SKKN Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần Công dân với kinh tế GDCD lớp 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT LÊ VIẾT THUẬT
_________________________________________

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TÌM HIỂU VÀ THAM GIA CÁC
HOẠT ĐỘNG KINH TẾ - XÃ HỘI CHO HỌC SINH
THÔNG QUA DẠY HỌC THEO PHƯƠNG PHÁP DỰ ÁN TRONG
PHẦN “CÔNG DÂN VỚI KINH TẾ” GIÁO DỤC CƠNG DÂN LỚP 11
LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CƠNG DÂN

Nhóm tác giả:
1. Lê Thị Thu Hà – Trường THPT Lê Viết Thuật – TP Vinh
2. Nguyễn Thị Hương – Trường THPT DT Nội trú tỉnh Nghệ An
3. Hoàng Thị Kim Liên – Trường THPT Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc

Năm học 2021- 2022

1


MỤC LỤC
PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................3
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................3
2. Mục đích của đề tài ...............................................................................................4
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài ...............................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .........................................................................5
PHẦN 2: NỘI DUNG ...............................................................................................5
1. Những vấn đề chung về lý luận dạy học phát triển năng lực ................................5
1.1. Một số khái niệm ............................................................................................5

1.1.1. Năng lực ..................................................................................................5
1.1.2. Phát triển năng lực...................................................................................6
1.1.3. Định hướng phát triển năng lực...............................................................6
1.1.4. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực .........................................6
1.1.5. Dạy học theo phương pháp Dự án...........................................................7
1.2. Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội .......................7
1.3. Cơ sở khoa học và nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực ....8
1.3.1. Cơ sở khoa học ........................................................................................8
1.3.2. Nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực.......................9
1.4. Vai trò của phương pháp dạy học theo Dự án trong phần “Công dân với
kinh tế” lớp 11 trong việc phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động
kinh tế xã hội cho học sinh ..................................................................................10
2. Cơ sở thực tiễn phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã
hội cho học sinh thông qua dạy học theo Dự án......................................................12
2.1. Yêu cầu phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã
hội cho học sinh hiện nay. ...................................................................................12
2.2. Thực trạng dạy học theo phương pháp Dự án để phát triển năng lực tìm hiểu
và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội ở các trường THPT hiện nay ...........13
3. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học
sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công dân với kinh
tế” ............................................................................................................................16
3.1. Lựa chọn các chủ đề kinh tế phù hợp để xây dựng Dự án nhằm phát triển
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội cho học sinh........16
3.2. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
thông qua thực hiện các Dự án trải nghiệm thực tế.............................................18
3.3. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
thông qua thực hiện các Dự án nghiên cứu thơng tin, tình huống.......................29
PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................................36
1. Kết luận ...............................................................................................................36
2. Kiến nghị .............................................................................................................37

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................43

2


PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ
nền giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng
việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của người
học. Định hướng quan trọng trong đổi mới PPDH nói chung và đổi mới PPDH ở
THPT nói riêng là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực
hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu
hướng tất yếu trong cải cách PPDH ở mỗi nhà trường.
Giáo dục cơng dân giữ vai trị chủ đạo trong việc giúp học sinh hình thành,
phát triển ý thức và hành vi của người công dân. Thông qua các bài học về lối
sống, đạo đức, pháp luật, kinh tế, mơn Giáo dục cơng dân góp phần bồi dưỡng cho
học sinh những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi của người cơng dân, đặc biệt
là tình cảm, niềm tin, nhận thức, cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức và
quy định của pháp luật, có kĩ năng sống và bản lĩnh để học tập, làm việc và sẵn
sàng thực hiện trách nhiệm công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và
hội nhập quốc tế.
Trong môn Giáo dục công dân 11 THPT với hai phần cơ bản là “Công dân
với kinh tế” và “Cơng dân với các vấn đề về chính trị - xã hội”, việc giáo viên áp
dụng các phương pháp dạy học tích cực, đặc biệt là phương pháp Dự án rất thuận
lợi. Thơng qua đó hình thành cho học sinh những phẩm chất và phát triển các năng
lực cốt lõi và năng lực đặc thù phù hợp với yêu cầu của bộ môn. Đặc biệt, việc
phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội trong phần
“Công dân với kinh tế” là rõ nét. Qua các dự án người giáo viên đã giúp cho học
sinh là giúp học sinh có kiến thức phổ thông, cơ bản về kinh tế, xã hội; vận dụng

được các kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lí các hiện tượng, vấn đề, tình
huống trong thực tiễn cuộc sống; có khả năng tham gia các hoạt động phù hợp với
lứa tuổi để thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã
hội và trong các hoạt động kinh tế.
Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy, dạy học theo phương pháp Dự án địi hỏi
người giáo viên phải hướng dẫn và ln theo sát q trình thực hiện của học sinh,
cịn học sinh phải thực sự tham gia vào dự án mới đem lại hiệu quả. Vì vậy, nhiều
giáo viên ngại thực hiện, khơng khuyến khích được học sinh; học sinh chưa có ý
thức cao trong việc tìm hiểu các kiến thức của môn học, làm cho hoạt động dạy và
học không mang lại hiệu quả, chưa thể hiện được hết nội dung mà mình muốn
truyền tải, các em ngại tham gia vào các hoạt động kinh tế, xã hội trong thực tế.
3


Thấy rõ những yêu cầu, cũng như những tồn tại trong thực, với mục đích
hình thành cho học sinh thói quen tìm hiểu kiến thức kinh tế, xã hội và đời sống,
hình thành cho các em cách ứng xử phù hợp và vận dụng thành thạo những kiến
thức ấy để giải quyết các vấn đề thực tiễn và qua quá trình áp dụng tại các trường
THPT Lê Viết Thuật, THPT Dân tộc Nội trú tỉnh, THPT Nguyễn Duy Trinh –
Nghi Lộc, chúng tôi đã mạnh dạn nghiên cứu và thử nghiệm đề tài: “Phát triển
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh thông qua
dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Cơng dân với kinh tế”GDCD lớp
11”.
2. Mục đích của đề tài
Hình thành và phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế
xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công
dân với kinh tế” GDCD lớp 11.
3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài
- Tính mới: Đề tài được áp dụng thực hiện tại 3 trường THPT Lê Viết Thuật,
Trường THPT DTNT Tỉnh, Trường THPT Nguyễn Duy Trinh và các trường THPT

trên địa bàn thành phố Vinh. Đề tài đã khai thác, trang bị cho học sinh những
phương pháp, kỹ năng có tính hệ thống trong việc tìm hiểu và tham gia các hoạt
động kinh tế xã hội .
- Kết quả đạt được: Đề tài đã góp phần nâng cao khả năng tính tích cực, chủ
động độc lập sáng tạo, tự giác trong quá trình học tập của học sinh. Phát triển được
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
- Thực nghiệm tại trường THPT Lê Viết Thuật – TP Vinh;
- Trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh Nghệ An;
- Trường THPT Nguyễn Duy Trinh – Nghi Lộc.
4.2. Thời gian nghiên cứu
- Từ năm học 2020 - 2021; 2021 - 2022 đến nay.

4


PHẦN 2: NỘI DUNG
1. Những vấn đề chung về lý luận dạy học phát triển năng lực
1.1. Một số khái niệm
1.1.1. Năng lực
Về nguồn gốc, khái niệm năng lực (Tiếng Anh: Competency) bắt nguồn từ
tiếng La tinh “competencia”. Trên thế giới và tại Việt Nam, có rất nhiều các quan
điểm về năng lực. Nhưng tựu chung lại, năng lực có thể được hiểu một cách đơn
giản là khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, gắn với một loại hoạt động cụ thể nào
đó. Năng lực là một yếu tố cơ bản của nhân cách nên mang dấu ấn cá nhân, thể
hiện tính chủ quan trong hành động và được hình thành theo quy luật hình thành và
phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng
vai trị quyết định. Năng lực ở mỗi con người có được nhờ vào sự kiên trì học tập,
rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn.

1.1.2. Phát triển năng lực
Là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, phát triển nhân
cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng vai trị quyết
định. Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân
trong hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công hoạt động
trong bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và phát
triển các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… Phát triển các
năng lực chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh.
1.1.3. Định hướng phát triển năng lực
Định hướng phát triển năng lực là đảm bảo hướng tới phát triển năng lực
người học thông qua nội dung giáo dục với những kỹ năng, kiến thức cơ bản, hiện
đại và thiết thực; giáo dục hài hòa đức, trí, thể, mỹ ; chú trọng vào việc thực hành,
vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã được trang bị trong quá trình học tập để giải
quyết các vấn đề trong học tập và đời sống hàng ngày; tích hợp cao ở các lớp học
dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên. Thơng qua hình thức tổ chức giáo dục và
các phương pháp giáo dục, phát huy tiềm năng và tính chủ động của mỗi học sinh.
Đồng thời có những phương pháp đánh giá phù hợp giá phù hợp với mục tiêu giáo
dục đặt ra. Định hướng nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của từng đối tượng
học sinh khác nhau, dựa trên các đặc điểm tâm - sinh lí, nhu cầu, khả năng, hứng
thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của từng học sinh. Giúp học sinh phát
triển khả năng huy động tổng hợp các kỹ năng, kiến thức... thuộc nhiều lĩnh vực
khác nhau để giải quyết một cách hiệu quả nhất các vấn đề xảy ra trong học tập và
5


đời sống hàng ngày, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức và rèn
luyện kỹ năng sống.
1.1.4. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học theo hướng phát triển năng lực là mơ hình dạy học hướng tới mục
tiêu phát triển tối đa phẩm chất và năng lực của người học thông qua cách thức tổ

chức các hoạt động học tập độc lập, tích cực, sáng tạo của học sinh dưới sự tổ
chức, hướng dẫn và hỗ trợ hợp lý của giáo viên. Trong mô hình này, người học có
thể thể hiện sự tiến bộ bằng cách chứng minh năng lực của mình. Điều đó có nghĩa
là người học phải chứng minh mức độ nắm vững và làm chủ các kiến thức và kỹ
năng (được gọi là năng lực); huy động tổng hợp mọi nguồn lực (kinh nghiệm, kiến
thức, kĩ năng, hứng thú, niềm tin, ý chí,…) trong một mơn học hay bối cảnh nhất
định, theo tốc độ của riêng mình.
1.1.5. Dạy học theo phương pháp Dự án
Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học được các nhà sư phạm Mĩ
sử dụng từ cuối thế kỉ XIX và đến nay nó được ứng dụng rộng rãi ở các nước phát
triển như Pháp, Đan Mạch. . . Ở Việt Nam, phương pháp này cũng bắt đầu được
đưa vào dạy học thực nghiệm ở một số trường học và một số môn học nhưng chưa
phổ biến.
Với những cách tiếp cận khác nhau, các tác giả đã đưa ra nhiều cách định
nghĩa về phương pháp dạy học này song nhìn chung có thể hiểu: Dạy học theo dự
án là một phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Phương pháp này giúp
học sinh phát triển kiến thức và các kĩ năng liên quan thơng qua những nhiệm vụ
học tập mang tính mở, khuyến khích học sinh tìm tịi, hiện thực hố những kiến
thức đã học trong quá trình thực hiện dự án và tạo ra những sản phẩm của chính
mình.
Theo TS Lưu Thu Thủy - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam: Dạy học theo
dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học
tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có
thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong
tồn bộ q trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế họach, đến việc thực
hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc
nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dự án.
Chương trình của dạy học theo dự án được xây dựng dựa trên những câu hỏi
định hướng quan trọng, lồng ghép các chuẩn nội dung và tư duy bậc cao trong
những bối cảnh thực tế. Bài học thiết kế theo dự án chứa đựng nhiều kĩ thuật dạy

học khác nhau có thể lơi cuốn mọi đối tượng học sinh không phụ thuộc vào cách
6


học của họ. Các phương tiện kĩ thuật cũng được sử dụng để hỗ trợ việc dạy và học.
Với mô hình này có thể vận dụng nhiều cách đánh giá khác nhau để giúp học sinh
tạo ra những sản phẩm chất lượng và được đánh giá toàn diện.
1.2. Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
Năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội là năng lực nhận
thức các hiện tượng kinh tế xã hội và tham gia các hoạt động phục vụ cộng đồng ,
lao động sản xuất phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật và lứa tuổi.
Là năng lực đặc thù của môn Giáo dục công dân, năng lực này được xác
định là một trong ba năng lực đặc thù để hình thành các phẩm chất quan trọng của
người công dân trong thời đại mới. Với năng lực này học sinh có thể hiểu được các
kiến thức khoa học và một số vấn đề cơ bản về đường lối của Đảng, chính sách của
Nhà nước về kinh tế thịt rường định hướng xã hội chủ nghĩa; Hiến pháp, pháp luật,
hệ thống chính trị của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; quyền và nghĩa
vụ công dân; trách nhiệm của thanh niên với tư cách cơng dân; giải thích được một
cách đơn giản một số hiện tượng, vấn đề kinh tế, pháp luật và đạo đức đang diễn ra
ở Việt Nam và thế giới; Vận dụng được các kiến thức đã học để phân tích, đánh
giá, xử lí các hiện tượng, vấn đề, tình huống trong thực tiễn cuộc sống; có khả
năng tham gia thảo luận, tranh luận về một số vấn đề trong đời sống xã hội đương
đại liên quan đến đạo đức, pháp luật và kinh tế; có khả năng tham gia một số hoạt
động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân trong các lĩnh
vực của đời sống xã hội và trong các hoạt động kinh tế; bước đầu đưa ra được
quyết định hợp lí và tham gia giải quyết được một số vấn đề của cá nhân, gia đình
và cộng đồng bằng các hành vi, việc làm phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp
luật và lứa tuổi; tham gia và vận động người khác tham gia các hoạt động kinh tế –
xã hội, các hoạt động phục vụ cộng đồng, các hoạt động tuyên truyền và thực hiện
đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước phù hợp với

lứa tuổi do nhà trường, địa phương tổ chức.
1.3. Cơ sở khoa học và nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực
1.3.1. Cơ sở khoa học
Trên cơ sở nghiên cứu khoa học về các học thuyết như học thuyết kết nối,
học thuyết hành vi, học thuyêt về nhận thức…của các nhà khoa học đã cho thầy
rằng, học tập là một bản năng tự nhiên theo một trình tự đã được lập trình sẵn, nếu
người học đạt đến sự chín muồi để học điều gì đó, họ sẽ nắm bắt được phương
pháp học. Người dạy cần xây dựng môi trường học tập thoải mái, nhận biết chính
xác thời điểm tác động đến người học tham gia vào quá trình học tập thông qua tổ
chức các hoạt động phù hợp với nhu cầu, hứng thú của cá nhân.
7


Học tập là q trình kiến tạo kiến thức thơng qua sự tương tác với môi
trường. Kiến thức sẽ được hình thành qua kinh nghiệm. Người học là chủ thể của
hoạt động, tự chủ, tự xây dựng và thực hiện mục tiêu, phương pháp học tập. Người
dạy đóng vai trị là người hướng dẫn, định hướng người học khám phá kiến thức
thông qua các hoạt động học tập. Đồng thời Học tập là quá trình xây dựng mạng
lưới kết nối thơng qua các nút kiến thức có sẵn và các nút kiến thức mới. Người
học đóng vai trị chủ động trong việc thiết kế quá trình học tập, đồng thời được
cung cấp công cụ để tạo phương pháp học tập riêng. Người dạy sẽ phát triển khả
năng của người học để vận hành thơng tin.
Bên cạnh đó xác định rõ vai trò của giáo dục, Đảng và Nhà nước ta cũng đã
ban hành các Nghị quyết như: Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội
nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo:
“Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng
nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát
triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn
với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã
hội”; Nghị quyết 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về đổi mới chương

trình sách giáo khoa phổ thơng “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục
phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo
dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần
chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển
toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt
nhất tiềm năng của mỗi học sinh”; Thông tư 14/2017/TT-BGDĐT ngày 06/6/2017
của Bộ GDĐT ban hành quy định tiêu chuẩn, quy trình xây dựng, chỉnh sửa
chương trình giáo dục phổ thơng; tổ chức và hoạt động của hội đồng quốc gia thẩm
định chương trình giáo dục phổ thơng…Những văn bản đó chính là cơ sở pháp lý
cho việc dạy học theo chuyển từ dạy học theo nội dung sang dạy học theo định
hướng phát triển năng lực.
1.3.2. Nguyên tắc dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Theo GS.TS. Nguyễn Đức Chính (trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc
gia Hà Nội), dạy học phát triển năng lực và phẩm chất là hướng dẫn, hỗ trợ để mỗi
học sinh có thể khám phá và tự rèn luyện những năng lực còn tiềm ẩn, đồng thời
tích tụ ở học sinh các phẩm chất. Vì vậy, dạy học cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
Thứ nhất, lấy việc học làm gốc, người học là chủ thể của q trình dạy học.
Mỗi học sinh có đặc điểm tâm sinh lý, hồn cảnh sống, có bản sắc riêng, có hồi
bão, có tầm nhìn khác nhau, có thể học được những gì mình muốn dưới sự hướng
dẫn của giáo viên. Các môn học cũng như tổ chức thực hiện chương trình, phương
pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá phải quan tâm tới việc học của từng học sinh.
8


Người học là chủ thể, xác định mục tiêu, tự tổ chức, chỉ đạo việc học của bản thân
mới đem lại hiệu quả.
Thứ hai, kiến thức và năng lực bổ sung cho nhau. Kiến thức là cơ sở để hình
thành năng lực, những loại kiến thức khác nhau, tạo nguồn để học sinh có được các
giải pháp tối ưu hoặc có cách ứng xử phù hợp trong bối cảnh phức tạp. Khả năng
đáp ứng thực tiễn là đặc trưng của năng lực, tức là vận dụng kiến thức, kỹ năng,

thái độ cần thiết trong từng hoàn cảnh cụ thể. Những kiến thức có ích để rèn luyện
năng lực là những kiến thức mà học sinh tự kiến tạo. Mức độ năng lực phụ thuộc
vào mức độ phù hợp của kiến thức mà học sinh huy động vào giải quyết vấn đề đó.
Sự phát triển năng lực khơng diễn ra theo tuyến tính, từ đơn giản đến phức tạp, từ
bộ phận tới toàn thể mà được kiến tạo trên cơ sở mức độ phức tạp và đa dạng của
vấn đề. Điểm xuất phát để sử dụng và phát triển năng lực là tồn cảnh thách thức
cần vượt qua, cịn điểm đến là phương án tối ưu để giải quyết vấn đề hoặc cách
ứng xử phù hợp trong tình huống đã cho. Rèn luyện năng lực được tiến hành theo
đường xoắn ốc, trong đó các năng lực có trước được sử dụng để kiến tạo kiến thức
mới, và đến lượt mình, kiến thức mới đặt cơ sở để hình thành những năng lực mới.
Như vậy, năng lực chỉ được hình thành khi quá trình dạy học lấy việc học làm gốc.
Thứ ba, chỉ dạy học những vấn đề cốt lõi. Rèn luyện năng lực địi hỏi phải
có thời gian, lặp đi lặp lại mới có thể tăng cường lực năng lực cả về chiều rộng lẫn
chiều sâu. Nếu chương trình tập trung rèn luyện năng lực thì chỉ nên tập trung vào
một số năng lực chọn lọc và lượng kiến thức tương ứng để học sinh có đủ thời gian
rèn luyện, kiến tạo và phát triển những năng lực đó. Trong thời gian học tập tại
trường, học sinh phải rèn luyện, kiến tạo những năng lực theo yêu cầu của chương
trình. Từ đó kiến tạo những kiến thức, kĩ năng mới để thích nghi với mơi trường
sống ln thay đổi. Vì vậy phải xác định được các năng lực xuyên suốt chương
trình đào tạo với tư cách là công cụ để học tập suốt đời.
Thứ tư, học tích hợp, phương pháp luận và học cách kiến tạo kiến thức. Đặc
trưng của thể giới hiện đại là sự phụ thuộc lẫn nhau ngày càng tăng trong tất cả các
lĩnh vực khoa học và đời sống. Mức độ năng lực cần thiết để thích ứng với thực tế
đó cũng ngày càng tăng. Vì vậy, học sinh phải học tích hợp, học phương pháp
luận, học cách kiến tạo kiến thức để rèn luyện khả năng kết hợp các nguồn kiến
thức khác nhau. Từ đó, học sinh mới có khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp
trong cuộc sống lao động sau này.
Thứ năm, đánh giá thúc đẩy quá trình học. Kiểm tra, đánh giá phải được tích
hợp vào q trình dạy học để giúp học sinh có động lực học tập và khơng ngừng
tiến bộ trong suốt quá trình học tập.

9


1.4. Vai trò của phương pháp dạy học theo Dự án trong phần “Công dân với
kinh tế” lớp 11 trong việc phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt
động kinh tế xã hội cho học sinh
Dạy học theo dự án là một phương pháp dạy học tích cực, bản chất của
phương pháp này đã tạo nên một sự thay đổi lớn về vai trò của người dạy, người
học và đặc biệt thông qua phương pháp này các năng lực chung và năng lực đặc
thù của người học được phát triển rõ nét.
Trong dạy học theo Dự án, nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn bởi vì nó
được tích hợp với các vấn đề của đời sống thực, từ đó kích thích hứng thú học tập
của người học. Nó gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và
xã hội, giúp việc học tập trong nhà trường giống hơn với việc học tập trong thế
giới thật. Thơng qua đó người học có cơ hội thực hành và phát triển khả năng của
mình để hoạt động trong một mơi trường phức tạp giống như sau này họ sẽ gặp
phải trong cuộc sống.
Bên cạnh đó dạy học dự án góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Hình
thức học tập Dự án được chuyển giảng dạy từ "giáo viên nói" thành "học sinh
làm". Người học trở thành người giải quyết vấn đề, ra quyết định chứ không phải
là người nghe thụ động. Họ hợp tác theo nhóm, tổ chức hoạt động, tiến hành
nghiên cứu, giải quyết vấn đề, tổng hợp thông tin, tổ chức thời gian và phản ánh về
việc học của mình. Thơng qua đó các năng lực được hình thành và phát triển một
cách rõ nét và nhanh chóng.
Hơn nữa dạy học dự án tạo điều kiện cho nhiều phong cách học tập khác
nhau, sử dụng thông tin của những môn học khác nhau. Nó giúp người học với
cùng một nội dung nhưng có thể thực hiện theo những cách khác nhau, yêu cầu
học sinh sự tư duy tích cực để giải quyết vần đề, kích thích động cơ, hứng thú học
tập. Nó khuyến khích việc sử dụng các kỹ năng tư duy bậc cao, giúp cho người học

hiểu biết sâu sắc hơn nội dung học tập, là hình thức quan trọng để thực hiện
phương thức đào tạo con người phát triển tồn diện, học đi đơi với hành, kết hợp
giữa học tập và nghiên cứu khoa học.
Trong phần công dân với kinh tế, những chủ đề, bài học gắn liền với thực
tiễn kinh tế-xã hội. Khi áp dụng phương pháp dạy học theo dự án, các năng lực của
học sinh được phát huy, đặc biệt là năng lực phát triển kinh tế - xã hội. Qua
phương pháp này, người giáo viên là người hướng dẫn, hỗ trợ và tạo động lực thúc
đẩy vai trò tự chủ của học sinh, gắn sự chủ động của học sinh trong việc giải quyết
nội dung bài học. Giáo viên chịu trách nhiệm tư vấn và giúp học sinh giải quyết
các vướng mắc chứ không phải giải quyết hộ học sinh. Giáo viên cần biết và chủ
động trong các hỗ trợ cần thiết. Năng lực và vai trò của giáo viên thể hiện ở các hỗ
10


trợ học sinh (không chỉ bằng các chỉ dẫn mà còn bằng cả các sản phẩm mẫu, các
tài liệu cung cấp tham khảo, các nguồn thông tin, cách chuyển giao cơng việc và
q trình đánh giá). Trong lớp học truyền thống, giáo viên nắm giữ tất cả các kiến
thức và truyền tải đến học sinh. Với mơ hình dạy học theo dự án, giáo viên đóng
vai trị là người tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh làm việc, một hướng dẫn viên,
một nhà tư vấn, một người cộng tác. Đồng thời giáo viên sử dụng và theo đuổi mơ
hình dạy học theo dự án phải tập trung hơn vào việc tự tạo cơ hội học tập, tiếp cận
thông tin, làm mẫu hướng dẫn học sinh và không ngừng nâng cao năng lực.
Đối với học sinh, dạy học dự án tạo ra môi trường thuận lợi cho người học
rèn luyện và phát triển. Với mơ hình dạy học này học sinh là người chịu trách
nhiệm chính, là trung tâm của quá trình dạy học. Học sinh tự lập kế hoạch, tự định
hướng quá trình học tập, hợp tác giải quyết vấn đề, tự kiểm tra, đánh giá. Học sinh
đóng vai là những “chuyên gia” thuộc những ngành nghề khác nhau trong xã hội,
hồn thành vai trị của mình dựa trên những kiến thức, kĩ năng nhất định. Cũng
chính vì vậy, dạy học theo dự án trở nên thực và hữu ích, hấp dẫn với học sinh.
Học sinh được giao những nhiệm vụ phức hợp nhưng cụ thể, bám sát với kiến thức

trong chương trình, có phạm vi liên mơn và kiến thức cuộc sống, qua đó rèn luyện
kĩ năng sống cho mình. Học sinh tự quyết định cách tiếp cận của mình đối với mỗi
nhiệm vụ được giao. Đồng thời có trách nhiệm trong việc hồn thành và báo cáo
sản phẩm. Học sinh phải tham gia tích cực và giữ vai trị chính trong tất cả các
khâu của q trình học tập. Giai đoạn cuối cùng trình bày sản phẩm là một giai
đoạn rất quan trọng, nó thể hiện kết quả của quá trình làm việc và sự tiến bộ của
học sinh, đồng thời là giai đoạn học sinh thể hiện sự sáng tạo trong suốt quá trình
làm việc, thể hiện khả năng quyết định vấn đề của mình.
Tuy nhiên, trong q trình giảng dạy chúng tơi nhận thấy, dạy học dự án đòi
hỏi nhiều thời gian. Đây là trở ngại lớn nhất, nếu khơng được bố trí thời gian hoặc
giáo viên khơng có sự linh hoạt thì buộc những người thực hiện phải làm việc
ngồi giờ. Bên cạnh đó không thể áp dụng dạy học dự án tràn lan mà chỉ có thể áp
dụng với những nội dung nhất định trong những điều kiện cho phép. Hơn nữa,
trong khi áp dụng phần kinh tế địi hỏi có sự chuẩn bị và lên kế hoạch thật chu đáo
thì mới lơi cuốn được người học tham gia một cách tích cực.
2. Cơ sở thực tiễn phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh
tế xã hội cho học sinh thông qua dạy học theo Dự án
2.1. Yêu cầu phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho học sinh hiện nay.
Hiện nay, dạy học thiên về dạy chữ, chưa chú trọng phát triển phẩm chất và
năng lực thực tiễn, chưa thể hiện rõ yêu cầu của 2 giai đoạn: Giáo dục cơ bản và
11


giáo dục định hướng nghề nghiệp; Chưa có giải pháp phân hóa tốt; Phương pháp
dạy học thiên về truyền thụ một chiều; Hình thức tổ chức dạy học chưa đa dạng.
Chính vì điều đó nên những năm gần đây u cầu về dạy học phát triển năng
lực là mục tiêu giáo dục mà nước ta hướng tới. Chương trình giáo dục yêu cầu phát
triển năng lực chung và năng lực đặc thù. Năng lực chung là những năng lực cơ
bản, thiết yếu hoặc cốt lõi, làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong
cuộc sống và lao động nghề nghiệp. Các năng lực này được hình thành và phát

triển dựa trên bản năng di truyền của con người, quá trình giáo dục và trải nghiệm
trong cuộc sống; đáp ứng yêu cầu của nhiều loại hình hoạt động khác nhau. Bên
cạnh đó các năng lực riêng được chú trong đó là những năng lực được hình thành
và phát triển trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chun sâu, riêng biệt
trong các loại hình hoạt động, cơng việc hoặc tình huống, mơi trường đặc thù, cần
thiết cho những hoạt động chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu hạn hẹp hơn của một hoạt
động. Đây cũng được xem như một năng khiếu, giúp các em mở rộng và phát huy
bản thân mình nhiều hơn.
Đối với học sinh trung học phổ thơng, u cầu phát triển năng lực tìm hiểu
và tham gia hoạt động kinh tế - xã hội được thể hiện rõ:
- Năng lực tìm hiểu các hoạt động kinh tế - xã hội: Học sinh hiểu được các
kiến thức khoa học và một số vấn đề cơ bản về đường lối của Đảng, chính sách của
Nhà nước về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Hiến pháp, pháp luật,
hệ thống chính trị của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; quyền và nghĩa
vụ công dân; trách nhiệm của thanh niên với tư cách cơng dân. Giải thích được một
cách đơn giản một số hiện tượng, vấn đề kinh tế, pháp luật và đạo đức đang diễn ra
ở Việt Nam và thế giới.
- Năng lực tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội: Học sinh vận dụng được
các kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lí các hiện tượng, vấn đề, tình
huống trong thực tiễn cuộc sống; có khả năng tham gia thảo luận, tranh luận về
một số vấn đề trong đời sống xã hội đương đại liên quan đến đạo đức, pháp luật và
kinh tế. Có khả năng tham gia một số hoạt động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện
quyền, nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và trong các hoạt
động kinh tế. Bước đầu đưa ra được quyết định hợp lí và tham gia giải quyết được
một số vấn đề của cá nhân, gia đình và cộng đồng bằng các hành vi, việc làm phù
hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật và lứa tuổi. Tham gia và vận động người
khác tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội, các hoạt động phục vụ cộng đồng,
các hoạt động tuyên truyền và thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính
sách, pháp luật của Nhà nước phù hợp với lứa tuổi do nhà trường, địa phương tổ
chức.

12


2.2. Thực trạng dạy học theo phương pháp Dự án để phát triển năng lực tìm
hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội ở các trường THPT hiện nay
Dạy học theo dự án là một hình thức, một phương pháp tích cực trong dạy
học mơn Giáo dục công dân. Phương pháp này không chỉ phát huy tính tích cực
học tập mà cịn hình thành cho học sinh kĩ năng sống và phương pháp giải quyết
các vấn đề của cuộc sống.
Dạy học theo dự án là một cách làm hiệu quả để gắn những nội dung kiến
thức với thực tiễn, giữa lí thuyết với thực hành, giữa môi trường học tập với môi
trường xã hội. Đối với môn GDCD, phương pháp này sẽ giúp học sinh thấy kiến
thức GDCD là kiến thức “sống” gắn liền với thực tế cuộc sống. Khiến cho kiến
thức GDCD khơng cịn nặng nề lí thuyết mà trở nên hữu ích đối với bản thân học
sinh. Trong quá trình thực hiện dự án học sinh có cơ hội được vận dụng các kiến
thức đã học vào hoạt động thực tiễn, thực hiện “học đi đôi với hành” đối với kiến
thức của tất cả các môn khoa học tự nhiên cũng như xã hội. Học tập theo dự án
giúp học sinh tiếp cận với một lượng kiến thức đa dạng, phong phú từ nhiều nguồn
khác nhau, sử dụng kiến thức của nhiều môn học khác nhau để giải quyết một
nhiệm vụ được giao. Với cách thức dạy học như vậy, học sinh được nghiên cứu sâu
hơn về một chủ đề học tập chứ không đơn thuần là tìm ra những câu trả lời đúng
cho những câu hỏi mà giáo viên đặt ra. Theo cách này học sinh thực sự chiếm lĩnh
kiến thức và trở thành trung tâm của q trình dạy học. Thơng qua việc thực hiện
dự án, học sinh được rèn luyện nhiều kĩ năng: thuyết trình, làm việc nhóm, khai
thác, tìm kiếm và chọn lựa thông tin, kĩ năng giao tiếp, cộng tác nhóm trong làm
việc, kĩ năng trao đổi, chia sẻ thông tin, kĩ năng tự định hướng, tự điều chỉnh và xử
lí tình huống…Các kĩ năng này giúp học sinh tự tin, thành cơng trong cuộc sống
sau này.
Trong q trình thực hiện dự án, học sinh là người chủ động thực hiện theo
kế hoạch đề ra, đồng thời tự lực tham gia vào các giai đoạn của quá trình dạy học:

đề xuất hoặc đóng góp ý kiến cho sáng kiến dự án; xây dựng kế hoạch; thực hiện
dự án và trình bày kết quả. Các cơng việc này thực sự địi hỏi và khuyến khích tinh
thần trách nhiệm, thái độ tích cực và sự sáng tạo của người học. Các tình huống
đưa ra trong dự án gắn liền với thực tiễn cuộc sống, học sinh được đóng các vai trị
khác nhau để thực hiện nhiệm vụ học tập, do vậy khơng chỉ tạo hứng thú cho học
sinh mà cịn phát triển khả năng thích ứng, khả năng tự đương đầu, giải quyết các
vấn đề thực tế. Tùy từng dự án khác nhau học sinh có thể đặt mình trong nhiều
hồn cảnh và nhiệm vụ khác nhau.
Để hiểu rõ hơn thực trạng về dạy học theo Dự án chúng tôi đã tiến hành
khảo sát ý kiến của học sinh và giáo viên, từ đó có cách tiếp cận giảng dạy cho phù
hợp để phát triển các năng lực cho học sinh tốt nhất.
13


PHIẾU KHẢO SÁT HỌC SINH
1. Việc thực hiện dạy học dự án của trường em như thế nào?
Thường xuyên

Thỉnh thoảng

không bao giờ

2. Học sinh trường em có hứng thú với việc dạy học dự án?
Rất thích

Bình thường

Thích

khơng thích

3. Hiệu quả việc dạy học dự án ở trường em ?
Rất tốt

Tốt

Bình thường

Chưa tốt

4. Dạy học dự án sẽ phát triển những kĩ năng nào cho học sinh?
Kĩ năng hợp tác

Kĩ năng giao tiếp

Kĩ năng giải quyết vấn đề

Các kĩ năng khác

5- Dạy học dự án theo em sẽ phát triển những năng lực nào cho học sinh?
Năng lực giao tiếp và hợp tác
Năng lực sáng tạo
Năng lực tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
Năng lực giải quyết vấn đề.
Năng lực khác…………………………………
Qua khảo sát ý kiến của học sinh ở ba trường trong năm học 2020 – 2021
với mỗi trường 100 học sinh, chúng tôi thu được kết quả như sau:
Ở câu hỏi 1: Có 100% học sinh trả lời: Thỉnh thoảng; Ở câu hỏi 2: Tại
trường THPT Lê Viết Thuật có 52% học sinh trả lời rất thích, 27% trả lời thích,
21% trả lời bình thường; cịn ở 2 trường còn lại cũng tương tự như vậy; Ở câu hỏi

4 và câu hỏi 5, hầu hết học sinh chưa nhận diện được những kỹ năng và năng lực
hình thành nên đã rải đều ở các phương án trả lời. Như vậy, có thể thấy hầu hết các
em học sinh đều thích thực hiện các dự án nhưng hiệu quả và năng lực cần đạt như
thế nào rất cần giáo viên có sự định hướng tùy vào mục đích bài dạy.
Đối với giáo viên, chúng tôi tiến hành khảo sát 15 giáo viên giảng dạy
GDCD ở 5 trường trên địa bàn thành phố Vinh và trường Nguyễn Duy Trinh –
Nghi Lộc với các câu hỏi:
Phiếu xin ý kiến giáo viên GDCD
Xin thầy, cơ vui lịng cho biết ý kiến của mình (bằng cách đánh dấu x vào các ơ
ứng với các câu hỏi)
1.Thầy, cô thường sử dụng phương pháp dạy học nào trong giảng dạy GDCD ở
trường THPT?
- Phương pháp Thảo luận nhóm
14


- Phương pháp Tình huống đóng vai
- Phương pháp Dự án
- Phương pháp đàm thoại
- Phương pháp khác…..
2. Theo thầy, cô hiệu quả của việc áp dụng phương pháp dạy học theo dự án trong
dạy học GDCD sẽ như thế nào?
A - Phát huy tính tích cực

B - Học sinh học thụ động

C - Phát huy tính tự chủ

D - Ý kiến khác………………

3. Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án để dạy học phần “Công dân với kinh
tế” sẽ phát triển những năng lực nào của học sinh?
A - Nhận thức

B – Tìm hiểu tham gia các hoạt động kinh tế-xã hội

C - Giải quyết vấn đề

D - ý kiến khác………………...

4. Theo thầy, cô vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học GDCD ở trường phổ
thông sẽ gặp những khó khăn nào?
A - Về quản lí

B - Về điều kiện thực tiễn

C - Về đội ngũ giáo viên

D - Về lí luận

5. Những lợi ích mà Dạy học theo dự án mang lại cho HS?
A - Nâng cao tính tự lực

B - Giảm thiểu hiện tượng

C - Phát triển kĩ năng bỏ học hợp tác, giao tiếp

D - Cả ba lợi ích trên

6. Thầy, cơ đã vận dụng dạy học theo dự án trong dạy học GDCD ở mức độ nào?

A - Vận dụng thường xuyên

B - Ít vận dụng

C - Khơng biết vận dụng

D - Dự định sẽ vận dụng

Qua khảo sát, chúng thôi thu được kết quả: Ở câu hỏi 1 có 15 giáo viên trả
lời thường xuyên sử dụng phương pháp đóng vai, phương pháp thảo luận nhóm,
phương pháp đàm thoại; có 11 giáo viên trả lời có sử dụng phương pháp Dự án. Ở
câu hỏi 2 và 3, chúng tôi thu được kết quả: 100% giáo viên trả lời: sử dụng phương
pháp Dự án phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh đặc biệt là
100% giáo viên trả lời phát huy được năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động
kinh tế - xã hội. Điều đó cho thấy, thông qua Dự án học sinh phát huy được phẩm
chất, năng lực đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.
Tuy nhiên, thời gian qua việc tổ chức dạy học theo dự án trong môn GDCD
chưa thật sự hiệu quả do nhiều nguyên nhân như: việc triển khai, tiếp nhận chưa
đồng bộ; đối tượng học sinh không đồng đều; Đa số giáo viên có tâm huyết, u
nghề, tích cực đổi mới phương pháp và đem lại những hiệu quả trong giáo dục toàn
15


diện cho học sinh thì vẫn cịn một số giáo viên lúng túng trong đổi mới phương
pháp, chưa thực sự tâm huyết, chưa đầu tư một cách nghiêm túc trong chun mơn.
Cịn máy móc, rập khn, thiếu tính sáng tạo, thậm chí năng lực chun mơn chưa
đáp ứng được với nhu cầu của người học hiện nay.
Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học mới, tích cực và có nhiều ưu
điểm nổi trội nhưng trên thực tế việc áp dụng, tổ chức dạy học theo hình thức này
trong mơn GDCD chưa nhiều, chưa hiệu quả vì các lý do sau: giáo viên chưa biết

lựa chọn nội dung, bài học phù hợp cho tổ chức dạy học theo dự án. Tại một lớp
tập huấn khi được thảo luận về dạy học theo dự án các nhóm đều xây dựng giáo án
về tiết ngoại khóa mà chưa mạnh dạn tổ chức vào các bài học cụ thể. Trong các dự
án đã áp dụng tại một số trường, giáo viên còn mắc sai lầm khi chọn chủ đề của dự
án. Các dự án như: Giải pháp cho sự phát triển kinh tế của Huyện…, Đánh giá tình
hình mơi trường của Thị xã…. , Phân tích tình hình cung cấp rau sạch tại xã… là
những chủ đề khó, rộng, chưa khả thi, chưa phù hợp với học sinh. Bên cạnh đó quá
trình tiến hành thu thập tài liệu, báo cáo sản phẩm cũng chưa được giáo viên quan
tâm đúng mức, có giáo viên sau khi kết thúc dự án, buổi báo cáo sản phẩm được tổ
chức toàn khối ở sân trường, các nhóm, các lớp lần lượt lên thuyết trình kết quả
làm việc của nhóm...
Việc chọn chủ đề, tổ chức thực hiện và tiến hành báo cáo sản phẩm đã được
tiến hành như một số ví dụ nêu trên đang phản ánh một nhu cầu là giáo viên cần
phải được trang bị một cách đầy đủ hơn về kiến thức, kĩ năng để tổ chức dạy học
theo dự án.
Với mong muốn tìm ra một giải pháp, một hướng đi để thay đổi nhận thức
của người dạy và người học đối với bộ môn GDCD, đồng thời khắc phục những
hạn chế của thực trạng nêu trên, bản thân chúng tôi và các đồng nghiệp đã mạnh
dạn thay đổi cách dạy và học mơn GDCD tại trường mình cơng tác.
Trường THPT Lê Viết Thuật, trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh và trường
THPT Nguyễn Duy Trinh là những ngôi trường với bề dày thành tích tiêu biểu của
ngành giáo dục Nghệ An, là môi trường tốt, đáng tin cậy của phụ huynh, học sinh
trên địa bàn. Để tiếp nối những truyền thống đáng tự hào của mái trường xứng
danh anh hùng, thầy và trị ln nỗ lực, phấn đấu thi đua dạy tốt, học tốt. Một trong
những nhiệm vụ trọng tâm được các tổ chuyên môn và giáo viên nhà trường quan
tâm nhất trong những năm gần đây đó là đổi mới phương pháp dạy học. Việc áp
dụng các phương pháp dạy học tích cực, hiện đại đã được các tổ bộ mơn triển khai
một cách đồng bộ, có hiệu quả.
Nhóm GDCD là một nhóm trong tổ Xã hội sinh hoạt chun mơn của nhà
trường. Đây là một thuận lợi để nhóm triển khai, thực nghiệm và áp dụng việc đổi

16


mới phương pháp dạy học. Mặc dù nhóm có ít thành viên nhưng tất cả đều có
chung nhiệt huyết, sự đam mê, ham học hỏi và ý thức tự học, nâng cao trình độ.
Trong hai năm học gần đây, nhóm GDCD của các trường nói riêng và bộ mơn
GDCD nói chung đã mạnh dạn đi đầu trong việc đổi mới phương pháp, linh hoạt
trong tổ chức dạy học. Một trong những thành công của tổ bộ môn được đồng
nghiệp và học sinh đánh giá cao đó là việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự
án.
Với kinh nghiệm nhiều năm công tác, được dự giờ nhiều đồng nghiệp, được
tham gia nhiều lớp, nhiều chương trình tập huấn, chúng tơi đã rút ra được một số
kinh nghiệm trong việc sử dụng phương pháp dự án và đã thu được một số kết quả
nhất định. Học sinh đã tiếp cận được với cách học chủ động, tích cực, sáng
tạo…biết lập kế hoạch, hợp tác trong làm việc nhóm và hình thành nên một số kỹ
năng cơ bản thiết thực. Với phương pháp này người giáo viên chỉ đóng vai trị là
hướng dẫn, kiểm tra, giám sát các hoạt động trải nghiệm của học sinh từ đó có
những ý kiến chỉ đạo, định hướng kịp thời giúp học sinh hồn thành cơng việc
được giao.
3. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế xã hội cho
học sinh thông qua dạy học theo phương pháp Dự án trong phần “Công dân
với kinh tế”
3.1. Lựa chọn các chủ đề kinh tế phù hợp để xây dựng Dự án nhằm phát triển
năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội cho học sinh
Như ta đã biết, mỗi phương pháp dạy học đều có những ưu và nhược điểm
riêng, phương pháp dạy học dự án cũng không phải là ngoại lệ.
Dạy học theo dự án là một hình thức tổ chức, phương pháp dạy học tích cực,
mang tính phức hợp, liên mơn cao. Trong dạy học theo dự án, giáo viên và học
sinh không chỉ áp dụng một phương pháp riêng biệt mà cùng một lúc thực hiện
nhiều phương pháp, kỹ thuật dạy học khác nhau như: Thảo luận nhóm, nghiên cứu,

điều tra, giải quyết vấn đề, giải quyết tình huống…
Với tính tổng hợp, đa dạng, đặc thù như trên chúng ta không thể áp dụng
phương pháp này vào bất cứ bài học nào theo ý muốn chủ quan, mà chúng ta phải
lựa chọn dựa trên kiến thức, đặc điểm của mỗi bài học từ đó áp dụng phương pháp
cho phù hợp.
Trong phần “Công dân với kinh tế” theo cấu trúc chương trình có 7 bài:
Bài 1: Công dân với sự phát triển kinh tế.
Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường.
Bài 3: Quy luật giá trị trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
17


Bài 4: Cạnh tranh trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Bài 5: Cung – cầu trong sản xuất và lưu thơng hàng hóa.
Theo hướng dẫn của cơng văn 4040 bài 3, bài 4, bài 5 thành một chủ đề: Các
quy luật kinh tế trong sản xuất và lưu thông hàng hóa.
Bài 6: Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng cường vai trò quản lý
của Nhà nước.
Với mục tiêu của các bài học này là học sinh hiểu được một số phạm trù,
quy luật kinh tế cơ bản, phương hướng phát triển kinh tế cá nhân, gia đình, xã hội;
Hiểu được trách nhiệm của công dân trong việc xây dựng, phát triển kinh tế. Trên
cơ sở đó hình thành cho học sinh các kỹ năng, năng lực như biết vận dụng được
kiến thức đã học để lí giải một số vấn đề về phát triển kinh tế trong đời sống xã
hội; có kỹ năng nhận xét, đánh giá và hình thành năng lực tham gia các hoạt động
kinh tế xã hội.

Học sinh trường THPT Lê Viết Thuật báo cáo Dự án
Trong quá trình thực hiện dạy học theo Dự án việc lựa chọn chủ đề, bài học
phù hợp là một giai đoạn quan trọng và khó khăn. Đầu tiên, giáo viên sẽ tiến hành

chọn bài học có khả năng thực hiện dự án. Dựa trên nội dung của các bài học trong
phần “Công dân với kinh tế”, chúng tôi tiến hành lựa chọn các bài để tiến hành dạy
học hình thức Dự án dựa vào các tiêu chí sau:
18


- Bài học gần gũi, có tính thực tiễn cao;
- Bài học phù hợp với năng lực của HS Trường THPT;
- Nội dung bài học có thể sử dụng kiến thức tích hợp liên mơn;
- Bài học có thể ứng dụng vào thực tiễn các trường THPT.
Tiếp theo, GV sẽ gợi ý một số vấn đề của bài học liên quan đến thực tiễn và
kích thích sự tị mị của học trị. Sau đó, giáo viên và nhóm chun mơn sẽ cùng
nhau thảo luận vấn đề và lựa chọn ý tưởng có liên quan đến nội dung của bài học.
Một ý tưởng tốt sẽ dẫn đến một dự án tốt. GV cũng cần xây dựng bộ câu hỏi định
hướng để thu hút HS bao gồm các câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi nội
dung
Với yêu cầu trên và trên cơ sở cấu trúc bài học, chúng tôi đã lựa chọn một số
bài và chủ đề phù hợp để tổ chức dạy học theo phương pháp dự án cụ thể:
Bài 2: Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường ở phần Hàng hóa – Thị trường;
Bài 5: Cung – cầu trong sản xuất và lưu thông hàng hóa;
Bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng XHCN.
Những bài học này đều có một điểm chung là kiến thức mở, phong phú, sát
thực tế với đời sống học sinh nên việc sử dụng phương pháp dạy học theo dự án là
phù hợp. Các em có thể thực hiện dự án theo nhóm điều tra, tìm hiểu tình hình
hàng hóa, thị trường, cung – cầu, các thành phần kinh tế trên địa bàn…từ đó có
cách nhìn đầy đủ, chính xác hơn về các kiến thức đã học áp dụng vào thực tế, vai
trò, bản chất, ảnh hưởng của từng thành phần kinh tế, chính sách của Đảng và Nhà
nước đối với sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung.
Thơng qua các chủ đề, bài học được tổ chức theo phương pháp dự án bằng
các hình thức khác nhau như trải nghiệm, nghiên cứu thông tin…học sinh đã phát

huy được phẩm chất năng lực của mình. Đặc biệt, với các hoạt động kinh tế sẽ hình
thành cho học sinh năng lực tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội.
Sau khi tiến hành dạy học dự án ở bài học trên, tôi nhận thấy rằng, việc lựa
chọn nội dung bài học, đơn vị kiến thức tương ứng, phù hợp với phương pháp sẽ
làm tăng hiệu quả, tính hấp dẫn và sự thiết thực của bộ mơn. Các em sẽ u thích
và chủ động hơn trong học tập, khơng khí học tập cũng thay đổi tích cực.
Tuy nhiên, thơng qua việc lựa chọn chủ đề chúng tôi rút ra kinh nghiệm để
tổ chức dạy học dự án cần lưu ý lựa chọn những chủ đề với thời lượng hợp lí, đồng
thời số lượng dự án học tập trong một học kỳ đối với mỗi lớp cũng nên phù hợp,
tránh sự quá tải cho học sinh. Điều này cần sự thống nhất về kế hoạch giáo dục của
nhóm bộ mơn. Vì vậy, với tư cách là nhóm trưởng, tổ trưởng bộ mơn, trong các
19


buổi sinh hoạt chuyên môn chúng tôi đã lựa chọn các chủ đề trên cho phù hợp với
đối tượng học sinh ở địa bàn thành phố.
Tóm lại, dạy học dự án có nhiều ưu điểm nổi trội với bộ mơn GDCD, để đạt
được điều đó người giáo viên cần cân nhắc, lựa chọn nội dung đúng, phù hợp để
biến những giờ học khô cứng, tẻ nhạt thành những giờ học sinh động, hấp dẫn và
hiệu quả cao.
3.2. Phát triển năng lực tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội
thông qua thực hiện các Dự án trải nghiệm thực tế
Trong chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể, Bộ GD-ĐT đã đề cập việc
tổ chức hoạt động trải nghiệm và coi đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng
để phát triển năng lực của học sinh. Thông qua hoạt động, HS vận dụng các nội
dung giáo dục vào thực tiễn, gắn lí thuyết với thực hành, tạo sự thống nhất giữa
nhận thức với hành động, góp phần hình thành năng lực thực tiễn (quan sát, phân
tích,tổng hợp..), năng lực tư duy cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của bản
thân.
Trong phần “Công dân với kinh tế” với các bài học và chủ đề chúng tôi lựa

chọn ở trên để tổ chức dạy học theo phương pháp dự án, các Dự án trải nghiệm
thực tế được tiến hành xây dựng có kế hoạch cụ thể. Đây là hoạt động tạo cho học
sinh hình thành và phát triển các kỹ năng, phẩm chất, năng lực rõ nét như: kỹ năng
hợp tác, kỹ năng làm việc nhóm, năng lực tự đánh giá…đặc biệt là năng lực đặc
thù tìm hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội. Nội dung và cách thức tổ
chức tạo điều kiện cho từng HS được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt
động. Dưới sự hướng dẫn của GV, HS được tham gia trực tiếp vào các hoạt động
khác nhau gắn với thực tế để biết cách khái quát, sắp xếp những kinh nghiệm rời
rạc thành tri thức, qua đó phát triển năng lực thực tiễn và phát huy tiềm năng sáng
tạo của cá nhân. Quá trình trải nghiệm cũng sẽ giúp HS có thái độ đúng đắn trước
những vấn đề của cuộc sống, biết chịu trách nhiệm về hành vi của bản thân, đấu
tranh tích cực với những hành vi sai trái của bản thân và của người khác, biết cảm
thụ và đánh giá cái đẹp trong cuộc sống.
Khi tổ chức các Dự án hoạt động trải nghiệm thực tế, giáo viên cần lưu ý
những nguyên tắc sau:
- Nguyên tắc 1: Đảm bảo mục tiêu dạy học: Dự án hoạt động trải nghiệm
thực tế phải giúp học sinh lĩnh hội, phát triển năng lực chung và năng lực đặc thù
của bộ môn, rèn luyện kỹ năng sống. Mục tiêu này dùng để định hướng xuyên suốt
trong quá trình tổ chức hoạt động
- Nguyên tắc 2: Đảm bảo khoa học. Thông qua các Dự án trải nghiệm thực
tế, phải giúp học sinh chiếm lĩnh hệ thống tri thưc cơ bản, hiện đại về các lĩnh vực
20


khoa học thông qua hoạt động trải nghiệm, phải được thiết kế theo định hướng phát
triển năng lực tư duy khoa học, giúp học sinh tiếp xúc, hình thành và phát triển một
số các phương pháp nghiên cứu khoa học
- Ngun tắc 3: Đảm bảo tính sư phạm đó là phải thể hiện tính vừa sức và
phù hợp với tâm sinh lí học sinh, phải mang tính đặc trưng của môn học, gần gủi
phù hợp với cách suy nghĩ, nhu cầu, sở thích của học sinh.

- Nguyên tắc thứ 4: Đảm bảo tính thực tiễn. Dự án hoạt động trải nghiệm
thực tế phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống và có tính ứng dụng cao. Học sinh
được học trong thực tiễn và bằng thực tiễn.
- Nguyên tắc 5: Đảm bảo tính đa dạng phong phú đó là cần tạo ra nhiều loại
hoạt động phù hợp với từng môi trường tổ chức đảm bảo cho học sinh được trải
nghiệm, từ đó rút ra kiến thức và vận dụng sáng tạo vào các tình huống mới, tùy
theo hồn cảnh và đối tượng, tùy theo đặc trưng của nội dung mà khuyến khích các
hình thức giáo dục trải nghiệm khác nhau. Giáo viên tạo ra những hoạt động trải
nghiệm cho học sinh và là người chỉ đạo, tổ chức, hướng dẫn học sinh trong quá
trình tham gia hoạt động.
Tiến trình tổ chức các Dự án trải nghiệm thực tế được chia ra làm 5 bước
- Bước 1: Xây dựng ý tưởng dự án và xác định chủ đề dự án: GV tạo điều kiện để
HS đề xuất ý tưởng dự án và xác định chủ đề dự án.
- Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án: GV hướng dẫn HS lập kế hoạch,
phân công công việc thực hiện dự án.
- Bước 3: Thực hiện dự án: Cá nhân và nhóm thực hiện công việc theo kế hoạch đã
đề ra.
- Bước 4: Trình bày sản phẩm dự án. HS giới thiệu, công bố sản phẩm dự án.
- Bước 5: Đánh giá dự án: GV và HS đánh giá kết quả và quá trình thực hiện dự án;
rút kinh nghiệm.
Trên cơ sở nguyên tắc và các giai đoạn thực hiện dự án, chúng tôi đã áp
dụng vào các bài học chủ đề lựa chọn theo sự thống nhất để triển khai đến học
sinh.
Ví dụ 1: Khi dạy học bài 2 “Hàng hóa – Tiền tệ - Thị trường” cụ thể là phần
“Hàng hóa – Thị trường” để làm rõ yêu cầu cần đạt: - Nêu được một số khái niệm
về hàng hóa, tiền tệ; Trình bày được hai thuộc tính của hàng hóa; nguồn gốc, bản
chất, chức năng của tiền tệ; chức năng của thị trường; Phân tích được các khái
niệm, bản chất, chức năng của hàng hóa, tiền tệ, thị trường; Liên hệ vai trò của thị
trường đối với sự phát triển kinh tế xã hội ở nước ta hiện nay. Nhận biết được giá
21

trị và giá cả của hàng hóa; Phân tích được tình hình sản xuất và tiêu thụ một số
hàng hó ở địa phương. Coi trọng đúng mức vai trò của hàng hóa và sản xuất hàng
hóa. Thấy được tầm quan trọng của thị trường đối với mỗi cá nhân, gia đình và xã
hội. Tơn trọng quy luật của thị trường và có khả năng thích ứng với cơng nghệ
thơng tin”…giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện Dự án sau:
Học sinh trường THPT Dân tộc Nội trú tỉnh tham quan trải nghiệm nhà máy sữa TH Trumilk

Học sinh trường THPT Nguyễn Duy Trinh tham gia Dự án kinh doanh

- Bước 1: Giáo viên và học sinh xác định tên chủ đề Dự án: Tìm hiểu tình hình sản
xuất, kinh doanh hàng hóa tại địa phương. Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm, căn
22


cứ vào địa bàn và những thế mạnh của từng học sinh để cùng nhóm phân việc cho
hợp lí.
Thời gian thực hiện Dự án: 2 tuần.
Mục đích Dự án: Tìm hiểu tình hình sản xuất, kinh doanh hàng hóa tại địa
phương
- Bước 2. Xây dựng kế hoạch thực hiện dự án: Giáo viên hướng dẫn HS xác định
mục tiêu, nhiệm vụ, cách thức tiến hành, kế hoạch thực hiện, những cơng việc cần
làm, nguồn kinh phí thực hiện... Đây là cơng việc hết sức quan trọng vì nó mang
tính định hướng hành động cho tồn bộ q trình thực hiện, kết quả thu thập và
đánh giá dự án. Ngoài ra, giáo viên cũng cần chuẩn bị cho học sinh những tài liệu
cần thiết để hỗ trợ trong quá trình thực hiện dự án như các tài liệu kĩ thuật số, tài
liệu giấy, các nguồn tài liệu tham khảo...Cụ thể, học sinh đã xây dựng kế hoạch
thực hiện Dự án:
- Bước 3. Thực hiện dự án: đối với giáo viên: Thực hiện theo dõi quá trình thực

hiện của học sinh như tìm kiếm thơng tin, phân tích những thơng tin đúng và giải
quyết những câu hỏi mà học sinh gặp phải trong q trình thực hiện, hỗ trợ những
kiến thức có liên quan tới đề tài.
Đối với học sinh: Các nhóm phân công nhiệm vụ cho mỗi thành viên và các thành
viên thực hiện kế hoạch đã đề ra. Học sinh sẽ tiến hành thu thập, xử lí thơng tin từ
các nguồn khác nhau rồi tổng hợp, tích lũy kiến thức.
- Bước 4. Thu thập kết quả và trình bày dự án. Đây chính là giai đoạn các nhóm
HS đã hồn thành dự án của mình và có thể đem ra sử dụng. Kết quả thực hiện dự
án có thể viết dưới dạng ấn phẩm (bản tin, báo, áp phích, thu hoạch, báo cáo...) và
có thể được trình bày trên powerpoint, thiết kế trang website... Các nhóm học sinh
cần được tạo điều kiện để trình bày kết quả cùng với kiến thức mới mà họ đã tích
lũy thơng qua dự án. Sản phẩm của dự án được trình bày giữa các nhóm trong lớp.
- Bước 5. Đánh giá dự án, rút kinh nghiệm giáo viên và học sinh đánh giá quá trình
thực hiện và kết quả cũng như kinh nghiệm được rút ra cho việc thực hiện các dự
án tiếp theo. Việc đánh giá có thể gồm đánh giá của giáo viên, các sản phẩm của
dự án, bài kiểm tra... Đối với giáo viên, cần tổ chức cho học sinh trình bày kết quả
và tổ chức cho các nhóm trao đổi ý kiến, đặt các câu hỏi yêu cầu nhóm dự án giải
trình, góp ý cho nhóm thực hiện hồn thiện dự án cho học sinh. Đối với học sinh,
cần phải bảo vệ có sức thuyết phục dự án của mình, giải trình lí do lựa chọn dự án,
tính khả thi và khả năng áp dụng vào cuộc sống của dự án.
Như vậy, thơng qua ví dụ nêu trên đã giúp học sinh phát triển năng lực tìm
hiểu và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội. Cụ thể là: Học sinh hiểu được thế
nào là hàng hóa, thị trường; nhận xét được tình hình sản xuất, kinh doanh hàng hóa
23


trên địa bàn nơi học sinh sinh sống; tình hình thị trường mua bán, trao đổi hàng
hóa trên địa bàn diễn ra như thế thế nào đồng thời thông qua đó học sinh biết nhận
diện được các chức năng của thị trường hình thành ý thức trách nhiệm tham gia
vào hoạt động kinh tế - xã hội theo thực tế bản thân.

Ví dụ 2: Khi dạy học bài 7:“Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần và tăng
cường vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước” trong chương trình GDCD 11 (Các
năm trước bài này được dạy học trong 2 tiết, nhưng năm nay được điều chỉnh theo
Công văn 4040/ BGDDT-GDTrH ngày 16/9/2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về
hướng dẫn thực hiện Chương trình giáo dục phổ thơng cấp THCS, THPT năm học
2021-2022 ứng phó với dịch Covid-19. Bài 7 và Bài 8 được ghép thành một Chủ
đề: “Xây dựng nền kinh tế nhiều thành phần và quá độ đi lên CNXH ở Việt Nam”)
chủ đề này được thực hiện trong 3 tiết:
Tiết 1: Dạy Bài 7 mục 1a và 1b. Mục 1c GV hướng dẫn HS thực hành và mục 2
HS tự học.Tiết 2: Dạy Bài 8: Mục 1b và phần 2a. Mục 1a và 2b khuyến khích HS
tự học
Tiết 3: HS báo cáo kết quả đi trải nghiệm
- Mục tiêu cần hướng tới của dự án: Hiểu và phân biệt được các thành phần
kinh tế ở nước ta hiện nay.
- Nhiệm vụ phải làm: Phân cơng nhiệm vụ hợp lý cho từng thành viên nhóm,
xác định thời gian hoàn thành cho dự án, xác định những nhiệm vụ trọng tâm như:
Tài liệu, nội dung liên quan tới các các thành phần kinh tế ở nước ta hiện nay; hình
thức thể hiện của dự án: Quay video tham gia trỉa nghiệm, phỏng vấn các cá nhân
nơi trải nghiệm, chụp ảnh, các số liệu….
- Sản phẩm dự kiến: Sản phẩm gồm bản in và bản trình chiếu
- Cách triển khai thực hiện dự án: Thực hiện theo nhiệm vụ cá nhân được
phân công hoặc làm việc chung…
- Thời gian thực hiện và hoàn thành: Thời gian thực hiện trong 2 tuần và
hoàn thiện hết dự án trong 4 tuần. Được chia làm các giai đoạn như: giai đoạn
chuẩn bị, giai đoạn báo cáo sơ bộ tại nhóm, giai đoạn bổ sung và chỉnh sửa, giao
đoạn hoàn thiện dự án. Giáo viên quyết định trên cơ sở đề xuất của học sinh
Cụ thể:
KẾ HOẠCH THỰC HIỆN DỰ ÁN HỌC TẬP PHẦN KINH TẾ LỚP 11
Tìm hiểu tình hình sản xuất hàng hóa ở địa phương em
I. MỤC TIÊU

1. Hình thành và phát triển các năng lực sau cho học sinh:
24


- Nhận xét đánh giá được tình hình sản xuất hàng hóa ở địa phương em.
- Tạo ra được những sản phẩm học tập về chủ đề tình hình sản xuất hàng hóa ở địa
phương em.
- Báo cáo, trình bày sản phẩm học tập.
2. Phẩm chất:
- Tích cực, chủ động tham gia các hoạt động góp phần phát triển kinh tế ở địa
phương.
- Hình thành phẩm chất: yêu nước, nhân ái,trách nhiệm đối với cộng đồng và xã
hội.
II. KẾ HOẠCH THỰC HIỆN:
1. Thời gian thực hiện: 2 Tuần
2. Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ học tập:
- Gv chia lớp thành 4 nhóm học tập tương ứng với 4 nhiệm vụ cụ thể và giao
nhiệm vụ cho học sinh ( có thể chia nhóm qua phiếu khảo sát phù hợp với sở
thích, khả năng, năng lực của bản thân như báo cáo, thuyết trình, vẽ tranh, quay
video..)
- Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm. Gv nêu yêu cầu sản phẩm cho các nhóm.
- Gv phổ biến tiêu chí đánh giá.
- GV cung cấp các tư liệu hỗ trợ: tài liệu tham khảo, bản hướng dẫn thực hiện đánh
giá.
- Các nhóm cử nhóm trưởng để điều hành, thực hiện các nhiệm vụ học tập của
nhóm.
* Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tình hình sản xuất hàng hóa ở địa phương
u cầu:
- Trình bày sản phẩm nhóm dưới hình thức trình chiếu powerpoint

- Sản phẩm hồn chỉnh là bài báo cáo hoặc bản trình chiều powerpoint về tình
hình sản xuất hàng hóa ở địa phương.
* Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu tình hình sản xuất hàng hóa ở địa phương
u cầu:
- Trình bày sản phẩm nhóm dưới hình thức báo cáo
* Nhiệm vụ 3: Thực hiện video clip về tình hình sản xuất hàng hóa tại địa
phương em.
Yêu cầu:
- Thu thập thơng tin,số liệu, hình ảnh, quay video về tình hình sản xuất hàng hóa ở
địa phương em Sản phẩm hồn chỉnh là một Video có lồng tiếng, thuyết minh.
- Báo cáo, trình bày sản phẩm nhóm.
25