Định hướng giá trị sống của sư dân nông thôn hiện nay trong bối cảnh đô thị hoá

DjNH HUONG GIA TR] SONG
QUA ca DAN NONG THON HIEN NAY
TRONG BOI C A N H DO THI HOA
POSTS. Phan Thj Mai Huong
Gidm ddc Trung tdm Tdm ly hpc thifc nghiem. Vien Tdm ly hgc.

T6M TAT
Nghien cint lap trnng de'n dinh hudng gid iri sdng cua cu ddn nong thon trong
bdi cdnh do thi hoa. Thie't ke'nghien cdu ke'l hap dinh luang vd dinh dnh trong do itti
lien dinh luang qua dieu tra mol ldn theo Idt cdt ngang vd phdn lich npi dung. Ke't qud
khdo sat 713 ngudi tai JO xd thupc 5 tinh dang trong qud irinh do thi hoa cho thdy.
thd nhdt. ngudi ddn hudng nhieu den cdc gid tri cua vdn hoa truyen thdng trong dng
XU" xd hpi. Thif hai. hg khong con hudng de'n mol cdch manh me cdc gid tri cua quan
he ldng gieng. gid In cua vdl chdt vd sU tuang xi'rng ldn nhau ve gia dinh ddi vdi hgnh
phUc hon nhdn nhu truyen thd'ng Thi'fba. co sukhdc biet gifta cdc nhom ludi vd trinh
dp hpc vdn ve dinh hudng gid tri sdng nhung khong thd'y su khdc biet theo khu vUc
sinh sdng phdn theo mdc do do thi hoa. Vd cudi cung, ke't qud ndy cho thdy rdng, dinh
hudng gid tri chiu dnh hudng mgnh me cua vdn hoa, lich sii, trong khi do, chiu dnh
hudng cua cdc qud trinh xd hgi vd moi trudng xa hdi (do thi hay nong thon) yet dt han
vd chdm chap han.
TiJr khoa: Dinh huang gid tri truyen thd'ng; Dinh huang gid tri sdng; Cu ddn
nong thon: Do thi hoa.
Ngdy nhgn bdi: 25/10/2012; Ngdy duyet ddng bat: 25/12/2012.

1. Dat van de
Dinh hucrng gia tri song la xu hu6ng lua chgn nhirng gia tri sd'ng ma con
ngucfi cho la quan trgng, chi phoi hanh vi iing xir cua hg trong cudc sd'ng xa hdi.
Trong qua trinh dd thi hoa hien nay, v6i ldi sd'ng dd thi ngay cang tro
nen manh me va chi phd'i nhieu mat sinh hoat hang ngay ciia ngu6i dan thi
nhi6u gia trj sd'ng co th^ phai thay d6i. Nghidn ciin quan tam dd'n nhirng gia tri
ve mat ling xit trong cac md'i quan he xa hgi giiia ngu6i va ngudi hien nay.

Nghien cihi nay xem lai nhiing gia tri iing xu truyen thd'ng da dugc diic
ket trong lich sir qua cac cau thanh ngu, tue ngii, ca dao thi ngay nay cd con

TAP CHI'TAM l y HOC, Sd' 1 (166), 1 - 2013

35


dutJc nguM tian coi la (Jiing nOa hay kh6ng. Cac gia tri s6'ng 6 day tap trung vao
nhttng gia tri cua hanh vi ling xii v6i con ngu6i noi chung, v6i gia dinh, voi
hang xom lang gieng vk vdi lao dong.
2. Phirong phap nghien ctiu
Thie'l kc nghien ci'ru: nghiSn ciiu duoc thie't ke' theo dang djnh lucmg ke't
hop dinh tinh trong do uu lien dinh lucing v6i cac phuong phap duoc lua chon la
dieu tra bang bang hoi mfit lan theo lat cjt ngang va nghien ciiu tai lifiu, phan
ti'ch noi dung.
Mdn chpn: Nghien ciiu duoc Ihuc hien tai 10 xa thudc 5 tinh cia 3 mien
Bdc, Trung, Nam: Ha Nfli, Thai Binh,' HuS', c i n Tho, Long An, trong do. Ha
Noi va Long An lii khu vuc co miic d6 d6 thi hoa manh hon, Thai Binh, Cdn
Tho va Hue' cd mile do dfl thi hoa tha'p hon. Cac xa duoc chon la not dang dien
ra su chuyen ddi da't nong nghiep sang da't do thi va cac xa lan can v6i khu vuc
chuyen doi nay.
So luong mau la 713 hfl gia dinh va duoc lira chpn theo each chon mSu
cum (toan bo s6' ho tai cum dan cu co ngudi dai dien o nha trong th6i gian thu
thap thong tin). Cac ho dan chi yeu 6 noi diSn ra viec chuyen tfoi muc dich su
dung da't hoac/va lii nong dan hien tai.
Cflng cu nghien ci'ni: De tim hieu dinh hu6ng gia tri song cua cu dan
nong thon hien nay, nghien citu da sit dung bang hoi ke't htJp vdi phong va'n sau.
Bang hoi la cong cu chinh, trong do dua ra nhiing cau thanh ngu, tue ngit ve cac
gia tri ttng xii cOa con ngu6i trong xa hpi, cong dong vj gia dtnh da duoc diic

ke't nhu nhiing gia tri truyen thd'ng de ngudi dan nhln nhan trong hien tai bang
quan diem iing xit ciia minh.
3. Ket qua nghien ciiiu
a. Binh hu&ng gid tri ciia ngudi ndng ddn truyen thdng
Dinh huflng gid Iri sdng cua ngufli nflng ddn truyen ihfl'ng
Theo Tran Ngpc Them (1997), con ngudi Viet Nam sd'ng theo nguyen
tac Irong linh, trpng di'rc, trpng vdn. Trong cupc sd'ng, con ngudi Viet Nam ISiy
gia tri sd'ng nhan nghia, hieu hda lam trpng.
Trong quan he vua - tdi. chO "trung" la quan trpng nha't, trung quan phai
gdn lien vdi "di qufl'c".
Trong tinh cam gia dinh, theo Dd Long va Tran Hiep (1993): "Tinh cam
gia dinh duoc the hien qua nguyen tac ling xi: chO le, chtt hieu duoc coi trpng,
kinh tren, nhudng dudi, cac vai trong gia dinh duoc phan dinh ro rang. Moi
thanh vien trong gia dinh phai cd bdn phan giu gin thanh danh ciia gia dinh va
lam trdn bon phan ciia minh vdi hp"
36

TAP CHi TAM LY HOC, Sd 1 (166), 1-2013


Dd'i vdi cac quan he trong gia dlnh nhu quan he vp chdng thi lay si( thuy
chung, tinh nghTa lam trong. Gia tri cua ngudi phu nu dupc xa hdi thita nhan va
phan dSu theo la "cdng, dung, ngdn, hanh". Nguyen Dinh Chiliu trong chuySn
tha Luc van Tien cd cau: "Trai thdi Irung hieu tdm ddu. Gdi thfli tiet han ldm
cdu rdn minh". Trong tieu chuSin chpn vp, chpn chong thi coi trpng dilc dp hon
c&a cai "Tfl't gfl han lot nuflc sari". Tuy nhien hai ben thdng gia phai "mon ddng
hfl ddi".
- Trong quan he cha me - con cai coi trpng hieu li.
- Trong quan he anh - em My sit yeu ihuang, dum bgc. thudn hfla lam trpng.
- Trong quan he thSy tro phai giu dao ly "ufl'ng nudc nhd nguon", "Ifln su

Irong dao"
- Trong quan he ban be phai thiiy chung, son sdt, gdn bd.
Cd th^ thdy, hau he't cac gia tri con ngudi trong cudc sd'ng dupc coi trpng
deu la nhiing gia tri ve b6n phan, ve dao diic ciia con ngudi trong viec thuc hien
cac b6n phan dy. Xet de'n cing, dd la nhung gid tri nhdm ddm bao trat tu xa hpi
trong mpt tdn ti nha't djnh chi khdng hdn la cac gid tri de cao con ngudi va gia
tri cia con ngudi trong xa hdi dd.
Dinh huflng gid tri nghe nghiep
Tac gia Tran Ngpc Them (1997) cho rdng: "Truyfa thd'ng van hda ndng
nghiep trpng vdn ntn trong xa hdi, ke' sT duoc coi trpng nha't. Bd'n nghe pho
bie'n, ddng thdi cung la bd'n bac thang trong xa hdi la: ST, Nflng, Cflng, Thuang.
Sau tri thic la ndng dan, nhimg ngudi lam nghe co bdn nudi sd'ng ca cdng ddng
va kie'n tao nen tda nha van hda ndng nghiep. Nhd't sT nhi nflng, he't gao chay
rflng, nhd't ndng nhi sT (tue ngfl). Cdng va thuong Id nhung nghe nghiep tha'p
kem. Thuong la nghS bi coi re nhat: dT nflng vi bdn, dT thuang vi mat (Nghe
ndng la gd'c, nghe thuang la ngpn). Sd dT cd tinh trang nhu vay la vl mdt mat do
tfnh cdng ddng, xa hdi ndng nghiep sd'ng theo tinh cdm, trong khi nghe budn
bdn liy Icri nhuan Iam dau; mat khdc, do tinh tu tri, xa hdi ndng nghidp sd'ng tu
cap, tu tic. It cd nhu cdu budn ban"
Cung theo tdc gia Tran Ngpc Them, d Viet Nam, khai niem "gia tri" trd
nen he't sic tuong dd'i (nd khang dinh dac diem tinh chu quan cia ldi tu duy
ndng nghiep): cdi td't, nhung la td't rieng le thi trd thanh xd'u (Khfln dflc khflng
bdng ngfl'c ddn hay Dai bdy han khfln dpc); ngupc lai, cai xa'u, nhting la xau tap
the thi trd nen blnh thudng: "Toet mdi Id lai huang dinb. Cd ldng cung loet,
rieng minh em ddu" (ca dao)...
Dinh huflng gid tri ddt dai vd nghe nflng
Dd'i vdi ngudi ndng ddn, da't dai la thi cd gia tri sd him va la ngudn nudi
TAP CHI'TAM LV HOC. SO' 1 (166), 1-2013

37

sd'ng true tid'p gia dlnh trong n6n kinh te' tu cung, ttr cSp. Cudc sd'ng ciia ngudi
ndng ddn gdn bd vdi ddng rudng, kinh te' gia dlnh liSn quan chat che vdi dSt dat
(trdng trpt, chan nudi). Vi the', da't dai cd gia tri v6 cing ldn vdi ngUdi ndng dan
nudc ta.
Nghe ndng vat va sdm khuya, con trau di trudc, cdi cay di sau. Gia trj
cua lao ddng ndng nghiep dUdc ddnh gid bang "gipt md hdi d6 xud'ng ddng",
bdng "mdt ndng hai sudng" bang su cdn c i chiu khd, c h i khdng hdn bing mua
mang bdi thu. Di cd bdi thu thi vdn khdng-quen cdng sic da bd ra (ti'nh tinh
thdn cua nghe ndng la quan trpng):
"Ai di bung bdt cdm ddy,
Deo thom mdt hat ddng cay mudn phdn"
"Dudc mia chd phu ngd khoai,
De'n khi thd't bat ldy ai ban cing"
"Nghe 01 ta bdo nghe nay,
Nghe an cho beo, nghe cay chp sdu.
O ddi khdn kheo chi ddu,
Chdng qua cung chi ban nhau chi can"
Ddi vdi nghe ndng d Viet Nam, ye'u td thidn nhien cd vai trd quyft djnh:
Lam rudng phai dung thdi tiet mdi mong cd ket qua td't, lam trdi thdi tiA dd thdt
bai, tic la hoat ddng nghe ndng phai dua nhieu vdo yS'u td tu nhidn (ddt dai,
thdt tiet, con trdu...), cdn yd'u td con ngudi chi la sir cdn cu, chiu khd.
Cd the' thd'y, ngudi ndng ddn truyen thd'ng gdn bd vdi ddt dai, chung thuy
vdi dat (lai. Hp cung gdn bd vdi ngh^ ndng, sd'ng bdng nghe ndng va dd'c sic
cho nghe ndng.
Quan he gia dinh, dflng hp
Gia dinh duac coi la te bao cia lang xa truydn thd'ng. NhOng gl d^ duy
tri mdt gia dinh ben vttng duoc danh gia rdt cao: Tmh nghta, thuy chung, trSn
thuan, dudi hda... Gia dinh Id mpt gia tri vflng b^n dd'i vdi ngudi ndng ddn, la

ndi hp bdc Id chtnh con ngudi cua minh. Trong gia dlnh dd, con cdi la mdt gid
tn hang ddu cua ngudi ndng dan (Thanh Liem, 2007).
Ho tdc d ndng thdn truydn thd'ng cd vi tri cao hon gia dinh, nd duoc coi
tuang duang nhu td chic ldng, cd uy quydn vdi gia dlnh trong ho dd, bao ve gia
dinh trudc cac hp tpc khdc.
Quan he lang xd, cflng dong

38

TAP CHI TAM LY HOC, Sd 1 (166), 1-2013


Lang Id mdt dan vi, mdt khu vuc dinh cu cia ndng dan. Ti'nh chdt khep
kin cia lang Viet truyen thd'ng khie'n cho quan he cdng ddng Id quan he gdi gpn
trong pham vi cia luy Ire ldng. Trong lang, cac md'i quan he hang xdm, quan he
ddng ho, quan he gia dinh dan xen vdi nhau nhung khdng hdn loan ma theo
mdt trdt til, mdt qui tdc nhd't dinh: le lang.
Cudc sd'ng phu thudc nhieu vao thien nhidn, trong khi thien tai thi dien
ra lien mien nen dd Id tien de d^ tinh cdng ddng phdt tri^n, mpi ti'nh ca nhan bi
triet tieu trong cdng ddng dy. Khdng ai cd the sd'ng mdt minh ma phai dua vap
nhau ma sd'ng. Tinh dodn ke't vd tuong trp la nhflng gid tri hang dau cua ti'nh
cdng ddng. Nhiing bi^u hien cia ca nhan chi nghia bi coi nhu nhttng thdi xdu
cdn loai bd. Ldng xa coi trpng nhttng gl b^n vttng, dn dinh. Ti'nh duy tri dupc
ddnh gid cao hon tinh kidn thie't. Tu tudng ddi mdi hdu nhu khdng cd ddt sd'ng.
Trong mdi quan he lang xa, nhieu khi ldn ldn gitta quan he gia dlnh vdi
quan he cdng ddng (gia dlnh chu nghia, xue xoa, dai khai cho xong, dl hod vi
qui).
b. Dinh hudng gid tri sd'ng hien nay
- Dinh huflng gid Iri Irong quan he ngufli - ngufli
Trong quan he ngudi - ngudi, nhttng gid tri nhu kinh gid - yeu tre, tdn su

- trong dao, an qua nhd ngudi trdng cay vd la ldnh dim la rach la nhttng gid tri
duac rd't nhi^u ngudi ddnh gia cao trong bd'i canh hien nay. Khoang 70% sd
ngudi dupc hdi cho rdng cho de'n nay, dieu dd vdn hodn todn ding vd Id xu
huting ing xu cua nhi6u ngudi. Cd the thdy, trong cudc sd'ng, ngudi dan hien
nay vdn d^ cao ldi ing x i trpng xi, trpng dao ly ngudi thay, bie't nhd an ngudi
da giip minh, yeu thudng dim bpc con ngudi trong khd khan hoan nan. Thtrc te'
Cing cho thay nhieu minh ching ve vdn de nay.
Ben canh dd, nhttng gid tri nhu ban chdt cia con ngudi (Td't gd hdn td't
nudc Sdn), gid tri cua nam va nu (Trai thdi trung bie'u ldm ddu; Gdi thdi tie't
hanh lam cau gitt minh), ldi ing x i khdng lam mat Idng ai (DT hda vi qui),
dupc hdn 50% sd ngudi cho la hoan toan ding, it hdn so vdi cdc gid tri da de
cap d tren. Vdn de trung hieu ddi vdi ddn dng vd tiet hanh dd'i vdi phu nft dupc
danh gid thdp nhdt hien nay trong sd cdc gid tri dupc khao sdt d ndi dung nay.
Cd th^ thdy, nhiing dieu nay dudng nhu mdt dan gia tri trong giai doan hidn nay.
- Dinh hudng gid tri trong quan he gia dinh
Sd lieu khdo sdt cho tha'y rdng di Id'i sd'ng dd thi hda cd dupc md rdng
thi ngudi dan ndng thdn vdn coi trpng sir thuan hda trong quan he tinh cam anh
em mdt nha. Theo hp, tren thuan, dudi hda la cdi tao ndn hanh phic trong gia
dinh ngay nay. Gtd tri nay duoc hdn 73% sd ngudi coi la vdn ding hoan todn vd
la gia tri cdn hudng de'n.

TAP CHiTAM Lt HOC, Sd 1 (166), 1 - 2013

39


Biing 1: Cdc gid tri sfl'ng

Quan he con ngudi noi chung
Kinh pia. yfiu irc

T6n su, trong dao

111

Cac thanh ngiir

Dung
phdn
l<»n

Mli^c dd %
Dung
Sai
mat
hoan
phdn
toan
nho

DTB

Do
lech
chudn

1,0
0,8

1.38

0,67

1,38

0,67

1,3
0,8

1.41
1.43
1,65

0,71
0,68
0.84

1,70
1.78

0,87

1.34

0.64
0.86

71.3

20,1

7,6

71.9
71,1
67.7

19.4
18,2
23,0

7,8
9,4
8,5

56,8
53,4
50,4

23,8
26,5

17,0
16,6

2,4
3,5

26,2

18,9

4,6

73,8
53,4
36,2
27,7

19,5
26,8
17,6
23,5

5.4
16,4
31,0
31,6

1.3
3,4
15,2
17,2

50,4

23,0
23,5

23,3

20.5

3,4

1,8

0,91

45,9

10,1

1,95

1,03

Ai oi chd d^ ruOng hoang
Bao nhieu ta'c da't ta'c vang ba'y
nhifiu

66,3

22,3

8.5

2,8

1,48

0,77

Tay lam ham nhai, tay quai mifing
trfi

66,3

22,3

8.5

2,8

1,48

0,77

Nhait nghe tinh, nha't than vinh

56.4

26.5

14.6

2,5

1,63

0,82

An qua nhd ke trdng cay
U ianh dQm li rAch
Tot g6 hon t6t nudc son
DI hda vi qui
Trai thM trung hifiu Iam dSu
Gcii thdi tifi't hanh lam cau giff
minh
Quan he gia dinh
Anh thuan em hoa la nha co phiic
Moi ho rang Ianh
Mpt tiip I6u tranh, hai trai tim vang
Mon dang h6 66\
Quan he hdng xom
Hang xom tO'i Iiia tdt den co nhau
Ban anh em xa, mua lang gidng
gSn

1.7
2.25
2,38

0,91

1,10
1.07

Lao dong

Tmh nghTa anh em cdn dupc vi nhu mdi vdi rang trpng cdu thanh ngu

"Mdi hd rang lanh". Nd chi sir gdn bd khang khft, anh hudng ldn nhau, phai
nho cay va giip dd lan nhau, ne'u khdng se tdn hai cho nhau cua nhttng ngudi
than thudc. Gia tn cua md'i lien he anh em d day duac han 53% s6 ngudi cho
rang van dung ngay nay. So vdi gid tri cua su thudn hda thi md'i lien he khang
khit nay giua anh vdt em khdng dupc nhieu ngudi ung hd.

40

TAP CHI TAM Lf HOC, Sd' 1 (166), 1-2013


V^ viec xSy dumg hanh phiic gia dinh hiSn nay, thi "Mon dang hp doi"
CO la dieu ma ngirdi dan hu6ng den? Y nghTa ciia cau thanh ngO nay la nham
chi su ngang nhau ve nha cira, cua cai va tucfng duong nhau ve dja vi xa hpi ciia
hai gia dinh th6ng gia. Trudc kia, 6 xa h6i nong thon truyen thong, day !a dieu
kien cSn thie't cua hOn nhan. Tuy nhifin, ngay nay, nhifng ngu&i co quan diem
do khong nhi^u, chi chi6'm 27,7% s6' ngudi duoc hoi cho rang dieu do diing
hoan toan. Bfin canh do, quan didm ve cu6c hon nhan vi linh yeu the hien qua
thanh ngff "Mdt tiip l^u tranh, hai trai tim vang" cung chi duoc 36,2% so ngu6i
cho rang no con diing. Co thi iha'y, nhihig gia tri lien quan den hdn nhan ngay
nay da co nhutig bie'n ddi ro ret. Hanh phuc khong c^n nhilu lam den "mon
dang h6 d6'i", cung khdng han chi c^n hai trai tim vang la dii dii rang trong tiip
leu tranh.
- Dinh hudng gid tri trong quan he ldng gieng
Hang xom lang gilng la mot trong nhung md'i quan he dupc coi trpng
trong xa hdi ndng thon truyen thd'ng. Khi do, do dieu kien sd'ng thie'u thdn va
mdi trudng sd'ng khep kin, dich vu khdng cd ma hang xom la ngudi thirc su can
thie't cho mdi gia dinh trong cudc sd'ng hang ngay hcfn la trong cong viec khac.
NhiJng hd trp trong cudc sd'ng khi trai gio tro trdi, liic dm dau, liic thie'u thdn;
nhiing chia se hang ngay vdi nhiJng ngudi can ke ben nha minh; nhung ldi

khuyen, nhiJng cam thdng ciia hp... la nhu c^u sd'ng, khie'n cho hang xom thirc
su la chd dua xa hdi kha vGng chac d xa hdi ndng thdn truyen thd'ng khi do.
Ngay nay, khi dieu kien sd'ng da dupc cai thien, dich vu xa hpi da md
rpng cung vdi su phat trien kmh te' dia phuorng va qua trinh dd thi hoa thi vai trd
ciia hang xdm lang gieng se nhu the nao? Sd' lieu chi ra rang, nhin chung, md'i
quan he nay khdng phai dupc t^t ca mpi ngudi thiia nhan la quan trpng de gin
giiJ no hien nay. Chi cd khoang mpt mia sd ngudi duoc hdi dong y rang: Hang
xdm td'i lira tat den cd nhau (50,4%) va Ban anh em xa mua lang gieng g^n
(45,9%) van cdn diing cho den ngay nay.
Cd thi tha'y, hang xdm lang gieng dang trong qua trinh d^n trd thanh
md'i quan he xa giao thdng thudng nhu trong xa hdi dd thi chii khdng la md'i
quan he dac biet vdi cu dan ndng thdn trong qua trinh chuyen doi sang ldi sdng
dd thi hien nay. Cilng vdi sir phat trien cua Id'i sd'ng dd thj, nhieu dilu kien sdng
trong nin kinh te' thi trudng da tao mdi trudng thuan lpi de dilu do trd nen
khdng cdn diing niJa. Vi du nhu, gia dinh cd the khdng can nhd den su hd trp,
giiip do cua hang xdm xung quanh ma van sd'ng td't dupc; cdng dong khdng cdn
c^n de'n nhau, nuong tua vao nhau din miic khdng the khdng cd nhu trudc.
- Dinh huang gid tri trong c/uan he vdi lao dgng
Lao dpng cd gia In gi hien nay. Sd lieu cho tha'y rang, lao ddng la gia tri
duac nhilu ngudi hudng de'n. Cd den hon 66% sd ngudi dupc hdi cho ring
TAP CHI TAM LV HOC, So 1 (166), 1 - 2013

41


"Tay lam ham nhai, tay quai midng trd" tic Id ngay nay, cd lam thi mdi cd an,
khdng lam thi khdng cd an vd lap ddng la didu thttc sit cdn chp mpi ngudi. Tuy
nhidn, lap ddng dd khdng phai "Nhdt nghd tinh, nhdt than vinh" ma kinh
nghidm da chp tha'y cd the lam nhi^u nghd d^ sd'ng, midn sao cd thu nhap la
dupc. Mdt ngh^ thi sd'ng, ddng ngh^ thi ehd't cd th^ khdng ding ngdy nay.

Ngodi ra, gid tri cua dd't dai cing dupc nhieu ngudi (66,3%) ddng y la
khdng dudc d^ rudng hoang, phai trdng cdy vd s i dung manh dd't d'y bang lap
ddng cua minh.
Cd the thd'y, lao ddng Id mdt gid trj dupc nhidu ngudi hudng de'n v4 chpn
lua nhu mdt each sd'ng, mdt each ing xi.
Trdn day la dinh hudng gid trj chung cua cu ddn ndng thdn, chung ta se
xem djnh hudng gid tri nay theo cac bid'n sd.
- Dinh huflng gtd tri sfl'ng ciia nam vd nit
Ke't qua hi^n thj d bang 2 cho thdy, nam vd n i hidn nay cd nhung ddnh
gid nhu nhau ve quan he gia dlnh va hdn nhan. Nhung hp khdc nhau d mdt sd
dinh hudng gia trj sd'ng khdc. Dd Id cac gid trj: Tdn su trpng dao; An qua nhd
ke trdng cay; Trai thdi trung hieu ldm ddu, Gai thdi tiet hanh lam cau giu minh;
Ban anh em xa, mua Idng gi^ng gdn; Tay lam ham nhai, tay quai midng trd;
Nhdt nghe tinh, nhat thdn vinh.
Bdng 2: Dinh huflng gid Iri stmg ctia cdc nhflm khdc nhau (diem irung hinh)
Cac thanh ngGr

Tuoi
<=35 36-55
tuoi
tuoi

Gidi tinh
Nam
Nor

>55
tuoi

Trinh do hoc van

TII TH THPT
CS trd len

Quan he con ngudi noi chung
Kinli pia. v^Li tre

1.36

1.41

1,55

1.34

1.38

1.31

1.39

1.39

Ton sif. Irong dao

1.30

1.45

1.47

1.35

1.39

1.37

1.37

1.39

An qua nli6 ke lr6ng cay

1.35

1.47

1.66

1.33

1.43

1,35

1.39

1.45

La lanh diim \& rach

1.41

1.45

1.60

1.37

1.43

1.33 1.41

1.44

TOI g6 han Icil nudc scm

1.59

1.71

2.00

1.61

1.57

1.56

1,60

1.74

Dl hoa vi qui

1.72

1.68

1.86

1.66

1.69

1.52

1,65

1.80

Trai ih6i trung hi^'u lam duu
Gai Ih6i tiei hanh l&m cau giir
minh

1.72

1.85

2.14

1.74

1.70

1.74

1.68

1.89

1.34

1.34

1.52

1.29

1..34

1.27 1.34

1.36

Quan he gia dinh
Anh thuan em h6a la nha co
phijc

42

TAP C H I T A M L t HOC, Sd 1 (166), 1 -

2013


1.98

1.66

1.65

1.61

1,61

1.78

2.73

2.24

2.09

1.93

2.05

2.55

2.44

2.69

2.34

2.36

2.13

2.23

2.58

2.11

1,78

2.45

1.88

1.83

2.26

1.74

2.00

1.78

1.82

2,15

1,73

1.75

1.54

1.64

2.03

1.32

1.35

1.57

1.28

1.33

1.27

1.31

1.40

Tay iam ham nhai. tay quai
mieng tre

1.55

1.40

1.66

1.41

1.50

1.50

1.37

1.53

Mha'l nghe linh. nhai than vinh

1.51

1.74

2.03

1,62

1.50

1.48

1.55

1.71

Moi h6 rang lanh

1,66

1.73

Mol tdp l^u tranh, hai irai iim
vang

2.24

2.29

M6n dang hO d6i

2.31

Quan
gitng

he hdng

xom

long

Ban anh em xa. mua lUng
gilng gan
Hang xdm td'i lira lat d&n cd
nhau
Lao ddng
Ai di chd d^ rudng hoang.
Bao nhieu lac da't la'c vang bay
nhieu

Ghi chli: Thang diem v&i diem ldn nhdi = 4 (Sat hodn loan) va nhd nhd't = 1 (Diing hodn loan)

O cac gia trj nay, nam va niJ cd cilng xu hudng nhung khac biet ve miic
dp. Trong dd, nam thien vl hudng dong y vdi cac gia trj truyen thd'ng hon nO
(dilm cua nam thap hon dilm ciia niJ va sir khac biet nay cd y nghia vl mat
thd'ng ke), chi d mpt gia tri vl lao dpng (tay lam ham nhai) thi nu thien vl
hudng cac gia trj truyen thd'ng hcfn nam.
Ke't qua nay gpi y rang nhung gia tri truyin thd'ng dupc nam gidi d ndng
thdn dong tinh mdt each manh me hon nu' gidi.
- Dinh hudng gid tn sdng ciia cdc nhom tuoi
So lieu cho tha'y, d hau het tat ca cac gia trj, su khac biet liia tudi diu ton
tai mdt each cd y nghia thd'ng ke (trir gia trj tdn su trpng dao). Trong dd, ngudi
tre tudi hon thien vl xu hudng cho rang cac gia trj truyin thd'ng khdng con
diing hoan toan ngay nay (vdi diem trung binh ciia ngudi tre ludi ldn hon dilm
cua nhdm ngudi nhilu tudi hon), hay ndi khac di, nhdm ngudi nhilu tudi hon
thien vl hudng cac gia trj truyin thd'ng hon nhflng ngudi tre.
Sir khac biet vl lira tudi mang dac trung ro net d nhilu gia tri cho thay,

ro rang rang dinh hudng gia trj mang dac trung cua thdi dai, thdi gian hon
nhung dac diem khac, trong dd, nhiJng ngudi tre la nhiJng ngudi bdt phan
truyin thd'ng trong dinh hudng gia trj cua minh hon nhung ngudi nhilu tudi

TAP CHf TAML? HOC, Sol (166), 1 -2013

43


hon, hay ndi khac di, nhing gid tri truydn thd'ng cd d ngudi nhidu t_u6i_m?nh me
hpn a nhiJng ngudi tre tudi. Dd cung la xu hudng ta't yd'u cia hch sU xa hot.
- Dinh hudng gid Iri .sfl'ng ctia cdc nhflm hpc vdn
Xem xet dtt lieu d bdng 2 cho thd'y, nhing ngudi cd trinh dci hpc vdn
khac nhau cd cing dinh hudng tdi cdc gia tri sdng trong quan he nguoi - nguoi
nhung khdc nhau d cac gid trj lidn quan dd'n quan hd gia dinh, quan he hang
xdm va quan he vdi lao dpng.
Cdc dinh hudng gia tri cd sU khdc nhau giia cdc nhdm hpc vd'n la: DT
hda vi qui; Trdch nhiem va vai trd cua nam vd ni; Mdi hd rang lanh; Mot tup
ldu tranh hai trdi tim vang; Mdn dang hd ddi; Bdn anh em xa, mua lang gidng
gdn; Hang xdm tdi lia tit den cd nhau; Ai oi chd de rudng hoang, bao nhidu tac
ddt tdc vang bdy nhieu; Nhd't nghe tinh, nhd't than vinh.
Trong dd, nhiing ngudi cd trinh dd hpc vdn cao ban (Irung^ hpc pho
thdng) cd xu hudng xa cdc gid tri truyen thdng han nhung ngudi cd trinh dp
hpc vdn thdp hPn.
- Dinh Huang gid Iri sfl'ng ctia ngufli ddn flcdc khu vuc khdc nhau
Nhing khdc biet vd dmh hudng gid trj cia cu dan d cdc khu vuc cd mic
dd dd thj hda khdc nhau (ca cap dp trung uong va cap dp dja phuang) khdng
nhieu lam, chi d cdc gia trj: Ban anh em xa mua ldng gieng gdn; Di hda vi qui
va Ai ai chd bd rudng hoang. Trong dd, nhung ngudi a vung dd thj hda maiih
hdn cd xu hudng xa cdc gia trj truyen thd'ng ban nhing ngudi 6 khu vtic cd mic

dp dd thj hda thdp ban.
Nhu vay, cd the tha'y ring, djnh hudng gia trj cua cu dan ndng thdn hidn
nay trong bd'i cdnh Idi sd'ng dd thj dang ngdy cang lan rdng khac nhau khd ro
net d viec djnh hudng de'n each ing x i trong quan he gia dlnh, quan he hang
xdm ldng gieng vd quan he vdi lao ddng. Cdch ing x i trong quan he ngudi ngudi ndi chung khdng cd nhidu khdc biet ldm giia cdc nhdm so sdnh.
Trong cac tieu chi so sanh, tudi tac va trinh dd hpc vdn la cac yd'u td cho
thd'y ro su khdc bidt ve djnh hudng gid trj, trong khi dd, khu vtic sinh sd'ng phan
theo mic dp dd thj hda khdng Id ye'u td cho tha'y rd su khac bidt nay.
Nhu the, dinh hudng gid trj la ye'u td chju anh hudng cua ljch s i va van
hda nhidu hdn, manh hdn anh hudng cua mdi trudng. Cing cd the tha'y rdng,
anh hudng cua mdi trudng dd'i vdi dinh hudng gia trj thudng lau dai ban chi
khdng cd ti'nh chat tic thi.nhu dd'i vdi ldi sd'ng.
4. Ket Iuan
Trong ing x i xa hdi, ngudi ddn hudng de'n cdc gid trj cua van hda truyen
thd'ng vd su tdn ti trdt tu, ve su bie't dn vd Idng ydu thuang con ngudi trong cac
44

TAP CHI'TAM Lt HOC, Sd 1 (166), 1 - 2013


md'i quan he ngudi - ngudi; su thuan hda, gan ke't vdi nhau trong quan he gia
dinh vk su c^n cii trong lao dpng.
Ben canh dd, cd nhiing gia trj bj thay d6i so vdi gia tri truyin thdng,
ngudi dan khdng cdn hudng de'n manh me niia. Dd la cac gia trj ciia quan he
hang xdm, lang gilng, gia tri ciia vat ch^t va sir tuong xiing ISn nhau vl gia
dinh dd'i vdi hanh phiic hdn nhan.
Cach ling xit trong quan he ngudi - ngudi ndi chung khdng cd nhilu
khac biet lam giUa cac nhdm so sanh nhung gia trj trong cac mdi quan he gia
dinh, quan he lang gilng, quan he tao ddng cho tha'y rd sir khac biet giira cac
nhdm tu6i va trinh dd hoc va'n. Khu vuc sinh sd'ng phan theo miic dp dd thj hda

khdng la ye'u td cho tha'y rd su khac biet vl djnh hudng gia tri sdng.
Tii nhiing ke't qua vl dinh hudng gia trj sdng tren day trong sir so sanh
tuong dd'i vdi djnh hudng gia tri truyin thd'ng, cd the riit ra mdt sd dac diem
nhu sau:
Thii" nhat, ta cd the nhin tha'y d djnh hudng gia tri sdng hien nay cd
nhiing ye'u td truyin thd'ng dac trung ciia van hda ndng nghiep tmh nhu trong su
on djnh, hai hda.
Thii hai, trong dinh hudng gia tri sdng ciia ngudi dan ndng thdn hien
nay, tinh cdng dong, tinh tu trj dang bj mai mot, dan xen vao dd la xu hudng
sdng md rdng chii khdng khep kin trong lang xa truyen thd'ng, xu hudng dl cao
cac gia trj ca nhan chii khdng chi gia tri ciia cdng ddng, xu hudng tu duy nhan
thiic tdn trpng tinh hop ly chii khdng chi duy tinh.
Thii ba, djnh hudng gia trj sd'ng cd su khac biet rd net theo tudi tac va
trinh dd hpc va'n, trong khi dd, khdng tha'y su khac biet rd net theo khu vuc cd
miic dp dd thj hda manh yeu khac nhau. Ket qua nay cho thay rang, djnh hudng
gia trj chju anh hudng manh me cua van hda, ljch sir, trong khi dd, chiu anh
hudng cua cac qua trinh xa hdi va mdi trudng xa hdi (dd thj hay ndng thdn) yeu
dt hcfn. Qua trinh dd thi hda tac ddng de'n djnh hudng gia trj la qua trinh cham
chap va lau dai. Nhthig anh hudng cua nd khdng cd hieu iing tiic thi va cd the
mang tinh trung gian, thdng qua tu duy va ldi sd'ng.

Tai lieu tham khao
1. Thanh Liem, Phong luc Viet Nam - Phong luc gia dinh, xd hgi, IS let, NXB Van
hda - Thdng tin, 2007.
2. D6 Long - Tran Hiep, Tdm ly cgng dong ldng vd di sdn, NXB KHXH, 1993.
3. Vu Ngoc'Khanh, Thi( bdn ve tdm ly nong ddn Viet, Tap chi Tam ly hoc, sd 7,
7/2004.

TAP CHI'TAM LV HOC, Sd 1 (166), i - 2013

45


4. Trdn Ngpc Them, Tim vi bdn sac vdn hda Viei Nam, NXB Tdng hop thanh phfi H6
Chi Minh, 1997.
5. Ngd Die Thjnh, Nhitng gid iri vdn hda truyen thd'ng Viil Nam, NXB Chinh tri
qud'c gia, 2010.
6. TrSn Qud'c Vudng (chu bien), Cosd vdn hfia Viel Nam. NXB Giao due, 2005.

46

TAP CH( TAM L? HOC, Sd' 1 (166), 1-2013