Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên

Vietnam J. Agri. Sci. 2022, Vol. 20, No. 11: 1561-1570

Tạp chí Khoa học Nơng nghiệp Việt Nam 2022, 20(11): 1561-1570
www.vnua.edu.vn

PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT HOA CÚC CHI TẠI LÀNG DƯỢC LIỆU NGHĨA TRAI,
XÃ TÂN QUANG, HUYỆN VĂN LÂM, TỈNH HƯNG YÊN
Đoàn Bích Hạnh*, Thái Thị Nhung, Đồng Thanh Mai
Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, Học viện Nông nghiệp Việt Nam
*

Tác giả liên hệ:

Ngày nhận bài: 12.07.2022

Ngày chấp nhận đăng: 22.11.2022
TÓM TẮT

Cây hoa cúc chi đang là cây trồng chủ lực của làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh
Hưng Yên. Thông qua việc tổng hợp, so sánh các số liệu thứ cấp từ báo cáo của Ủy ban nhân dân xã Tân Quang
cũng như số liệu khảo sát 45 hộ trồng hoa trên địa bàn. Bài viết nhằm đánh giá thực trạng phát triển sản xuất cây
hoa cúc chi tại làng dược liệu trong thời gian qua. Kết quả phân tích cho thấy, cây hoa cúc chi đem lại thu nhập hỗn
hợp bình quân cao hơn so với nhiều cây trồng truyền thống khác. Cây hoa cúc chi có tiềm năng phát triển rất lớn
nhưng còn đối mặt với một số rào cản như đất đai sản xuất manh mún, kinh nghiệm sản xuất thủ công và nhỏ lẻ, giá
bán nhiều dao động. Do vậy, trong thời gian tới, chính quyền các cấp và các tác nhân liên quan cần sớm thực hiện
một số giải pháp cụ thể để thúc đẩy phát triển sản xuất hoa cúc chi bền vững hơn.
Từ khóa: Cây hoa cúc chi, Nghĩa Trai, phát triển, sản xuất.

Development of Chrysanthemum Production in Nghia Trai Medicinal Village,
Tan Quang Commune, Van Lam District, Hung Yen Province
ABSTRACT

Chrysanthemum is the main crop of Nghia Trai medicinal village, Tan Quang commune, Van Lam district, Hung
Yen province. Through the activities of synthesizing and comparing secondary data from reports of the People's
Committee of Tan Quang commune and through survey data of 45 households, the study assessed the current
situation of development of chrysanthemum production in the area. The results showed that chrysanthemum brought
a high average mixed income compared to various other traditional crops. Chrysanthemum shows great potential for
production, but there are a number of barriers affecting the development of chrysanthemum production, such as
fragmented land scale, manual and small-scale production, and fluctuating selling prices. Therefore, in the future,
authorities at all levels and relevant actors should soon implement some specific solutions to promote the
development of chrysanthemum production in the area.
Keywords: Chrysanthemum, Nghia Trai, development, production.

1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong bối cânh tồn cỉu hóa, hội nhêp và
cänh tranh gay gít ngày nay, dỵc liu v cỏc
sõn phốm cho sc khúe t dỵc liu ỵc cỏc nh
khoa hc tha nhờn l cú lĉi thế cänh tranh hĄn
câ (Træn Vën Ơn, 2017). Trong ũ, hoa cỳc chi l
mt loọi dỵc liu ỵc trng ph bin trờn th
gii v cỹng l loọi hoa ỵc trồng phổ biến, lâu
đąi ć Việt Nam (Træn Danh Sāu, 2017). Cõy hoa

cỳc chi l thõo dỵc quý cú giỏ trð kinh tế cao
(Phan Xuân Huyên, 2020). Công dýng cûa hoa
cỳc chi l mt loọi thõo dỵc dựng lm tr và làm
vð thuốc nam trong y học cổ truyền có tác dýng
an thỉn, thanh nhiệt, tiêu độc, chống oxy hóa.
Hoa cỳc chi củn ỵc s dýng cha cỏc bnh
v mít, nhĀc đỉu và huyết áp.
Theo quyết đðnh số 1976/QĐ-TTg ngy
30/10/2013 cỷa Thỷ tỵng chớnh phỷ ó phờ

duyt quy hoọch tng th phỏt trin dỵc liu

1561


Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hng Yờn

n nởm 2020 v nh hỵng n nởm 2030 và
quyết đðnh số 179/QĐ-BYT ngày 20/1/2015 cûa
Bộ Y tế về việc ban hành kế hoäch triển khai
thăc hiện quyết đðnh trên. Bân quy hoäch tổng
thể đặt mýc tiêu phát triển 54 loi dỵc liu l
th mọnh cỷa 8 vựng, trong đị cị lồi hoa cúc
chi täi thơn Nghïa Trai, huyện Vởn Lồm, tợnh
Hỵng Yờn. ồy l lng dỵc liu ó gỉn 1.000
nëm tuổi, cị điều kiện thn lĉi cho sân xuỗt
cồy dỵc liu núi chung v hoa cỳc chi núi riờng.
Cồy hoa cỳc chi ó tr thnh cồy dỵc liu
trng im cỷa a phỵng, tọo cụng ởn vic
lm cho ngỵi lao động, nâng cao thu nhêp cho
các hộ nông dân (Phọm Bõo Dỵng & Trổn Th
Thu Trang, 2013). Nởm 2020, ton thụn trng
ỵc khoõng 10ha hoa cỳc chi, hổu ht sõn
lỵng hoa cỳc chi sõn xuỗt ra u ỵc ch
bin tọi ch v bỏn qua cỏc thỵng lỏi, tng
sõn lỵng ọt 250 tỗn (UBND xó Tõn Quang,
2021). Mc dự cú nhiu li th, song sõn xuỗt
hoa cỳc chi trờn a bn cũn gp nhiu khú
khởn nhỵ th trỵng tiờu thý chỵa n nh, t
chc sõn xuỗt cỏc h chờm i mi, chỷ yu

l t phỏt, chỵa ỏp ng ỵc yờu cổu sõn xuỗt
hng hũa, chỵa theo kp c ch th trỵng, din
tớch canh tỏc nhú l, manh mỳn gồy khũ khởn
cho t chc sõn xuỗt (Phọm Bõo Dỵng & Trổn
Th Thu Trang, 2013).
Phỏt trin sõn xuỗt luụn thu hỳt cỏc nh
nghiờn cu cõ cỗp vi mụ v vù mụ. Phỏt trin
sõn xuỗt ỵc xỏc nh nhỵ mt mýc tiêu đề ra
đối vĆi các đĄn vð, chû thể v cỏc nn kinh t
cỏc cỗp, hỵng ti vic täo ra să gia tëng về mọi
mặt cûa quá trình sõn xuỗt trong mt thi k
nhỗt nh (Phọm Th Dinh & cs., 2019; Nguyn
Trỵng V & Nguyn Th Minh Hin, 2019). T
trỵc n nay ó cũ mt s nghiờn cu liờn quan
n phỏt trin sõn xuỗt cồy dỵc liu núi chung
v hoa cỳc chi núi riờng (Phọm Bõo Dỵng &
Trổn Th Thu Trang, 2013; Lờ Th H Phỵng,
2019; Ngc Mai, 2020; Nguyn Minh Tuỗn,
2022). a s cỏc nghiờn cu mi chợ tờp trung
vo lm rừ mt s vỗn lý luờn v phỏt trin
sõn xuỗt, chỵa i sồu vo o lỵng, phõn tớch s
phỏt trin cỹng nhỵ cỏc ni dung trong quỏ trỡnh
phỏt trin sõn xuỗt cồy hoa cỳc chi. Do đị, đåy là
không trống cỉn nghiên cĀu thêm.

1562

Mýc tiêu cûa nghiên cĀu này nhìm:
(1) Đánh giá thăc träng phỏt trin sõn xuỗt cõy
hoa cỳc chi cỷa cỏc h dõn tọi lng dỵc liu

Nghùa Trai; (2) Phồn tớch cỏc yu t õnh hỵng
v xuỗt mt s giõi phỏp phỏt trin sõn xuỗt
cồy hoa cỳc chi trờn a bn trong thąi gian tĆi.

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Bài viết sā dýng cỏc thụng tin, s liu th
cỗp v s cỗp nhìm mơ tâ, phân tích và so sánh
kết q q trỡnh phỏt trin sõn xuỗt cõy hoa
cỳc chi trờn a bàn giĂa các nhóm hộ qua các
chỵ tiêu đðnh tính v nh lỵng. Trong ũ,
thụng tin th cỗp ỵc thu thêp tÿ các báo cáo
về tình hình kinh tế - xã hội qua các nëm cûa
Ủy ban nhån dån xã Tồn Quang. Thụng tin s
cỗp ỵc thu thờp thụng qua phúng vỗn bỏn cỗu
trỳc 45 h trng hoa cỳc chi tọi lng dỵc liu
Nghùa Trai bỡng phỵng phỏp chn mộu ngéu
nhiên phân tỉng. Trong đị, 15 hộ quy mơ nhó
vĆi din tớch dỵi 2 so, 18 h quy mụ va vĆi
diện tích tÿ 2 đến 3 sào và 12 hộ quy mơ lĆn vĆi
diện tích trên 3 sào. Ngồi ra, phỵng phỏp
phúng vỗn sồu ỵc s dýng thu thờp thông
tin tÿ các cán bộ xã, các hộ thu gom và các đäi lý
bán buôn hoa cúc chi trên đða bn.
Thụng tin sau khi ỵc thu thờp s ỵc x
lý bỡng phổn mm Excel. Sau ũ, nghiờn cu s
dýng phỵng pháp thống kê mơ tâ nhìm phân
ánh thăc träng phát trin sõn xuỗt cõy hoa cỳc
chi trong thi gian qua. Phỵng phỏp thng kờ
so sỏnh ỵc dựng so sỏnh các thơng tin thu
thêp về să biến động diện tích, tỡnh hỡnh s

dýng ging qua cỏc nởm cỹng nhỵ s khỏc bit
trong phỏt trin sõn xuỗt cỳc chi gia cỏc nhóm
hộ điều tra.

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
3.1. Thực trạng phát triển sản xuất cây hoa
cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai
3.1.1. Tình hình chung về sản xuất cây hoa
cúc chi tại xã Tân Quang
Tồn xã Tân Quang có din tớch trng cỳc
dỵc liu l gổn 30ha, trong ũ lng dỵc liu


Đồn Bích Hạnh, Thái Thị Nhung, Đồng Thanh Mai

Nghïa Trai cũ din tớch trng ln nhỗt l hn
22ha, vi s hộ trồng cúc chi là 198 hộ. Theo
thống kê cûa Ủy ban nhân dân xã Tân Quang,
tính đến hết nëm 2020, din tớch ỗt nụng
nghip bỡnh quõn cỏc h trong lng dỵc liu l
5,8 so/h, trong ũ ỗt trng hoa cỳc chi l
3,157 so/h (chim 54,43%). Phỏt trin sõn
xuỗt cồy hoa cúc chi ngày càng địng gịp khơng
nhó trong việc tởng thu nhờp cỷa ngỵi dõn xó
v tr thnh cây trồng chính để phát triển kinh
tế cho các hộ. Bên cänh cây hoa cúc chi, các hộ ć
đåy cüng trng thờm mt s loọi cồy dỵc liu
khỏc nhỵ inh lëng, đða liền, tía tơ, mã đề... vĆi
diện tích trung bỡnh 1,8 so/h (chim 31,03%
tng din tớch ỗt sõn xuỗt nông nghiệp)

(UBND xã Tân Quang, 2021).
Trong 3 nëm tÿ 2018-2020, nởng suỗt v
sõn lỵng hoa cỳc chi cỷa cỏc h cũ xu hỵng
tởng u qua cỏc nởm. Nởm 2018, nởng suỗt
hoa cỳc chi bỡnh quồn ton xó ọt 4,18 tọ/so,
bỵc sang nởm 2019 nởng suỗt ọt 4,21 tọ/so,
tởng 0,72% so vĆi nëm 2018. Nëm 2020, nhą
việc sā dýng giống đät tiờu chuốn v phõn bún
õm bõo hn nờn nởng suỗt tiếp týc tëng lên là
4,32 tä/sào, tëng 2,62% so vĆi nởm 2019. Sõn
lỵng hoa cỳc chi cỷa ton xó nởm 2019 là 2.651
tä, giâm nhẹ so vĆi nëm 2018 do tổng diện tích
trồng bð thu hẹp läi. Nëm 2020, sân lỵng hoa
cỳc chi ọt 2.701 tọ, tởng 1,89% so vi nởm
2019. Thi gian ti, vic sõn xuỗt hoa cỳc chi
cỷa xó cổn phỏt trin theo hỵng ốy mọnh
thồm canh, c bit ng dýng cụng ngh cao
tởng nởng suỗt v sõn lỵng trong bi cõnh qu
ỗt nụng nghip cỷa xó đang ngày càng đối mặt
vĆi să khan hiếm.
3.1.2. Thực trạng phát triển sản xuất hoa

98,91%. Nguyên nhân có să giâm nh ũ l do
Nh nỵc thu hi ỗt nụng nghip thc hin
d ỏn ỵng lng, xõy dng nụng thụn mĆi. Tuy
nhiên, diện tích trồng hoa cúc chi vén chiếm
54% tổng diện tích gieo trồng cûa xã (UBND xã
Tån Quang, 2021). iu ny cho thỗy, xó vộn
cũn tim nởng cho việc mć rộng diện tích trồng
cây hoa cúc chi trong nhĂng nëm tĆi bìng cách

thay thế các lội cây trồng khác không đem läi
hiệu quâ kinh tế.
b. Giống cây hoa cỳc chi ti cỏc h
Chỗt lỵng hoa cỳc chi phý thuc nhiu vo
ngun gc cỷa ging. Ngỵi dõn lng dỵc liu
Nghùa Trai trng loọi hoa cỳc chi ta cú bụng nhú
hn nhỵng chớc hoa v cũ mựi thm c trỵng.
Hoa cỳc lai cũ bụng to hn nhỵng xp v khụng
thm. chn ỵc ging chỗt lỵng cổn cú
nhng tiờu chuốn nhỵ: chn cõy cú cnh to,
khúm rng v hoa to hn so vi cỏc cõy khỏc,
khụng b xỵc bnh tờt, lỏ ớt. Qua khõo sỏt cho
thỗy, ging ỵc ngỵi dân mua ć các nguồn
khác nhau và chû yếu là ngun ging t tọo
ỵc. Sau khi kt thỳc vý thu hoọch, h thỵng
t ging cho vý sau bỡng cỏch cít thân cây
chỵ để läi gốc, đến không tháng 3 âm lðch, gốc
nây mỉm thì chëm sịc để đến tháng 6 và 7 âm
lðch sẽ tách ra trồng hoặc bán cho cỏc h khỏc.
Tuy nhiờn, xu hỵng s dýng ngun giống này
đã giâm dæn tÿ 35 hộ nëm 2018 xuống 28 hộ nëm
2020 (Bâng 2). Thay vào đò, các hộ chuyn sang
mua ging tọi cỏc c s chuyờn sõn xuỗt ging
hoa cỳc chi, cho nởng suỗt, sõn lỵng n nh v
cao hn so vi ging do cỏc h t ỵm hoặc mua
tÿ các hộ xung quanh.
c. Chi phí sản xuất cây hoa cúc chi tươi

a. Diện tích trồng cây hoa cỳc chi

Chi phớ ổu tỵ cho sõn xuỗt hoa cỳc chi tỵi
bao gm cỏc chi phớ trng mi, chi phớ chởm sũc,
chi phớ ổu tỵ cỏc tỵ liu sõn xuỗt (Bõng 3).

Din tớch trng hoa cỳc chi ỵc phõn b
khụng đồng đều giĂa các thôn trong xã, têp
trung chû yếu lng dỵc liu thụn Nghùa Trai
(Bõng 1). Tng din tích trồng hoa cúc chi täi
làng có să sýt giâm tÿ 23,0ha nëm 2018 xuống
cñn 22,67ha vào nëm 2019 và 22,5ha vào nëm
2020, vĆi tốc độ phát triển bình quån ọt

Nhỡn chung, chi phớ ổu tỵ cho sõn xuỗt hoa
cỳc chi cỷa cỏc h khụng quỏ ln nhỵng tng chi
phớ giĂa các nhóm hộ khá chệnh lệch nhau. Tổng
chi phí cûa nhóm hộ quy mơ nhó chỵ 7.891 nghìn
đồng/sào, trong khi quy mơ vÿa là 9.045 nghìn
đồng/sào và quy mơ lĆn là 10.270 nghìn đồng/sào.
Să chênh lệch này là do mc ổu tỵ cỷa cỏc h v

cỳc chi ti Ngha Trai

1563


Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên

phân bón, trang thiết bð phý thuộc vào điều kin
kinh t v kinh nghim sõn xuỗt cỷa tng h. H
quy mụ nhú thỵng sõn xuỗt theo kinh nghim,

phõn hu c ỵc h s dýng l phõn chung g
tờn dýng trong khi h quy mụ ln v va thỵng
bún phõn hĂu cĄ vi sinh. Ngoài ra, canh tác hoa
cúc chi khơng mang tính cĄ giĆi hóa mà sā dýng
lao động phổ thơng nên mĀc chi phí th lao

động phý thuộc vào số công và giá nhân công mà
hộ thuê, chû yếu lao động làm thuê täi thąi điểm
thu hoäch hoa cúc. Chi phí lao động th khi thu
hộch sẽ cao hn nhiu so vi bỡnh thỵng vỡ hoa
cổn ỵc hỏi kp thi, trỏnh b gi, õnh hỵng
n chỗt lỵng. Lao động hộ gia đình chû yếu
làm các cơng việc nhỵ lm cú, chởm bũn cồy,
hỏi hoa.

Bng 1. Din tớch trồng hoa cúc chi của làng dược liệu Nghĩa Trai giai đoạn 2018-2020
Chỉ tiêu

ĐVT

2018

2019

2020

Thôn Nghĩa Trai

ha

23,00

22,67

Thôn Cự Dũng

ha

3,50

3,00

Thôn Thọ Khang

ha

2,50

Tổng

ha

29,00

So sánh (%)
2019/2018

2020/2019

Bình quân

22,50

98,57

99,25

98,91

2,88

85,71

96,00

90,71

2,30

2,10

92,00

91,30

91,65

27,97

27,48

96,45

98,25

97,34

Nguồn: Ban Thống kê xã Tân Quang (2021).

Bảng 2. Tình hình sử dụng giống hoa cúc chi tại các hộ điều tra (nëm 2021)
Chỉ tiêu

ĐVT

2018

2019

2020

Giống tự sản xuất

hộ

35

32

Giống mua tại các hộ xung quanh

hộ

8

Mua từ các cơ sở chuyên sản xuất giống

hộ

2

Tốc độ phát triển (%)
2019/2018

2020/2019

Bình quân

28

91,43

87,5

89,44

7

7

87,5

100

93,54

6

10

300

167

223,61

Bảng 3. Chi phí sản xuất cây hoa cúc chi tươi của hộ điều tra
(tính bình qn cho 1 sào, nghìn đồng, nëm 2021)
Chỉ tiêu

Quy mơ nhỏ

Quy mơ vừa

Quy mơ lớn

Bình Qn

4.616

4.265

3.980

4.287

Giống

739

700

690

709,67

Phân bón NPK

840

800

750

796,67

Phân lân

117

108

90

105,0

Phân đạm

140

120

100

120,0

1.950

1.770

1.700

1.806,67

Vơi bột

180

167

150

165,67

Thuốc BVTV

650

600

500

583,33

3.000

4.500

6.000

4.500,00

3.000

4.500

6.000

4.500,0

25

20

15

20,0

Chi phí khác

275

280

290

281,67

Tổng chi phí

7.891

9.045

10.270

9.068,67

Chi phí trung gian

Phân hữu cơ

Chi phí lao động
Lao động thuê
Lao động gia đình (cơng)

1564


Đồn Bích Hạnh, Thái Thị Nhung, Đồng Thanh Mai

liệu giâm 33,51% so vĆi chi phí nguyên liệu cûa
hoa cúc chi loọi 1. Ngỵc lọi, v cụng lao ng,
hoa cỳc chi khụ loọi 2 s mỗt nhiu cụng hn so
vi hoa cúc chi khơ lội 1. Hiện täi, ý thĀc cûa
một s h sõn xuỗt chỵa tt v s quõn lý kim
soỏt chỗt lỵng sõn phốm cũn lúng lo nờn tỡnh
trọng cỏc h sỗy diờm sinh vộn din ra gõy õnh
hỵng n sc khúe cỷa ngỵi s dýng cỹng nhỵ
õnh hỵng n thỵng hiu lng dỵc liu.

d. Chi phớ sn xut cây hoa cúc chi khô
Sau khi thu hái, hoa sẽ ỵc cho vo ln
hoc tỳi, ri dn vo bao to bỏn cho cỏc h thu
mua trc tip hoa tỵi, củn hoa khụ thỡ s ỵc
ngỵi dồn em hoa tỵi t rung v phi khụ
hoc sỗy. Hin nay, cỏc h s dýng ba cỏch sỗy
hoa l sỗy bỡng in, than hoc phi nớng. Cõ ba
cỏch sỗy ũ cũ th cho diờm sinh hoc sỗy khụng.
Sau ũ, cỳc chi khụ ỵc ũng gũi v bỏn lm tr
v thõo dỵc trong cỏc ca hng bỏn thuc nam,

thuc bớc. Tng chi phớ sỗy khơ hai lội này khác
nhau đáng kể do quy trình sỗy khỏc nhau.

e. Th trng tiờu th hoa cỳc chi
Nhỡn chung, kênh tiêu thý hoa cúc chi vén
cñn khá đĄn giân, chû yếu bán cho các hộ thu
gom (chiếm 67%), kênh bán lẻ chỵ chiếm 9%,
24% bán trăc tiếp cāa hng bỏn buụn tọi H
Ni. H thu gom thỵng n tờn nh ngỵi dõn
mua, sau ũ tiờu thý chỷ yu ti ngỵi bỏn
buụn tọi H Ni (93%), t ũ phån phối đến các
tỵnh thành. Kết q điều tra cho thỗy, cỏc h sõn
xuỗt vộn phõi i mt vi vic b thỵng lỏi ộp
giỏ, ỵc mựa mỗt giỏ. Do vờy, trong thąi gian
tĆi việc cûng cố thêm kênh tiêu thý làm tëng
hiệu quâ tiêu thý sân phèm hoa cúc chi cho cỏc
h nụng dồn trờn a bn cỹng nhỵ liờn kt cỏc
h trong sõn xuỗt, kinh doanh hoa cỳc chi cú vai
trủ v nghùa rỗt quan trng.

Chi phớ cho chế biến hoa cúc chi khơ lội 1
gồm chi phí về ngun liệu, điện, địng gịi, cơng
lao động và chi phớ khỗu hao, mua sớm tỵ liu
sõn xuỗt (bỡnh quõn 5,18 triệu đồng/100kg hoa
cúc chi khơ). Trung bình cĀ 8kg cỳc tỵi nguyờn
liu thỡ thu ỵc 1kg cỳc khụ loọi 1, c 5kg cỳc
tỵi loọi 2 thỡ thu ỵc 1kg cúc khơ lội 2. Chi
phí cho 100kg hoa cúc chi khụ loọi 2 thỗp hn so
vi hoa cỳc chi loọi 1 l 49,31% do h dồn phi
thỷ cụng khụng mỗt chi phí điện. Ngồi ra, hoa

cúc chi lội 2 giâm ỵc chi phớ nguyờn liu v
cỹng ớt b hao hýt hn nờn trung bỡnh c 5kg cỳc
tỵi ỵc 1kg cỳc khơ. Vêy nên, chi phí ngun

Bảng 4. Chi phí sản xuất hoa cúc chi khơ của các hộ điều tra
(tính cho 100kg hoa cúc chi khơ, nghìn đồng, nëm 2021)
Chỉ tiêu

Hoa cúc chi loại 1

Hoa cúc chi loại 2

Tổng chi phí

5.188

2.630

Ngun liệu

3.760

2.500

Điện

820

0

Lao động (cơng)

20

30

Đóng gói

250

50

Khấu hao

300

0

Chi phí khác

38

50

9%

Hộ
sản
xuất

67%

Bán lẻ trong tỉnh
7%

Hộ thu gom

Bán lẻ tỉnh ngồi
93%

24%

Bán bn Hà Nội

Người
tiêu
dùng

Bán lẻ Hà Nội

Sơ đồ 1. Kênh tiêu thụ sản phẩm hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa trai (nëm 2021)

1565


Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên

Bảng 5. Giá bán hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai giai đoạn 2018-2020
Chỉ tiêu

ĐVT

2018

2019

2020

Hoa tươi

1.000đ

40

46

Hoa khô loại 1

1.000đ

650

Hoa khơ loại 2

1.000đ

270

So sánh (%)
2019/2018

2020/2019

Bình qn

50

115

108,7

111,8

700

780

107,69

114,29

109,54

280

300

103,7

107,14

105,4

Bảng 6. Tình hình tiêu thụ hoa cúc chi của các hộ điều tra giai đoạn 2018-2020
Diễn giải

ĐVT

2018

2019

2020

Sản lượng tiêu thụ hoa tươi BQ/hộ

Tạ

13,28

12,97

Sản lượng thu hoạch BQ/hộ

Tạ

13,5

13,3

Tỉ lệ tiêu thụ

Tốc độ phát triển
2019/2018

2020/2019

Bình qn chung

13,27

97,67

102,31

99,96

13,64

98,52

102,56

100,52

%

98,46

97,55

97,31

99,07

99,75

99,41

Hoa tươi

%

30

22,5

17,5

75

77,78

76,38

Hoa khơ

%

70

77,5

82,5

110,71

106,45

108,56

Tiêu thụ hết

Hộ

33

37

35

112,12

94,59

102,99

Tiêu thụ khơng hết

Hộ

12

8

10

66,67

125

91,29

Thu gom

Hộ

25

27

30

108

111,11

109,54

Bán buôn

Hộ

10

13

11

130

84,61

104,88

Bán lẻ

Hộ

10

5

4

50

80

63,25

Tại hộ

Hộ

35

39

39

111,42

100

105,56

Cửa hàng

Hộ

10

6

6

60

100

77,46

Mức độ tiêu thụ

Tác nhân thu mua

a im bỏn

Do hoa tỵi sau khi thu hỏi s khó bâo qn
và dễ dêp nát nên tỵ lệ bán hoa cỳc chi khụ
chim nhiu hn so vi hoa tỵi, chỷ yu l
khỏch hng s t trỵc khi cú nhu cổu. Ngoi
ra, giỏ bỏn hoa tỵi, hoa khụ loọi 1 và hoa khơ
lội 2 có să biến động khá lĆn qua các nëm bći
thð hiếu và nhu cæu cûa thð trỵng thay i. Giỏ
cỷa hoa tỵi v hoa khụ cỹng chờnh lch nhau
nhiu vỡ 100kg hoa cỳc tỵi sau khi sỗy mi thu
ỵc trung bỡnh t 10 n 12kg khụ.
Giai oọn t 2018-2020, sõn lỵng tiờu thý
bỡnh quõn/h cú s biến động khơng đáng kể vĆi
tốc độ phát triển bình quồn ọt 99,96% (Bõng 6).
Tợ l tiờu thý hoa tỵi giâm xuống và tỵ lệ tiêu
thý hoa khơ tëng lên qua cỏc nởm cho thỗy cỏc
h ang dổn chuyn i t bỏn hoa tỵi sang
bỏn hoa khụ v s dýng cụng ngh sỗy hin ọi
gia tởng giỏ tr cỷa hoa cúc chi.

1566

3.1.3. Đánh giá kết quả và hiệu quả trong
sản xuất hoa cúc chi
a. Kết quả và hiệu quả trong sản xuất hoa cúc
chi tươi
Bình quân cĀ 1 sào hoa cỳc chi cho giỏ tr
sõn xuỗt (GO) l 22,43 triệu đồng (Bâng 7). Sau
khi trÿ chi phí, thu nhêp hn hp (MI) thu ỵc
bỡnh quõn l 13,65 triu ng/so. Đối vĆi câ ba
nhóm hộ, nhóm hộ quy mơ lĆn có thu nhêp hỗn
hĉp tốt hĄn (15,52 triệu đồng/sào), tiếp sau đị là
nhóm hộ quy mơ vÿa (12,83 triệu đồng/sào)
và thỗp nhỗt l nhúm h quy mụ nhú (12,59
triu ng/so).
Cỏc chợ tiờu phõn ỏnh hiu quõ trong sõn
xuỗt hoa cỳc chi tính bình qn cho các nhóm
hộ cị MI/IC đät 3,21 lỉn, tĀc là nếu bó ra một
đồng chi phí trung gian thỡ cỏc h sõn xuỗt hoa
cỳc chi s thu về 3,21 đồng thu nhêp hỗn hĉp.


Đồn Bích Hạnh, Thái Thị Nhung, Đồng Thanh Mai

Bên cänh đị, cơng lao động gia đình cûa các hộ
hiện nay cüng khá cao, 682,48 nghìn đồng/cơng.
Xét theo hiệu q lao động thì nhóm hộ quy mơ
lĆn đät hiệu q lĆn nhỗt (1.034 nghỡn
ng/cụng), cao hn 393 nghỡn ng/cụng so vi
nhúm hộ quy mơ vÿa và cao hĄn không 530
nghìn đồng so vĆi nhóm hộ quy mơ nhó.
b. Kết quả và hiệu quả trong sản xuất hoa cúc

chi khơ
Bình qn 1 so hoa cỳc chi s cho giỏ tr
sõn xuỗt hoa khô là 24,08 triệu đồng (Bâng 8).
Sau khi trÿ đi cỏc chi phớ, thu nhờp hn hp
(MI) thu ỵc bỡnh quõn l 23,05 triu ng/so.
Trong ũ, cao nhỗt l nhúm hộ quy mô lĆn
(31,42 triệu đồng/sào), tiếp đến là hộ quy mụ
va (21,39 triu ng/so) v thỗp nhỗt l h
quy mơ nhó (16,33 triệu đồng/sào). Lý do có să
chênh lệch nhỵ vờy l vỡ cỏc h quy mụ nhú
thỵng sõn xuỗt hoa cỳc chi khụ loọi 2, giỏ bỏn
thỗp hn hoa cúc chi lội 1 nên hộ cüng khơng
muốn đỉu tỵ hay cõi tin sõn phốm thu ỵc
hiu quõ cao hĄn. Đối vĆi hộ quy mô lĆn và vÿa,
thu nhêp hỗn hĉp cao hĄn do hộ cung Āng và
bán ra ỵc sõn phốm hoa cỳc chi loọi 1 nhiu
hn, vĆi mĀc giá cao hĄn. Kết quâ này cüng phù
hĉp vi nghiờn cu cỷa Phọm Bõo Dỵng &
Trổn Th Thu Trang (2013). Tỏc giõ ó chợ ra
rỡng, h sõn xuỗt quy mụ nhú thỵng bỏn hoa
vi s lỵng ớt, nhú l nờn vic õm bõo s lỵng
thỵng xuyờn cho khỏch hàng là khị khën. Vì
vêy, mặc dù giá cao hĄn nhỵng h thu gom vộn
chỗp nhờn mua hng cỷa h quy mụ va v ln
nhỡm õm bõo ỷ lỵng hng u cỉu.
Bình qn các nhóm hộ trồng hoa cúc chi
hiện nay có MI/IC đät bình qn 5,05 lỉn, tĀc
là, nếu hộ bó ra 1 đồng chi phí trung gian thì cỏc
h sõn xuỗt hoa cỳc chi khụ s thu lọi ỵc 5,05
ng thu nhờp hn hp. Bờn cọnh ũ, cụng lao

ng gia ỡnh cỷa cỏc h sõn xuỗt hoa cỳc chi
khá cao, bình qn 496 nghìn đồng/cơng lao
động. Cơng lao động gia đình cûa nhóm hộ quy
mơ lĆn đät 682 nghìn đồng, cao hĄn 217 nghìn
đồng so vĆi nhóm hộ quy mơ vÿa và cao hĄn 342
nghìn đồng so vĆi nhúm h quy mụ nhú.
Nhỡn chung, sõn xuỗt hoa cỳc chi tọi lng
dỵc liu Nghùa Trai tuy củn nhiu vỗn cũn
tn tọi nhỵng cũ th thỗy kt quõ, hiu quâ mà
hoa cúc chi mang läi cao hĄn nhiều so vi sõn

xuỗt cỏc cõy trng truyn thng khỏc trờn a
bn. iu ny cỹng ỵc khợng nh trong
nghiờn cu cỷa Lờ Th H Phỵng (2019).
phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi trong thąi gian
tĆi cỉn mć rộng quy mơ sân xuỗt, tọo ra ỵc
thỵng hiu riờng cho hoa cỳc chi tọi lng dỵc
liu Nghùa Trai, tờp trung sõn xuỗt hoa cỳc chi
loọi 1 thu ỵc hiu quõ sõn xuỗt cao hĄn,
chú trọng hĄn khåu đòng gòi, chế biến và bõo
quõn ọt hiu quõ sõn xuỗt hoa cỳc chi khụ
cao nhỗt.
3.2. Yu t nh hng n phỏt trin sn
xut cây hoa cúc chi tại làng dược liệu
Nghĩa Trai
Thăc tế khõo sỏt cho thỗy, cú nhiu yu t
õnh hỵng trc tip n phỏt trin sõn xuỗt hoa
cỳc chi tọi lng dỵc liu Nghùa Trai nhỵ: iu
kin t nhiờn, quy mụ din tớch ỗt trng, lao
ng v chỗt lỵng ngun lao ng, cụng ngh

sõn xuỗt v th trỵng tiờu thý sõn phốm.
3.2.1. iu kin t nhiờn
Phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi chu õnh
hỵng ln vo iu kin t nhiờn, thi tiết, khí
hêu cûa vùng. Điều kiện tă nhiên thuên lĉi s
lm tởng nởng suỗt v chỗt lỵng hoa cỳc chi.
Cý th, ngoi c im a hỡnh, th nhỵng,
mụi trỵng sinh thỏi khỏ thuổn nhỗt cỷa a
phỵng, thỡ cỏc hin tỵng thi tit cc oan
xõy ra lm õnh hỵng n s sinh trỵng v
phỏt trin cỷa cồy hoa cỳc chi. in hỡnh nhỵ
mỵa nhiu gõy ngờp ỳng, sọt l ỗt, cõy khụng
thoỏt ỵc nỵc s b thi r v cht. Thi tiết
nóng èm sẽ làm cho sâu bệnh häi gia tëng v s
lỵng v chỷng loọi vỡ th hoa rỗt d mớc bnh.
Theo khõo sỏt thc t cho thỗy yu t iu kin
t nhiờn õnh hỵng nhiu n s phỏt trin sõn
xuỗt hoa cỳc chi, chim 80% ý kin cỷa cỏc hộ
điều tra.
3.2.2. Quy mơ diện tích đất trồng hoa cúc chi
Quy mụ din tớch ỗt sõn xuỗt hay quy mụ
trang trọi l mt trong nhng yu t õnh hỵng
rỗt ln n vic phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi.
Din tớch ỗt sõn xuỗt cng ln thỡ cng tọo
ng lc cho các hộ tìm cách áp dýng khoa học
kï thuêt và áp dýng các mơ hình cơng nghệ cao

1567

Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng n

nhìm làm giâm chi phí, sĀc lao động, thąi gian
chëm sịc đến mĀc tối thiểu. Theo kết q phân
tích ć bâng 7 về kết quâ và hiệu quâ sân xuỗt
cỳc hoa tỵi tọi cỏc h iu tra cho thỗy, nhúm
h quy mụ ln cú giỏ tr sõn xuỗt (GO), giá trð
gia tëng (VA), thu nhêp hỗn hĉp (MI) cao hn so

vi nhúm h quy mụ va v thỗp nhỗt là nhóm
hộ có quy mơ nhó. Đäi đa số các h trng hoa
cỳc chi cho rỡng din tớch ỗt hin có cûa hộ là
quá nhó, phân bổ thành nhiều ruộng xa nhau,
chỵa tờp trung gồy khũ khởn cho sõn xuỗt quy
mụ ln.

Bng 7. Kt qu v hiu qu sn xuất hoa cúc chi tươi tại các hộ điều tra
(tính bình qn cho 1 sào, nëm 2021)
Chỉ tiêu

ĐVT

Quy mơ nhỏ

Quy mơ vừa

Quy mơ lớn

Bình qn

Kết quả sản xuất
Giá bán hoa cúc chi tươi

1.000đ

47

48

50

48,33

Sản lượng hoa cúc chi tươi

1.000đ

430

450

510

463,33

Giá trị sản xuất (GO)

1.000đ

20.210

21.600

25.500

22.436,67

Chi phí trung gian (IC)

1.000đ

4.616

4.265

3.980

4.287,0

Giá trị gia tăng (VA)

1.000đ

15.594

17.335

21.520

18.149,67

Lao động th

1.000đ

3.000

4.500

6.000

4.500,0

Thu nhập hỗn hợp (MI)

1.000đ

12.594

12.835

15.520

13.649,67

Cơng

21,8

22,1

24

22,63

GO/IC

Lần

4,38

5,06

6,41

5,28

VA/IC

Lần

3,38

4,06

5,41

4,28

Lao động gia đình (L)

Hiệu quả

MI/IC

Lần

2,73

3,01

3,90

3,21

GO/LĐ

1.000 đ/công

808,40

1.080

1.700

1.121,83

VA/LĐ

1.000 đ/công

623,76

866,75

1434,7

907,48

MI/LĐ

1.000 đ/công

503,76

641,75

1034,7

682,48

Bảng 8. Kết quả và hiệu quả sản xuất hoa cúc chi khô tại các hộ điều tra
(tính bình qn cho 1 sào, nëm 2021)
Chỉ tiêu

ĐVT

Quy mơ nhỏ

Quy mơ vừa

Quy mơ lớn

Bình qn

Giá trị sản xuất (GO)

1.000đ

24.080

30.414

41.920

32.138

Chi phí trung gian (IC)

1.000đ

4.746,00

4.519,96

4.503,26

4.589,74

Gía trị gia tăng (VA)

1.000đ

19.334,00

25.894,04

37.416,74

27.548,26

Lao động thuê

1.000đ

3.000,00

4.500,00

6.000,0

4.500,0

Thu nhập hỗn hợp (MI)

1.000đ

16.334,00

21.394,04

31.416,74

23.048,26

Công

48,00

46,00

46,00

46,67

GO/IC

Lần

5,07

6,73

9,31

7,04

VA/IC

Lần

4,07

5,73

8,31

6,04

MI/IC

Lần

3,44

4,73

6,98

5,05

GO/LĐ

1.000đ

501,67

487,93

501,34

496,98

VA/LĐ

1.000đ

367,44

367,44

367,44

367,44

MI/LĐ

1.000đ

340,29

465,09

682,97

496,12

Kết quả sản xuất

Công lao động (L)
Hiệu quả

1568


Đồn Bích Hạnh, Thái Thị Nhung, Đồng Thanh Mai

Hộp 1. Ý kiến của chủ hộ về ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên trong sản xuất hoa cúc chi
Do tình trọng thi tit mỵa nhiu gõy nờn tỡnh trọng cõy hoa cúc chi bð thối rễ, vý cúc vÿa rồi
tôi trồng đến tên hai lỉn đều hóng, trồng đến lỉn thĀ ba cây mĆi sống và cho thu hoäch.
Ghi chú: Phỏng vấn ơng Nguyễn Văn Trình (50 tuổi) thơn Nghĩa Trai, xã Tân Quang

3.2.3. Lao động và chất lượng nguồn lao động
Q trình canh tác, chëm sịc và thu hộch
hoa cúc chi đđi hói nhiều cơng lao động. Trung
bình 1 sào hoa cúc chi cỉn tÿ 300-400 cơng lao
động/nëm. Trong khi ũ, lc lỵng lao ng tr
khúe a phổn tờp trung v cỏc khu, cým cụng
nghip khin cho lc lỵng lao động ngành này
ngày càng thiếu hýt. Do vêy, lĉi thế cänh tranh
về công lao động rẻ trong ngành sẽ giõm xung.
Trỡnh o tọo cỹng ỵc cho l cú õnh
hỵng tớch cc n quyt nh cỷa ngỵi nụng
dõn trong quỏ trỡnh sõn xuỗt v tiờu thý hoa
cỳc chi. Theo kt quõ khõo sỏt cho thỗy, lao
ng tham gia sõn xuỗt hoa cỳc chi u l lao
ng t phỏt, chỵa ỵc o tọo v k thuờt
trng, chỷ yu l do bõn thồn ngỵi lao ng t
ỳc kt, ỵc truyn kinh nghiệm tÿ đąi này
qua đąi khác. Do trình độ hän ch v phỵng
phỏp tip cờn cũn yu nờn nhiu h gp khú

khởn trong vic ỵm ging, x lý sõu bnh v
thu hoọch, bõo quõn hoa chỵa tt khin chỗt
lỵng hoa cỳc chi khụng ng u. Vờy nờn, vic
tởng cỵng tờp huỗn, nồng cao trỡnh hiu
bit cho ngỵi nụng dõn s gúp phổn lm cho
phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi trên đða bàn
ngày càng bền vĂng hĄn.
3.2.4. Công nghệ sn xut hoa cỳc chi
Mc dự lng dỵc liu Nghùa Trai cú din
tớch chuyờn canh hoa cỳc chi ln nhỵng vic ỏp
dýng cỏc cụng ngh trong sõn xuỗt hoa cỳc chi
cũn mc thỗp, nhỗt l trong khõu bõo quõn và
chế biến hoa khơ lội 2. Hiện täi, các hộ chỵa cũ
quy trỡnh chuốn ỏp dýng trong bõo quõn, ch
bin hoa. Vi hoa khụ loọi 2, h chỷ yu dựng
phỵng pháp thû cơng bìng cách phĄi ć sân vào
nhĂng ngày nớng. Cỳc chi ỵc sỗy khụ ỵc s
dýng diờm sinh trỏnh mc, sau ũ vo bao
tõi ch ỵc giỏ thỡ bỏn cho thỵng lỏi. phỏt

trin sõn xuỗt hoa cúc chi trong thąi gian tĆi,
các hộ cæn tëng cỵng ỏp dýng cỏc tin b khoa
hc k thuờt khõu bõo quõn, ch bin nõng
cao chỗt lỵng sõn phốm cung cỗp ra th trỵng.
3.3. Gii phỏp phỏt trin sản xuất hoa cúc
chi trong thời gian tới
Tÿ thăc träng v cỏc yu t õnh hỵng nờu
trờn, thc hin ỵc mýc tiờu phỏt trin hoa
cỳc chi thnh cõy trng chû lăc, đem läi thu
nhêp và góp phỉn ổn đðnh, nồng cao i sng

cỷa ngỵi dồn, a phỵng nờn chỳ trọng vào
một số giâi pháp sau đåy:
Một là, chính quyền a phỵng cổn xõy
dng quy hoọch, k hoọch phỏt trin din tớch
ỗt ai mt cỏch hp lý, tọo iu kin tớch tý
ỗt trng hoa cỳc chi cho cỏc h dõn, giúp nâng
cao hiệu quâ kinh tế.
Hai là, trên cĄ sć quy hoọch, k hoọch phỏt
trin sõn xuỗt di họn hoa cúc chi, cán bộ
khuyến nơng cỉn hỗ trĉ các hộ về kỹ thuêt, đặc
biệt là kỹ thuêt bâo quân, chế bin nõng cao
chỗt lỵng sõn phốm, xõy dng, bõo vệ và nâng
cao giá trð hoa cúc chi. Tÿ đò, tởng khõ nởng
tip cờn th trỵng, nõng cao hiu quõ trong
tiờu thý.
Ba l, chớnh quyn a phỵng cổn xỳc tin
ốy mọnh vic nghiờn cu th trỵng, h tr
hỡnh thnh, phỏt trin cỏc mi liờn kt trong
sõn xuỗt v tiờu thý gia h sõn xuỗt v cỏc tỏc
nhõn thu gom, doanh nghiệp chế biến để góp
phỉn đèy mänh phát triển sân xuỗt, n nh giỏ
bỏn, hỵng ti phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi
theo hỵng bn vng.
Bn l, õm bõo an ton thc phốm thỡ
quy trỡnh sõn xuỗt hoa cỳc chi trờn a bn cổn
ỵc thc hin theo quy trỡnh sõn xuỗt an ton.
Do vờy, chớnh quyn cỏc cỗp cổn tích căc tun
truyền nhìm nâng cao nhên thĀc và vên động

1569

Phát triển sản xuất hoa cúc chi tại làng dược liệu Nghĩa Trai, xã Tân Quang, huyện Văn Lâm, tỉnh Hng Yờn

b con nụng dõn thc hnh sõn xuỗt v chế biến
hoa cúc chi theo tiêu chuèn an toàn.

4. KẾT LUN
Phỏt trin sõn xuỗt hoa cỳc chi tọi lng
dỵc liu Nghïa Trai là một nhu cæu khách
quan phù hĉp vĆi nh hỵng phỏt trin nụng
nghip bn vng cỷa xó nhỡm phỏt huy li th
cỷa a phỵng. Qua ỏnh giỏ thc trọng phỏt
trin sõn xuỗt cho thỗy, hoa cỳc chi ngy càng
trć thành cây trồng chû yếu, số lao động trăc
tiếp tham gia sõn xuỗt hoa cỳc chi khụng ngng
gia tởng, mc vn ổu tỵ m mi h ổu tỵ cho
sõn xuỗt hoa cỳc chi cỹng rỗt ln. Cỏc hoọt ng
trờn ó gũp phổn lm gia tởng ỏng k sõn
lỵng hoa cúc chi nhĂng nëm gæn đåy. Thêm
nĂa, các hộ đã chuyn i nhanh t vic s
dýng ging chỗt lỵng thỗp, t ỵm trng sang
s dýng loọi ging cú chỗt lỵng v cú ngun gc
õm bõo hn; tởng cỵng nõng cao k thuờt
canh tỏc phỏt trin th trỵng tiờu thý hoa cỳc
chi. Tỗt cõ nhng n lc trờn ó gũp phổn lm
gia tởng cõ kt quõ v hiu quõ sõn xuỗt hoa
cỳc chi trong thi gian qua. Giỏ tr sõn xuỗt đät
bình quân 32 triệu đồng và thu nhêp hỗn hĉp
bình quân 23 triệu đồng tính trên 360m2, đät

mĀc cao hĄn các lội cây trồng truyền thống
khác. Tuy nhiên, cịn một s yu t gõy cõn tr
s phỏt trin sõn xuỗt hoa cúc chi cûa các hộ
điều tra bao gồm: điều kin t nhiờn, quy mụ
din tớch ỗt trng, lao ng v chỗt lỵng
ngun lao ng, cụng ngh sõn xuỗt v th
trỵng tiờu thý. Do vờy, trong thi gian ti, cổn
thit phâi có să can thiệp mänh mẽ hĄn cûa
chính quyền cỏc cỗp, s tham gia liờn kt cỷa
cỏc ngnh, cỏc tác nhân trong chuỗi giá trð hoa
cúc chi nhìm thăc hiện các nhóm giâi pháp nêu

1570

trên để thúc đèy phát trin sõn xuỗt hoa cỳc chi
theo hỵng bn vng trong tỵng lai.

TI LIU THAM KHO
Ngc Mai (2020). Thc trng và giải pháp phát
triển cây hoa cúc chi tại xã Tân Quang, huyện Văn
Lâm, tỉnh Hưng Yên. Khóa luận tốt nghiệp đại
học, Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam.
Lê Thị Hà Phương (2019). Phát triển ngành sản xuất
hoa trên địa bàn thành phố Mỹ Tho. Luận văn Thạc
sĩ khoa học kinh tế, Đại học Kinh tế, Đại học Huế.
Nguyễn Minh Tuấn (2022). Nghiên cứu thực trạng sản
xuất cây dược liệu Hoài Sơn tại Cao Bằng. Tạp chí
Khoa học và Cơng nghệ Đại học Thái Nguyên.
227(1): 167-174.
Nguyễn Trường Vỹ & Nguyễn Thị Minh Hiền (2019).

Phát triển sản xuất điều ở tỉnh Bình Phước: thực
trạng và giải pháp. Tạp chí Khoa học Nơng nghiệp
Việt Nam. 17(7): 594-604.
Phạm Bảo Dương & Trần Thị Thu Trang (2013).
Nghiên cứu chuỗi giá trị sản phẩm hoa cúc của
huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên. Tạp chí Phát triển
Kinh tế. 270: 48-58.
Phạm Thị Dinh, Phạm Văn Hùng & Nguyễn Văn
Hưởng (2019). Phát triển sản xuất vải thiều theo
tiêu chuẩn VietGap ở Bắc Giang. Tạp chí Khoa
học Nơng nghiệp Việt Nam. 17(9): 754-604.
Phan Xuân Huyên (2020). Nghiên cứu đánh giá sự
sinh trưởng phát triển cây hoa cúc chi
(chrysanthemum indicum L.) nuôi trồng tại Đà Lạt,
Lâm Đồng. Hội Nghị công nghệ sinh học toàn
quốc 2020. Ngày 27/10/2020. Đại Học Huế.
tr. 538-543.
Trần Danh Sửu (2017). Kỹ thuật trồng và chăm sóc cây
hoa cúc. Cục Xuất Bản.
Trần Văn Ơn (2017). Một số vấn đề tồn tại chính và đề
xuất phát triển dược liệu ở Việt Nam. Bài viết tham
luận tại hội nghị dược liệu. Ngày 12/4/2017. Văn
Phịng Chính Phủ.
Ủy ban nhân dân xã Tân quang (2021). Báo cáo tình
hình thực kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm
2021, nhiệm vụ năm 2022, xã Tân Quang, huyện
Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên.