Xây dựng chiến lược sử dụng một số nguồn lực cơ bản trong phát triển nông nghiệp cho huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010-2020

0

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QTKD
------------------------------------Nguyễn Thị Thu Trang

XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC SỬ DỤNG MỘT SỐ
NGUỒN LỰC CƠ BẢN TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP
CHO HUYỆN PHỔ YÊN - TỈNH THÁI NGUYÊN
GIAI ĐOẠN 2010 - 2020
Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Khánh Doanh

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc công bố
trong bất kỳ luận văn nào khác.
Tôi xin cam đoan các thơng tin trích dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ

nguồn gốc./.
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2010

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ii

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài “Xây dựng chiến lược sử
dụng một số nguồn lực cơ bản trong phát triển nông nghiệp cho huyện Phổ Yên,
tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010-2020” tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, những ý kiến
đóng góp, chỉ bảo quý báu của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngồi trƣờng.
Trƣớc hết tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm Khoa và
các thầy cô giáo Khoa Sau đại học, Khoa Kinh tế nông nghiệp, Quản trị kinh doanh,
Phòng Đào tạo và quan hệ Quốc Tế trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh
Thái Nguyên đã tạo điều kiện cho tôi đƣợc học tập và nghiên cứu các nội dung
trong chƣơng trình đào tạo Thạc sỹ.
Để có đƣợc kết quả nghiên cứu này, bên cạnh sự cố gắng, nỗ lực của bản thân,
tôi cịn nhận đƣợc sự hƣớng dẫn chu đáo, tận tình của TS. Nguyễn Khánh Doanh, là

ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu và viết luận văn.
Xin chân thành cảm ơn các phòng, ban, ngành huyện và uỷ ban nhân dân các
xã cùng toàn thể nhân dân các xã trong huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên đã giúp
đỡ tận tình, cung cấp tài liệu cho tơi hồn thành luận văn này.
Ngồi ra, tơi cũng nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt tình, sự động viên và tạo mọi
điều kiện về vật chất và tinh thần của của lãnh đạo, đồng nghiệp đơn vị cơng tác, gia
đình, bạn bè, ngƣời thân.
Với tấm lịng chân thành, tơi xin cảm ơn mọi sự giúp đỡ quý báu đó!
Thái Nguyên, ngày

tháng

năm 2010

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thu Trang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iii

MỤC LỤC
STT

Trang
Lời cam đoan ………………………………………………………………..

i

Lời cảm ơn …………………………………………………………………..

ii

Mục lục ……………………………………………………………………….

iii

Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt …………………………………….

viii

Danh mục các bảng, biểu …………………………………………………

ix

MỞ ĐẦU……………………………………………………………………..

1

1

Tính cấp thiết của luận văn ……………………………………………

1

2

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn …………………………………...

3

2.1

Mục tiêu chung …………………………………………………………….

3

2.2

Mục tiêu cụ thể……………………………………………………………..

3

3

Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ……………………………………

3

3.1

Đối tượng nghiên cứu ……………………………………………………

3

3.2

Phạm vi nghiên cứu ………………………………………………………

4

Phạm vi về thời gian ………………………………………………………

4

Phạm vi về không gian ……………………………………………………

4

Phạm vi về nội dung ………………………………………………………

4

Những đóng góp mới của luận văn …………………………………

4

Kết cấu của luận văn ……………………………………………………

5

Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

6

1.1

Cơ sở khoa học ……………………………………………………………

6

1.1.1

Cơ sở lí luận ………………………………………………………………..

6

1.1.1.1

Một số lí luận về chiến lược ……………………………………………..

6

Khái niệm về chiến lƣợc …………………………………………………

6

Vai trò của chiến lƣợc phát triển ………………………………………

8

Các loại hình chiến lƣợc …………………………………………………

9

4

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




iv

Chiến lƣợc sử dụng nguồn lực …………………………………………..
1.1.1.2

1.1.1.3

1.1.2

9

Đặc điểm và vai trò của một số yếu tố nguồn lực được sử dụng
trong nghiên cứu đối với sự phát triển kinh tế xã hội ……………..

10

Dân số, lao động ……………………………………………………………

10

Đất đai ………………………………………………………………………..

10

Sản lƣợng lúa ……………………………………………………………….

11

Sản lƣợng chè ………………………………………………………………

11

Một số lý luận về mô hình kinh tế sử dụng trong quá trình nghiên
cứu ……………………………………………………………………………..

13

Khái niệm mơ hình ………………………………………………………...

13

Q trình xây dựng mơ hình ……………………………………………

13

Phân loại mơ hình …………………………………………………………

14

Mơ hình phân tích hệ thống ………………………………...……………

14

Lợi thế của mơ hình phân tích hệ thống ………………………………

15

Cơ sở thực tiễn về xây dựng chiến lược sử dụng các nguồn lực
cơ bản phát triển KT-XH ………………………………………………..

16

1.1.2.1

Kinh nghiệm của một số nước trong khu vực ………………………

16

1.1.2.2

Những phương pháp xây dựng chiến lược sử dụng các nguồn lực
cơ bản phát triển kinh tế - xã hội phổ biến ở Việt Nam……………

18

1.2

Phƣơng pháp nghiên cứu ……………………………………………….

20

1.2.1

Thu thập số liệu ……………………………………………………………

20

1.2.2.1

Thu thập số liệu thứ cấp ………………………………………………….

20

1.2.2.2

Thu thập số liệu sơ cấp……………………………………………………

20

1.2.2.

Xử lý và phân tích số liệu ………………………………………………

21

1.2.2.1

Phương pháp thống kê mơ tả ……………………………………………

21

1.2.2.2

Phương pháp mơ hình hố ……………………………………………….

22

1.2.2.3

Hệ thống các chỉ tiêu ………………………………………………………

27

Chƣơng 2 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG MỘT SỐ NGUỒN LỰC CƠ BẢN
TRONG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP Ở HUYỆN PHỔ YÊN

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

28




v

2.1

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu …………………………………………

28

2.1.1

Đặc điểm tự nhiên …………………………………………………………

28

2.1.1.1

Vị trí địa lý …………………………………………………………………..

28

2.1.1.2

Địa hình, địa mạo …………………………………………………………

28

2.1.1.3

Khí hậu ………………………………………………………………………

28

2.1.1.4

Thuỷ văn ……………………………………………………………………..

29

2.1.2

Đặc điểm kinh tế - xã hội ………………………………………………..

30

2.1.2.1

Đất đai và tình hình sử dụng đất đai …………………………………

30

2.1.2.2

Tình hình dân số ……………………………………………………………

33

2.1.2.3

Cơ sở vật chất, kỹ thuật …………………………………………………..

35

2.1.2.4

Kết quả sản xuất, kinh doanh một số ngành chính …………………

36

2.1.3

Đánh giá những thuận lợi, khó khăn trong phát triển kinh tế xã hội của huyện nói chung và nơng nghiệp nói riêng …………

41

2.1.3.1

Thuận lợi ……………………………………………………………………..

41

2.1.3.2

Khó khăn ……………………………………………………………………..

42

2.1.4.

Tác động của QH phát triển KT-XH cả nước, tỉnh Thái Nguyên
đến chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện Phổ Yên……..

2.2

42

Thực trạng sử dụng đất đai, dân số - lao động nông nghiệp, sản
lƣợng lúa, sản lƣợng chè của huyện Phổ Yên ……………………….

46

2.2.1

Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của huyện …………………

46

2.2.2

Thực trạng phát triển dân số và sử dụng lao động nơng nghiệp
của huyện Phổ n ……………………………………………………….

48

2.2.2.1

Tình hình phát triển dân số và nguồn nhân lực …………………….

48

2.2.2.2.

Tình hình phân bổ và sử dụng lao động nơng nghiệp của huyện

49

2.2.3

Tình hình sản xuất lúa và phân phối lúa gạo của huyện………..

52

2.2.3.1.

Tình hình sản xuất lúa ……………………………………………………

52

2.2.3.2

Tình hình phân phối sản lượng lúa của huyện ……………………….

57

2.2.4

Tình hình sản xuất và phân phối chè của huyện …………………

58

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




vi

2.2.4.1

Tình hình sản xuất chè ……………………………………………………

58

2.2.4.2

Tình hình phân phối chè …………………………………………………

59

2.3

Mơ hình động sử dụng kết hợp các nguồn lực trong phát
triển nơng nghiệp của huyện đến 2020 ……………………………

60

2.3.1

Phân tích sự thay đổi của các yếu tố trong mơ hình ……………

60

2.3.1.1

Phân tích sự thay đổi của dân số - lao động nơng nghiệp ………

60

2.3.1.2

Phân tích sự thay đổi của đất canh tác lúa, chè, rừng đến 2020

62

2.3.1.3

Phân tích sự thay đổi năng suất, sản lượng lúa đến 2020 ………

65

2.3.1.4

Phân tích mối quan hệ giữa đất canh tác, dân số và sản lượng
lúa ……………………………………………………………………………

67

2.3.1.5

Phân tích sự thay đổi năng suất, sản lượng chè đến 2020 ………

68

2.3.2

So sánh kết quả mơ hình với quy hoạch ……………………………

69

2.4

Phân tích sự biến động của các nguồn lực khi có sự thay đổi

của các yếu tố khác trong mơ hình …………………………………

2.4.1

71

Biến động sản lượng và kế hoạch phân phối lúa khi hệ số sử
dụng đất tăng ………………………………………………………………

71

2.4.2

Biến động về đất canh tác và kế hoạch sử dụng phân bố lao động

74

2.4.3

Biến động sản lượng lúa khi năng suất lúa tăng và kế hoạch
sử dụng phân phối lúa gạo ……………………………………………

2.4.4

Biến động về phân phối lúa khi nhu cầu lương thực bình quân
đầu người giảm ……………………………………………………………

2.4.5

2.4.7

Chƣơng 3

78

Biến động dân số - lao động, xu hướng phân phối đất ở, nhu
cầu lúa gạo khi tỷ lệ gia tăng dân số giảm…………………………

2.4.6

77

82

Biến động tổng thể mơ hình khi tất cả các yếu tổ thay đổi và kế
hoạch phân bổ sử dụng đất đai và phân phối lúa gạo ………………

84

Biến động đất rừng, đất chè và kế hoạch phân phối sản lượng chè

87

ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP XÂY DỰNG CHIẾN LƢỢC SỬ
DỤNG MỘT SỐ NGUỒN LỰC CƠ BẢN TRONG PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP CHO HUYỆN PHỔ YÊN GIAI ĐOẠN 2010 – 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên

90

vii

3.1.

Định hƣớng xây dựng chiến lƣợc sử dụng một số nguồn lực
cơ bản cho huyện Phổ Yên giai đoạn 2010 – 2020 ………………

90

3.1.1

Quan điểm xây dựng chiến lược ……………………………………..

90

3.1.2

Căn cứ để xây dựng chiến lược……………………………………….

90

3.1.3

Mục tiêu xây dựng chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của
huyện …………………………………………………………………………

90

3.1.3.1

Mục tiêu tổng quát…………………………………………………………

90

3.1.3.2

Mục tiêu cụ thể………………………………………………………………

91

3.1.4

Định hướng sử dụng một số nguồn lực cơ bản trong phát triển
nông nghiệp của huyện…………………………………………………

3.2

92

Giải pháp xây dựng chiến lƣợc sử dụng một số nguồn lực cơ
bản cho huyện Phổ Yên giai đoạn 2010 – 2020 …………………

93

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ……………………………………………

97

1

Kết luận ………………………………………………………………………

97

2

Kiến nghị ………………………………………………………………….…

100

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




viii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNH

:

Cơng nghiệp hố

HĐH

:

Hiện đại hố

ĐTH

:

Đơ thị hoá

KT-XH

:

Kinh tế - xã hội

PA

:

Phƣơng án

TL

:

Tỷ lệ

TĐPTBQ

:

Tốc độ phát triển bình qn

BQ

:

Bình qn

SL

:

Số lƣợng

CC

:

Cơ cấu

LĐ

:

Lao động

LĐNN

:

Lao động nơng nghiệp

CN-XD

:

Cơng nghiệp - xây dựng

DV

:

Dịch vụ

TS

:

Thủy sản

QH

:

Quy hoạch

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên




ix

DANH MỤC BẢNG
Số

Tên bảng

bảng

Trang

2.1

Tình hình sử dụng đất đai của huyện Phổ Yên qua 3 năm '07- '09

32

2.2

Tình hình dân số của huyện Phổ Yên qua 3 năm từ 2007 đến 2009

34

2.3

Hiện trạng sử dụng đất và biến động đất đai của huyện thời gian qua

47

2.4

Tình hình lao động huyện Phổ Yên

50

2.5

Phân bổ lao động cho các ngành sản xuất của huyện

51

2.6

Cơ cấu diện tích một số loại cây trồng chính của huyện

53

2.7

Tình hình sản xuất lúa của huyện Phổ Yên qua 3 năm

56

2.8

Phân phối sản lượng lúa của các hộ điều tra năm 2008

57

2.9

Tình hình sản xuất chè huyện Phổ Yên

58

2.10

Tình hình phân phối chè của các hộ điều tra

59

2.11

Sự thay đổi dân số - lao động nông nghiệp đến 2020

60

2.12

Sự thay đổi đất canh tác lúa, chè và đất rừng đến năm 2020

63

2.13

Sự thay đổi năng suất, sản lượng lúa đến 2020

65

2.14

Sự thay đổi đất canh tác, dân số, sản lượng lúa đến 2020

67

2.15

Sự thay đổi năng suất, sản lượng chè đến 2020

68

2.16

So sánh Phương án gốc và phương án 1

73

2.17

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 2

76

2.18

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 3

79

2.19

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 4

81

2.20

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 5

83

2.21

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 6

86

2.22

So sánh kết quả phương án gốc và phương án 7

88

3.1

Kết quả phương án gốc

98

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên