Tư vấn hay tham vấn vai trò nào cho người giáo viên trường trung học phổ thông

TU VAN HAY THAM V A N VAI TRO N A O C H O NOaOi GlAO VIEN
TRUONG TRUNG HOC PHO THONG?
GS.TS. Nguyen Hi?u Chau
Dgi hpc Gido due, Dgi hpc Qud'c gia Hd Npi
Le Thi Quynh Nga

TOM TAT
Trong tien Irinh phdt Irien, con ngudi ludn phdi dot mat vai nhieu kho khdn,
thdch thicc. Trong giai dogn doi m&i vd hoi nhdp ngdy cdng sdu rpng, nhirng kho khdn,
thdch thitc do cdng tra nen da dgng vd phirc tap han Chinh vi vdy, nhu cdu duac Iham
vdn vd lu vdn cua con ngu&i ngdy cdng tra nen ro rel han. Doi ven hoc sinh THPT, cdc
em thu&ng gap phdi nhimg kho khdn do su thgy doi Idm -sinh ly cua lua ludi mang lai,
nhimg khd khdn Irong cupc song vd Irong qud trinh hpc idp. De gidi quyel nhieu kho
khdn vd vudng mdc, viec tim den su Ira giup ciia cdc thdy, co gido Id mpt cdch md hoc
sinh cdn lira chpn. Viec xdc dinh rd vai tro cita ngu&i gido vien trong viec ho trp hpc
sinh gidi quyel cdc vdn de ciig mtnh Id thai su cdn thiet.
Tir khoa; Tu vdn; Tham vdn, Tu vdn hpc du&ng; Gido vien tu vdn
Ngdy nhdn bdi: 14/9/2015; Ngdy duyet ddng bdi: 25/11/2015

1. Cac khai niem
1.1. Quan niem cda cdc nhd khoa hpc nu&c ngodi
Lien quan tai v i n d l nay, cac nha khoa hpc nuac ngoai eo sir dung hai
thuat ngO Consultancy va Counselling. Ca hai thuat ngir nay deu lien quan toi su
tro giiip bang cae loi khuyen, chi din, huong dan... va lien quan toi hai dii tucmg:
nhung ngucri cin trg giup va nguoi dua ra y kiln trg giup. Theo chung toi, hai
thuat ngu nay khi dugc dich sang tilng Viet da khong dugc sir dung mpt each
t h i n g nhit va doi khi con bi lin lpn. Truoc khi dl nghi nhiJng thuat ngu tieng Viet
tuong Qng voi cac thuat ngQ tilng Anh nay, chung toi xin tom luge mot so quan
niem ciia cae nha nghien ciru nuoc ngoai ve cac npi dung nay.
Theo Fritz Steele [10], Consultancy ducJi goc dp chUc nSng la "Mpi hinh
thirc u g giup v l npi dung, quy ttinh hoac ciu true cua mpt v i n de hay mpt loat cac

TAP CHI TAM L t HOC, Stf 12(201), 12-2015

9


vin dl, trong do nguoi dugc hoi y kien khong phai la ngucri thuc hien eac nhiem
vu ma chi giup nguoi hoi thuc hien cac nhiem vu do ma thoi".
v l thuat ngQ Counselling, duoi nhilu goc dp khac nhau, nhilu nha khoa
hpc ciing dua ra nhieu quan dilm khae nhau.
Bumard, Phillip [7] thi cho rang: "Counselling la giup do nguoi khac bJng
each tro ehuyen vai nguoi do va mue tieu la giup dtf cang nhieu cang tit nhim
giai quylt vin dl va tao dilu kien cho nguoi dtf tu tim thay nhirng tilm nang eua
ban than de lap ke hoaeh hanh dpng".
Nhu vay. Consultancy va Counselling deu co the hieu mgt each ehung nhit
la nhimg hinh thirc trg giup cho nhQng nguoi dang co nhu eau de giai quyet nhttng
vin dl ma hp gap phai trong eugc song. Tuy nhien, gitta hai thuat ngu nay cung co
sy khac biet.
Bdng 1: Su khde nhau giita Consultancy vd Counselling
TT

Noi dung

1

M6i quan he

2

Muc tieu

3

Phucmg phap

4

Consultancy
Moi quan he giua nguai
dupfc hoi y kien vai nhiing
van de cua nguai hoi. Noi
each khac, doi tugng cua
Consultancy huong nhiSu
den viec giai quyet van de
ciia nguoi hoi han !a "chinh
ban than" nguoi hoi.

Dua ra mot loat cac kien
nghi de giai quyet van de
hoac cung cap thong tin ve
cac nguon luc va cong cu
CO the ap dung cho van de
cu the cua nguoi hoi.

Counselling
Moi quan he ciia nguai dugc hoi
y kien voi chinh ban than ngucri
hoi. Doi tugng cua Counselling
la su tu phan anh hoac tu danh
gia cua chinh ban than nguai hoi,

nguoi dugc hoi sg chan doan vkn
de va ggi y nhiing gi tot nhat cho
nguoi hdi va nguai hoi se la
nguoi tu tim ra giai phap tot nhat
cho minh.
Cling thao luan voi nguoi hoi ve
nhimg van de cua nguai do va
ggi mo nhimg each thao ga van
de de giup nguai do tu giai quyet
van de ciia minh chii Ichong dua
ra giai phap.

Tap trung vao viec de xuat
cac giai phap de nguai hoi
CO the su dung de giai quyet
van de ban than.

Huong true tiep toi van de ciia
nguoi hoi chii khong phai viec de
xuat giai phap, nguoi hoi se tu
nhan ra tiem nang ciia ban than
va tim ra giai phap phii hop.
Nang lire cua Khong de cap den nang lire Khang dinh nguoi dugc hoi y
nguai dua ra y cua nguoi dugc hoi y kien. kien la nguoi co nSng luc nghe
nghiep, co cac ky nSng va kien
kien trg giup
thuc ve tam ly co lien quan.

TAP CHf TAM Lt HOC, Stf 12 (201), 12 - 2015

1.2. Quan niem ciia cdc nhd khoa hpc trong nw&c
O trong nuac, nhieu nha khoa hpc nghien cuu ve van de nay ciing dua ra
nhimg dinh nghla khac nhau.
Tac gia Le Quang Huy [3] vai quan diem coi tu van la mpt dich vu (hay
mpt nghe) thi cho rang: "Tu van la mpt dich vu tri tue, mpt hoat dpng "chit xam"
cung urng cho nhimg nguoi can tu van nhiing lai khuyen dung din vh chi^n lupc,
bien phap, hanh dpng va giiip d5, huong dan khach hang thuc hien nhiing lai
khuyen do".
Tac gia Tran Tuan Lp [4] thi lai xem tu van nhu "Sir tham khao va cung
cap y kiin giiia mpt ben A - co thh la mpt ca nhan, mgt t6 chuc cin tim cau tra lai
cho mpt thac mac hoac tim giai phap vai ben B - mpt ca nhan, mpt t6 chuc khac
CO chuyen mon, kinh nghiem va giiip hp giai dap nhiing thic mic, nhung vin dh
ciia hp".
Ban ve Tham vdn, cac nha khoa hpc ciing co nhiing quan diSm sau:
Tac gia Trin Thi Giong va Nguyin Van Binh [2] thi quan niem ring:
"Tham van la sir tuang tac giiia nha tham vin va than chii, trong tiSn trinh nay,
nha tham van sOr dung cac ky nang chuyen mon giiip than chii khai day tiem nang
de hp CO the tir giai quyet dugc van de dang gap phai".
Tac gia Tran Thi Minh Due [1] da dua ra mgt khai niem kha cu the, theo do
"Tham van la mgt qua trinh tuang tac giiia nha tham van (la nguoi co'chuyen mon,
ky nang tham van, co cac pham chat dao diic ciia nghe, duoc phap luat thira nhan) voi
than chli (la nhiing ngudi dang co kho khan ve tam ly can dugc giiip dd). Thong qua
su trao doi, chia se than mat, tam tinh (dua tren nguyen tac dao diic va moi quan he
mang tinh nghi nghiep), nha tham van giiip than chii hieu va chap nhan dugc thue te
ciia minh, tu tim thay nhiing tiem nang ciia ban than de giai quyet van de ciia chinh
rrdnh".
Nhu vay, a trong nuoc, hai thuat ngii tham vin va tu van ciing co nhirng su
khac biet nhit dinh. Chung toi thiy, quan diim eua tac gia Biii Thi Xuan Mai [5] la
rit dang xem xet, theo do, hai thuat ngii nay khac nhau a nhiiTig diem sau day:

- Thu nhdt, vi muc tieu: Tu vin chii yiu huong tai giai quyet vin di hien
tai con hoat dgng tham vin huong toi muc tieu lau dai hon, do la giiip ca nhan
nang cao kha nang giai quyet van de sau khi dugc tham van.
- Thu hai, vi tiin trinh. Tu vin thuong la cung cap thong tin hay dua ra loi
khuyen, do vay no diin ra trong mgt thai gian ngan, giai quyet van de tuc thoi con
tham vin co thi diin ra trong thai gian co thi keo dai hang tuan, hang thang tham chi
hang nam.
- Thu ba, vi mdi quan he: Trong tu van, co thi la moi quan he tren - duai
giiia mpt nguai dugc xem la "uyen bac" v6i nhimg thong tin chuyen mon con ben
TAP CHI TAM LV HOC, So 12 (201), 12 - 2015


kia la nguai "thiiu hieu biit" vi vin de nao do, moi quan he a day khong doi hoi
su tuang tac rit tich cue tir phia d6i tugng. Trong khi do, a tinh hu6ng tham vin,
m6i quan he mang tinh ngang bang, binh dang va doi hoi co su tuang tac rat chat
che va hgp tac tich cue giiia hai ben, co the noi, no dong vai tro nhu mgt cong cu
quan trpng cho sir thanh cong ciia ca tham van.
- Thu tu. vi cdch thuc tuong tdc: Trong tu van, each thuc can thiep chinh
la cung cip thong tin va loi khuyen bi ich tir nguoi tu vin voi day kien thurc
chuyen sau vi vin di cin tu vin. Trong tham vin, sir thanh c6ng phu thugc vao ky
nang tuong tac eiia nha tham vin di dii tupng ty nhan thiic, hiiu chinh minh va
hoan eanh ciia minh de chii dgng tim kiem giai phap phu hgp va thuc hien no.
Ngoai nhung y kien tren, thong qua cac khai mem ve tu van va tham van ciia
cac nha khoa hpc ki tren, chiing toi con nhan thiy m6t su khac biet ro ciia hai khai
niem nay, do la: Ngucri lam tu vin la nhiing nguoi co chuyen mon, co kmh nghiem
vi vin di doi tugng dang gap phai con nguai lam tham van thi lai phai dap ung
nhiing yeu cau eao hon, chuyen nghiep hon, hp phai la nguai co ehuyen mon, dugc
dao tao de thyc hien cong viec trg giiip nguai khac nhu la mgt nghe, co ky nang
tham vin, co cac pham chat dao diic cua nghe tham chi la eon phai dugc phap luat
thira nhan.

Nhu vay, ro rang tu van va tham van la hai hinh thiic trg giup co sy khac
biet nhit dinh a mpt so khia canh. Tuy nhien, trong thyc te, de trg giiip nguoi eo
nhu cau khong nen ap dat tuyet doi viec chi sii dung hinh thirc nay hay hinh thiic
kia ma nen linh hoat lya chpn hinh thiic cho phu hgp vai nhu cau eua doi tupng.
1.3, Su tuvng thick v&i cdc thuat ngir tieng Anh
Co the noi, 6 Viet Nam hien nay con co nhieu tranh lu^n ve y nghia cua
cac thuSt ngii Tham vdn va Tu vdn, nhirng tranh luan Hen quan t6i npi ham ciia hai
thuat ngii cung nhu each dich cac thuat ngii quoc te Consultancy va Counselling
sang tieng Viet. Tir nhiing su phan tich o tren, eo the nhSn thay, hai thuat ngQ: nay
tuy deu chi sy trp giiip cho nguoi dang co nhu cau de giai quyet van de ciia hg
nhung CO sy khac biet tuang doi a muc tieu, phuang phap, moi quan he, yeu cau
ve nang lyc chuyen mon... Tir dinh nghTa ciia eac nha khoa hpc trong nuoc va
quoc te, tu sy so sanh nhiing diem tuang dong va khac biet ciia cac thuat ngir,
chiing toi nhan thay rang, thuat ngir Consultancy trong tieng Anh tuong iing vai
thuat ngu Tu vdn trong tieng Viet va thuat ngu Counselling tuong iing vai thuat
ngir Tham vdn.
2. Cac van de dat ra voi ngu'di giao vien trung hoc pho thong
2.1. Nhu cdu duoc trff giup cua hoc sinh trung hgc pho thdng
Trong tien trinh phat triin, con nguoi luon phai d6i mat voi rat nhieu
kho khan, thach thiic, dac biet la hpc sinh o liia tu6i THPT - lua tu6i cua sy chuyin

TAP CHf TAM LV HOC, SO' 12 (201), 12 - 2015


tiSp giira thi gioi tre em va thi gioi nguoi lan. Xa hgi cang phat trien thi nhiing
kho khan, thach thiic do cang tro nen da dang va phiic tap han. Chinh vi vay,
ngay cang c6 nhiiu hgc sinh gap phai nhiing kho khan trong qua trinh hgc tap
ciia minh. Tuy nhign, viec tim din su trg giiip ciia cac chuyen gia tu vin trong
truang hpc chua phai la sy lua chgn ciia nhieu hpc sinh vi nhieu ly do: Thunhat vi lyc lugng can bg tu vin hgc duang chuyen nghiep trong boi canh hien
nay 6 nuac ta con rit hiim hoi. Thii hai, do tam ly e ngai ciia phan lan cae em

hpc sinh, cae em chi tim din sy trg giup cua cae chuyen gia tu van khi cac em
gap nhiing vin di that sy ldn.
De giai quyet v&n di, viee tim den sy tu van eiia giao vien la mgt each ma
nhieu hpc sinh can lya chpn vi cac thay, co giao chinh la nhiing nguai eo dieu
kien gan giii, hieu biet hgc sinh ve mpi mSt, nhat la nhiing van de cac em gSp phai
trong qua trinh hpc tap a truang. Khong nhirng the, cac thay, co giao la ngudi co
dieu kien tiep can thong tin chinh thong va co chiic nang giao due, ho trg hge sinh
trong viec thyc hien nhiem vu hgc tap ciia minh.
Vi vay, viec xac dinh ro vai tro eiia ngudi giao vien trong viec ho trg hge
sinh thyc hien nhiem vy ciia minh la thyc sy can thiet, vira eo y nghla ly luan, vira
CO y nghia thyc tien, gdp phan nang cao chat lugng giao due pho thong, phii hgp
vdi bdi canh xa hpi phat trien lien tuc va nhieu thach thiic nhu hien nay va dac biet
phil hgp vdi boi canh nhan sy tu van hpc dudng eon thieu nhu d nudc ta hien nay.
2.2. Tw vdn hay tham vdn - Vai tro ndo cho ngu&i gido vien
Trong hiu hit cac nghien ciiu d nudc ngoai lien quan tdi vai tro trg giiip
ciia ngudi giao vien, ngudi ta thudng diing thuat ngir consulting teacher (nguai
gido vien tu vdn) ma khong phai la counselling teacher (ngu&i gido vien tham
vdn) vdi ham y vai tro ciia ngudi giao vien la consultant (ngudi tu van) chii khong
phai counsellor (ngudi tham vln). Diiu nay da dugc di cap trong cac cong trinh
ciia Huefner D.S. (1988): Chiistie L.S.. McKenzie H.S, & Burdett CS. (1972);
Idol - Maeslas L. (1981); Pugach M.C. (1988).
Quan diim cua cac tac gia tren day ciing phii hgp vdi sy phan tich cac
diim gidng va khac nhau ciia cac nghien ciiu trong va ngoai nudc da de cap d
tren. Chiing toi cho ring, trong khi chd dgi cac nha tham van (School counsellor)
lam viec d cac trudng hpc nhu nhiing can bp chuyen traeh, cac giao vien co the va
cin phai sin sang trg giiip hpc sinh vdi tu each ngudi^ giao vien tu vln (Consulting
teacher) di giup hpc sinh giai quyet dupc nhirng van de cac em gap phai trong
cupc s6ng va trong qua trinh hpc tap nham giiip cac em thyc hien nhiem vu hgc
tap va phat triin ban than mpt each hai hda.
3. Ket luan

Nhu clu duge trg giiip de giai quyet cac van de gap phai trong cupc song va
trong qua trinh hgc tap d nha trudng la mgt nhu cau co thuc va rat cap bach ciia cac em
TAPCHITAMLtHOCSe'12(201), 12-2015

13


hpc sinh. Viec giiip dd cac em giai quyet cac van de ciia minh ddi hdi sy tham gia
ciia nhiiu hinh thiic hd trg khac nhau. Viec Iam rd sy khac b i | t ciia hinh thuc tu
vin va tham v l n dong vai tro quan trgng trong viec lya chpn hinh thiic trg giiip
cho cac em ddng thdi gop phin lam ca sd cho viec sir dung thu&t ngii mpt each
chuan xac trong nhiing bdi canh cu thi. Xae dinh ro vai trd tu v i n ciia ngudi giao
vien trong viec giiip do cac em hpc sinh giai quyet nhiing van de gap phai vira co
y nghia ly luan vira cd y nghia thyc tien nham ho trg cac em hpc sinh thyc hien
nhiem vu hpc tap ciia minh va phat trien ban than mfit each hai hda.

Tai lieu t h a m k h a o
1. Trail Thi Minh Diic, Tu vdn va Tham vdn - Thudt ngie vd cdch tiep can, Tap chi Tam ly
hoc, S6 8, 2002.
2. Tran Thi Giong, Nguyen Van Binh, Nhu cdu thuc trgng tham vdn tgi thdnh pho Ho Chi
Minh, Hoi thao Khoa hgc quoc gia "Tu van tam ly giao due - Ly luin, thuc tien va dinh
huong phat triin", thanh phi H6 Chi Minh, 2003.
3. Le Quang Huy, Biiu cdn t>iit khi su dung iw vdn, NXB Xay dung. Ha Ngi, 1998.
4. Tran Tuan Lo, Tir vdn ldm ly vd nhihig khdi niem lien quan, Ky yeu Hgi thao "Tu van tam
ly - giao due, ly luan, thirc tiln va djnh huang phat triin", Hoi Khoa hoc Tam ly - Giao dye
Viet Nam, 2006.
5. Bill Thi Xuan Mai, Co nen dong nhal tham vdn vdi tic vdn vd tri heu ldm ly, Tap chi Tam
ly hgc, S6 4 (97). 4/2007.
6 Vien Ngon ngii hgc. Tic diin Tiing Viel, NXB Tir diin Bach Khoa, Ha Ngi, 2010.
7. Burnard, ?h\\\\p. Practical counselling and helping, Routiedge, 2013.

8. Dougherty A.. Psychological consultation and collaboration in school and community
sellings. Cengage Learning, Jon-David Hague Pubblisher, United States of America, 2013.
9. Gustad J.W., The defimlion of counselling. University of Minnesota Press, Minneapolis,
US, 1953
10. Steele F., Consulting for organizational change. University of Massachusetts Press,
Minneapolis, US, 1975.

TAP CHf TAM LV HOC, S6 12 (201), 12 - 2015