Một số ý kiến nhằm hoàn thiện pháp luật việt nam hiện hành về giải quyết tranh chấp lao động tập thể trong doanh nghiệp bằng thủ tục trọng tài

42

TAP CHi KHOA HQC PHAP LY VIET NAM SO O l O j ^ g l g

MOT SO Y KIEN NHAM HOAJV THIEN PHAP LU^^T
VIETNAM HIEN HANH VE GIAI QUYETTRANH CHAP
LAO DONG TAP THE TRONG DOANH NGHIEP
BANG THU TUC TRONG TAI
NGUYEN THI BICH
Kioa Luat Dan sir, Dai hoc Luat TP. H6 Chi Miuh
Civil Law Depatlment, Hocliuninh city Uuivei^ity of Law
Email

Tdm tit
. .
.
.
.
,
Trong bdi viet, tac gid trinh bdy mot so vdn de lien quan den tranh chap vi thucmg lugng tap
thi trong doanh nghiep bang thit tuc trong tdi, Tac gid ddnh gid cdc quy dinh ciia phdp ludt Viet
Nam hien hdnh vd dua ra mot so d& xudt, kiSn nghi nham hodn thien nhirng bdt cap, vuang mdc
trong viec gidi quyit tranh chap vi thucmg lugng tiip the trong doanh nghiep bang thu tuc trong
tdi.
Tir khoa: thuong lugng tap the, tranh chdp thugng lugng tap the, tranh chap lao dgng tap the,
gidi quyet tranh chdp lao dong tap the, trong tdi lao dgng, hoi dong trgng tdi lao dong
Abstract
In the article, the author presents some issues related to settlement of disputes over
collective bargaining in enterprises by arbitration procedure. She assesses the current
provisions of Vietnamese law and makes some recommendations to improve the inadequacies
regarding the settlement of disputes over collective bargaining in enterprises by arbitration

procedure.
Keywords: collective bargaining, dispute over collective bargaining, collective labor dispute,
settlement of collective labor dispute, labor arbitration labor arbitration
Ngdy nhdn bdi: 10/01/2018
Ngdy duyet dang: 15/01/2019

1. Mot so van de chung ve giai quyet ich phat sinh giiia cac chu th6 trong qua
tranh ch^p thu-ong lu-ffng t i p t h i trong trinh thitong lucmg tap t h i va nhiJng v t o
doanh nghiep bang thii tyc trong tai
d l lien quan dia quan he lao dong.
La mpt bg phan cita he th6iig phap luat v i
Tranh c h i p v i thuong lugng tap the co
quan he lao dong, phap luat v i thuong lugng t h i dugc phan thanh cac loai tranh chip
tap the (TLTT) nen dua ra cac quy djnh v i khac nhau tuy thugc vao can cit phan loai
npi dung, nguyen tac, quy trinh thuong hoac muc dich phan loai. Cu t h i la, can cii
lugng tap the va each thiic giai quyit cac vao d i i tugng tranh chjp tranh c h i p v i
tranh chap ve thuong lugng tap thi.
thuong lugng tap thi trong doanh nghiep
Xa hgi cang phat tr.en, quan he lag co the chia thanh: (i) Tranh c h i p lien quan
dpng cang tra nen phuc tap thi xung dot den thuong lugng tap t h i khong co hanh
lgi ich giua cac ben ngay cang xuat hien vi vi pham phap luat (tranh chin lao done
nhieu hon trong qua trinh thuong lugng tap t h i v i lgi ich); (ii) Tranh ch" I'en
tap t h i tai doanh nghiep. Tranh chip v i quan d i n thuong luong tap t h i c6 h ^ h '
thugng lugng tap the dugc hiiu la tranh vi pham phap luat (tranh chip |ao A'J^
chap lao dpng ve quyen, nghia vu va lgi t h i v i quyin).
'"^ •P


THAT LAO BONG
DI giai quyet cac tranh chap lao dong

tap thi trong doanh nghiep, co the co
nhi^u each thiic khac nhau nhu hoa giai,
trpng tai, toa an. Trong do, giai quyet bSng
thii tuc trong tai la bien phap duac nhilu
qu6c gia ghi nhan bai tinh khach quan va
mang lai hieu qua trong thtrc tiln. N6u hoa
giai CO ban la cuoc doi thoai giija cac ben
tranh chap duai sir huang dan cua hoa giai
vien, thi voi trong tai, moi ben se gap ga
tnrc tiep trpng tai vien de gay anh huofng
d£n tu tuang cua nguai do trong viec dua
ra quyet dinh noi each khac, trong tai vg
CCf ban mang ban chat tuang tu vai thu tuc
phap ly. Day la co hpi de cac ben trinh bay
vu viec, dua ra bang chung va ly le, dong
thai ket qua cua qua trinh la mgt phan
quyet duac cong bo tii trpng tai vien.'
Giai quyet tranh chap ve thuong lupng
tap the trong doanh nghiep b4ng thii tuc
trong tai la viec cac chii the cua tranh chap
lao dpng va Hoi dong trpng tai lao dpng
(HDTTLD) tien hanh cac hoat dpng giai
quyet tranh chap ve thuong lupng tap the
t£ii doanh nghiep theo mpt trinh tu xac
djnh nham giai quyet nhiing xung dot, bat
dong, bao ve quyen, Ipfi ich ciia cac ben
tranh chip.
Tren the giai hien nay, co hai phuang
thuc trpng tai dupfc thuc hien de giai quyet
tranh chdp \h TLTT tai doanh nghiep la

trpng tai bat bupc va trpng tai tu nguyen.
Trong do trpng tai tu nguyen co the dugc
tien hanh duai ba hinh thiic la : i) Tir
nguyen de trinh mgt tranh chdp de trpng
tai phan xu vai su d6ng y cua ca hai ben,
trong do phan qnyk ciia trpng tai phai dugc
hai ben chdp nhan thi hanh; ii) B5t buoc
de trinh len trpng tai phan xii, phan quyet
phai dugc hai ben ch4p nhan thi hanh; iii)
Tu nguyen de trinh mgt tranh chap, trong
do phan quySt ciia trpng tai mang tinh rang
bupc vh mat phap ly. Nhu vay, theo mot
each thiic phan loai chi tiSt hon, co the

43

phan chia thanh bon phuang thiic trgng tai
nhu sau: Thii nhat, trgng tai do cac ben
tu nguyen lua chgn, phan quy8t bit bugc
thi hanh; Thii hai, trpng tai do cac ben tu
nguyen, phan quyet khong bit bupc thi
hanh; Thii ba, trpng tai bit bupc phai phan
xii, phan quyet b5t bupc thi hanh; Thii tu,
trpng tai bat bupc, phan quyet khong bat
bugc (chi co tinh chat phan quyet). Theo
nhiing tieu chuan quoc te ve tu do lap hpi
va tu do thuong lugng cua ILO, co th8 th4y
phuang thiic "thii nhit" la hoan toan phii
hgp tieu chuan quoc te khi dat cao yeu to
tu nguyen ciia cac chil the khi lira chgn ca

che giai quyet tranh chap cua minh, dong
thai CO hieu qua cao trong thuc te khi phan
quyet co mang tinh bat bugc thi hanh doi
vai cac ben trong tranh chap. (3 mo hinh
"thii hai" mac dCi ciing dam bao nhiing tieu
chuan quoc te ciia ILO tuy nhien tren thuc
t8 kSt qua cua qua trinh giai quyet tranh
chdp lao dgng tap the bang thii tuc trgng
tai khong co hieu qua tren thuc te. Doi vai
phuong thiic trgng tai bat bugc (phuang
thiic "thii ba" va "thii tu") ve nguyen tac
la trai vai nhiing tieu chuan quoc te, tuy
nhien phuang thiic nay dugc chap thuan
trong hai trudng hgp doanh nghiep hoat
dpng thi8t ylu cho nen kinh te quoc dan
va cac doanh nghiep tien hanh TLTT lan
dau.^
2. Thu-c trang quy dinh cua phap luat
Viet Nam hien hanh ve giai quySt tranh
chap thu-ang lug-ng tap thi trong doanh
nghiep bSng thu tuc trong tai va mpt so
kien nghi
Phap luat Viet Nam hien hanh chi cong
nhan duy nhdt phuong thiic trpng tai
bit bugc dugc ap dung cho cac ben khi
GQTCLD. Tinh bit bupc a day dugc the
hien ro a quy dinh ciia Di8u 199 BLLD
nam 2012 cu th6 a hai npi dung sau day:
Mpt la, CO cdu boat dpng, to chiic cua

^ T6 chuc lao dong quoc te, Rd sodt phdp ludt lao
' Bg Lao dong - Thuong binh va Xa hoi, Gidi ddng cua Viet Nam doi chieu vai cdc tieu chudn lao
f^yet tranh chdp lao dong - Tdi lieu tham khdo, dong quoc ti ca bdn, Tai lieu ky thuat ciia ILO, tr.
16-18
j8/2006.tr.316


44

TAP CHi KHOA HQC PHAP LY V I | T NAM S6^(l^^)^^'"^

HDTTLD. Hai li pham vi quyen han ciia
HDTTLD.
2.1. Vi c0 cau to chuc vd hoqt dgng
ciia Hoi dong trgng tai lao dgng
Theo quy dinh tai khoan 1 Dieu 199 Bp
luat Lap dpng (BLLD) nam 2012 thi:
"7. Chit tfch Uy ban nhdn ddn cdp tinh
quyit dmh thdnh lap Hoi dong trong tdi
lao dong. Hgi dong trgng tdi lao dgng
gom Chu tich Hgi dong Id nguai dirng ddu
CO quan qudn ly nhd nuac ve lao dgng,
thu ky Hgi dong vd cdc thdnh vien la dai
dien cong doan cdp tinh, to chirc dai dien
nguai sir dung lao dgng. So lucmg thdnh
vien Hgi dong trgng tdi lao dgng Id so le
vd khong qud 07 nguai.
Trong truang hgp cdn thiet. Chit tich
Hgi dong trgng tdi lao dgng Co the mai
dai dien ca quan, to chuc co lien quan,

nguai CO kinh nghiem trong linh vuc quan
he lao dgng a dia phuang ",
Khpan 1, 2 Dieu 34 Nghi dinh s i
05/2015/ND-CP ngay 12/01/2015 cua
Chinh phii quy dinh chi tiet va huong dan
thi hanh mpt so npi dung cua BLLD nam
2012 huong dan cu the v i noi dung D i i u
199 BLLD 2012 nhu sau:
"A Hgi dong trgng tdi lao dgng till Bieu
199 cita Bg ludt Lao dong gom cdc thdnh
phdn nhu sau:
a) Chil tich Hgi dong Id nguai dirng dau
ca quan quan ly nhd nuac vi lao dgng cap
tinh:
b) Thu ky Hgi ddng:
c) Cdc thdnh vien Hoi ddng Id dai dien
to chirc cong doan cdp tinh, to chirc dgi
dien nguai sir dung lao dgng cdp tinh,
2. Chu tich vd cdc thdnh vien ciia Hgi
dong Idm viec theo chi do kiem nhiem,
nhiem ky Id 05 nam. "
Can cii npi dung cac diiu luat noi tren
CO the thiy, thanh phin cua HDTTLD
nuoc ta dtrgc thanh lap theo co c h i ba
ben: bao gom dai dien ciia Nha nuoc (So
Lao dpng- Thuong binh va Xa hpi); dai
dien cua nguoi lao dpng va dai dien ciia
nguoi sir dung lap dgng. HDTTLD hoat

dgng theo co c h i Hgi d i n g thuong true,

HDTTLD thucmg true c6 tru so co dmh,
CO bg may giiip viec, c6 danh sach trgng
tai vien va xay dung quy tac to tiing n e n g .
Tuy nhien thuc t i hoat dpng ciia
HDTTLD thudng true con nhieu vugng
mSc. Khi giai quyit tranh chip thpng qua
trgng tai thuong true, cac ben tranh chap
clii CO t h i lua chpn trpng tai vien lao dpng
(TTVLD) trong danh sach TTVLD thuong
true. Voi quy dinh k h i n g c h i s6 lugng
thanh vien cua HDTTLD la so le va khong
qua 07 nguoi, vi vay khi mpt ben tranJi
chap mu6n thuc hien quyen dugc ghi
nhan tai diem c khoan 1 Dieu 196 BLLD
nam 2012 (de nghi thay doi thanh vien
HDTTLD khi co ly do TTVLD nay khong
dam bap yeu to khach quan, cong bang
trong qua trinh giai quyet tranh chap) se
khong thuc hien dugc vi HDTTLD khong
CO TTVLD du khuyit.
Do do, tac gia cho rang viec bo sung
quy dinh ve viec cong nhan trpng tai vien
vu viec trong viec giai quyet tranh chip
lao dpng ve lgi ich lien quan den thuong
lugng tap the trong doanh nghiep la mpt
yeu cau khach quan. TTVLD vu viec la
loai hinh trgng tai lao dpng do cac ben
tranh chap thoa thuan lap nen hoac do co
quan nha nuoc c6 tham q u y i n chi dinh
de giai quyet mpt tranh c h i p v i thugng

lupng tap t h i trong doanh nghiep. Sau
khi da hoan thanh nhiem vu hoac cac ben
tranh chap khong cin d i n hoac ban than
trong tai vu viec nay khong du d i i u ki$n,
kha nang tiip tuc thi trgng tai vu viec se
cham diit boat dpng. Viec cong nhan trpng
tai vien vu viec se dam bao t i i uu quyin
tu dinh doat cua cac ben, giam thai gian,
chi phi giai quyit cua cac ben tranh chip,
dong thoi tao dieu kien lam viec linh hoat
cho cac trgng tai vien lao dgng
^ ^ ' ' o ' L x l ' , t° ''-"'^ 1"^ *i"l' «Mnh vien
cua HDTTLD con mang njng tinh hinh
thuc, chi chu trgng ve CO clu ma khong
quan tam den chat lugng cua cac trong tai
vien thupc HDTTLD. Tinh h i n h , h i e nty


TIIAT LAO BONG
5upc the hi?n qua viec dua nhiing nguai
dai dien cho nguai sir dung lao dgng a dia
phuang tham gia HDTTLD, day la nhirng
nguofi c6 hoat dpng kinh doanh tot, co siic
anh hucmg a dia phuong tot; trong thanh
phin CO cau chi co duy nhat thu ky hgi
d5ng la can bg chuyen trach, cac thanh
vien con lai deu lam viec theo lao dgng c h i
dp kiem nhiem. Tuy nhien, khong the dam
bao nhung chii the nay co day dii kien thiic
phap luat lao dgng noi chung va nhirng

hieu hik nhat dinh trong cac ITnh vuc co
hen quan. Dieu nay co the anh huang rat
16n den phan quyet ciia H D T T L D .
Cau hoi dat ra la trong boi canh tinh
hinh tranh chap lao dgng tap the ngay cang
tang cao, tinh chat cac vu viec ngay cang
phijtc tap, lieu HDTTLD c6 dam bao dugc
viec giai quyet tranh chap nhanh chong,
kip thoi, hieu qua va diing luat hay khong?
Vi nhirng ly do tren, tac gia de xuat
trong thai gian tcri can siia doi cac quy dinh
nham thay doi ca cau to chiic va hoat dgng
cua HDTTLD va nang cao hieu qua hoat
dpng cua HDTTLD. De nang cao nang luc
giai quy^t tranh chip cua H D T T L D , cdn
nang cao nang lire, pham chat ciia chinh
cac TTVLD. Nhirng quy dinh hien nay ve
tieu chudn ciia TTVLD con chung chung,
chua CO can cii, co sa cu the de lua chpn
TTVLD phii hgp d6 giai quySt tranh chap.
Tieu chudn TTVLD c i n dugc quy dinh cu
the, CO the tham khao mot s6 yeu cau ciia
Hoa giai vien lao dgng. Theo do, TTVLD
can dam bao nhiing yeu cau ve chuyen
mon, kinh nghiem giai quylt tranh chap,
pham chdt dao diic. Sau khi tiln hanh lua
chpn cac chii thi co t h i m q u y l n se cong
khai datih sach TTVLD; tii do, cac ben
tranh chdp co the tu chii dgng thoa thuan,
lira chpn TTVLD phii hgp.

Song thai, nen quy dinh ca c h i luan
phien TTVLD, uu tien nhung TTVLD co
kinh nghiem, nang lire co t h i d i l u chuyen
linh hojit giiia cac khu vuc t6n tai nhieu
^anh chdp lao dgng v l thuong lupng tap
the trong doanh nghiep (vi du nhu, dia ban

45
CO nhieu khu cong nghiep, khu c h i biln,
khu c h l xuat...). D i l u nay se tranh dugc
tinh trang co nai con d l t6n dgng nhilu
vu tranh chap hoac chua t h i giai quylt, co
nai HDTTLD lai khong co viec lam.
2.2. Ve pham vi quyen han ciia Hgi
dong trgng tdi lao dgng
Theo quy dinh tai khoan 2 Dilu 199
BLLD nam 2012 thi: "Hdi ddng trgng
tdi lao dong tiin hdnh hod gidi cdc tranh
chdp lao ddng tap the sau day:
a) Tranh chdp lao ddng tap the ve lai
ich;
b) Tranh chdp lao ddng tap the xdy ra tai
cdc dan vi su diing lao dong khdng duac
dinh cdng thugc danh muc do Chinh phii
quy dinh ".
Vai quy dinh nay, c6 the thay quyen han
ciia HDTTLD da bi bo hep, do la HDTTLD
chi CO tham quyen giai quyet tranh chap
lao dgng tap the ve lgi ich; tranh chap lao
dgng tap the tai cac don vi su dung lao

dgng khong dugc phep dinh cong; khong
CO tham quyen giai quyet tranh chap lao
dgng tap the ve quyen. Tren thuc te, viec
xac dinh loai tranh chap lao dgng con gap
nhilu kho khan do viec xac dinh doi tugng
cua tranh chap lao dgng. Trong mgt so
tranh chdp lao dpng, dac biet la tranh chap
lien quan den thuong lugng tap the thuang
xuit hien nhilu d6i tugng tranh chap, vi
vay vira co thi xac dinh day la tranh chip
lao dpng tap thi v l quyln, vira xac dinh
day la tranh chip lao dgng tap the ye lgi
ich khi lien quan d i n nhiing van de nhu
d i l u kien lam viec, cac che do cua nguai
lao dgng dugc huang trong qua trinh quan
he lao dgng diin ra. Nhu vay, quy dinh tai
khoan 2 Dilu 199 BLLD nam 2012 da han
c h l quyln tu do dinh doat ciia cac duong
sir trong viec giai quyet tranh chap ma
quyln nay da dugc ghi nhan tai khoan 1
Dilu 194 BLLD nam 2012.
Ben canh do, theo diem b khoan 2 Dieu
204 BLLD nam 2012, khi viec hoa giai
tranh chdp lao dgng tap the v l lgi ich cua
hoa giai vien lao dpng khong thanh, bdt ky


46

TAP CHi KHOA HQC PHAP LY VIET NAM S O O l O g g l g

ben tranh chap nao cung c6 quyen yeu cau
HDTTLD giai quylt tranh chdp. Dilu nay
CO nghia la thu tuc trpng tai dugc ap dung
bit bugc d6i vai tit ca cac tranh c h i p v l
lgi ich va nhu vay la khong phu hgp vai
tieu chudn lao dgng cua Cong u a c v l tir do
lien kit va thuang lugng tap the. Theo do,
trgng tai bit huge chi dugc ap dung d6i
vai khu vuc dich vu thiet yeu hoac thuong
lugng tap the lan dau^
Do do, tac gia kiln nghi bo sung cac quy
dinh nham m a rpng pham vi tham quyen
cua HDTTLD d l tang cuang pham vi boat
dgng ciia HDTTLD. Quan he lao dpng
dugc xay dung tren co che tu do thoa thuan
trong khuon khd phap luat dugc Nha nuoc
quan ly. Nguyen tac ton trgng, bao dam de
cac ben trong tranh chap tu thuang lugng,
tir quylt dinh b i t nguon tir tinh binh dang,
thoa thuan ciia cac ben trong quan he lao
dpng; vi vay, can tao hanh lang phap ly
cho cac ben tu do lua chgn ca che giai
quyet tranh chap. Noi each khac, viec xac
lap tham quyen giai quyet tranh chap dugc
xac dinh dua tren su thoa thuan cua cac
chii the ma khong can cii vao loai tranh
chap lao dgng.
Han the nQa, viec mo rgng nhu tren
khong chi tao dieu kien thuan lgi cho cac

ben, ma con giam ap lire cho toa an nhan
dan. Hien nay, so lugng tranh chip lao
dgng ve quyen dang ngay cang gia tang,
gay ap lyc lan cho nganh toa an. Mac du
nganh toa an da thuc hien nhilu bien phap
nhung van chua giai quylt kip thai va
diing tien dg cac vu viec nay.
Ngoai ra, tren thuc t l chua c6 tranh chip
lao dgng nao dugc dua d i n HDTTLD.'' Vi
vay, cin tien hanh nghien ciiu mpt each
ky luong v l nhiing quy djnh phap luat
lien quan den co che giai quylt tranh chip
b i n g thii tuc trpng tai, sua d6i, b6 sung,
' Van phong lao dpng qu6c t^. Bo long tap ve cdc
nguyen lac vd quyet dmh cua Uy ban ILO vi lu do
hiep hpi. tdi bdn lan thu 5, 2017, doan 994
•* Bo Lao dong - Thuong binh va Xa hpi, Bdo cdo
tdng kit 5 nam thi hdnh Bo lugt lao dong 2012, 2018.

n h i m nang cao hieu qua boat dgng cua
HDTTLD trong thuc tiln, tiing b u a c dua
trong tai la mot trong nhirng phuang thuc
giai quylt tranh chip lao dpng hieu qua va
dugc cac ben tin cay sii dung de giai quyet
cac tranh chap lao dgng.
Tren day la mot s6 k i l n nghi nham
huang tai muc tieu xay dirng quan he lao
dpng hai hoa, 6n dinh, tiln bg, dam bao
su phii hgp ciia phap luat giai q u y l t tranh
c h i p lao dgng tap t h i trong doanh nghiep

b i n g thii tuc trpng tai cua Viet Nam vai
cac tieu chuin, nguyen t i c quoc te trong
boi canh hpi nhap quoc te hien nay. •
T a i lieu t h a m k h a o
[1]

B ^ luat Lao dpng nam 2012 [trans: The 2012
Labor Code]
[2] Nghi dinh s6 05/ND-CP ngay 12/01/2015
cua Chinh phu quy dinh chi tiet va huong
d i n thi hanh mot so npi dung ciia BLLD
nam 2012 [trans: Decree No. 05 / ND-CP
dated 12 January 2015 of the Government
detailing and guiding the implementation of
some contents of the 2012 labor force]
[3] Bo Lao dong - T h u a n g binh va Xa hpi,
Bdo cdo long ket 5 nam thi hdnh Bo ludt
Lao dong 2012, 2018 [trans: Ministry of
Labour - Invalids and Social Affairs, Report
on the 5 year implementation
of the 2012
Labor Code, 2018]
[4] Bo Lao dpng - T h u a n g binh va Xa hdi,
Gidi quyet tranh chdp lao dong
Tdi
lieu tham khdo, 8/2006 [trans: Ministry
of Labour, Invalids and Social Affairs,
settlement
of labor disputes References,
August, 2016]

[5] To chiic lao dpng qu6c tS, Rd sodt phdp lugt
lao dong cua Viet Nam ddi chiiu vai cdc tiiu
chudn lao dgng qudc te ca bdn, Tai lieu ky
thuat cua ILO [trans: International Labor
Organization, Labor Law Review of Vietnam
Compared with International
Basic Labor
Standards, ILO Technical Paper]
[6] Van phong lao dpng qudc t6, Bp tdng tdp
ve cdc nguyen tac vd quyit dinh cua Uy
ban ILO ve tu do hiep hoi, tai ban l i n thii
5^ 2017 [trans: The Internationa! Labor
fT'v
^^".'' ^ - { ^ ^ ^ ^ " ' ^ " ^ and
principles
of the Freedom of Association Committee of
the Governing Body of the ILO, 5th edition.