chuong 3 5411

Chương 3: ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ Ở TUỔI 
VƯỜN TRẺ VÀ TUỔI MẪU GIÁO

Subtitle


Mục đích và nhiệm vụ của chương

A.

Mục đích

­  Tìm hiểu đặc điểm tâm lý, quy luật của sự phát triển tâm lý ở 
trẻ từ 0­ 6 tuổi
-.

Những hoạt động chủ đạo của trẻ ở các giai đoạn đó

-.

Các yếu tố tác động lên sự phát triển tâm lý của trẻ

B. Nhiệm vụ
  ­ Tìm hiểu những quy luật phát triển tâm lý ở trẻ 0­6 tuổi


-

-

-

Hiểu được hình thái vận động đặc trưng của con người
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý lứa tuổi 
vườn trẻ và mẫu giáo
Giải thích được vì sao có hiện tượng khủng hoảng ở 
trẻ lên 3


Cấu trúc
•

I. Những quy luật phát triển tâm lý của trẻ em.

•

II. Lứa tuổi vườn trẻ

•

III. Lứa tuổi mẫu giáo


I. Những quy luật phát triển tâm lý ở trẻ 

1.

-.

Ảnh hưởng của nền văn hóa đối với sự phát triển của 
trẻ em.

Sự phát triển như là q trình trẻ em lĩnh hội kinh 
nghiệm lồi người trong nền văn hóa

     Tâm lý con người, động vật ln biến đổi tuy nhiên về 
tính chất và nội dung trong q trình biến đổi khác 
nhau về chất


Cơ chế chủ yếu của tâm lý động vật

Đặc điểm của các chức năng tâm lý 
người

­ Truyền kinh nghiệm bằng con 
đường di truyền sinh học

Lĩnh hội những kinh nghiệm xã hội 
­lịch sử được lồi người giữ lại trong 
nền văn hóa

­ Sự thích nghi cá thể đối với mơi 
trường bên ngồi nhờ kinh nghiệm 


­ Vai trị của nền văn hóa đối với sự phát triển tâm lý của trẻ

                         là chủ nhân sáng tạo ra nền văn hóa
•

Con người                                                                  Nền văn hóa

                        bồi dưỡng tâm hồn, tơi luyện nhân cách       
      


•

Trẻ mới sinh ra chưa sáng tạo ra thế giới văn hóa. Song nền văn hóa xã hội 
là nguồn gốc của sự phát triển tâm lý trẻ

VD: Một đứa trẻ sinh ra khơng được sống trong xã hội lồi người thì khơng 
thể trở thành người


­ Đối với trẻ em thì văn hóa gia đình có một vai trị đặc biệt 

•

Là một mơi trường an tồn

•

Là một mơi trường phong phú

•

Gia đình chăm sóc trẻ em bằng tình u thương ruột thịt

•

Người lớn trong gia đình dạy trẻ bằng giao tiếp trực tiếp và thường xun

•

Gia đình chăm sóc, dạy dỗ trẻ khơng đồng loạt mà riêng lẻ

•

Việc ni và dạy kết hợp một cách tự nhiên khéo léo, mang đượm màu sắc 
nghệ thuật


2. Ảnh hưởng của hoạt động đối với sự phát triển của trẻ em
(Cấu trúc hoạt động cá nhân theo A.N. Leonchiev)

Hoạt động

Động cơ

Hành động

Mục đích

Thao tác

Phương tiện


­ Tính chất của hoạt động quy định tính chất của sự phát triển tâm 
lý

•

Nhân cách được tạo ra bởi hồn cảnh khác nhau thơng qua hoạt động của 
cá nhân 

“Con người tạo ra hồn cảnh đến mức nào thì hồn cảnh cũng tạo ra con 
người đến mức ấy” (C. Mác)


­ Hoạt động chủ đạo

•

•

•

Là hoạt động có đối tượng mới mẻ (những cấu tạo  mới trong tâm lý­ tạo 
ra sự phát triển)
Là hoạt động có khả năng chi phối tồn bộ đời sống tâm lý của trẻ.
Là hoạt động có khả năng chi phối các hoạt động khác cùng diễn ra đồng 
thời và tạo ra những nét  đặc trưng trong tâm lý của trẻ ở mỗi giai đoạn 
phát triển

VD: tuổi vườn trẻ thì hoạt động với đồ vật là hoạt động chủ đạo


3. Ảnh hưởng của điều kiện sinh học đối với sự phát triển tâm lý của trẻ

•

•

è

Di truyền: những cấu tạo giải phẫu sinh lý và những đặc điểm của cơ thể: 
 tiếng nói, dáng đi, đi bằng hai chân, tư duy, khả năng tiếp nhận kinh 
nghiệm và hành vi của con người
Bẩm sinh: đặc điểm bẩm sinh thường hình thành trong q trình phát triển 
của bào thai. Do vậy người mẹ phải làm sao cho con được tốt nhất
Vai trị của điều kiện sinh học đối với sự phát triển tâm lý của trẻ cực kỳ 
quan trọng và phức tạp chỉ riêng con người mới có


VD: Nhà TLH động vật N.N. Ladughina đã thí nghiệm ni dạy một con khỉ 
như đối với người nhưng khơng thể trở thành người bởi khơng có bộ não 
người


4. Ảnh hưởng của giáo dục đối với sự phát triển tâm lý của trẻ 

•

•

Giáo dục ln đi trước sự phát triển
Giáo dục giữ vai trị chủ đạo trong sự hình thành và phát triển tâm lý của 
trẻ

•

Giáo dục định hướng phát triển tâm lý của trẻ 

•

Giáo dục có thể hình thành và thay đổi những phẩm chất tâm lý cần thiết

•

Giáo dục có thể thay đổi điều kiện bẩm sinh của trẻ, thay đổi yếu tố di 
truyền khơng có lợi cho sự phát triển như các dị tật (bằng phương pháp 
luyện tập) và phát triển những mầm mống năng khiếu đặc biệt của trẻ


5. Tính khơng đồng đều của sự phát triển

•

Khơng đồng đều trong tiến trình phát triển của mỗi cá thể

•

Sự phát triển khơng đồng đều giữa trẻ này với trẻ khác


II. Sự phát triển tâm lý và những tác động của tuổi 
vườn trẻ
1.

Trẻ sơ sinh

-.

Vai trị của những phản xạ khơng điều kiện

-.

Tình trạng bất phân­ cảm giác chưa phân định

      Theo nhà TLH Mỹ N.Spitz: trẻ sơ sinh trong tình trạng bất phân khi cảm 
nhận mọi vật (vd: vú mẹ bé tưởng như là của bản thân mình)
      Theo Von Senden: Trẻ sơ sinh chưa có tri giác vì tri giác là cả một q 
trình luyện tập. (VD: ơng theo dõi 63 em bé mù bẩm sinh sau khi mổ 
mắt…)


-

-

Trẻ cũng có nhu cầu tiếp nhận các ấn tượng từ thế giới bên ngồi (nhìn 
theo vật di chuyển, nghe lời ru để ngủ, nhìn mặt người lớn…)
Nhu cầu gắn bó với người khác đặc biệt quan trọng trong sự phát triển tâm 
lý của trẻ.


2. Trẻ hài nhi (2­ 15 tháng)
-

-

-

Giao tiếp xúc cảm trực tiếp với người lớn là hoạt động chủ đạo của trẻ 
hài nhi
Sự phát triển vận động, hành động với đồ vật và định hướng vào mơi 
trường xung quanh
Hình thành những tiền đề của sự lĩnh hội ngơn ngữ


3. Trẻ ấu nhi (15­ 36 tháng)
-

Hoạt động với đồ vật là hoạt động chủ đạo của trẻ ấu nhi

-

Các loại hành động với đồ vật của trẻ ấu nhi

+ hành động cơng cụ 
+ hành động thiết lập các mối tương quan (xếp các khối gỗ, lắp ráp)
-

Đi theo tư thế thẳng đứng­ hình thái vận động đặc trưng của con người


è

Sự phát triển tâm lý của trẻ dưới ảnh hưởng của hoạt động với đồ vật

-

Sự phát triển ngơn ngữ

+ nghe hiểu lời nói
+ hình thành ngơn ngữ tích cực (nói)
-

Sự phát triển trí tuệ

+ Sự phát triển tri giác
+ Sự phát triển tư duy
­ Nguyện vọng độc lập và khủng hoảng tuổi lên 3


? So sánh hành động đồ vật của trẻ ấu nhi với hành động 
đồ vật thấy ở con khỉ
? Nguyện vọng độc lập và khủng hoảng của tuổi lên 3


III. Các dạng hoạt động của trẻ mẫu giáo

1.

-.

-.

-.

Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo
Đặc điểm của hoạt động vui chơi (chủ yếu là trị chơi đóng vai theo chủ 
đề)
Cấu trúc của trị chơi đóng vai theo chủ đề (chủ đề, vai chơi, mối quan hệ 
qua lại của trẻ trong trị chơi, đồ chơi và hồn cảnh chơi)
Vai trị của trị chơi trong sự phát triển tâm lý


2. Hồn thiện các cấu trúc tâm lý người
-

Sử dụng thành thạo tiếng mẹ đẻ trong sinh hoạt hành ngày

-

Ý thức bản ngã và tính chủ định trong hoạt động tâm lý

-

Xuất hiện kiểu tư duy trực quan hình tượng, tư duy trực quan sơ đồ.

3. Bước ngoặt của trẻ 6 tuổi
-

Bước ngoặt 6 tuổi

-

Chuẩn bị sẵn sàng về mặt tâm lý cho trẻ đến trường