).
Cai tdi xa hdi: la nhttng hinh dung ve mdi lien he ciia ban than vdi xa
hoi ben ngoai.
Cai tdi tinh each: la hinh dung vl tinh net, hanh vi ung xd thi hien eon
ngudi ciia ban thiin.
Cai tdi cam xiic: la nhung md ta vl the gidi cam xiic cua ban than.
Cai tdi nang luc: la nhung hinh dung vl kha nang, ky nang ctia ban than.
Cai tdi tuong lai: la nhttng binh dung vl ban than trong tuong lai.
Cai tdi sd thich/thdi quen: la nhttng md ta ve thdi quen, sd thich, loi
sdng ciia ban than.
Cac md ta vl hinh anh cai tdi cua miu nghien cuu dugc phan bd vao cac
khia canh nhu bang 1.
Bing 1: Cdc khia canh cua hinh dnh cat toi a hpc sinh lap 6

Cac khia canh

Theo so mo ta
N = 1.535

Theo so ngiriri
N-173

So lirtfng

Ty le %

So Iiro-ng

Ty 16 %

Cai toi hinh thirc

104

6,8

81

46,8

Cai toi xa hoi

327

21,3

151

87,3

Cai toi tinh each

127

8,3

71

41,0

Cai toi cam xuc

236

15,4

114

65,9

Cai toi nang lire

94

6,1

63

36,4

Cai toi tircmg lai

150

9,8

70

40,5

Cai toi sa thich/thoi quen

497

32,3

139

80,3

1.535

100

173

Tong so

Cd the thay, phan bd md ta vao cac khia canh ciia hinh anh cai tdi khdng
ddng deu, vdi ty le chenh lech nhau. Trong dd, cai tdi sd thich/thdi quen chilm
ty le nhieu nhat vdi 32,3% s i md ta. Tilp den la hinh anh cai tdi xa hoi vdi ty
\t la 21,3%, hinh anh cai tdi cam xiic chiem 15,4%. Khia canh eai tdi nang luc
chiem ty le it nhat, chi 6,1% trong tdng sd cae md ta.

36

TAP CHI TAM LV HOC, Sd 12 (237), 12 - 2018


Trong sd lieu ve cac md ta tinh tren sd hgc sinh dugc trinh bay d bang 1,
cd the thay co den 151 em (87,3%) de cap den cai tdi xa hdi. Tiep den la cai tdi
sd thich/thdi quen vdi 139 em, cai tdi cam xiic 114 em. So lugng hgc sinh noi
ve cai tdi nang luc la it nhat (63 em). Nhu vay, sd hgc sinh nhac den cai tdi xa
hdi chilm ty le nhieu nhat. Phan Idn sd tre hinh dung minh la mdt thanh vien
cua nhdm nao do, cd mdi lien he vdi ai dd. Va dieu do ciing phan anh nhirng
ket ndi xa hdi rd ret cua hgc sinh lap 6 trong hinh anh cai tdi cua minh.
Nhung md ta tieu bieu ma hgc sinh dku lop 6 khi hinh dung ve ban than
minh cd thi chi ra nhu: Tdi la hgc sinh/hgc sinh lap 6, Tdi la hgc sinh trudng...;
Tdi thich di du lich; Tdi thich chai game; Tdi thich an mdn...; Tdi hgc gidi mdn
toan; Tdi yeu con chd ciia tdi; Tdi ghet nhat chudt; Tdi la con cua bd me tdi; Tdi
cd mdt cd em gai; Tdi la con thii... trong gia dinh. Cac em cirng dua ra nhiing md
ta ve thai do, hanh vi ling xii hoac nhirng danh gia ve cac pham chat, net tinh each
cua ban than: Tdi la ngudi rat nghich/thang tinh/hau daibl^at can/ngudi tdt...
Nhiing md ta nay cho thay nhan thiic gian don cua tre Idp 6 ve ban than minh.
Ket qua nghidn ciiu ciia Dd Nggc Khanh (2005) ve tu danh gia va cua

Nguyin Thi Phuang Hoa (2016) ve su phat trien tam ly tren khach the la hgc
sinh trung hgc ca sd cung chi ra nhiing md ta tuong tu. Vay la, dau thdi gian
cd qua di han chuc nam hay vai nam thi ket qua nghien ciiu thu dugc hien gid
ciing tuang tu vdi nghiSn ciiu trudc day. Cac tac gia cung cho ta thay, hpc sinh
trung hgc ca sd (trong dd cd hgc sinh lap 6) khi nhin nhan va danh gia vl ban
than, cac em chi dirng lai d su md ta dan gian nhieu han la su danh gia; hinh
anh cai tdi ciia cac em la nhGng hinh anh thuc te nhu: Tdi la hoc sinh lop...,
trudng...; Tdi thich..., ma it dl cap den hinh anh cai tdi tuang lai han.
Ddi chieu vdi cac khia canh cua cau true hinh anh cai tdi da dugc de cap
d phia tren, cd the thay, cau true dugc phac thao nay cirng mang nhirng cau
tnic tuang tu, nhung khdng hoan toan trung khit vdi cac cau true da dugc de
cap. Trong sd dd, md ta ban than minh vdi nhilng sd thich, thdi quen the hien
Idi sdng cua tre lap 6 la kha dac biet, khdng chi vi no chiem ty le Idn nhat ma
cdn bdi vi no cd the phan anh mdt khia canh fat dac trung cua tre dang trong
giai doan chuyen tir tudi thieu nhi len tudi thieu nien. Tuy nhien, phat hien nay
cdn can nghien ciiu them de cd nhiing ket luan chac chan.
Nhin chung, cac em hgc sinh nhin nhan ve ban than minh trong mdi
truong sdng: nha trudng, hgc tap, gia dinh, ban be va nhirng sd thich, thdi quen
ciia minh. No phan anh mdi quan tam ciia hgc sinh lap 6 hien nay tap trung vao
nhiing khia canh gan bd vol cugc sdng cua cac em mot each don gian.

TAP CHfTAM LV HOC, Sd' 12 (237), 12 - 2018

37


4.2. Sd mat cua hinh anh cdi Idi d hoc sinh I6p 6
N I U nhu phin md ta d tren cho thay cac thanh phin cua binh anh cai tdi
dugc cac em Idp 6 dl cSp din tren tdng the sd md ta cua tap hgp miu. O day,
se md ta dung mao hinh anh cai tdi cua mdi ca nhan ttong tap hgp dd.

Bang 2: Phdn bd so khia canh ciia hinh dnh cdi toi a hoc sinh lap 6
So khia canh

So Itrgng

Ty le %

1

4

2,4

2

17

9,8

3

36

20,8

4

58

33,5

5

39

22,5

6

17

9,8

7

2

1,2

Tins

173

100

Hop 1: Mot so vi du vi hinh dnh cdi toi cua hoc sinh
Hinh anh cai toi:
2 khia canh
Ma phieu so 10
Hinh anh cai toi:

4 khia canh
Ma phieu so 05

Hinh anh cai toi:
7 khia canh
Ma phieu so 06

Toi la mot hpc sinh binh thiroTig. Toi choi cung em hang xom. Toi
thich di du lich cung ca nha, thich xem phim hoat hinh, thich di choi
vai bo me, thich an do chien, thich hoc mon tieng Anh, thich di an,
thich xem da bong, thich doc truyen dai tap.
Toi ten la M.C. Toi la hpc sinh lop 6. Toi la hpc sinh trudng THCS
HK. Toi rat ham mo cau lac bg kheo tay va rSt ham mo HiroTig Tram.
Toi rat thich xem phim My little Pong. Toi rat thich ban hit chay
nguai. Toi rSt thich truyen Doremon. Toi rat thich ve. Toi uac mo
dugc ve a nha.
Toi ten la T.A.Q. Toi la hpc sinh 16p 6D. La hpc sinh trurcmg H.K.
Toi la mot hoc sinh kha. Toi rk thich chai game va rdt muon hpc that
gioi. Toi rat yeu quy ong ba, b6 me. Toi thich a mot minh. Toi co b6
me da ly hon.

Tuy nhien, khdng phai bgc sinh nao ciing md ta dii 7 mat nhu da phac
thao. Phan bd ve sd khia canh cua hinh anh cai tdi dugc 1 hgc sinh md ta biln thi
d bang 2. Dii lieu cho thay, cd 58 em hinh dung 4 khia canh ve cai tdi cua minh.

38

TAP CHI TAM Lf HOC, Sd' 12 (237), 12 - 2018

39 em hinh dung dugc 5 khia canh, 36 em de cap den 3 khia canh va chi cd 2 em
ndi ve 7 khia canh ciia hinh dnh cai tdi. Sd lieu tren cho thay rang cac em hgc
sinh lap 6 khi md ta ve ban thSn minh phan Idn chi hinh dung 4 khia canh cua
cai tdi ma thdi. Nhilng em cd cai nhin da dien vl ban than minh la rat it. Chi
11% sd tre phan anh 6 den 7 khia canh ve cai tdi cua minh khi hinh dung ve ban
than. Mdt ty le tuong duong (12,2%) chi hinh dung ve ban than d mot hoac hai
khia canh. Dii lieu nay ciing phan anh su gian don trong hinh anh cai tdi cua hgc
sinh lop 6. Cae vi du cu the ve hinh anh cai tdi ngheo nan (vai khia canh) cho
din hinh anh cai tdi phong phu (7 khia canh) dugc ehi ra d hop 1.
Cd the thay ro hon vl hinh anh cai tdi cua cac em qua nhilng vi du tren:
don gian, chua cd chieu sau va It nhieu mang tinh danh gia, phan anh hinh anh
mdi em trong chinh cugc sdng cua minh.
4.3. Mo la cdc khia canh cua hinh anh cdi loi
D I thay rd hon hinh anh cai tdi cua bgc sinh Idp 6, xem xet bieu hien d
tirng khia canh cua hinh anh cai tdi trong tdng sd 1.535 md ta ve minh cua hgc
sinh (bang 3).
Bang 3: Md id hinh dnh cdi tdi ciia hpc sinh lap 6
Theo tong the
STT

Cac khia canh hinh anh cai toi

Ty le %
theo so
mo ta
N=
1.535

Ty le %
theo so

hoc sinh
N=173

Theo tirng
khia canh
Ty le %
theo so
mo ta

Ty le %
theo so
hoc
sinh

I

Cai toi hinh thirc

N = 104

N = 81

1

NhiJng gicri thieu ve ten, tuoi, gioi tinh

5,1

45,7

76,0

97,5

2

Nhirng mo ta ve ve ngoai, hinh the nhir
cao, lli^p, to, beo, toe dai,...

0,6

5,2

87

11,1

3

Nhilng mo ta v6 ve ngoai nhung mang
tinh chSt danh gia

1,0

9,2

15,4

19,8

N = 327

N=151

49,8

107,9

II

Cai toi xa hoi

4

Nhilng giai thieu ban than la thanh
vien ciia nhom, to chirc nhu lop, truong,
cau lacbp,...

TAP CHfTAM LV HOC, Sd 12 (237), 12 - 2018

10,6

94,2

39


5

6

7

m
8

Nhung giai thieu v6 mli lien he cua
ban than vdi gia dinh nhu mo ta, giai
thieu ve gia dinh, cac thanh vien ciia
gia dinh, quan he gia dinh,...
Nhung gioi thi8u/m6 ta ve moi lien he
cCia ban than vai ban be nhu giai thieu
v& ban be, nhung danh gia ve ban be,
moi quan he ban be
Nhung giai thieu v6 cac vai xa hoi ciia
ban than

5,4

48,0

25,4

55,0

1,5

22,5

11,9

25,8

2,7

24,3

12,9

27,9

N = 127

N=71

Cai toi tinh each
Nhung mo ta ve tinh each, ca tinh ciia
ban than, bao gom: cac hanh vi the hien
dac diem ben trong nhu hay cuai, it
noi, that tha, tot bung

6,7

59,5

81,1

145,1

1,6

13,0

18,9

33,8

9

Nhilng cau mo ta ve h^nh vi ling xir
ciia ban than vdi nguai khac nhu hay
treu choc ban be, hay giup da

IV

Cai tfii cam xuc

N = 236

N = 114

10

Cam xiic vai nguoi khac cu the (bo,
me, thay, co, ban be)

6,4

56,6

41,7

86,0

11

Cam xiic voi ban than (yeu/ghet ban
than, tu hao ve ban than, hanh phuc)

2,0

17,9

13,2

27,2

12

Cam xuc vai vat/canh cu the (v6i thien
nhien, dong vat, sach va...)

4,8

42,2

31,1

64,0

13

Trang thai cam xiic ciia ban than
khong ro dli tugng

2,1

19,1

14,0

28,9

V

Cai toi nang lire

N = 94

N = 63

14

Nhung mo ta vh kha nang, nang lire
trong hoc tap

5,3

46,8

87,1

128,6

15

Nhung mo ta v8 kha nang, nang luc
trong cac hoat dong the thao

0,1

1,2

2,2

3,2

16

Nhirng mo ta vB kha nang, nang luc
trong cac ky niing mem, vui chai...

0,7

5,8

10,7

15,9

VI

Cai toi tuwng lai

N = 150

N = 70

17

Uac ma/mong muon se la ai

4,1

36,4

41,2

87,5

18

Uac ma/mong muon se lam gi

2,9

26,0

29,4

62,5

40

TAP CH( TAM LV HOC, Sd 12 (237), 12-2018


19

Uac ma/mong muon co dugc cai gi do

29,4

62,5

N = 497

N=139

52,6

18,3

65,5

3,9

34,7

12,1

43,2

Sa thich/thoi quen lien quan den hoat
dong vui chgi/giai tri

12,5

111,0

38,7

138,1

So thich/thoi quen khac the hien loi

10,0

88,4

30,8

110,1

2,9

VII

Cai toi sir thich/thoi quen

20

So thich/thoi quen Hen quan den hgc
tap

5,9

21

Sa thich/thoi quen lien quan den hoat
dong the thao

22
23

26,0

sing
DiJ lieu cho thay, trong tong so 23 noi dung thuoc 7 khia canh cua hinh
anh cai t6i ma hpc sinh mo ta, co 3 noi dung thuoc 2 khia canh (cai toi so
thich/thoi quen va cai toi xa hoi) dugc cac em de cap nhieu nhat. Do la, hinh
anh cai toi so thich/thoi quen lien quan den hoat dong vui choi (12,5%), trong
do CO nhirng hpc sinh phan anh nhieu Ian ve noi dung nay. Tiep den la nhung
mo ta, gioi thieu minh la thanh vien cua mot nhom, to chuc... cung chiem ty le
kha cao (10,6%). CQng trong khia canh cai toi so thich/thoi quen, cac mo ta the
hien loi song cung kha nhieu (10%).
Ben canh do, 3 noi dung thuoc 2 khia canh (cai toi hinh thiic; cai toi
nang lire) dupe hpc sinh mo ta it nhat. Do la nhirng mo ta ve nang luc/kha nang
trong the thao (0,1%), nhiing mo ta ve hinh dang ben ngoai nhu cao, thap, beo,
gay, toe ngan... (0,6%), nhiing mo ta ve kha nang/nang lire lien quan den cac

ky nang mem... (0,7%). Nhiing mo ta ve ve ngoai nhung mang tinh chat danh
gia ciing it duac hpc sinh noi den (1,0%).
Nhu vay, co the thay moi quan tam thucmg true cua hpc sinh lop 6
nghieng nhieu den cac hoat dong vui chai, giai tri; den viec gidi thieu minh la
thanh vien cua trudng, lap, cau lac bp; den nhirng sd thich/thoi quen th6 hien loi
s6ng cua ban than. Cac chia se cua hpc sinh lap 6 chlr yeu mang tinh chat true
quan, cu thi nhu: "Toi la ngudi Viet Nam", "Toi song d pho Kham Thien", "Toi
la ngudi thich danh cau long". Nhttng chia se mang tinh danh gia it dupe hpc
sinh de cap den nhu: "Toi la ngudi an mac phong each rat ngau va chat". So
hinh dung ve nang lire ctia ban than nhu: "Toi boi rat gioi", "Toi cham din thii
gi cQng hong" la kha it. Tuy nhien, viec the hien nang lire trong hpc tap dupe
hpc sinh 6% cap den nhieu hon nhu: "Toi la mot sinh kha gidi", "Toi la ngudi
thdng minh han anh hrai toi"... Cung gidng nhu kit qua nghien cuu ciia Nguyen
Thi Phuang Hoa (2016), nghien cuu nay cung cho thay hinh anh cai toi ciia hpc

TAP CHI TAM LV HOC, So 12 (237), 12 - 2018

41


sinh Idp 6 mdi chi dimg lai d sy md ta hon la su danh gia; binh anh cai tdi ciia
cac em la binh anh thuc te, it de cap den hinh anh tuong lai.
DQ lieu cung cho thay, cac md ta trong tirng khia canh cQng dugc phan
b l khdng diu. Vi du, d cai tdi hinh thuc, hgc sinh chu yeu gidi thieu ve ten,
tuli cung nhu gidi tinh cua ban than (76,0% sd md ta, cd d 97,5% sd hgc sinh)
ma it de cap den dang ve ben ngoai ciia minh nhu cao, thap, beo, gay... (chiem
8,7% s i md ta, cd d 11,1% s i hgc sinh). Hay kbi md ta ve cai tdi xa hdi, hinh
dung minh trong mdt td chirc nhu trudng, lop la nhieu nhat, chiem gin mot nila
sd chia se d khia canh nay (49,8%), nhung ehi gan 12% de cap den mdi lien he
vdi ban be.

5. Ket luan
Nhu vay, ket qua da phac hga ban dau ve cau tnic hinh anh cai tdi gdm
7 mat, ciing nhu cac ndi dung ciia tirng khia canh the hien hinh anh cai tdi cua
hgc sinh Idp 6. Cac md ta ve hinh anh cai tdi ciia hgc sinh d tudi dau tien ciia
giai doan tudi vi thanh nien, cdn rat don gian, gan lien vdi nhirng vai trd, boat
ddng, sd thich hay mdi quan he true tiep dang dien ra hang ngay cua cac em.
Nhilng md ta hay nhirng nhan xet vl ban than mang tinh khai quat bay nhilng
nhan xet cd tinh chit danh gia ciing da cd nhung cdn md nhat. Ngoai ra, cd thi
thay, khdng phai hgc sinh nao cung md ta day dii 7 mat hinh anh cai tdi nhu
ndu tren. Ket qua nay phac thao nhilng dac trung ciia hinh anh eai tdi cua hgc
sinh Idp 6. Nhiing phat hien co y nghTa thuc dly cac nghien eiiu tren dien rgng
dl hinh thanh nen mdt cau true ly thuyet hoan chinh ve hinh anh cai tdi cua tre
em Viet Nam.
Tai lieu tham khao
1. Nguyin Nhu Chiln (2002). rir ddnh gia ciia sinh vien vk phdm chdt tri tue. Tap chl
Tamlyhpc. Sl5.Tr. 42.
2. Barry D. Smith, Harold J. Vetter, Cdc hoc thuyit vi nhdn cdch. Nguyen Kim Dan
dich (2005). NXB Van hoa Thong tin. Ha Ngi.
3. Trin Thi Minh Diic (2008). Cdc thuc nghiem trong tdm ly hpc xd hoi. NXB Dai
hgc Quoc gia Ha Noi.
4. Le Van Hao (2005). Nghien cuu tinh cpng ddng vd linh cd nhdn cua ngudi dan xa
Tam Hiep, Thanh Tri, Hd Noi. Luan an tiln sy Tam ly hgc. Vien Tam ly hoc.
5. Nguyin Thi Phuong Hoa (2016), Su phdt triin tdm ly ciia hoc sinh trung hpc ca
sd. Luan an tien sy Tam ly hgc. Hoc vien Khoa hgc xa hoi.

42

TAP CHiTAM Lf HOC, Sd 12 (237), 12 - 2018

6. Do Long, Phan Thi Mai Huong (Chii bien, 2002). Tinh cong dong, tinh cd nhdn vd
"cdi toi" cua ngudi Viet Nam hien nay. NXB Chinh tri Quoc gia.
7. Tran Hiiu Luyin, Tr4n Thi Minh Diic, Bui Thi Hong Thai (2015). Mang xd hoi vdi
sinh vien. NXB Dai hoc Qu6c gia Ha Ngi.
8. Do Ngpc Khanh (2005). Nghien cuu su tu ddnh gid cita hoc sinh trung hoc ca sd o
Hd Noi. Luan an tien sy Tam ly hgc. Vien Tam ly hoc.
9. Shavelson R., Hubner J., Stanton G. (1976). Self-Concept: Validation of Construct
Interpretations. Review of Educational Research. 46 (3). 407 - 441.
10. Twenty Statements Test and Guidelines, />Truy cap ngay 3/12/2018.
11. Aypay Ahmet, Aypay Ay5e (20U). The Twenty Statement Test in Teacher
Development. Turkish Online Joumal of Qualitative Inquiry. 2 (4). />download/article-file/199753.

TAP CHI TAM LV HOC, S6' 12 (237), 12 - 2018

43