Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH

LỜI MỞ ĐẦU
Mùa Xuân là mùa của sức sống đất trời, mùa của sự tốt lành cho vạn vật. Đảng
là trí tuệ, Đảng là niềm tin, Đảng là cội nguồn sức mạnh của dân tộc nên Đảng như
sức sống của mùa Xuân đất nước, mùa Xuân dân tộc. Chính vì vậy, có thể khẳng
định: Nhận thức của Đảng ta về CNXH và con đường đi lên CNXH ở nước ta ngày
càng sáng tỏ thêm, sâu sắc hơn, thực tiễn hơn.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII (từ ngày 24 đến 27/6/1991, tại Hà Nội)
được tiến hành trong bối cảnh quốc tế và trong nước đang có những diễn biến phức
tạp. Đó là sự khủng hoảng trầm trọng của chế độ CNXH ở Liên Xô và Đông Âu, sự
chống phá nhiều phía vào CNXH, vào chủ nghĩa Mác – Lênin và Đảng Cộng sản,
những âm mưu và thủ đoạn của các thế lực thù địch quốc tế hòng xoá bỏ CNXH hiện
thực và sự hoang mang dao động của một bộ phận những người cộng sản trên thế
giới đã tác động đến tư tưởng và tình cảm của một bộ phận cán bộ, đảng viên và
nhân dân Việt Nam. Đất nước ta cũng phải đương đầu với các hoạt động phá hoại
của các lực lượng thù địch ở cả trong và ngoài nước. Tình hình kinh tế và đời sống
của nhân dân vẫn còn khó khăn, đất nước vẫn trong tình trạng khủng hoảng kinh tế
xã hội. Tuy nhiên, công cuộc đổi mới được Đảng ta đề ra từ Đại hội lần thứ VI
(12/1986), bước đầu đã đạt được những thành tựu đáng kể, nhờ đó mà nước ta đã
đứng vững và tiếp tục phát triển. Đại hội đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất
nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH. Cương lĩnh đưa ra quan niệm tổng quát nhất
về xã hội XHCN ở Việt Nam và những phương hướng cơ bản để xây dựng xã hội đó;
khẳng định chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim
chỉ nam cho hành động của Đảng; khẳng định phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều
thành phần vận động theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, theo định
hướng XHCN, trong đó kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể tạo thành nền tảng của
nền kinh tế quốc dân; khẳng định xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc là một phương hướng chiến lược lớn.
1
NỘI DUNG
Trên cơ sở tổng kết thực tiễn cách mạng nước ta, nhất là kinh nghiệm qua 5
năm thực hiện đường lối đổi mới với nhiều thành tựu quan trọng, Cương lĩnh xây

dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH đã nêu những quan niệm về CNXH và
những định hướng chủ yếu xây dựng CNXH ở đất nước ta, trong đó xác định: “Xã hội
XHCN mà nhân dân ta xây dựng là một xã hội:
- Do nhân dân lao động làm chủ.
- Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuát hiện đại và chế độ
công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.
- Có nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
- Con người được giải phóng khỏi áp bức bóc lột, bất công, làm theo năng lực, hưởng
theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện
cá nhân.
- Các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ...
- Có quan hệ hữu nghị, hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.
Sáu đặc trưng trên đây, bao quát cả sáu lĩnh vực: chính trị, kinh tế, vǎn hóa, con
người, dân tộc, quốc tế. Gọi là đặc trưng, bởi lẽ đây là những khác biệt so với mọi
kiểu loại xã hội đã từng tồn tại trong lịch sử, những khác biệt đem lại sự giải phóng
hoàn toàn và triệt để cho dân tộc, cho xã hội và cho con người.
Đảng ta cũng đã nêu ra bảy phương hướng cơ bản cần phải nắm vững trong quá
trình xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc:
Một là, xây dựng Nhà nước XHCN, Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân, lấy liên minh giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức
làm nền tảng, do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Thực hiện đủ quyền dân chủ của nhân
dân.
Hai là, phát triển lực lượng sản xuất, công nghiệp hoá đất nước theo hướng hiện
đại gắn liền với phát triển một nền nông nghiệp toàn diện là nhiệm vụ trung tâm
2
nhằm từng bước xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của CNXH, không ngừng nâng
cao năng suất lao động xã hội và cải thiện đời sống nhân dân.
Ba là, phát triển lực lượng sản xuất phù hợp với quan hệ sản xuất XHCN từ
thấp đến cao với sự đa dạng về hình thức sở hữu, phát triển nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần theo định hướng XHCN, vận hành theo cơ chế thị trường có sự

quản lý của Nhà nước.
Bốn là, trong lĩnh vực tư tưởng và văn hoá lấy chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh là nền tảng trong đời sống tinh thần xã hội. Kế thừa và phát huy những
truyền thống văn hoá tốt đẹp cảu tất cả các dân tộc trong nước, tiếp thu những tinh
hoa văn hoá nhân loại.
Năm là, thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc, củng cố và mở rộng Mặt
trận dân tộc thống nhất, tập hợp mọi lực lượng phấn đấu vì sự nghiệp dân giàu nước
mạnh. Thực hiện chính sách đối ngoại hoà bình, hợp tác và hữu nghị với tất cả các
nước.
Sáu là, xây dựng CNXH và bảo vệ Tổ quốc là hai nhiệm vụ chiến lược của
cách mạng Việt Nam.
Bảy là, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức
ngang tầm nhiệm vụ.
Những phương hướng này cũng chính là con đường đưa chúng ta đi tới mục
tiêu của CNXH, con đường để từng bước hiện thực hóa mô hình CNXH đã vạch ra.
Sau hơn 4 năm từ sau đại hội VI, vừa học vừa làm kinh tế hàng hóa, đến giữa
năm 1991, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH, Đảng
ta tiếp tục bổ sung tư duy khoa học về kinh tế hàng hóa.
Trước hết, thay vì trước đây chỉ nêu nhiệm vụ "xây dựng nền kinh tế hàng
hóa", thì đã nói rõ và đầy đủ hơn: "Phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần
theo định hướng XHCN, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà
nước".
3
Thứ hai, kinh tế hàng hóa được đặt ở vị trí trung tâm, thỏa đáng trong phần
phương hướng cơ bản xây dựng CNXH trong thời kỳ quá độ. Trong phần những định
hướng lớn về chính sách trong thời kỳ quá độ lên CNXH, việc "phát triển nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN" được trình bày ở vị trí đầu tiên,
đúng với tầm quan trọng hàng đầu và bao trùm của nó.
Thứ ba, nội dung kinh tế hàng hóa được trình bày toàn diện, bao gồm cơ cấu
ngành kinh tế; sở hữu và cơ cấu thành phần kinh tế; cơ chế quản lý kinh tế; vị trí của

khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo trong phát triển kinh tế. Trong đó, nêu lên
các luận điểm quan trọng: "Các hình thức sở hữu hỗn hợp và đan kết với nhau", "Kinh
tế quốc doanh và kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc
dân", "thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phân phối theo kết quả lao động và
hiệu quả kinh tế là chủ yếu".
Thứ tư, nội dung của cơ chế quản lý nền kinh tế hàng hóa được trình bày đầy
đủ và mạch lạc hơn, như sau: "Hình thành cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà
nước bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác".
Thứ năm, "xây dựng và phát triển đồng bộ các thị trường hàng tiêu dùng, vật
tư, dịch vụ, tiền vốn, sức lao động...".
Qua 5 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên
CNXH, việc phát triển nền kinh tế hàng hóa cùng với các chính sách khác, đem lại
nhiều thành tựu quan trọng trên đất nước ta. Đại hội VIII của Đảng nhận định: “Nước
ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, tuy còn một số mặt chưa vững chắc..”. Đại
hội VIII phát triển thêm Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH
và khẳng định: “Con đường đi lên CNXH ở nước ta ngày càng được xác định rõ
hơn”_ Rõ hơn các chặng đường quá độ ở nước ta: “Nhiệm vụ đề ra cho chặng đường
đầu của thời kỳ quá độ là chuẩn bị tiền đề cho công nghiệp hoá đã cơ bản hoàn thành
cho phép chuyển sang thời kỳ mới đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước”; Rõ hơn định hướng XHCN trong việc xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần: “Xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế
4
thị trường, đi đôi với tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước theo định hướng
XHCN”
Xây dựng CNXH bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tạo ra sự biến đổi về chất của
xã hội trên tất cả các lĩnh vực là sự nghiệp rất khó khăn, phức tạp, tất yếu phải trải qua
một thời kỳ quá độ lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh tế, xã
hội có tính chất quá độ. Trong các lĩnh vực của đời sống xã hội diễn ra sự đan xen và
đấu tranh giữa cái mới và cái cũ. Từ Đại hội VIII, đất nước ta đã chuyển sang chặng
đường mới đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phấn đấu đến năm 2020 cơ bản

trở thành một nước công nghiệp. Trong chặng đường hiện nay còn phải tiếp tục hoàn
thành một số nhiệm vụ của chặng đường trước.
Văn kiện Đại hội chỉ rõ: "Để phát triển sức sản xuất, cần phát huy khả năng của
mọi thành phần kinh tế, thừa nhận trên thực tế còn có bóc lột và sự phân hóa giàu
nghèo nhất định trong xã hội, nhưng phải luôn quan tâm bảo vệ lợi ích của người lao
động, vừa khuyến khích làm giàu hợp pháp, chống làm giàu phi pháp, vừa coi trọng
xóa đói giảm nghèo".
Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là phát huy sức mạnh tổng hợp của
toàn dân tộc, của đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân với nông
dân và trí thức, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi
tiềm năng và nguồn lực của các thành phần kinh tế, của toàn xã hội.
Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta có nhiều hình thức sở hữu,
nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế nhà
nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc.
Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta có sự quản lý của Nhà nước.
Nhà nước ta là nhà nước XHCN, nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân, quản lý
nền kinh tế theo nguyên tắc kết hợp thị trường với kế hoạch, phát huy mặt tích cực,
hạn chế và khắc phục mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo vệ lợi ích của nhân dân
lao động, của toàn thể nhân dân.
5