Tổ chức kế toán quản trị với việt tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh trong các doanh nghiệp xây lắp ở việt nam

i

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a
riêng tơi. Các s li u trong lu n án là trung th c. Nh ng
k t qu trong lu n án chưa t ng ñư c công b trong b t
c m t công trình nào khác.

Tác gi lu n án

Hồng Văn Tư ng


ii

M CL C
L I CAM ðOAN ...................................................................................................................i
DANH M C CÁC CH VI T T T ...................................................................................iii
DANH M C SƠ ð , B NG BI U, ð TH .....................................................................iv
M ð U ...............................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V T CH C K TOÁN QU N TR V I VI C
TĂNG CƯ NG QU N LÝ HO T ð NG KINH DOANH TRONG CÁC DOANH
NGHI P.................................................................................................................................8
1.1. B N CH T, KHÁI NI M, YÊU C U VÀ NHI M V T CH C K TOÁN
QU N TR ........................................................................................................................8
1.2. N I DUNG T CH C K TOÁN QU N TR TRONG DOANH NGHI P...............15
1.3. T CH C K TOÁN QU N TR V I VI C TĂNG CƯ NG QU N LÝ HO T
ð NG KINH DOANH TRONG DOANH NGHI P.....................................................60
1.4. KINH NGHI M V N D NG T CH C K TOÁN QU N TR C A M T S
NƯ C TRÊN TH GI I................................................................................................67

CHƯƠNG 2: TH C TR NG T CH C K TOÁN QU N TR TRONG CÁC DOANH
NGHI P XÂY L P VI T NAM ........................................................................................74
2.1. T NG QUAN V DOANH NGHI P XÂY L P VI T NAM ..............................74
2.2. TH C TR NG T CH C K TOÁN QU N TR TRONG CÁC DOANH
NGHI P XÂY L P VI T NAM ...................................................................................85
2.3. ðÁNH GIÁ CHUNG V TH C TR NG T CH C K TOÁN QU N TR
TRONG CÁC DOANH NGHI P XÂY L P VI T NAM ..........................................108
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯ NG VÀ GI I PHÁP HỒN THI N T CH C K TỐN
QU N TR V I VI C TĂNG CƯ NG QU N LÝ HO T ð NG KINH DOANH CÁC
DOANH NGHI P XÂY L P VI T NAM.......................................................................119
3.1. ð NH HƯ NG PHÁT TRI N NGÀNH XÂY D NG VÀ S C N THI T, YÊU
C U PH I HOÀN THI N T CH C K TOÁN QU N TR V I VI C TĂNG
CƯ NG QU N LÝ HO T ð NG KINH DOANH CÁC DOANH NGHI P XÂY
L P VI T NAM...........................................................................................................119
3.2. GI I PHÁP HOÀN THI N T CH C K TOÁN QU N TR NH M TĂNG
CƯ NG QU N LÝ HO T ð NG S N XU T KINH DOANH TRONG CÁC
DOANH NGHI P XÂY L P VI T NAM ..................................................................124
3.3. ðI U KI N CƠ B N ð HỒN THI N T CH C K TỐN QU N TR
TRONG CÁC DOANH NGHI P XÂY L P VI T NAM ..........................................152
K T LU N........................................................................................................................157
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C U C A TÁC GI ...............................................159
DANH M C TÀI LI U THAM KH O...........................................................................160
PH L C


iii

DANH M C CÁC CH

VI T T T

BHTY

: B¶o hiĨm y tế

BHXH

: Bảo hiểm x hội

CPNCTT

: Chi phí nhân công trùc tiÕp

CPNVLTT

: Chi phÝ nguyªn vËt liƯu trùc tiÕp

CPSDMTC

: Chi phí sử dụng máy thi công

CPSXC

: Chi phí sản xuất chung

CT

: Công trình

DN

: Doanh nghiệp

DNXL

: Doanh nghiệp xây lắp

HMCT

: Hạng mục công trình

KLXL

: Khối lợng xây lắp

KLXLDDĐK

: Khối lợng xây lắp dở dang đầu kỳ

KLXLDDCK

: Khối lợng xây lắp dở dang cuối kỳ

KPCĐ

: Kinh phí công đo n

KTQT

: Kế toán quản trị

KTTC

: Kế toán t i chính

NVL

: Nguyên vật liệu

SXKD

: Sản xuất kinh doanh

TK

: T i khoản

TSCĐ

: T i sản cố định

XDCB

: Xây dựng cơ bản


iv

DANH M C ð
I. ð

TH , B NG BI U, SƠ ð

TH

ð th 1.1: Ư c tính chi phí theo phương pháp ñ th phân tán ...............................31
ð th 2.1. V n ñ u tư theo giá th c t cho ngành Xây d ng. .................................76
II. B NG BI U
B ng 1.1 : Tiêu chí đánh giá Trung tâm trách nhi m ...............................................61
B ng 2.1. M t s ch tiêu kinh t c a Ngành xây d ng Vi t Nam ...........................77
B ng 3.1: Các giai ño n l p ngân sách d án xây d ng .........................................126
B ng 3.2. Phương hư ng cơ b n phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí..130
B ng 3.3. Tiêu th c phân b chi phí s n xu t chung ..............................................134
III. SƠ ð
Sơ ñ 1.1. M i quan h gi a các h th ng trong DN..................................................8
Sơ ñ 1.2. Trình t xây d ng d tốn ngân sách ......................................................20
Sơ đ 1.3. Phân lo i chi phí kinh doanh ...................................................................27
Sơ ñ 1.4. M i quan h gi a ABC và ABM .............................................................46
Sơ đ 1.5. Qu n tr chi phí s n xu t theo Kaizen costing .........................................49
Sơ ñ 1.6. Chi phí m c tiêu và các giai đo n s n xu t s n ph m .............................50
Sơ ñ 1.7 . H th ng k toán trách nhi m trong m i quan h v i cơ c u t ch c
qu n lý .......................................................................................................................56
Sơ ñ 1.8: B máy t ch c KTQT ............................................................................59
Sơ đ 2.1. Mơ hình t ch c qu n lý t i công ty VINACONEX 1 ...........................80
Sơ ñ 2.2. T ch c b máy KTQT chi phí c a các doanh nghi p xây d ng. ........106
Sơ đ 3.1. Quy trình thu th p thơng tin l p báo cáo k t qu th c hi n...................145
Sơ đ 3.2. Mơ hình t ch c b máy KTQT ............................................................148


1

M

ð U

1. TÍNH C P THI T C A ð TÀI LU N ÁN

Trong nh ng năm g n ñây, các doanh nghi p xây l p nư c ta ñã có nh ng
bư c phát tri n m nh m , góp ph n quan tr ng vào cơng cu c phát tri n kinh t - xã
h i c a ñ t nư c. Tuy nhiên, trong ñi u ki n h i nh p kinh t qu c t và n n kinh t
phát tri n nhanh như hi n nay. ð ñ m b o cho n n kinh t phát tri n b n v ng thì
cơng tác qu n lý kinh t tài chính là m t yêu c u b c xúc. Hàng lo t các chính sách,
ch đ kinh t - tài chính đã và đang đư c nghiên c u, s a đ i và b sung. Trong đó,
k tốn- m t cơng c qu n lý kinh t tài chính h u hi u nh t ñã ñư c c i cách sâu
s c, toàn di n, phù h p v i n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng xã h i ch nghĩa.
Trong ñi u ki n đó, t ch c k tốn, đ c bi t là t ch c k toán qu n tr m t cách
khoa h c, h p lý cho các doanh nghi p có ý nghĩa nâng cao k t qu và hi u qu
kinh doanh.
K toán qu n tr là m t b ph n quan tr ng trong tồn b cơng tác k tốn, gi
vai trị quan tr ng trong vi c th c hi n các quy t ñ nh c a doanh nghi p. Cho nên,
trong ñi u ki n n n kinh t Vi t Nam h i nh p kinh t qu c t ñ c nh tranh, chi m
lĩnh th trư ng, hư ng t i khách hàng, tìm ki m vùng l i nhu n thì vi c cung c p
thơng tin ñ h tr vi c s n xu t các s n ph m v i chi phí th p, ch t lư ng đư c gi
v ng,... có ý nghĩa to l n trong vi c nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh, làm gia
tăng giá tr c a doanh nghi p.
Song, k toán qu n tr ñ i v i các doanh nghi p hi n đang cịn là m t v n ñ
h t s c m i m c v lý lu n và th c ti n. T ch c k tốn qu n tr trong các doanh
nghi p đ c bi t là các doanh nghi p xây l p c n ph i ñư c b sung và hoàn thi n v
lý lu n cho phù h p v i yêu c u c a qu n tr doanh nghi p và phù h p v i thông l
qu c t . V i nh ng lý do ñó, tác gi ch n ñ tài “T ch c k toán qu n tr v i vi c

tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p xây l p Vi t
Nam” ñ nghiên c u.


2

2. T NG QUAN V CÁC NGHIÊN C U

Lu n án đã t ng quan các cơng trình nghiên c u và rút ra k t lu n:
Th nh t, ph n l n các cơng trình t p trung nghiên c u v phương hư ng
chung xây d ng mơ hình k tốn qu n tr trong các doanh nghi p. Các v n đ v k
tốn qu n tr ñư c các tác gi Vi t Nam b t ñ u nghiên c u t ñ u nh ng năm
1990. Tác gi Nguy n Vi t (năm 1995) trong lu n án “V n đ hồn thi n k tốn
Vi t Nam” đã trình bày phương hư ng và gi i pháp xây d ng h th ng k tốn tài
chính và k tốn qu n tr trong các doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh ng đ
xu t v k tốn qu n tr trong các cơng trình này là nh ng đ xu t mang tính cơ b n
nh t c a h th ng k toán qu n tr , trong b i c nh KTQT b t ñ u ñư c nghiên c u
t i Vi t Nam. Tác gi Ph m Văn Dư c (năm 1997) ñã nghiên c u v “Phương
hư ng xây d ng n i dung và t ch c v n d ng k toán qu n tr vào các doanh
nghi p Vi t Nam”. Trong nghiên c u c a mình, tác gi đã có nh ng nghiên c u c
th và ñ xu t các bi n pháp ng d ng k toán qu n tr vào th c ti n trong các
doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh ng nghiên c u này cịn mang tính ch t chung
chung cho t t c các lo i hình doanh nghi p, trong khi tính linh ho t c a k tốn
qu n tr l i r t cao, ph thu c vào ñ c ñi m ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a t ng
doanh nghi p, t ng ngành. T ñ u nh ng năm 2000, ñã có nhi u nghiên c u v m t
s v n đ c th c a k tốn qu n tr áp d ng riêng cho các doanh nghi p kinh
doanh và doanh nghi p s n xu t. Tác gi Ph m Quang (năm 2002) nghiên c u
“Phương hư ng xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr và t ch c v n d ng
vào các doanh nghi p Vi t Nam”, tác gi Tr n Văn Dung (2002) nghiên c u v “T
ch c k toán qu n tr và giá thành trong doanh nghi p s n xu t

Vi t Nam”, tác gi

Lê ð c Toàn (năm 2002) nghiên c u v “K tốn qu n tr và phân tích chi phí s n
xu t trong ngành s n xu t công nghi p

Vi t Nam”, tác gi Giang Th Xuy n (năm

2002) nghiên c u v “T ch c k tốn qu n tr và phân tích kinh doanh trong doanh


3

nghi p Nhà nư c”. Có m t s cơng trình nghiên c u ng d ng k tốn qu n tr
trong các ngành c th , như tác gi Ph m Th Kim Vân (năm 2002) nghiên c u v
“T ch c k tốn qu n tr chi phí và k t qu kinh doanh

các doanh nghi p kinh

doanh du l ch”, tác gi Nguy n Văn B o (năm 2002) v i lu n án “Nghiên c u hồn
thi n cơ ch qu n lý tài chính và k toán qu n tr trong các doanh nghi p Nhà nư c
v xây d ng”, tác gi Nguy n Th H ng Nga (năm 2004) nghiên c u “Hoàn thi n t
ch c k toán qu n tr trong các doanh nghi p d u khí Vi t nam”, tác gi Dương Th
Mai Hà Trâm (năm 2004) nghiên c u “Xây d ng h th ng k toán qu n tr trong
các doanh nghi p D t Vi t nam”, tác gi Nguy n Thanh Quí (năm 2004) nghiên c u
“Xây d ng h th ng thông tin kinh t ph c v qu n tr doanh nghi p kinh doanh
bưu chính vi n thơng”, tác gi Ph m Th Th y (2007) nghiên c u "Xây d ng mơ
hình k tốn qu n tr chi phí trong các doanh nghi p s n xu t dư c ph m Vi t
Nam",... Trong các cơng trình nghiên c u này, các tác gi ñã h th ng các n i dung
cơ b n c a h th ng k tốn qu n tr và đ xu t phương hư ng ng d ng k toán

qu n tr vào các ngành c th theo ph m vi nghiên c u c a ñ tài. M c dù v y, t t
c các cơng trình nghiên c u v k tốn qu n tr đã cơng b đ u chưa nghiên c u
chuyên sâu v t ch c k toán qu n tr nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh
doanh trong các doanh nghi p xây l p, trong khi ngành xây d ng là ngành ñang r t
phát tri n, r t c n t ch c k toán qu n tr m t cách khoa h c, hi u qu ñ cung c p
nh ng thông tin c n thi t ph c v cho qu n lý các ho t ñ ng s n xu t kinh doanh
xây l p.
Th hai, các cơng trình nghiên c u khoa h c v k toán qu n tr ch y u
t p trung vào các k thu t tính tốn và ch c năng ghi chép s sách ñ l p các báo
cáo cho các nhà qu n tr . K toán qu n tr c n ñư c ti p c n theo hư ng g n ch t
hơn n a v i ho t đ ng kinh doanh. Nh ng thơng tin k toán qu n tr cung c p là
cơ s cho vi c các quy t ñ nh phù h p nh t v i chi n lư c và ho t ñ ng kinh
doanh c a doanh nghi p. Nhà qu n tr ngày càng ph i hi u hơn các công c k


4

toán qu n tr , trong khi các chuyên gia k toán qu n tr ph i am tư ng v chi n
lư c kinh doanh, cơ c u t ch c c a doanh nghi p hay nh ng phương pháp qu n
lý hi n ñ i như qu n tr ch t lư ng toàn di n, h th ng s n xu t tinh g n hay h
th ng t n kho k p th i,... Bên c nh đó, các tác gi chưa đi sâu nghiên c u m i
quan h gi a t ch c k toán qu n tr v i yêu c u, n i dung các ch tiêu kinh t tài
chính c a qu n lý doanh nghi p.
Th ba, các công trình nghiên c u khoa h c v k tốn qu n tr ch y u t p
trung vào nghiên c u mơ hình k tốn qu n tr chi phí truy n th ng. Qua th c ti n,
h th ng k tốn qu n tr chi phí truy n th ng (phương pháp tính giá thành tồn b ,
phương pháp tính giá thành tr c ti p) đã b c l m t s h n ch , gây nh hư ng ñ n
ho t ñ ng ra quy t ñ nh c a nhà qu n tr . Nh ng h n ch l n nh t có th k đ n đó
là vi c l a ch n ñ i tư ng t p h p chi phí và k thu t phân b chi phí. ð kh c
ph c nh ng h n ch đó, các nhà kinh t nghiên c u và ng d ng phương pháp tính

giá thành s n ph m m i, th c ch t là phương phân b chi phí s n xu t chung m iphương pháp tính giá thành d a trên cơ s

ho t ñ ng (Activity-based costing-

ABC). Phương pháp ABC ngày nay ñã ñư c g n li n v i m t tri t lý m i trong
qu n tr là qu n tr d a trên ho t ñ ng (Activity based Management- ABM). Qu n
tr d a trên ho t ñ ng là m t trong nh ng phương pháp quan tr ng nh t ñ dành
chi n th ng trong c nh tranh. H th ng này không thay th h th ng k tốn qu n tr
chi phí truy n th ng, mà nh m b sung kh năng x lý và cung c p thông tin trong
vi c ra quy t ñ nh ng n h n và dài h n c a DN.
Th tư, các cơng trình nghiên c u ñã ñ c p ñ n kinh nghi m ng d ng k
toán qu n tr t i m t s nư c trên th gi i tuy nhiên ch m i

góc đ khái qt

nh t v k tốn qu n tr , chưa đi sâu nghiên c u v vi c v n d ng c th t ng
phương pháp k toán qu n tr

t ng n n kinh t và h th ng qu n lý

các m c đ

khác nhau, đ t đó rút ra nh ng bài h c kinh nghi m trong vi c t ch c t ch c
k toán qu n tr cho phù h p v i ñi u ki n phát tri n kinh t và h th ng qu n lý
c a Vi t Nam.
Th năm, trong lu n văn t t nghi p th c s Kinh t c a tác gi Hoàng Văn


5

Tư ng (2005) ñã ñ c p ñ n xây d ng mơ hình k tốn qu n tr trong các doanh
nghi p xây l p thu c T ng công ty Xây d ng công nghi p Vi t Nam. Tuy nhiên tác
gi m i ch y u t p trung vào ñánh giá th c tr ng k toán qu n tr trong doanh
nghi p xây l p, nghiên c u xây d ng m t s gi i pháp nh m xây d ng mơ hình k
tốn qu n tr cho các doanh nghi p xây l p thu c T ng công ty Xây d ng cơng
nghi p Vi t Nam.
Cho đ n nay chưa có cơng trình nào nghiên c u sâu và có h th ng v t ch c
k toán qu n tr áp d ng ñ c thù trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam nh m
tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh.
3. M C ðÍCH VÀ PH M VI NGHIÊN C U C A ð TÀI LU N ÁN

3.1. M c đích nghiên c u c a Lu n án
Lu n án v i đ tài “T ch c k tốn qu n tr v i vi c tăng cư ng qu n lý ho t
ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam” ñư c ch n nh m góp
ph n giúp cho ch doanh nghi p có đ thơng tin, ch tiêu c n thi t, k p th i ñ ra
các quy t ñ nh kinh doanh. Lu n án h th ng hoá và phát tri n lý lu n chung v h
th ng k toán qu n tr trong m i liên h v i vi c xây d ng h th ng thông tin, ch
tiêu qu n lý doanh nghi p; lu n án phân tích, đánh giá th c tr ng t ch c k toán
qu n tr trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam, t đó đưa ra các gi i pháp đ t
ch c k toán qu n tr theo hư ng h th ng k tốn qu n tr hi n đ i nh m xây d ng
và cung c p h th ng thông tin ph c v công tác qu n lý ho t đ ng kinh doanh
trong mơi trư ng c nh tranh kh c nghi t.
3.2. Ph m vi nghiên c u c a Lu n án
Ho t ñ ng kinh doanh c a các doanh nghi p xây l p Vi t Nam r t phong phú
và ña d ng. Ph m vi nghiên c u c a lu n án là t p trung nghiên c u t ch c KTQT
cho ho t ñ ng s n xu t kinh doanh xây l p các công trình dân d ng, trên cơ s kh o
sát, đánh giá th c tr ng t i m t s doanh nghi p xây l p c th trên ñ a bàn mi n
B c nư c ta như: T ng Công ty xây d ng và xu t nh p kh u Vi t Nam

6

(VINACONEX), T ng Cơng ty đ u tư và phát tri n nhà đơ th (HUD), T ng cơng
ty xây d ng công nghi p Vi t Nam (VINAINCON),... ðây là nh ng cơng ty hàng
đ u, đ i di n cho các doanh nghi p xây d ng

Vi t Nam hi n nay.

4. ð I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A ð TÀI LU N ÁN

4.1. ð i tư ng nghiên c u c a Lu n án
ð i tư ng nghiên c u: Lu n án nghiên c u m i quan h gi a thơng tin k
tốn qu n tr v i m c tiêu kinh doanh c a các doanh nghi p; lý lu n t ch c k toán
qu n tr nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p qua
các giai ño n phát tri n. Th c tr ng t ch c k toán qu n tr trong các doanh nghi p
xây l p Vi t Nam và kinh nghi m c a m t s nư c trên th gi i. Trên cơ s đó xác
đ nh phương hư ng và n i dung t ch c k tốn qu n tr đ cung c p h th ng
thông tin nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p
xây l p Vi t Nam trong n n kinh t c nh tranh kh c li t hi n nay.
4.2. Phương pháp nghiên c u c a Lu n án
- Phương pháp duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s , nghiên c u lý lu n k t
h p v i ñi u tra kh o sát th c t ñ phân tích, so sánh, t ng h p, th ng kê.
- Phương pháp ñi u tra, th ng kê thu th p s li u, thông tin b ng b ng h i, ñ i
tư ng ñi u tra là các chuyên gia, cán b qu n lý, nhân viên k tốn đang làm vi c
trong các cơng ty xây l p Vi t Nam.
- Phương pháp ph ng v n ñ i v i m t s lãnh ñ o, cán b ho ch đ nh chính
sách, cán b qu n lý, chuyên gia, giáo viên... c a m t s cơ quan, ñơn v , cơ s ñào
t o liên quan đ n k tốn qu n tr t i Vi t Nam.
- S li u sơ c p thu ñư c t ñi u tra b ng b ng h i và ph ng v n sâu do tác
gi Lu n án th c hi n. S li u th c p ch y u t các báo cáo c a B Xây d ng,

T ng c c Th ng kê và các k t qu nghiên c u đã đư c cơng b c a các tác gi
trong và ngồi nư c.
5. NH NG ðĨNG GĨP C A LU N ÁN

- V m t lý lu n, ñ tài ñã h th ng hóa và phát tri n các lý thuy t v t ch c


7

k toán qu n tr nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng s n xu t kinh doanh trong các
doanh nghi p.
- V m t th c ti n, đ tài khái qt các mơ hình t ch c k tốn qu n tr đư c
v n d ng

m t s nư c trên th gi i và phân tích th c tr ng t ch c k toán qu n

tr trong các doanh nghi p xây l p Vi t Nam hi n nay.
- V tính ng d ng c a mơ hình t ch c lý thuy t vào th c ti n, đ tài xây
d ng mơ hình t ch c k toán qu n tr nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng s n xu t
kinh doanh c a các doanh nghi p xây l p Vi t Nam trong ñi u ki n kinh doanh hi n
nay.
6. B

C C C A LU N ÁN

Tên lu n án "T

CH C K

TOÁN QU N TR V I VI C TĂNG CƯ NG

QU N LÝ HO T ð NG KINH DOANH TRONG CÁC DOANH NGHI P XÂY
L P VI T NAM ".

Ngồi ph n m đ u và k t lu n, lu n án ñư c k t c u thành ba chương:
Chương 1. Cơ s lý lu n v t ch c k toán qu n tr v i vi c tăng cư ng qu n
lý ho t ñ ng kinh doanh trong các doanh nghi p
Chương 2. Th c tr ng t ch c k toán qu n tr trong các doanh nghi p xây
l p Vi t Nam
Chương 3. Phương hư ng và gi i pháp hồn thi n t ch c k tốn qu n tr v i
vi c tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng kinh doanh các doanh nghi p xây l p Vi t Nam


8

CHƯƠNG 1: CƠ S

LÝ LU N V T

CH C

K TOÁN QU N TR V I VI C TĂNG CƯ NG QU N LÝ
HO T ð NG KINH DOANH TRONG CÁC DOANH NGHI P
1.1. B N CH T, KHÁI NI M, YÊU C U VÀ NHI M V

T

CH C K

TOÁN

QU N TR

1.1.1. B n ch t k toán qu n tr
* K tốn - m t h th ng thơng tin qu n tr
H th ng là m t t ng th bao g m nhi u b ph n khác nhau có m i liên h tác
đ ng qua l i v i nhau, ñư c s p x p theo m t tr t t nh t ñ nh nh m t o thành m t
ch nh th th ng nh t, có kh năng th c hi n m t s ch c năng ho c m c tiêu nh t
ñ nh [26, tr14]. V i ý nghĩa ñó, Doanh nghi p (DN) là m t h th ng, n u xem xét
theo ch c năng ho t ñ ng nó bao g m: h th ng quy t ñ nh, h th ng tác nghi p và
h th ng thơng tin. Trong đó, h th ng thơng tin th c hi n m i liên h gi a h th ng
quy t ñ nh và h th ng tác nghi p, ñ m b o cho chúng v n hành m t cách thu n
ti n ñ ñ t ñư c các m c tiêu ñã ñ ra. Bên c nh đó, h th ng thơng tin c a DN cịn
có ch c năng thu th p và trao đ i thơng tin n i b v i mơi trư ng bên ngồi.

Các
ngu n
l c

H
th ng
quy t
đ nh

H
th ng
thơng
tin

H

th ng
tác
nghi p

Thơng tin bên ngồi

Sơ đ 1.1. M i quan h gi a các h th ng trong DN

S n
ph m,
d ch
v


9

Ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a các DN r t da d ng và phong phú, do v y
h th ng thông tin c a doanh nghi p cũng ñư c phân thành các h thông tin theo
t ng lĩnh v c, t ng ch c năng qu n tr , nh m cung c p thơng tin tr giúp cho q
trình ra quy t ñ nh

m i lĩnh v c, m i ho t đ ng. H th ng thơng tin trong doanh

nghi p thư ng bao g m các h th ng thông tin con:
- H th ng thông tin th trư ng
- H th ng thông tin s n xu t
- H th ng thơng tin tài chính
- H th ng thông tin nhân s
- H th ng thông tin k tốn
Các h th ng thơng tin con có m i liên h m t thi t v i nhau, h tr và chia

s thông tin v i nhau, chia s các ngu n l c c a h th ng. ð c bi t, các h th ng
con

trên ñ u có m i quan h m t thi t v i h th ng thơng tin k tốn. Các h

th ng thơng tin đ u ph i huy đ ng và s d ng nhi u lo i tài s n khác nhau trong
q trình ho t đ ng, trong khi đó tài s n là đ i tư ng c a k tốn. Do v y, đ
cung c p thơng tin ph c v ho t đ ng qu n tr c a DN, h th ng thông tin k
tốn c n ph i d a vào thơng tin t các h th ng thông tin con khác cung c p. H
th ng thơng tin k tốn có t m quan tr ng ñ c bi t ñ i v i các nhà qu n tr trong
vi c ñưa ra các quy t ñ nh kinh doanh, các quy t đ nh này có nh hư ng đ n
tồn b doanh nghi p [1, tr 139-173].
*K toán qu n tr (KTQT)- m t b ph n c u thành h th ng k tốn
K tốn đã ra đ i t r t lâu, nó t n t i và phát tri n qua các hình thái kinh t
xã h i. Cùng v i s phát tri n c a kinh t hàng hóa, k tốn ngày càng hồn thi n
và phát tri n c v n i dung và hình th c, th c s tr thành cơng c khơng th thi u
đư c trong qu n tr , ki m tra, ki m sốt và đi u hành các ho t đ ng kinh t tài chính
c a ñơn v .
S phát tri n c a k toán g n li n v i s phát tri n n n kinh t . Khi n n kinh


10

t phát tri n, các phương pháp k toán cũng thay đ i và ngày càng hồn thi n hơn.
Các nghiên c u ñã ch ra s phát tri n c a k tốn ch y u là đ ph c v nhu c u
c a kinh doanh và m c tiêu cu i cùng c a k toán là cung c p thông tin ph c v cho
ho t ñ ng ra các quy t ñ nh. Các ho t đ ng c a k tốn nh m hư ng t i vi c cung
c p thông tin ph c v cho vi c ra quy t ñ nh, vì v y n u b m c đích cung c p
thơng tin c a k tốn thì ho t đ ng k tốn hồn tồn vơ nghĩa [23, tr 12].
N n s n xu t hàng hóa càng phát tri n thì k tốn càng có vai trị quan tr ng;

nó v a là cơng c quan tr ng ph c v cho qu n tr , ñi u hành, ki m sốt đáng tin
c y, v a là m t phân h quan tr ng c u thành nên h th ng thơng tin kinh t tài
chính c a đơn v .
Ch c năng c a k tốn nói chung là cung c p thơng tin v ho t đ ng kinh t
tài chính c a m t ñơn v , m t t ch c cho các ñ i tư ng s d ng thông tin, v i 3
m c đích cơ b n:
(1) Cung c p các báo cáo tài chính theo các chu n m c và các nguyên t c ñã
ñư c quy ñ nh ph c v cho các ñ i tư ng bên ngồi và bên trong đơn v , t ch c;
(2) Ho ch ñ nh các k ho ch ho t ñ ng dài h n và ng n h n c a ñơn v , t
ch c ph c v các ñ i tư ng bên trong ñơn v , t ch c;
(3) Ki m soát k t qu các ho t ñ ng c a ñơn v , t ch c ph c v các ñ i
tư ng bên trong ñơn v , t ch c [28, tr 8].
ð i tư ng s d ng thông tin k tốn r t đa d ng (các ngân hàng, c đơng, nhà
cung c p đ u vào cho q trình s n xu t kinh doanh, nhà qu n tr các c p trong
DN,...) và nhu c u thông tin mà k toán ph i cung c p cũng r t khác nhau ph thu c
vào m c đích c a ngư i s d ng thông tin. ði u đó đã thúc đ y k tốn phát tri n
và cho ra đ i các lo i k tốn khác nhau. Theo m c đích cung c p thơng tin ngư i ta
phân chia thành KTTC và KTQT.
KTTC th c hi n m c đích th nh t (1) là cung c p các thơng tin cho các đ i
tư ng s d ng bên ngoài DN (ch y u) và các đ i tư ng bên trong DN. Thơng tin


11

KTTC cung c p có đ c đi m: là nh ng thơng tin chung nh t v tình hình tài chính,
kh năng sinh l i, kh năng thanh tốn c a DN,.. ñ ñáp ng nhu c u s d ng c a
nhi u ñ i tư ng; là thơng tin đư c cung c p trên cơ s chung, ph i tuân th các
nguyên t c k toán ñư c ch p nh n.
KTQT th c hi n m c đích th (2) và (3) đáp ng nhu c u thơng tin c a các
đ i tư ng bên trong DN (nhà qu n tr các c p). KTQT cung c p cho nhà qu n tr

DN v tình hình ho t đ ng hàng ngày c a DN, v ti n ñ th c hi n các k ho ch,
các chi ti t v chi phí SXKD và giá thành SP,... H th ng KTQT có th l p b t k
lo i báo cáo nào mà nhà qu n tr DN th y c n thi t ph c v cho ho t ñ ng ra quy t
đ nh c a mình và khơng ph i tn th các ngun t c k tốn đư c ch p nh n
chung. T h th ng KTQT ngư i ta có th tách riêng b ph n k tốn chun cung
c p thơng tin v chi phí và giá thành c a m i ho t ñ ng c th trong DN thành k
tốn chi phí (b ph n quan tr ng nh t c a KTQT).
* Thông tin k toán qu n tr v i vi c ra quy t ñ nh c a nhà qu n tr
Trong q trình đi u hành ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p,
nhà qu n tr ln ph i đưa ra các quy t ñ nh khác nhau. Ra quy t ñ nh là m t ch c
năng cơ b n c a nhà qu n tr , ñ ng th i cũng là nhi m v khó nhăn và ph c t p
nh t c a h . Tính ph c t p càng tăng thêm khi mà m i tình hu ng phát sinh đ u t n
t i khơng ch m t ho c hai mà nhi u phương án liên quan khác nhau địi h i nhà
qu n tr ph i l a ch n phương án t t nh t. Ra quy t ñ nh t thân nó khơng ph i là
m t ch c năng riêng bi t mà trong quá trình th c hi n các ch c năng qu n lý đ u
địi h i ph i ra quy t đ nh. Do đó thông tin KTQT thư ng ph c v ch y u cho
ch c năng này.
ð ph c v cho vi c ra quy t ñ nh, nhà qu n tr c n thi t ph i t p h p và phân
tích nhi u d ng thơng tin khác nhau, trong đó có thơng tin do KTQT cung c p, đ c
bi t là thơng tin v chi phí có vai trị đ c bi t quan tr ng. V n đ đ t ra

đây là các

thơng tin đư c này ph i ñư c x lý b ng các phương pháp như th nào ñ ph c v
hi u qu nh t cho vi c ra quy t ñ nh c a nhà qu n tr . Quy t ñ nh c a nhà qu n tr


12

bao g m hai lo i: quy t ñ nh ng n h n và quy t ñ nh dài h n. Quy t ñ nh ng n h n

là nh ng quy t ñ nh thư ng liên quan ñ n m t kỳ k toán ho c trong ph m vi th i
h n dư i m t năm. Hay nói cách khác các quy t đ nh ng n h n ñư c ñưa ra nh m
th a mãn các m c tiêu ng n h n c a t ch c. Các quy t ñ nh ng n h n phát sinh
thư ng xuyên, liên t c trong q trình đi u hành doanh nghi p, như các quy t đ nh
mua ngồi hay t s n xu t m t chi ti t s n ph m ho c ch p nh n hay t ch i ñơn
ñ t hàng ñ c bi t, quy t ñ nh giá bán,... Quy t ñ nh dài h n là nh ng quy t ñ nh liên
quan ñ n quá trình ñ u tư v n ñ ph c v cho m c tiêu lâu dài c a doanh nghi p,
ñây là các quy t ñ nh liên quan ñ n v n ñ u tư dài h n cho m c đích thu đư c l i
nhu n trong tương lai. Các quy t ñ nh dài h n thư ng liên quan ñ n vi c ñ u tư vào
tài s n c ñ nh, m r ng s n xu t, thay ñ i quy trình cơng ngh , quy t đ nh l a ch n
mua hay thuê máy móc, thi t b ,... V n ñ ñ t ra là xác ñ nh các phương pháp thích
h p trong vi c x lý thơng tin KTQT đ ph c v hi u qu cho vi c ra các quy t
ñ nh. Phân tích thơng tin thích h p đư c ng d ng cho c quy t ñ nh ng n h n và
dài h n. ð c bi t v i quy t ñ nh ng n h n, lý thuy t thơng tin thích h p đư c s
d ng k t h p v i cách tính s dư ñ m phí trong báo cáo thu nh p ñư c xem là m t
công c r t h u hi u. KTQT cũng giúp các nhà qu n tr trong q trình ra quy t
đ nh khơng ch b ng cách cung c p các thơng tin thích h p, mà còn b ng cách v n
d ng các k thu t phân tích vào nh ng tình hu ng khác nhau, đ t đó nhà qu n tr
l a ch n, làm cơ s ra quy t ñ nh thích h p nh t.
Ph n l n thơng tin do KTQT cung c p nh m giúp các nhà qu n tr DN ra
quy t ñ nh. KTQT có vai trị cung c p thơng tin, so n th o các báo cáo d tốn
ho t đ ng s n xu t kinh doanh; báo cáo ño lư ng, ñ nh lư ng k t qu ho t ñ ng
s n xu t kinh doanh; báo cáo bi n ñ ng gi a k t qu th c t v i m c tiêu hay d
toán và nh ng ngun nhân gây lên s

bi n đ ng đó; báo cáo phân tích các

phương án đưa ra đ l a ch n; tư v n cho nhà qu n tr l a ch n phương án, quy t
ñ nh phù h p và t i ưu.
Như v y, b n ch t thông tin KTQT là h th ng thơng tin qu n tr DN. Thơng

tin KTQT có ch c năng quan tr ng nh m tăng cư ng qu n lý ho t ñ ng s n xu t


13

kinh doanh c a các DN trong môi trư ng kinh doanh ln ln bi n đ ng. ðó là
m t h th ng thông tin qu n tr h u ích, m t h th ng thơng tin quan h v t ch ttrách nhi m, minh b ch v trách nhi m n i b c a DN trong ñi u hành, qu n tr các
ho t ñ ng c a DN.
ð cung c p thông tin nh m tăng cư ng công tác qu n lý ho t ñ ng s n xu t
kinh doanh, giúp các nhà qu n tr hoàn thành t t các ch c năng c a mình. T ch c
KTQT phù h p, khoa h c, hi u qu , ti t ki m,... ñáp ng các yêu c u ñ ra là m t
n i dung r t quan tr ng ñ i v i các DN.
1.1.2. Khái ni m t ch c k toán qu n tr
Cũng gi ng như các b ph n khác trong DN, b máy k tốn đư c coi là b
ph n s n xu t v i nguyên li u ñ u vào là các ch ng t ghi nh n các nghi p v kinh
t tài chính phát sinh và đ u ra là các báo cáo k toán cho ngư i s d ng. Trong h
th ng s n xu t này các nhân viên k tốn v i trình đ chun môn và k năng ngh
nghi p là ch th c a quá trình s n xu t. Các nhân viên k toán s d ng các tư li u
s n xu t là các phương ti n và trang thi t b đ thu th p và x lý thơng tin ñáp ng
yêu c u qu n lý. ð quá trình s n xu t đư c th c hi n nh p nhàng v i năng su t,
ch t lư ng và hi u qu cao thì ph i t ch c t t vi c s d ng các y u t s n xu t c a
quá trình s n xu t và xây d ng quy trình s n xu t h p lý. Nguyên lý này cũng đư c
áp d ng v i q trình thu th p, x lý và cung c p thông tin k toán, nghĩa là mu n
b máy k toán ho t đ ng hi u qu , các thơng tin k tốn đư c cung c p k p th i
v i chi phí th p nh t thì ph i t ch c t t h th ng k toán. T ch c k toán là vi c
t o ra m i liên h theo trình t nh t ñ nh gi a các y u t c a h th ng k toán.
Các y u t c a h th ng k toán bao g m:
- Các nhân viên k toán v i năng l c chuyên môn;
- H th ng ch ng t , tài kho n, s sách và báo cáo k toán;
- Các phương pháp k toán;

- Các trang thi t b s d ng cho k toán.


14

T ch c k toán là vi c t o ra m i liên h gi a các y u t c a h th ng k toán
nh m th c hi n t t các ch c năng, nhi m v c a b máy k toán [20, tr.226]. K
toán qu n tr là m t b ph n c a h th ng k toán, các y u t c a k toán qu n tr
cũng bao g m các y u t cơ b n gi ng như các y u t c a h th ng k toán nêu trên.
Do v y, theo tác gi t ch c KTQT là vi c t o ra m i liên h gi a các y u t
c a k toán qu n tr nh m thu th p, x lý và cung c p thơng tin v tình hình kinh t
tài chính c a m t DN (đơn v ), giúp các nhà qu n tr DN ñưa ra các quy t ñ nh kinh
doanh nh m ñ t ñư c các m c tiêu t i ưu.
T ch c KTQT g n li n v i k tốn, do v y nó có ý nghĩa quan tr ng ñ i v i
ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a DN trong môi trư ng c nh tranh kh c li t như
hi n nay. KTQT có vai trị quan tr ng đ i v i qu n lý ho t ñ ng kinh doanh c a
DN. T ch c KTQT đóng vai trị quan tr ng thi t l p ra h th ng k tốn qu n tr
ho t đ ng hi u qu . T ch c KTQT khoa h c, h p lý s t o ra h th ng k tốn ho t
đ ng hi u qu , ti t ki m v i b máy k toán qu n tr g n nh , hi u qu , ti t ki m, s
phát huy h t ñư c ti m năng c a các y u t c a k tốn qu n tr . B máy KTQT
đư c t ch c khoa h c s tránh ñư c s ch ng chéo trong công vi c, gi m b t ñư c
các khâu trung gian t o ñi u ki n cho h th ng k toán cung c p thơng tin tin c y,
h u ích và k p th i. H th ng KTQT ñư c t ch c khoa h c, h p lý s giúp DN ti t
ki m chi phí, s d ng hi u qu các ngu n l c, khai thác t t ti m năng c a DN.
1.1.3. Yêu c u, nhi m v t ch c k toán qu n tr trong doanh nghi p
Như ta ñã bi t, KTQT là m t phân h c a k tốn nói chung, đ đ m b o th c
hi n t t các ch c năng cung c p thông tin nh m tăng cư ng công tác qu n lý ho t
ñ ng kinh doanh, t ch c KTQT c n th c hi n t t các u c u sau:
- Cung c p thơng tin đ y đ , k p th i v tình hình tài s n, ngu n v n, doanh
thu, chi phí và l i nhu n c a b ph n, c a doanh nghi p cho nhà qu n tr các c p;

- Cung c p k p th i và ñ y ñ v ñ nh m c chi phí, d tốn, k ho ch đ các
nhà qu n tr có phương hư ng phân tích, đánh giá đưa ra các quy t ñ nh phù h p;


15

- Các thông tin cung c p ph i xu t phát t nhu c u c a các nhà qu n tr và ñ c
thù kinh doanh c th c a các doanh nghi p;
- Thông tin cung c p ph i thu n ti n cho quá trình phân tích, đánh giá đưa ra
các quy t đ nh phù h p cho t ng m c tiêu khác nhau.
ð th c hi n t t các yêu c u nêu trên, t ch c KTQT ph i th c hi n t t các
nhi m v sau:
- Xây d ng ñư c các ñ nh m c chi phí chu n, h th ng d tốn ngân sách
khoa h c, k ho ch phù h p trong m t kỳ xác ñ nh;
- Ph i h p, t ch c th c hi n t t các khâu cơng vi c trong doanh nghi p, nh m
đ t ñư c các m c tiêu như t i ña hóa doanh thu, l i nhu n, t i thi u hóa chi phí;
- Thu th p, x lý và cung c p thơng tin v tình hình bi n ñ ng c a tài s n,
ngu n v n, doanh thu, chi phí, l i nhu n và các quan h tài chính khác trong
ph m vi c a b ph n và toàn doanh nghi p;
- Ki m tra, ki m soát vi c th c hi n các đ nh m c chi phí, d tốn ngân sách,
k ho ch đã xây d ng;
- Phân tích đánh giá thông tin, cung c p cho các nhà qu n tr thơng qua h
th ng báo cáo k tốn qu n tr . Tư v n cho các nhà qu n tr ñưa ra các quy t ñ nh
phù h p.
1.2. N I DUNG T

CH C K TOÁN QU N TR TRONG DOANH NGHI P

N i dung t ch c KTQT có vai trị quan tr ng nh m xây d ng và cung c p
m t h th ng thông tin cho các nhà qu n tr nh m tăng cư ng công tác qu n lý các

ho t ñ ng kinh doanh c a doanh nghi p. T ch c KTQT có th theo ch c năng
thơng tin k toán ho c t ch c KTQT theo n i dung công vi c.
1.2.1. T ch c k toán qu n tr trong doanh nghi p theo ch c năng thơng tin
k tốn
Trong các doanh nghi p, thơng tin KTQT thư ng ñư c t ch c theo hai n i


16

dung cơ b n: Thu nh n thông tin và phân tích, x lý thơng tin.
Thu nh n thơng tin KTQT thư ng ñư c ti n hành t i các b ph n như phân
xư ng, c a hàng, t s n xu t,... Thông tin KTQT bao g m các thông tin hi n t i và
các thông tin tương lai. Thông tin hi n t i là các ch tiêu kinh t , tài chính chi ti t
thu c các b ph n như thông tin v hàng t n kho, chi phí, doanh thu và k t qu ho t
ñ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Nh ng thông tin này ñ u xu t phát t
nhu c u c a các nhà qu n tr các c p nh m theo dõi, đánh giá tình hình kinh t , tài
chính c a đơn v . Thơng tin tương lai là thông tin quan tr ng mà các nhà qu n tr
c n ph i d đốn, phán đốn nh ng ho t đ ng kinh doanh có th x y ra d a trên
nh ng cơ s khoa h c hi n t i và quá kh .
T ch c phân tích, x lý thơng tin KTQT: Trên cơ s nh ng thơng tin thu
nh n đư c, các chun gia k tốn ti n hành so sánh, đ i chi u gi a th c t v i ñ nh
m c, d toán, k ho ch ñ t ñó xác ñ nh nh ng nhân t

nh hư ng theo các chi u

hư ng tích c c và tiêu c c t đó đưa ra các bi n pháp nh m nâng cao hi u qu các
ho t ñ ng. Thơng qua vi c phân tích, x lý thơng tin KTQT có th d tốn đư c
nh ng ho t đ ng kinh doanh có th x y ra t đó có nh ng ng x k p th i.
Chu trình thu th p thơng tin k tốn thư ng ñư c th hi n qua nh ng khâu cơ
b n như: T ch c h ch tốn thơng tin ban đ u thơng qua h th ng ch ng t , t ch c

tài kho n k toán, t ch c tính giá và t ch c h th ng báo cáo k toán qu n tr .
T ch c h ch tốn thơng tin ban đ u KTQT thông qua h th ng ch ng t .
Ch ng t là phương ti n ghi nh n và ph n ánh toàn b các nghi p v kinh t phát
sinh trong doanh nghi p. T ch c ch ng t thư ng d a vào h th ng ch ng t b t
bu c và hư ng d n c a B Tài chính. Tuy nhiên xu t phát t yêu c u qu n tr , khi
t ch c ch ng t DN có th b sung thêm các ch tiêu cho phù h p v i tình hình
th c t c a t ng DN. Bên c nh đó, DN có th thi t k m i nh ng m u ch ng t phù
h p v i ñ c ñi m kinh doanh c a DN nh m cung c p thông tin nhanh và chính xác
cho các c p qu n tr .
T ch c tài kho n KTQT: tài kho n và s KTQT có m i liên h m t thi t


17

v i nhau, th c ch t s là phương ti n th hi n tài kho n KTQT. Do v y khi t
ch c tài kho n KTQT c n ph i xu t phát t nhu c u thông tin c a nhà qu n tr
g n v i ñi u ki n th c ti n kinh doanh c a doanh nghi p ñ m các tài kho n và
s k toán phù h p.
T ch c h th ng báo cáo KTQT: báo cáo KTQT chính là s n ph m cu i cùng
c a các chun gia k tốn trong q trình thu th p và phân tích, x lý các thơng tin
đ cung c p cho các nhà qu n tr . Báo cáo KTQT r t ña d ng và phong phú, xu t
phát t nhu c u, s am hi u thông tin c a các nhà qu n tr ñ t ñó xây d ng các ch
tiêu, thi t k m u bi u cho phù h p v i t ng c p qu n tr nh m ñ m b o phân tích
đánh giá đ đưa ra các quy t đ nh hi u qu cao trong các tình hu ng ho t ñ ng kinh
doanh hàng ngày.
1.2.2. T ch c k toán qu n tr trong doanh nghi p theo n i dung công vi c
Thông tư s 53/2006/TT-BTC ngày 12 tháng 6 năm 2006 c a B Tài chính,
hư ng d n áp d ng KTQT trong DN ñây là nh ng ñ nh hư ng ban ñ u quan tr ng
nh m giúp các DN t ch c t t công tác KTQT.
N i dung t ch c KTQT bao g m các n i dung c a KTQT và cách th c th c

hi n nh ng n i dung đó. N i dung c a KTQT r t ña d ng và phong phú. N u xét
theo n i dung thông tin KTQT cung c p, n i dung c a k toán qu n tr bao g m:
- Xây d ng h th ng đ nh m c chi phí và h th ng d toán ngân sách;
- KTQT các y u t s n xu t;
- KTQT chi phí;
- KTQT doanh thu, k t qu kinh doanh;
- KTQT ho t ñ ng khác c a DN,...
N u xét theo m i quan h v i ch c năng qu n lý, n i dung c a KTQT bao g m:
- Chính th c hóa các m c tiêu c a DN thành các ch tiêu kinh t tài chính;
- L p d toán chung, l p d toán chi ti t;


18

- Thu th p, phân tích k t qu th c hi n;
- So n th o báo cáo th c hi n.
Trong ph n này tác gi s trình bày t ch c KTQT trên cơ s nh ng n i dung
cơ b n c a KTQT xét theo thông tin KTQT cung c p, trong m i n i dung s phân
tích trong m i quan h v i ch c năng qu n lý c a nhà qu n tr và cách th c t ch c
th c hi n nh ng n i dung này.
1.2.2.1. Xây d ng h th ng ñ nh m c chi phí và h th ng d tốn ngân sách
* Xây d ng h th ng ñ nh m c chi phí
ð nh m c chi phí là s k t tinh các kho n chi phí tiêu hao cho m t đơn v s n
ph m thơng qua s n xu t th ho c thí nghi m. ð nh m c là thư c ño xác ñ nh các
kho n chi phí cho m t đơn v s n ph m c n thi t [25, tr 224]. Khi đ nh m c chi phí
tính cho tồn b s lư ng s n ph m s n xu t hay d ch v thì chi phí đ nh m c đư c
g i là chi phí d tốn.
ð nh m c chi phí đư c s d ng như là thư c đo trong h th ng d tốn c a
doanh nghi p. Khi doanh nghi p s n xu t nhi u lo i s n ph m, KTQT s s d ng
đ nh m c chi phí đ xác đ nh t ng chi phí d tốn ñ s n xu t s n ph m. Sau khi

q trình s n xu t đư c ti n hành, KTQT s so sánh gi a chi phí th c t v i d tốn
đ xác đ nh s bi n đ ng v chi phí. ðây chính là cơ s đ ki m sốt v chi phí.
ð nh m c chi phí là cơ s cho vi c l p d toán v n b ng ti n và hàng t n kho,
b i vì căn c vào ñ nh m c chi phí, KTQT tính ñư c s ti n c n thi t ñ mua
nguyên v t li u, tr lương cho ngư i lao ñ ng cũng như lư ng nguyên v t li u t n
kho d tr cho s n xu t, t đó có chính sách đ t hàng h p lý.
ð nh m c chi phí cũng là cơ s đ t ch c k tốn trách nhi m, vì đ nh m c
chi phí là m t trong nh ng thư c ño ñánh giá thành qu c a các trung tâm trách
nhi m, nh t là trung tâm chi phí. ð l p h th ng đ nh m c chi phí, KTQT thư ng
s d ng các phương pháp sau: phương pháp thí nghi m, phương pháp s n xu t th ,
phương pháp th ng kê kinh nghi m.


19

* Xây d ng h th ng d toán ngân sách
Ý nghĩa c a d toán ngân sách: Trong xu th h i nh p kinh t qu c t hi n
nay, các DN mu n t n t i và phát tri n b n v ng c n ph i có chi n lư c kinh doanh
h p lý. Do đó c n ph i thi t l p h th ng d toán ngân sách. D toán ngân sách là
m t ch c năng không th thi u ñ i v i nhà qu n tr , là m t trong nh ng n i dung
trung tâm quan trong nh t c a KTQT. D toán ngân sách th hi n m c tiêu, nhi m
v c a tồn DN; là cơ s đ ki m tra, ki m sốt cũng như ra các quy t đ nh kinh
doanh. Ý nghĩa c a h th ng d tốn ngân sách trong ho t đ ng qu n tr c a DN
ñư c th hi n trên các m t cơ b n sau:
- Cung c p cho nhà qu n tr tồn b thơng tin v k ho ch kinh doanh c a DN
trong tương lai ñ xây d ng các m c tiêu ho t ñ ng th c ti n, là cơ s ñ so sánh
ñánh giá k t qu ñ t ñư c th c t v i các ch tiêu k ho ch ñ ra. V i bi n pháp
này, vai trò c a k tốn trách nhi m đư c nâng cao.
- D tốn ngân sách là cơ s đ nhà qu n tr t ch c th c hi n các nhi m v c a
DN, là cơng c đ liên k t các b ph n trong DN cùng th c hi n m c tiêu chung.

- D toán ngân sách là phương ti n ñ các nhà qu n tr trao ñ i các v n ñ liên
quan ñ n m c tiêu, quan ñi m và k t qu đ t đư c. D tốn cịn cho phép ñánh s
ñóng góp c a t ng b ph n trong vi c th c hi n nhi m v chung tồn DN. Trình t
xây d ng d tốn t ng th ngân sách ñư c th c hi n theo sơ ñ 1.2 [26, tr 166].
Sơ ñ trên th hi n trong h th ng d toán ngân sách các DN nói chung thì d
tốn tiêu th là quan tr ng nh t, nó đóng vai trị quy t ñ nh và làm cơ s ñ l p các
d tốn khác. Khi d tốn bán hàng đư c th c hi n, các b ph n phòng ban trong
DN như phòng s n xu t, phòng Marketing, phòng cung ng,.. s xây d ng d toán
cho b ph n mình.
D tốn chi phí kinh doanh chi m kh i lư ng cơng vi c khơng nh trong d
tốn t ng th DN, nó giúp DN s d ng chi phí m t cách có hi u qu ; ch ñ ng huy
ñ ng các ngu n l c ñ bù đ p chi phí, ki m tra, ki m sốt q trình th c hi n và
đánh giá hi u qu s d ng chi phí.


20

D toán
tiêu th

D toán d
tr thành
ph m

D toán
s n xu t

D tốn
CPNVL
TT

D tốn
CPNC TT

D
tốn
ho t
đ ng

D tốn
CPSXC

D tốn
giá thành
s n xu t

D toán
CPBH

D toán
giá v n
hàng bán

D toán
CPQLDN

D toán báo
cáo k t qu
KD
D toán

v n

D toán
v n b ng
ti n

D tốn chi phí
tài chính

D tốn b ng
cân đ i k
tốn

D tốn báo
cáo lưu chuy n
ti n t

D
tốn
tài
chính

Sơ đ 1.2. Trình t xây d ng d toán ngân sách
D toán chi phí kinh doanh trong DN bao g m d tốn chi phí nguyên v t li u
tr c ti p, d tốn chi phí nhân cơng tr c ti p, d tốn chi phí s n xu t chung, d
tốn chi phí bán hàng, d tốn chi phí qu n lý DN.
* D tốn chi phí ngun v t li u tr c ti p
D tốn chi phí ngun v t li u tr c ti p ph n ánh t t c các chi phí nguyên
v t li u tr c ti p c n thi t ñ ñáp ng yêu c u s n xu t, d a trên d toán kh i lư ng
s n ph m s n xu t. D tốn chi phí ngun v t li u tr c ti p ph thu c vào các nhân

t sau:
- ð nh m c tiêu hao nguyên v t li u ñ s n xu t m t ñơn v s n ph m, ñ nh
m c nguyên v t li u s d ng ñư c xác ñ nh trên cơ s m i quan h ñ u ra- ñ u vào


21

(m i quan h thu n túy v m t k thu t gi a nguyên v t li u tr c ti p và s n ph m
ñ u ra). M i quan h này thư ng do b ph n thi t k k thu t xác ñ nh, ho c căn c
vào m c tiêu hao nguyên v t tr c ti p tính trung bình cho m t ñơn v s n ph m c a
nh ng kỳ trư c mà quá trình s n xu t đ t m c hi u năng bình thư ng;
- ðơn giá xu t nguyên v t li u: ñơn giá nguyên v t li u ph thu c vào đơn giá
mua và các chi phí thu mua. Trong trư ng h p xu t t kho, đ có th phù h p v i
th c t và làm cơ s cho vi c ki m tra, ki m sốt khi d tốn đơn giá này c n quan
tâm ñ n phương pháp tính giá hàng t n kho DN áp d ng (LIFO, FIFO, th c t đích
danh, bình qn gia quy n);
- M c đ d tr nguyên v t li u tr c ti p vào cu i kỳ d tốn đư c tính trên
cơ s lý thuy t qu n tr t n kho.
D toán chi phí nguyên v t li u tr c ti p đư c xác đ nh theo cơng th c 1.1
D tốn chi phí

S lư ng s n

ngun v t li u

= ph m s n xu t x

hao nguyên

tr c ti p

theo d toán

v t li u

ðơn giá

ð nh m c tiêu
x

xu t

(1.1)

nguyên
v t li u

* D toán chi phí nhân cơng tr c ti p
D tốn chi phí nhân công tr c ti p là vi c d ki n t ng s lư ng th i gian
c n thi t đ hồn thành kh i lư ng s n ph m s n xu t và ñơn giá th i gian lao ñ ng
tr c ti p (đơn giá ti n cơng). Khi l p d tốn chi phí nhân cơng tr c ti p ph i quan
tâm đ n quy mơ lao đ ng, trình đ tay ngh . D tốn chi phí nhân cơng tr c ti p
nh m duy trì l c lư ng lao ñ ng v a ñ ñáp ng nhu c u trong ho t ñ ng s n xu t,
tránh tình tr ng dư th a lãnh phí lao đ ng. D tốn lao đ ng là cơ s đ cho các nhà
qu n tr DN l p k ho ch tuy n d ng, s d ng và ñào t o trong quá trình s n xu t;
làm cơ s cho vi c phân tích nh hư ng chi phí nhân cơng tr c ti p trong giá thành
s n ph m,...
D tốn chi phí nhân cơng tr c ti p ph thu c vào các nhân t sau: