Đề tài nghiên cứu khoa học của người học cơ sở khoa học xây dựng chương trình đào tạo chất lượng cao trình độ đại học tại trường đại học nội vụ hà nội

BỘ NỘI VỤ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI

VŨ NGỌC HOA

CƠ SỞ KHOA HỌC XÂY DỰNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
CHẤT LƢỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC
TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI
Mã số: ĐTCT.2020.113

Hà Nội, 2020


BỘ NỘI VỤ
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI

VŨ NGỌC HOA

CƠ SỞ KHOA HỌC XÂY DỰNG
CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
CHẤT LƢỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC
TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI
Mã số: ĐTCT.2020.113

Hà Nội, 2020

2


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chất lƣợng cao

CLC

Chƣơng trình đào tạo

CTĐT

Nghiên cứu khoa học

NCKH

3


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................................................……….6
2.Tình hình nghiên cứu ................................................................................................................................7
3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………… .................. 10
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 11
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................................................................... 11
6. Giả thuyết khoa học............................................................................................................................... 12
7. Đóng góp của đề tài............................................................................................................................... 12
8. Bố cục của đề tài..................................................................................................................................... 12
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN, PHÁP LÍ VỀ CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO
VÀ XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CHẤT LƢỢNG CAO
TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC .................................................................................................................. .13
1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... .13
1.2 . Đặc điểm của chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học ..... .14

1.3. Tiêu chí của chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học ………………...17
1.4. Mơ hình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học………………..………26
1.5. Quy trình xây dựng chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học……………27
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CHẤT
LƢỢNG CAO TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC CỦA VIỆT NAM…………………….……42
2.1. Chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao ở một số trƣờng đại học Việt Nam...……..…....42
2.2. Tiềm lực đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học của Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội .. ..58
2.3. Nhu cầu của xã hội đối với chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học ……74
Chƣơng 3. XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO CHẤT LƢỢNG CAO
TRÌNH ĐỘ ĐẠI HỌC TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI……………...79
3.1. Nguyên tắc xây dựng chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học
tại Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội…………………………………………..79
3.2. Xây dựng nội dung chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học…………...83
3.3. Lộ trình xây dựng chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học tại
Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội giai đoạn 2020-2030 …………………….…93
3.4. Giải pháp phát triển các điều kiện để triển khai chƣơng trình đào tạo chất
lƣợng cao trình độ đại học tại Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội………………96

4


3.5. Mơ hình đào tạo chất lƣợng cao trình độ đại học tại Trƣờng Đại học Nội vụ
Hà Nội.............................................................................................................103
KẾT LUẬN................................................................................................................................. …….115
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................................117
PHỤ LỤC…………………………………………………………………..120

5

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Xây dựng và phát triển các chƣơng trình đào tạo chất lƣợng cao (CTĐT
CLC) đƣợc xem là xu hƣớng tất yếu trong đào tạo đại học hiện nay ở Việt Nam
nhằm nâng cao chất lƣợng đào tạo, rút ngắn khoảng cách giữa nhà trƣờng và thị
trƣờng lao động, đồng thời tạo cơ sở vững chắc để các trƣờng đại học có thể tự
chủ trong bối cảnh mới. Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa quốc tế,
nguồn nhân lực chất lƣợng cao có vai trò quyết định, phát triển nguồn nhân lực
chất lƣợng cao là gia tăng giá trị cho con ngƣời cả về vật chất, tinh thần, trí tuệ,
kỹ năng, để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội mà Nghị quyết Đại hội
lần thứ XII của Đảng đã đặt ra “Thực hiện đồng bộ các cơ chế, chính sách, giải
pháp phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lƣợng cao đáp ứng yêu
cầu phát triển kinh tế - xã hội”.
Từ năm 2012, Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội bắt đầu đào tạo trình độ
đại học nhằm cung cấp nguồn nhân lực cho ngành Nội vụ, nền công vụ và xã
hội. Bên cạnh CTĐT đại trà, Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội hƣớng đến đào tạo
CLC một số ngành nhằm nhằm đào tạo nguồn nhân lực có tính cạnh tranh cao
đáp ứng nhu cầu của thị trƣờng lao động trong thời kỳ hội nhập kinh tế khu vực
và thế giới. Việc đào tạo CLC trình độ đại học là cần thiết đối với sự phát triển
bền vững của Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội Trong đào tạo trình độ đại học
nói chung và đào tạo CLC nói riêng, chƣơng trình là một trong những yếu tố
quan trọng tạo nên chất lƣợng của sản phẩm đào tạo. Song, làm thế nào để có
đƣợc các CTĐT thực sự có chất lƣợng cao, có sự khác biệt so với CTĐT đại
trà? Chuẩn đầu ra của CTĐT CLC cần phải đạt đƣợc chuẩn mực nhƣ thế nào?
Cấu trúc, nội dung kiến thức của CTĐT cũng nhƣ những kỹ năng cần đƣợc
trang bị cho sinh viên trong suốt quá trình đào tạo là gì? Làm thế nào để lựa
chọn đúng học phần cũng nhƣ phƣơng pháp giảng dạy để sinh viên đạt chuẩn
đầu ra của CTĐT ?... là những câu hỏi mà các cơ sở giáo dục đại học phải trả
lời để có thể xây dựng đƣợc các CTĐT CLC theo đúng nghĩa.
6

Để có thể tổ chức xây dựng CTĐT CLC trình độ đại học, rất cần có một
cơ sở khoa học vững chắc, phù hợp với quy định của pháp luật, đồng thời phù
hợp với điều kiện thực tế của Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội, cần thiết phải
nghiên cứu cơ sở lí luận, pháp lí về CTĐT CLC; nghiên cứu tiềm lực đào tạo
CLC của Trƣờng, trên cơ sở đó đề xuất ngun tắc, quy trình, lộ trình xây dựng
CTĐT CLC; mơ hình đào tạo CLC, giải pháp phát triển các điều kiện để triển
khai CTĐT CLC trong giai đoạn 2020-2030 tại Trƣờng. Do đó, rất cần thiết
phải nghiên cứu cơ sở khoa học xây dựng CTĐT CLC trình độ đại học tại
Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội.
2. Tình hình nghiên cứu
Có nhiều cơng trình nghiên cứu về phát triển CTĐT. Tuy nhiên, do đề tài
tập trung hƣớng đến việc xây dựng CTĐT theo cách tiếp cận năng lực theo tinh
thần của Kế hoạch hành động của ngành giáo dục năm 2017 [9]: “… các cơ sở
giáo dục đại học đổi mới mục tiêu, CTĐT, đổi mới phƣơng pháp giảng dạy từ
cung cấp kiến thức sang hỗ trợ phát triển năng lực và phẩm chất, kỹ năng của
ngƣời học; đổi mới cách tiếp cận xây dựng CTĐT đại học dựa trên kinh nghiệm
của các CTĐT tiên tiến (POHE, CDIO)” và với Chiến lƣợc phát triển Trƣờng
Đại học Nội vụ Hà Nội xác định sứ mệnh của trƣờng là mở ra cơ hội học tập
cho mọi ngƣời với nhiều hình thức đào tạo, đa ngành, đa trình độ theo định
hƣớng ứng dụng, đáp ứng yêu cầu của nguồn nhân lực của ngành nội vụ, nền
công vụ trong công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nƣớc và hội nhập quốc tế [20]
nên trong đề tài này, chúng tôi khái quát một số cơng trình về phát triển CTĐT
đặc biệt là các cơng trình nghiên cứu về phát triển chƣơng trình theo cách tiếp
cận năng lực trong đào tạo theo định hƣớng ứng dụng.
Yvonne Osborne đã phân tích sự cần thiết của chƣơng trình giảng dạy
phải dựa trên năng lực: Chƣơng trình giảng dạy dựa trên năng lực đƣa ra
phƣơng pháp tiếp cận lấy ngƣời học làm trung tâm cho sự phát triển và đánh
giá việc dạy và học mà trong đó các học viên phải đối mặt với tình huống làm

việc thực tế chuyên nghiệp để chuẩn bị cho họ ở mức độ sơ cấp trong thực
7


hành. Các chiến lƣợc dạy và học thể hiện phƣơng pháp học tập có liên quan đến
tình huống làm việc nhằm hỗ trợ cho học viên có thể đáp ứng các yêu cầu
chuyên môn về hành nghề của họ. Do đó, các học viên sau khi tốt nghiệp sẽ
phát triển năng lực của mình để có thể đáp ứng lại và dự đốn khả năng phát
triển cơng việc của họ trong tƣơng lai. Tác giả cũng chỉ ra những thách thức
của việc phát triển chƣơng trình giảng dạy dựa trên năng lực nhƣ: Việc kiểm
soát học tập dựa vào ngƣời thiết kế chƣơng trình giảng dạy, những ngƣời này
có thể là các đại diện đến từ các trƣờng đại học, hệ thống chăm sóc y tế, cơ
quan quản lý và các chuyên gia điều dƣỡng. Thách thức chủ yếu cho những
ngƣời xây dựng chƣơng trình giảng dạy là đồng ý thay đổi từ một chƣơng trình
giảng dạy cơ bản, tập trung vào nội dung theo truyền thống thành chƣơng trình
giảng dạy dựa trên năng lực tập trung vào việc học tập và kết quả học tập của
học viên. Những ngƣời thiết kế chƣơng trình giảng dạy sẽ đƣợc yêu cầu thay
đổi từ cách giảng dạy hƣớng theo nội dung thành phát triển các q trình học
tập, theo đó việc suy nghĩ và hành động có thể đƣợc đo lƣờng và phản ánh
đƣợc các tiêu chuẩn chuyên môn thông qua sự tƣơng tác tích cực giữa ngƣời
dạy và ngƣời học. [23, tr.8]
Trần Khánh Đức trong Chuẩn đầu ra và phát triển CTĐT theo năng lực
ở bậc đại học [4] trình bày định hƣớng phát triển CTĐT theo năng lực: Phát
triển CTĐT cần xuất phát từ thực tế nghề nghiệp và các yếu tố liên quan đến
hoạt động nghề nghiệp; phát triển CTĐT theo định hƣớng các mục tiêu học tập
cụ thể để hình thành các năng lực chun mơn; phát triển các CTĐT mở, tạo
điều kiện thƣờng xuyên cập nhật tri thức, kĩ năng mới; chú trọng yêu cầu phát
triển năng lực hành nghề, giảm bớt các tri thức hàn lâm, tăng cƣờng năng lực
hành động và thích ứng nhanh với những biến đổi của thị trƣờng lao động.
Trần Hữu Hoan trong Phát triển chƣơng trình giáo dục đề cập đến cơ sở

khoa học và thực tiễn của việc xây dựng chƣơng trình giáo dục bao gồm: Cơ sở
triết học, cơ sở về lịch sử, cơ sở tâm lý học, cơ sở lý luận dạy học hiện đại và
cơ sở xã hội. Theo tác giả cơ sở triết học đƣợc cho là kiến thức trọng tâm cho
8


việc thiết kế xây dựng chƣơng trình giáo dục vì cơ sở triết học phản ánh ý
tƣởng, trƣờng phái riêng của các nhà thiết kế chƣơng trình giáo dục và ảnh
hƣởng trực tiếp đến mục đích, mục tiêu cụ thể và nội dung cũng nhƣ cách thức
tổ chức các hoạt động của chƣơng trình giáo dục [6, tr.20]. Triết lý giáo dục
giúp các nhà xây dựng chƣơng trình xác định rõ mục đích trong giáo dục; mục
tiêu giảng dạy và các hoạt động trong nhà trƣờng; vai trò của cá nhân trong
trƣờng trong hoạt động giáo dục, mối quan hệ giữa cá nhân với hoạt động tổ
chức và triển khai chƣơng trình; việc lựa chọn các chiến lƣợc, phƣơng pháp dạy
học trong nhà trƣờng và trong lớp học [6, tr. 24].
Cơ sở xã hội của việc xây dựng chƣơng trình giáo dục là chƣơng trình
đáp ứng các nhu cầu của cá nhân ngƣời học, và nhu cầu xã hội. Các nhu cầu cá
nhân ngƣời học gồm nhu cầu về thể chất, nhu cầu tâm lý xã hội, nhu cầu đƣợc
giáo dục và nhu cầu phát triển. Còn các nhu cầu xã hội có ý nghĩa và ảnh
hƣởng đến chƣơng trình nhƣ chính trị, kinh tế, giáo dục, mơi trƣờng, văn hóa.
[6, tr. 34]
Cơ sở tâm lý học của xây dựng chƣơng trình giáo dục là chƣơng trình
phải ln đảm bảo đƣợc phần thực hành phù hợp với nhu cầu ngƣời học, tránh
lý thuyết, lý luận thuần túy. Việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức mới của ngƣời học
phải dựa trên nền của những cái đã có trong đầu của ngƣời học [6, tr. 35].
Nguyễn Vũ Bích Hiền [5] trong bài báo “Các xu hƣớng phát triển CTĐT
theo quan điểm lấy ngƣời học làm trung tâm” nghiên cứu các xu hƣớng phát
triển CTĐT theo quan điểm lấy ngƣời học làm trung tâm. Trên cơ sở làm rõ
khái niệm phát triển CTĐT và quan điểm lấy ngƣời học làm trung tâm, nghiên
cứu nêu lên ba xu hƣớng phát triển chƣơng trình là: thiết kế chƣơng trình theo

chuẩn đầu ra và đào tạo theo năng lực thực hiện, kêu gọi sự tham gia của nhiều
bên liên quan (những ngƣời có mối quan tâm và đƣợc hƣởng lợi ích trực tiếp
hay gián tiếp từ chƣơng trình) trong phát triển chƣơng trình nhằm đáp ứng
đƣợc nhu cầu đa dạng của ngƣời học, đào tạo theo học chế tín chỉ đƣợc coi là
một ví dụ của việc xây dựng và tổ chức thực hiện chƣơng trình theo quan điểm
9


lấy ngƣời học làm trung tâm. Đó là cách phát triển chƣơng trình giúp ngƣời học
đƣợc chủ động và đƣợc quyền quyết định nhiều hơn cho hoạt động học tập của
chính mình.
Phát triển CTĐT đại học định hƣớng nghề nghiệp ứng dụng (POHE) Tài liệu cơ bản của Dự án phát triển giáo dục đại học theo định hƣớng nghề
nghiệp ứng dụng ở Việt Nam giai đoạn 2 do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì đã
trình bày các đặc trƣng cơ bản của đào tạo theo cách tiếp cận POHE là CTĐT
mở và dựa vào năng lực, xác định phẩm chất nghề nghiệp của sinh viên rõ ràng,
có sự tham gia của thị trƣờng lao động vào quá trình đào tạo POHE, đánh giá
kết quả ngƣời học dựa vào năng lực [1, tr.58-64]. Bên cạnh đó tài liệu này cũng
trình bày chi tiết chu trình phát triển CTĐT POHE với các bƣớc: Phân tích nhu
cầu của thị trƣờng lao động; xác đinh mục tiêu đào tạo, xây dựng hồ sơ nghề
nghiệp, hồ sơ năng lực, chuẩn đầu ra; phân tích hiện trạng của Trƣờng; xây
dựng nội dung học tập, chủ đề học tập, sắp xếp hệ thống modun/học phần trong
CTĐT; lựa chọn phƣơng pháp giáo dục; tổ chức quá trình dạy học; phát triển
hỗ trợ học tập; xây dựng quy tắc đánh giá kết quả học tập; thực hiện và cải tiến
CTĐT; phát triển chiến lƣợc đánh giá CTĐT thích hợp [1, tr.71].
Những cơng trình nghiên cứu về xây dựng, phát triển chƣơng trình đã
bàn về cơ sở xây dựng CTĐT, xu hƣớng, sự cần thiết xây dựng chƣơng trình
theo cách tiếp cận năng lực; quy trình xây dựng CTĐT. Trong đề tài này, chúng
tôi kế thừa kết quả nghiên cứu của những cơng trình trên để đi sâu nghiên cứu
về cơ sở khoa học xây dựng CTĐT CLC trình độ đại học tại Trƣờng Đại học
Nội vụ Hà Nội.

3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu: Đề tài Cơ sở khoa học xây dựng CTĐT CLC
trình độ đại học tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội nhằm xác lập cơ sở lí
luận, pháp lí và thực tiễn của việc xây dựng CTĐT CLC trình độ đại học tại
Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội; từ đó đề xuất quy trình, giải pháp xây dựng
CTĐT CLC tại Trƣờng Đại học Nội vụ Hà Nội.
10