tieu luan quan ly thiet bi day hoc

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Với những thành tựu của khoa học kỹ thuật và sự xuất hiện của các phương
tiện truyền thông hiện đại, đa dạng, các phương tiện dạy học nói chung và các thiết
bị dạy học nói riêng đã được đưa vào sử dụng trong dạy học ngày càng có hiệu
quả, phục vụ đắc lực cho việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy học trong nhà
trường. Về thiết bị dạy học, chúng ta có thể hiểu, đó là tổng thể những máy móc,
dụng cụ…được sử dụng cho hoạt động dạy học trong nhà trường. Và thiết bị dạy
học hiện đại chính là những máy móc hiện đại được sử dụng trong quá trình dạy
học. Thiết bị dạy học nói chung và thiết bị dạy học hiện đại nói riêng là một phần
của phương tiện dạy học, đóng vai trị là cơng cụ hay điều kiện để giáo viên sử
dụng làm khâu trung gian nhằm tác động vào đối tượng dạy học. Phương tiện dạy
học trong đó có thiết bị dạy học có chức năng khởi động, dẫn chuyền và làm tăng
hiệu quả tác động của người thầy đến học sinh. Trong các phương tiện dạy học thì
thiết bị dạy học là một phương tiện dạy học được con người sáng tạo, sản xuất để
đưa vào phục vụ cho quá trình dạy học cho hiệu quả cao trong hoạt động dạy học.
Các thiết bị dạy học hiện đại được sử dụng trong nhà trường có thể kể là các động
cơ máy móc tối tân hiện đại; hệ thống máy móc sử dụng cơng nghệ thơng tin; các
máy quay phim, chụp hình sử dụng kỹ thuật số… Các thiết bị dạy học hiện đại
hiện nay phổ biến nhất là các thiết bị dựa vào công nghệ, kỹ thuật hiện đại dưới
dạng máy tính, và các máy móc phục vụ cho truy cập Internet để khai thác thông
tin. Bên cạnh thiết bị máy chiếu Overhead projector, việc sử dụng máy tính để trình
chiếu với phần mềm Powerpoint thường được các giáo viên sử dụng phổ biến
trong quá trình lên lớp. Việc sử dụng các động cơ máy móc hiện đại (mơ phỏng),
các phương tiện trình chiếu, các phương tiện ghi hình, ghi âm… đã tạo nên những
tiện ích to lớn cho quá trình dạy học. Việc sử dụng các thiết bị nói trên tạo nên sự
hấp dẫn sinh động cho giờ học, giúp người thầy tác động có hiệu quả hơn đến
người học và học sinh cũng có thể tự mình tiếp cận với kiến thức dưới sự hướng
dẫn của giáo viên. Bên cạnh các bài giảng điện tử, việc ứng dụng công nghệ thông
tin để xây dựng các thư viện điện tử và Internet đã giúp giáo viên và học sinh tiếp
cận được với một nguồn tri thức vô cùng to lớn để hiểu biết về một môn học.
Ở các nhà trường phổ thơng, thiết bị dạy học có vai trò rất quan trọng trong

giảng dạy và học tập. Nó khơng chỉ tăng tính hấp dẫn của mơn học, giúp học sinh
hiểu sâu sắc hơn các kiến thức lý thuyết đã học và rèn luyện khả năng thực nghiệm
của học sinh, mà còn tạo cho học sinh một trực giác nhạy bén đối với các hiện
tượng trong tự nhiên. Qua thực tế dạy học ở phổ thông, tôi nhận thấy, khi dạy đến
các bài có thí nghiệm hoặc thực hành, đa phần giáo viên còn lúng túng, còn học
sinh, về lý thuyết thì tốt nhưng về thực hành thì chưa đạt yêu cầu. Vì vậy, chất
lượng và hiệu quả của việc sử dụng thiết bị dạy học ở nhà trường phổ thơng hiện
nay vẫn cịn là vấn đề khiến chúng ta cần quan tâm, nhất là thực trạng sử dụng thiết
bị dạy học ở trừờng THPT vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn.

1


B. PHẦN NỘI DUNG
1. Thuận lợi và khó khăn khi trang bị, sử dụng thiết bị dạy học
Thứ nhất, trong điều kiện kinh phí hạn hẹp như hiện nay, khơng phải trường
phổ thơng nào cũng có thể được trang bị những thiết bị dạy học hiện đại, nhất là
những trường vùng sâu vùng xa, những vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn.
Đây là một rào cản khơng dễ dàng khắc phục trong việc sử dụng các thiết bị dạy
học hiện đại trong các trường học phổ thông.
Thứ hai, thực tiễn dạy học hiện nay cho thấy khi được trang bị những phương
tiện dạy học hiện đại, không phải giáo viên nào cũng có thể sử dụng được và sử
dụng thành thạo các thiết bị dạy học hiện đại. Vì thế, nâng cao trình độ, khả năng
sử dụng các thiết bị dạy học hiện đại cho đội ngũ giáo viên phổ thông là một yêu
cầu cấp thiết.
Thứ ba, quá trình sử dụng các thiết bị dạy học hiện đại, bên cạnh những ích
lợi thì sự lạm dụng các thiết bị dạy học hiện đại cũng làm cho việc khai thác, phát
huy hiệu quả các thiết bị trong quá trình dạy học bị hạn chế. Một ví dụ như việc sử
dụng bài giảng điện tử trong quá trình lên lớp, nếu khơng sử dụng hợp lý thì sẽ
biến việc trình bày kiến thức có sẵn bằng lời nói bằng việc trình bày kiến thức có

sẵn bằng trình chiếu, thay đọc-chép bằng chiếu-chép.
Thứ tư, việc kết hợp một cách hợp lý, linh hoạt trong việc sử dụng các thiết bị
dạy học hiện đại với các phương pháp và phương tiện dạy học khác sẽ phát huy tối
đa năng lực sáng tạo của người giáo viên trong quá trình dạy học.
2. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học hiện nay.
- Số lượng: Trong quá trình dạy học, các thiết bị dạy học được trang bị khá
đầy đủ, đảm bảo cho các tiết lên lớp.
- Chất lượng: Đa số thiết bị dạy học đều có chất lượng đảm bảo. Tuy nhiên,
một số thiết bị dạy học có chất lượng khơng cao, độ bền kém. Nhiều thiết bị chưa
sử dụng đã hỏng: VD các dụng cụ thực hành điện, thí nghiệm
- Tính đồng bộ: Đa số các thiết bị dạy học nằm trong danh mục sử dụng đều
đảm bảo tính đồng bộ, mỹ thuật và sư phạm. Tuy nhiên, một số thiết bị dạy học
trong nhà trường cịn hạn chế về kích thước (VD: Bản đồ q chi tiết và kích thước
nhỏ thì HS ngồi xa không thể quan sát được;
- Các thiết bị, đồ dùng dạy học tự làm: Hiện nay, nhiều đơn vị giáo dục đã và
đang phát động nhiều phong trào tự làm đồ dùng dạy học. Việc tự làm thiết bị dạy
học chủ yếu là những đồ chơi, những thiết bị đơn giản mang tính thực tế, thực tiễn.
Việc tự làm thiết bị dạy học thường không thường xuyên, chỉ thực hiện khi có các
phong trào phát động.

2


- Các phịng học bộ mơn, phịng thí nghiệm thực hành: Nhiều trường đạt
chuẩn QG, trường trọng điểm ở các vùng đô thị, thị trấn mới đầu tư xây dựng các
phịng học bộ mơn, phịng thí nghiệm thực hành. Hiện nay nhiều địa phương ở
nông thôn, vùng sâu vùng xa chưa có điều kiện để xây dựng các phịng chức năng
này. Dẫn đến tình trạng các tiết thực hành, thí nghiệm thường không được tiến
hành đảm bảo theo yêu cầu.
Ở nhà trường phổ thông, TBDH được cung cấp đủ so với bản danh mục

TBDH của Bộ. Tuy nhiên so với yêu cầu của CT, SGK mới vẫn chưa đáp ứng đầy
đủ, một số loại hình TBDH như tranh ảnh giáo khoa, băng đĩa ghi hình, ghi tiếng
rất cần nhưng lại rất thiếu. Nhìn chung TBDH đều được sử dụng khá thường xuyên
vào quá trình dạy học.
3. Tình hình sử dụng thiết bị dạy học hiện nay
- Nhận thức của giáo viên về vấn đề sử dụng. Đa số giáo viên đều nhận thức
tốt vai trò của thiết bị dạy học và việc sử dụng thiết bị dạy học trong các tiết lên
lớp. Bên cạnh các thiết bị theo danh mục sử dụng hiện có trong các nhà trường,
nhiều giáo viên, tổ chun mơn cịn thực hiện việc tự làm thiết bị dạy học. Nhiều
thiết bị dạy học tự làm mang tính sáng tạo, đơn giản nhưng hiệu quả thực tế trong
mỗi bài học của học sinh. Kỹ năng và phương pháp sử dụng TBDH của số đông
giáo viên là tốt. Giáo viên biết sử dụng đúng kỹ thuật, biết khai thác thông tin từ
TBDH, biết dùng TBDH làm phương tiện kích thích hứng thú học tập ở học sinh
và tổ chức cho học sinh hoạt động với TBDH tự lực chiếm lĩnh tri thức. Tuy nhiên,
cũng còn một bộ phận nhỏ giáo viên còn lúng túng trong việc sử dụng TBDH,
chưa biết khai thác tối đa thông tin từ TBDH, sử dụng TBDH chỉ với hình thức
minh họa và đơi khi lạm dụng TBDH bằng cách sử dụng quá nhiều hoặc khi không
cần thiết sử dụng.
- Mức độ sử dụng: Giáo viên được sử dụng thường xuyên trong các tiết lên
lớp và theo chương trình.
- Phương pháp sử dụng: Theo phân phối chương trình mơn học, bài học, giáo
viên sẽ xây dựng kế hoạch mượn thiết bị để sử dụng. Việc sử dụng các thiết bị theo
hướng dẫn của các bộ môn, các vấn đề.
- Hiệu quả sử dụng: Hiệu quả sử dụng cao trong các tiết lên lớp. Một số thiết
bị dạy học có hiệu quả sử dụng khơng cao, ví dụ: Một số tranh ảnh, bản đồ, lược
đồ in có độ phân giải màu sắc khác với thực tế, một số đồ dùng thí nghiệm kềnh
càng, một số thiết bị có tuổi thọ khơng cao như đồ thí nghiệm điện, thí nghiệm cơ
học,…
Ở các trường, nhìn chung, hiệu trưởng chăm lo đến việc quản lý hệ thống cơ
sở vật chất-TBDH hơn trước. Nội dung quản lý CSVC-TBDH bao gồm: tổ chức

xây dựng hệ thống CSVC-TBDH của nhà trường, tổ chức sử dụng có hiệu quả
CSVCTBDH vào q trình giáo dục-dạy học; tổ chức bảo quản hệ thống CSVCTBDH để sử dụng lâu dài. Trường nào cũng có một phó hiệu trưởng đặc trách về
3


vấn đề này. BGH của các trường cho thấy các trường rất quan tâm và có nhiều sáng
kiến trong cơng tác quản lý cơ sở vật chất nói chung, thiết bị dạy học nói riêng. Để
TBDH được sử dụng có hiệu quả các trường đều có các biện pháp hành chính đi
đơi với khuyến khích động viên giáo viên như đề ra những quy định trong hoạt
động chuyên môn buộc giáo viên phải tích cực sử dụng TBDH, tổ chức sinh hoạt
chuyên đề về sử dụng TBDH trong từng tổ chun mơn đồng thời khuyến khích
động viên giáo viên bằng khen thưởng. Hiện nay trường nào cũng có sổ sách theo
dõi TBDH được cung ứng hàng năm, có sổ theo dõi việc mượn trả TBDH của từng
giáo viên. Ban giám hiệu thường xuyên kiểm tra việc bảo quản và sử dụng TBDH
của trường và công tác TBDH luôn luôn là một nội dung trong các cuộc họp sơ kết,
tổng kết hàng năm của trường. Để làm phong phú hệ thống TBDH của trường, hầu
như trường nào cũng tổ chức, động viên giáo viên tự làm đồ dùng dạy học. Có thể
khẳng định, ở hầu hết các trường THCS, công tác TBDH được đặc biệt quan tâm,
do đó TBDH được bảo quản tương đối tốt và được đưa vào sử dụng.
4. Thực trạng bảo quản thiết bị dạy học.
- Nhận thức của việc bảo quản: Đa số cán bộ quản lý, giáo viên, cán bộ phụ
trách thiết bị trường học luôn nhận thức đầy đủ việc bảo quản, sử dụng có hiệu quả
các thiết bị dạy học trong các nhà trường.
- Tình hình bảo quản: Bảo quản hàng năm. Vào cuối mỗi năm học các nhà
trường thường có việc kiểm kê, kiểm tra tình hình sử dụng trong năm học, đồng
thời có biện pháp thanh lý các thiết bị hư hỏng, hết hạn sử dụng và kế hoạch mua
sắm thiết bị mới.
- Đội ngũ, cán bộ tham gia bảo quản: Mỗi trường học đều có 01 biên chế phụ
trách cơng tác thiết bị trường học. Những trường có các phịng thực hành, phịng
học bộ mơn đều có bố trí cán bộ phụ trách các phòng chức năng này.

Theo định kỳ tùy theo mức độ sử dụng và tình trạng thiết bị, việc bảo trì do
hiệu trưởng quyết định lựa chọn cán bộ tham gia bảo quản. Thường thì giáo viên
bộ mơn nào, giảng dạy môn nào tự bảo quản đồ dùng thiết bị của mơn đó. Ngồi
ra, việc bảo quản, sắp xếp, quản lý chung do cán bộ phụ trách thiết bị bảo quản.
5. Một số đề xuất.
Từ thực tiễn trang bị và sử dụng TBDH ở các trường phổ thông, chúng tôi đề
xuất một số giải pháp sau:
1. Giao quyền chủ động và cấp kinh phí cho các trường học trong việc mua
sắm, sửa chữa bổ sung TBDH theo đúng nội dung chương trình của Bộ GD&ĐT
ban hành. Đầu tư xây dựng các phòng bảo quản thiết bị, đặc biệt phòng tránh thiên
tai, bão, lũ.
2. Tăng cường bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho GV và đồng
thời cho HS tham gia nhiều hơn vào việc thực hành, thí nghiệm để tự tìm ra kiến
thức.
4


3. Tạo ra một phong trào thường xuyên và có kinh phí hỗ trợ cho việc tự làm
đồ dùng dạy học, tạo nguồn học liệu mở của đội ngũ cán bộ, giáo viên.
4. Tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lý CSVC và TBDH, xây dựng một
hệ thống quản lý thông qua mạng Internet. Hệ thống này không chỉ cài đặt cho một
trường, cần xây dựng chung cho tất cả các nhà trường phổ thông, tùy theo cấp học.
5. Sử dụng TBDH phải đảm bảo cung cấp cho HS thông tin về các hiện
tượng, đối tượng nghiên cứu đầy đủ và chính xác, làm cho HS hiểu sâu và nắm
chắc kiến thức.
6. Sử dụng TBDH phải đảm bảo nâng cao tính trực quan của dạy học, mở
rộng khả năng tiếp cận các đối tượng, hiện tượng. Sử dụng TBDH phải đảm bảo
kích thích hứng thú học tập ở HS, thoả mãn nhu cầu nhận thức của HS.
7. Sử dụng TBDH đảm bảo nâng cao nhịp độ nghiên cứu tài liệu học tập của
HS. Sử dụng TBDH phải đảm bảo đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích

cực hóa hoạt động nhận thức của HS, tạo điều kiện để HS hoạt động tự lực chiếm
lĩnh tri thức, rèn luyện kĩ năng.

5


C. KẾT LUẬN
Giáo dục và Đào tạo đang là một vấn đề thách thức của toàn cầu. Tùy theo
mức độ phát triển về chính trị, kinh tế và xã hội mà các nước đã đề ra các chiến
lược phát triển giáo dục khác nhau. Chu kỳ khoảng sau 10-15 năm, một số nước
tiến hành cải cách giáo dục, nhằm thay đổi nội dung chương trình, phương pháp,
phương thức dạy và học hướng đến mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng
cao hơn, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế, xã hội của quốc gia mình và hội
nhập quốc tế. Nhiều mơ hình, giải pháp, loại hình trường khác nhau được triển
khai, nhưng tất cả đều có xu hướng chung là nâng cao tính tích cực trong dạy và
học, giúp cho người học hướng tới học tập chủ động, sáng tạo, học mọi lúc, mọi
nơi và học suốt đời. Muốn vậy, cần phải cải cách, cải tiến đồng bộ các thành tố liên
quan, trong đó phương tiện dạy học là một thành tố quan trọng. Việc sử dụng thiết
bị hiện đại phục vụ dạy học ở trường phổ thơng là một địi hỏi và cũng là một xu
thế tất yếu trong bối cảnh khoa học kĩ thuật không ngừng phát triển. Để phát huy
được ưu thế của những thiết bị dạy học hiện đại trong hoạt động dạy học, giáo viên
phải khơng ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, kĩ thuật sử
dụng máy móc, thiết bị cùng với sự nhạy bén, sáng tạo của mình thì mới đạt được
kết quả như mong muốn.

6