Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường THCS huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông theo định hướng Chương trình giáo dục phổ thông 2018

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ VĂN THÁI

QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG TỈNH ĐẮK NƠNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
2018

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

ĐẮK NÔNG - 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

LÊ VĂN THÁI

QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG TỈNH ĐẮK NƠNG
THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
2018

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. ĐỖ XUÂN DUYỆT

ĐẮK NÔNG - 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên là Lê Văn Thái, học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục,
đợt 2-2019. Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố
trong các cơng trình khác. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã
được cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc
và được phép cơng bố.
Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm
về nội dung luận văn của mình.
Tác giả luận
văn Lê Văn
Thái


LỜI CẢM ƠN
Được sự hỗ trợ và giúp đỡ một cách nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, q
thầy, cơ giảng dạy và các đồng nghiệp, tơi đã hồn thành luận văn Thạc sĩ khoa
học quản lý.
Với tình cảm chân thành và lịng biết ơn sâu sắc, tơi xin trân trọng cảm ơn
Thầy hướng dẫn TS. ĐỖ XUÂN DUYỆT đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo chi tiết,
tận tình giúp đỡ tôi nghiên cứu và tạo mọi điều kiện để tơi hồn thành bản luận
văn đúng thời gian.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Học viện Khoa học Xã hội, phòng Đào tạo sau
Đại học và quý thầy, cô đã tham gia quản lý, giảng dạy và giúp đỡ trong suốt quá
trình học tập, nghiên cứu.
Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo UBND huyện Đắk Glong, Lãnh đạo
chuyên viên phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Đắk Glong; Cán bộ Quản lý, giáo

viên và nhân viên các trường THCS thuộc huyện Đăk Glong, cùng bạn bè đồng
nghiệp đã động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập, trao đổi
ý kiến và cung cấp số liệu để tác giả hoàn thành luận văn Thạc sĩ này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn này khơng thể
tránh khỏi những thiếu sót, khuyết điểm. Tơi kính mong nhận được sự chỉ dẫn,
góp ý bổ sung của quý thầy, cô trong Hội đồng khoa học và đồng nghiệp, bạn bè
để luận văn có được một phần đóng góp vào thực tế quản lý được tốt hơn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Đắk Lắk, tháng 02 năm 2022
Tác giả luận văn

Lê Văn Thái


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC
PHỔ THƠNG 2018................................................................................................ 6
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài............................................................ 6
1.2. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng 2018................................................................................. 9
1.3. Vấn đề quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng 2018............................................................................... 15
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo
định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018............................................... 25
............................................................................................................................... C
HƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG
2018 Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG TỈNH

ĐẮK NƠNG.......................................................................................................... 30
2.1. Khái qt tình hình kinh tế-xã hội và giáo dục của huyện Đắk Glong...........30
2.2. Khái quát quá trình khảo sát thực trạng.......................................................... 33
2.3. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ
thông 2018............................................................................................................. 35
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo
định hướng chương trình GDPT 2018................................................................... 49
............................................................................................................................... C
HƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐẮK GLONG TỈNH
ĐẮK NÔNG.......................................................................................................... 54
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp......................................................................... 54


3.2. Một số biện pháp quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 ở các trường trung học cơ sở
huyện Đắk Glong tỉnh Đắk Nơng.......................................................................... 55
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất...............69
............................................................................................................................... KẾT
LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................... 74
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 76
PHỤ LỤC.............................................................................................................. 80


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQL, GV

Cán bộ quản lý, giáo viên

THCS

Trung học cơ sở

UBND

Ủy ban nhân dân

CNH - HĐH

Công nghiệp hóa-hiện đại hóa

CSVC

Cơ sở vật chất

HĐH

Hoạt động học

KT, ĐG

Kiểm tra, đánh giá

TTCM

Tổ trưởng chun mơn

CTGDPT 2018

Chương trình giáo dục phổ thơng 2018

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

CNH, HĐH

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

PPDH

Phương pháp dạy học

XHH

Xã hội hóa


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Quy mô trường, lớp, hoc sinh huyện Đắk Glong trong 03 năm gần đây......32
Bảng 2.2: Kết quả xếp loại hai mặt giáo dục, tỷ lệ tốt nghiệp trung học cơ sở.............32
Bảng 2.3: Kết quả trưng cầu ý kiến về tính cấp thiết phải đổi mới PPDH và công
tác quản lý đổi mới PPDH theo định hướng Chương trình giáo dục phổ thơng
2018....................................................................................................................... 36
Bảng 2.4: Thực trạng việc tổ chức phối hợp bồi dưỡng PPDH cho giáo viên theo
CT GDPT 2018 của phòng Giáo dục (Với tổng số 204 phiếu dành cho giáo viên).....38
Bảng 2.5: Thực trạng khả năng xây dựng kế hoạch lên lớp của giáo viên....................41
Bảng 2.6: Thực trạng mức độ thực hiện kế hoạch lên lớp của giáo viên......................41
Bảng 2.7: Thực trạng vận dụng PPDH của giáo viên các trường THCS qua khảo

sát với tổng số 204 phiếu dành cho giáo viên................................................................ 43
Bảng 2.8: Thực trạng mức độ thực hiện các PPDH truyền thống và hiện đại của
Giáo viên (tổng số 204 phiếu dành cho Giáo viên)...................................................... 43
Bảng 2.9: Thực trạng tham gia của học sinh vào giờ học có đổi mới PPDH................44
Bảng 2.10. Thống kê các phịng học bộ mơn tại các trường......................................... 45
Bảng 2.11: Các nội dung đã triển khai nhằm chuẩn bị tâm thế cho giáo viên thực
hiện đổi mới PPDH theo CTGDPT 2018. (Với tổng số 204 phiếu dành cho giáo
viên)............................................................................................................................... 47
Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả khảo sát về tính cần thiết của các biện pháp....................70
Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp.......................70


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm đầu của thế kỷ XXI, thế giới chứng kiến sự phát triển
mạnh mẽ của khoa học và công nghệ với xu thế thời đại là chuyển từ nền kinh tế
công nghiệp sang nền kinh tế tri thức, thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng và làm
thay đổi sâu sắc diện mạo nền kinh tế - xã hội của từng quốc gia, từng khu vực. Sự
đi lên bằng giáo dục trở thành con đường tất yếu của thời đại và trí tuệ con người
trở thành tài sản quý giá của mỗi quốc gia. Do đó, các nước trên thế giới đang đẩy
nhanh q trình hiện đại hóa giáo dục về mọi phương diện. Giáo dục đóng vai trị
then chốt trong việc phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc đào tạo con người, chủ
thể sáng tạo và sử dụng tri thức, là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát triển mạnh
mẽ, bền vững của đất nước. Để sự nghiệp đổi mới của Đảng thành cơng, hồn thành
sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, Giáo dục và đào tạo vừa là mục tiêu, vừa là động
lực của sự phát triển, là con đường quan trọng nhất để phát huy nguồn lực con
người.
Trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã khẳng định “Đổi mới
căn bản và toàn diện giáo dục đang được tích cực triển khai. Đã ban hành chương
trình giáo dục phổ thơng mới (năm 2018), trong đó chuyển dần từ việc cung cấp

kiến thức, kỹ năng sang phát triển năng lực, phẩm chất học sinh. [18; tr.35].
Đối với nước ta xu hướng đổi mới trong giáo dục hiện nay đang chuyển từ
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học nhằm hình thành
những kỹ năng cần thiết cho các em học sinh. Tuy nhiên, việc đổi mới nói trên được
thực hiện như thế nào và hiệu quả ra sao thì lại phụ thuộc và nhiều yếu tố như cán
bộ quản lý, giáo viên, học sinh, điều kiện địa phương, điều kiện về cơ sở vật chất và
các yếu tố khác.
Trong quản lý nhà trường nói chung, quản lý trường THCS nói riêng, quản
lý hoạt động dạy học đóng vai trị vô cùng quan trọng, là một trong các yếu tố
quyết định việc nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao hình ảnh và uy tín của nhà
trường, mang lại niềm tin cho phụ huynh, cho học sinh (HS) và xã hội. Do đó,
quản lý tốt hoạt động dạy học nhằm đáp ứng được mục tiêu giáo dục đã đề ra là
một nhiệm vụ quan trọng đối với người cán bộ quản lý nhà trường. Đối với tỉnh
1


Đắk Nơng nói chung và huyện Đăk Glong nói riêng hiện nay đã và đang bắt đầu
nghiên cứu và áp dụng chương trình Giáo dục phổ thơng mới 2018. Tuy nhiên,
vấn đề thực hiện chương trình này như thế nào thì cịn tùy thuộc phần lớn vào
cơng tác quản lý và tình hình thực tế của mỗi địa phương. Xuất phát từ những lý
do trên và những tâm huyết trong cơng tác quản lý của bản thân và qua tìm hiểu
một số luận văn của các tác giả trước đây tơi thấy có nhiều tác giả đã viết về cơng
tác đổi mới phương pháp dạy học, tuy nhiên để vận dụng theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 thì chưa có tác giả nào viêt, nên tơi chọn đề tài:
“Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường THCS huyện Đắk Glong,
tỉnh Đắk Nông theo định hướng Chương trình GDPT 2018”.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài nghiên cứu,
đề tài tìm hiểu và đề xuất một số biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở

các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nơng theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng 2018.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường trung học cơ sở theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018.
Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý đổi mới phương
pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở theo định hướng chương trình giáo dục
phổ thơng 2018.
Đề xuất biện pháp Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung
học cơ sở huyện Đắk Glong tỉnh Đắk Nông theo định hướng chương trình giáo dục
phổ thơng 2018.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý đổi mới phương pháp dạy học của Phòng Giáo dục và Đào tạo
huyện Đắk Glong đối với các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk
Nông theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018.
2


3.2. Phạm vị nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu công tác quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ở
các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nơng theo định hướng chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 từ năm các năm 2018-2019; 2019-2020; 2020-2021.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận nghiên cứu
- Tiếp cận hoạt động: Qua điều tra, nghiên cứu thực tế và phân tích để phát
hiện những tồn tại trong quá trình quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường THCS huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nơng trên cơ sở đó, đề xuất những biện
pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học.
- Tiếp cận năng lực: Quản lý đổi mới phương pháp dạy học dựa trên mục

tiêu của chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, giúp cho học sinh hình thành
và phát triển phẩm chất, năng lực; đồng thời phát triển các phẩm chất chủ yếu và
năng lực chung quy định trong Chương trình giáo dục cốt lõi đó là hoạt động bồi
dưỡng 5 phẩm chất học sinh: Yêu nước, Nhân ái, Chăm chỉ, Trung thực, Trách
nhiệm và các năng lực chung của học sinh là Năng lực tự học và tự chủ, Năng lực
giao tiếp và hợp tác, Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
- Tiếp cận chức năng quản lý: Quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các
trường THCS huyện Đắk Glong trong thời gian qua đã mang lại những kết quả đáng
khích lệ, tuy nhiên đứng trước yêu cầu đổi mới của nước ta và trên thế giới thì cịn
nhiều bất cập, chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Thực tiễn đó do rất nhiều nguyên
nhân, một trong những nguyên nhân cơ bản đó là về phát triển phẩm chất, năng lực
học sinh thường bị coi nhẹ.
Trong chương trình Giáo dục phổ thông mới 2018, việc đổi mới phương
pháp dạy học là hoạt động giáo dục bắt buộc, giúp học sinh nhanh chóng tiếp thu
bài học, tiếp cận được thơng tin mới vận dụng vào thực tế.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
4.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng; các văn bản pháp quy của
Nhà nước, của ngành, của địa phương và các tài liệu có liên quan đến vấn đề quản
lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở.
3


4.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra bằng an ket
- Điều tra trên giáo viên để tìm hiểu về quan điểm và nhận xét của giáo viên
đối với việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở của
hiệu trưởng trường THCS và của phòng Giáo dục.
- Điều tra CBQL nhằm tìm hiểu nhận thức và đánh giá của họ về quản lý đổi
mới phương pháp dạy học ở các trường trung học cơ sở.

- Điều tra học sinh nhằm tìm hiểu về phương pháp học trên lớp và ở nhà của học sinh.
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia
Phương pháp này được sử dụng để xây dựng và hồn chỉnh bộ cơng cụ điều
tra; lấy ý kiến các CBQL và giáo viên về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện
pháp quản lý đề xuất.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu các sản phẩm của CBQL để thu thập những thông tin bổ sung
cho phương pháp điều tra (Các văn bản, quy định nội bộ, các sản phẩm và kết quả
đổi mới PPDH…).
Phương pháp quan sát
Tiến hành dự giờ và sinh hoạt chuyên môn ở các tổ chun mơn, đánh giá
theo tiêu chí giờ dạy đổi mới PPDH làm cơ sở đánh giá hiệu quả quản lý đổi mới
PPDH của hiệu trưởng.
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Tiến hành sưu tầm, nghiên cứu, phân tích các kinh nghiệm quản lý của đội
ngũ CBQL, của giáo viên các trường THCS trên địa bàn khảo sát.
Phương pháp trò chuyện, phỏng vấn
Phỏng vấn, trò chuyện với giáo viên, CBQL về vấn đề quản lý đổi mới
PPDH, những khó khăn, thuận lợi, nguyện vọng của họ về lĩnh vực này.
Phương pháp thống kê toán học
Các phương pháp thống kê tốn học được sử dụng để xử lí các kết quả
nghiên cứu về định lượng (lập bảng phân phối tần số, tần suất, tính điểm trung bình
cộng, vẽ biểu đồ, đồ thị) và phân tích định tính các kết quả nghiên cứu.

4


Phương pháp khảo nghiệm
Tiến hành khảo nghiệm các biện pháp đã đề xuất để khẳng định tính cấp thiết
và tính khả thi của biện pháp.

5. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn
5.1. Ý nghĩa lý luận
- Đề tài hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động Giáo Dục, đổi mới
PPDH theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018.
- Đề tài góp phần làm phong phú thêm cơ sở lý luận của hoạt động QLGD,
quản lý hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng CTGDPT 2018
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Khảo sát và khái quát được thực trạng đổi mới PPDH, thực trạng quản lý hoạt
động đổi mới PPDH theo định hướng CTGDPT 2018 ở các trường trung học cơ sở.
- Đề xuất được các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động đổi mới
PPDH theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018 ở các trường trung
học cơ sở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk Nông hiện nay.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu; Kết luận và khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ lục
điều tra, nghiên cứu, Luận văn gồm có 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng CTGDPT 2018.
Chương 2: Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng CTGDPT 2018 ở các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong tỉnh Đắk
Nông.
Chương 3: Biện pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
CTGDPT 2018 ở các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong tỉnh Đắk Nông.

5


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài

Đổi mới PPDH là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cải cách GD nói
chung cũng như cải cách cấp THCS nói riêng. Việc đổi mới PPDH theo định hướng
CT GDPT 2018 được xem là chìa khóa hướng tới một nền GD tiên tiến, hiện đại
đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng, đủ sức cạnh tranh và hội
nhập quốc tế. Hoạt động đổi mới PPDH theo định hướng CT GDPT 2018 là hoạt
động hướng đến một phương phương pháp dạy học mà trong đo hướng đến mục
tiêu trong việc hình thành những phẩm chất và năng lực cho học sinh, có khả năng
vận dụng những kiến thức đã học được để có thể giải quyết những vấn đề trong thực
tế; thời gian qua, trên thế giới và ở Việt Nam đã có nhiều cơng trình nghiên cứu lý
luận, thực tiễn vấn đề đổi mới PPDH, quản lý PPDH theo định hướng hình thành
những phẩm chất và năng lực cho người học.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Từ thời cổ đại, tư tưởng quản lý PPDH đã được thể hiện trong những quan
điểm của các nhà triết học và các nhà GD học:
Triết học cổ Hy Lạp: “DH không phải là chất đầy vào một cái thùng rỗng
mà là làm bùng sáng lên những ngọn lửa”.
Khổng Tử (551 - 449), một nhà triết học - nhà GD học phương Đơng, khẳng
định: “Khơng giận vì muốn biết thì khơng gợi mở cho, khơng bực vì khơng rõ được
thì khơng bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà khơng suy ra được ba
góc kia thì khơng dạy nữa”. Vậy phương châm chính của DH là “khái quát” (gợi mở).
Socrates (469 - 399 TCN) đã đề xuất thực hiện PP đàm thoại trong DH và
được sử dụng cho đến ngày nay. J.A.Komenxki (1592 - 1670), nhà GD học vĩ đại
của phương Tây, trong tác phẩm “Thiên đường của trái tim” ông đã đưa ra một hệ
thống những nguyên tắc “vàng ngọc” về PPDH và đổi mới PPDH đó là: “Người GV
phải quan tâm tìm tịi tất cả mọi con đường dẫn đến việc mở mang trí tuệ và vận
dụng hợp lý những con đường đó”.
6


J.J.Rousseau (1717 - 1778) chủ trương GD trẻ em một cách tự nhiên và

người học sẽ tự khám phá tích luỹ kiến thức thơng qua chính hoạt động của mình.
Nhiều nhà GD tiêu biểu xuất hiện khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX như John
Dewey (1859 - 1952), A.Macarenco (1888 - 1938), Jean Piaget (1896 - 1980),…
cũng có quan điểm hướng đến sự tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học.
Khi nói về PPDH có thể nói là vấn đề được các nhà khoa học GD trên thế giới quan
tâm, các nhà khoa học có tên tuổi của Liên Xô trước đây như: Đannhilốp, Êxipôp,
Lecne,... Các nhà tâm lý học nổi tiếng cũng đã có những cơng trình nghiên cứu sâu
sắc liên quan đến PPDH như: Piagiê, Lêônchiep...là các nhà khoa học đặt cơ sở lý
luận có tính nền tảng cho PPDH.

1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Khoa học GD ở Việt Nam được hình thành và phát triển, trước hết phải
nói đến quan điểm GD của Hồ Chí Minh về PPGD và định hướng cho việc
đổi mới PPDH đó là: “Cách học phải nhẹ nhàng, khơng gị ép HS vào khn
khổ người lớn, phải đặc biệt chú trọng đến sức khỏe của các cháu, chú trọng
bồi dưỡng PP tự phát huy nội lực, tư duy giải chứng Mác - Lênin, óc tư duy lý
luận, tư duy kỹ thuật, tư duy kinh tế, óc phê phán và sáng tạo cho người học”.
Trong thư gửi cho HS nhân ngày khai trường, Bác Hồ đã viết: “Từ giờ phút
này trở đi, các cháu được hưởng một nền GD hoàn toàn Việt Nam... làm phát
triển hoàn toàn NL sẵn có của các cháu.” [32; tr.11]. Nội dung bức thư như là
một định hướng cho sự phát triển của PPDH.
Đã có nhiều đề tài nghiên cứu trong các hội thảo khoa học về đổi mới
PPDH của các tác giả: Hồ Ngọc Đại, Đỗ Đình Hoan, Nguyễn Kỳ, Phan Trọng
Luận, Vũ Văn Tảo, Nguyễn Cảnh Toàn, Vũ Trọng Rỹ,...Đáng lưu ý là tác
phẩm: PPDH truyền thống và đổi mới của Thái Duy Tuyên, đã nêu rõ “đổi
mới PPDH lấy HS làm trung tâm”; “Quản lí hoạt động đổi mới PPDH và
kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong trường THPT” [47; tr.35].

7

Bên cạnh đó, các nhà khoa học nước ta đã tiếp cận QLGD và quản lý
trường học để đề cập đến việc phát triển công tác QL trường học; các tác
phẩm tiêu biểu như: PP luận khoa học GD của Phạm Minh Hạc; Khoa học
QLGD - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của Trần Kiểm; Vấn đề hồn thiện
PPDH của Đặng Vũ Hoạt và Ngơ Hiệu; Các PPDH hướng vào người học ở
phương Tây của Đặng Thành Hưng; Đổi mới PPDH ở trường phổ thơng”,
Tạp chí GD, Hà Nội 2007, Số 157 của Nguyễn Văn Cường (2007).
Thế giới đang thay đổi với tốc độ nhanh chưa từng có, khối lượng tri
thức của nhân loại tăng nhanh từng giờ từng phút, theo đó PPDH bắt buộc
phải đổi để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trong xu thế tồn cầu
hóa và nền kinh tế tri thức trong thế kỷ mới. Điều này đã đặt ra yêu cầu mới
cho cơng tác QLGD nói chung và quản lý đổi mới PPDH nói riêng. Các cơng
trình nghiên cứu khoa học của những tác giả trên đã được áp dụng rộng rãi và
mang lại hiệu quả trong DH và quản lý nhưng đều tập trung vào một số nội
dung đổi mới PPDH và có ý nghĩa lí luận cũng như thực tiễn ở loại hình nhà
trường phổ thơng và đặc thù của từng địa phương. Trong khi đó, vấn đề đổi mới
PPDH theo định hướng chương trình Giáo dục phổ thông 2018 không đề cập
nhiều và chưa được hệ thống hóa về cơ sở lý luận và thực tiễn, chỉ dừng lại ở
những sáng kiến kinh nghiệm tập trung vào PPDH của GV; các ý kiến của các
chuyên gia GD trên phương tiện truyền thơng.
Cho đến nay, chưa có cơng trình nghiên cứu về cơng tác quản lý đổi mới
PPDH theo định hướng hướng chương trình Giáo dục phổ thơng 2018 một
cách tồn diện, có hệ thống và phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa
phương. Do vậy, việc nghiên cứu một số biện pháp quản lý đổi mới PPDH
theo định hướng theo định hướng hướng chương trình Giáo dục phổ thơng
2018 của phịng giáo dục đối với các ở các trường THCS huyện Đắk Glong,
tỉnh Đắk Nông là cần thiết, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về công tác
quản lý nhằm nâng cao CLDH đáp ứng yêu cầu đổi mới GD hiện nay.
8

Đối với những nghiên cứu quản lý phương pháp dạy học và quản lý đổi mới
phương pháp dạy học ở trường THCS trên cả nước nói chung và tỉnh Đắk Nơng nói
riêng chủ yếu tập trung về thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo
viên hoặc nâng cao hiệu quả dạy học của giáo viên, còn việc thực hiện các nội dung
quản lý đối với việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng chương trình
giáo dục phổ thơng 2018 vẫn cịn là một nội dung mới.
Do đó, cơng tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học ở các trường trung
học cơ sở cũng cần có sự thay đổi trong việc quản lý để đáp ứng với yêu cầu đổi
mới mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp dạy học. Nhưng vì một số
nguyên nhân khách quan, chủ quan nên công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy
học ở các trường trung học cơ sở huyện Đắk Glong tỉnh Đắk Nơng cịn nhiều hạn
chế so với yêu cầu phát triển giáo dục trong giai đoạn mới. Do đó, nếu xác định
được cơ sở lý luận, đánh giá đúng thực trạng các nội dung của cơng tác quản lý đổi
mới phương pháp dạy học thì có thể đề xuất được các biện pháp cấp thiết và khả thi
cho việc đổi mới phương pháp dạy học ở các trường THCS huyện Đắk Glong, tỉnh
Đắk Nơng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở huyện Đắk Glong, tỉnh Đắk
Nông trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Một số vấn đề về đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng 2018
1.2.1. Khái niệm đổi mới phương pháp dạy học
Khái niệm đổi mới: Theo Từ điển Tiếng Việt, đổi mới là “thay đổi hoặc làm
cho thay đổi tốt hơn, tiến bộ hơn so với trước, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển”
[50, tr.337].
Như vậy, có thể hiểu: đổi mới là sự thay đổi, kế thừa cái cũ và tiếp thu
những cái mới một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh hoặc làm thay
đổi cho khác với trước theo chiều hướng tốt hơn, tiến bộ hơn để đáp ứng yêu cầu
của sự phát triển xã hội trong giai đoạn hiện nay.
Khái niệm phương pháp dạy học: Theo Từ điển GD học, PPDH là “cách

thầy tiến hành việc dạy nội dung đi đơi với việc dạy cách học cho trị nhằm giúp trò

9


trau dồi phương pháp tự học để nắm vững nội dung đang học, đồng thời để rèn
luyện cách tự học suốt đời” [48, tr.319].
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “PPDH là cách thức làm việc của thầy
và của trò trong sự phối hợp thống nhất và dưới sự chỉ đạo của thầy, nhằm làm cho
trị tự giác, tích cực, tự lực đạt đến mục đích DH”. Cịn tác giả Trần Bá Hồnh thì
cho rằng: “PPDH là con đường, cách thức GV hướng dẫn, tổ chức, chỉ đạo các
hoạt động học tập tích cực, chủ động của HS nhằm đạt các mục tiêu DH”.
Như vậy, chúng ta có thể hiểu PPDH là tổ hợp các cách thức phối hợp hoạt
động, tương tác giữa thầy và trò trong QTDH với vai trò chủ đạo, điều khiển,
hướng dẫn của GV giúp HS lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo một cách
tích cực, tự giác nhằm đạt được mục đích, mục tiêu DH.
Khái niệm đổi mới phương pháp dạy học: Dựa trên khái niệm chung về đổi
mới và khái niệm về PPDH, quan điểm về PPDH...chúng ta có thể hiểu, đổi mới
PPDH là sự thay đổi, kế thừa các PPDH truyền thống và tiếp thu những PPDH mới
theo hướng nâng cao tính tích cực, độc lập, sáng tạo của HS; phát huy NL vận dụng
tri thức vào thực tiễn, phát triển năng lực xã hội một cách linh hoạt, phù hợp với
điều kiện, hoàn cảnh để đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn hiện nay. Có thể
hiểu rằng đổi mới PPDH là cải tiến những hình thức và cách thức làm việc chưa
hiệu quả của GV và HS, sử dụng những hình thức và cách thức hiệu quả hơn nhằm
nâng cao CLDH, phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực HS.
1.2.2. Sự cần thiết phải đổi mới chương trình và phương pháp dạy học
theo định hướng CTGDPT 2018
Trong khi bối cảnh trong nước và quốc tế có những biến đổi sâu sắc, nhu cầu
phát triển nguồn nhân lực trong bối cảnh mới rất cấp bách thì bên cạnh những ưu
điểm, chương trình giáo dục phổ thong hiện hành có những hạn chế, bất cập, thể

hiện qua mấy điểm chính sau đây:
- Mới chú trọng việc truyền đạt kiến thức, chưa đáp ứng tốt về yêu cầu hình
thành phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, chưa coi trọng hướng nghiệp.
- Quan điểm tích hợp và phân hóa chưa được qn triệt đầy đủ; các môn học
được thiết kế chủ yếu theo kiến thức các lĩnh vực khoa học, chưa thật sự coi trọng
10


yêu cầu về sư phạm; một số nội dung của một số mơn học chưa đảm bảo tính hiện
đại, cơ bản, còn nhiều kiến thức hàn lâm, nặng với học sinh.
- Nhìn chung nội dung chương trình chưa thật sự thiết thực, chưa coi trọng
kỹ năng thực hành, kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tế.
- Hình thức tổ chức giáo dục chủ yếu là dạy học trên lớp, chưa coi trọng việc
tổ chức các hoạt động xã hội, hoạt động trãi nghiệm. phương pháp giáo dục và đánh
giá chất lượng giáo dục nhìn chung cịn chậm đổi mới, chưa chú trọng dạy cách học
và phát huy tính chủ động, khả năng sáng tạo của học sinh.
- Trong thiết kế chương trình chưa quán triệt rõ mục tiêu, yêu cầu của hai
giai đoạn giáo dục (giai đọan giáo dục cơ bản và giai đọan giáo dục định hướng
nghề nghiệp); chưa bảo đảm tốt tính liên thơng trong từng mơn học và giữa các môn
học, trong từng lớp, từng cấp và giữa các lớp, các cấp học; còn hạn chế trong việc
phát huy vai trò tự chủ của nhà trường và tính tích cực, sáng tạo của giáo viên trong
quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục; chưa đáp ứng tốt yêu cầu của các vùng khó
khăn; việc tổ chức, chỉ đạo xây dựng và hồn thiện chương trình cịn thiếu tính hệ
thống. Như vậy cần có chương trình giáo dục phổ thông mới để khắc phục những
hạn chế, bất cập nói trên của chương trình hiện hành nhằm nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước. [4, tr.8-9]. Tuỳ theo
mục tiêu, tính chất của hoạt động, học sinh được tổ chức làm việc độc lập, làm việc
theo nhóm hoặc làm việc chung cả lớp nhưng phải bảo đảm mỗi học sinh được tạo
điều kiện để tự mình thực hiện nhiệm vụ học tập và trải nghiệm thực tế.
Tương tự như vậy, phương pháp giáo dục cũng chuyển từ nặng về thuyết

trình, truyền bá kiến thức từ thầy sang trò, hạn chế trong phương pháp thực nghiệm,
chưa chú trọng rèn luyện các phương pháp tự học cho học sinh sang việc sử dụng
các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, giáo viên đóng vai trị là người tổ
chức, kiểm tra, định hướng hoạt động học của học sinh. Như vậy, việc đổi mới
chương trình và phương pháp dạy học theo định hướng CTGDPT 2018 hiện nay
phù hợp và rất cần thiết[5].

11


1.2.3. Các định hướng đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thơng 2018
Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thơng 2018 dựa trên những đường
lối, quan điểm chỉ đạo Giáo dục của nhà nước, đó là những định hướng quan trọng
về chính sách và quan điểm trong việc phát triển và đổi mới Giáo dục trung học.
Việc đổi mới PPDH theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018 cần
phù hợp với những định hướng đổi mới chung của chương trình Giáo dục, được thể
hiện trong nhiều văn bản, đặc biệt trong các văn bản sau đây: Điều 29,30,31 Luật
Giáo dục (2019); Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII; Nghị quyết số
29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản,
tồn diện GDĐT đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Thông tư số 32/2018/TT-BGDDT
ngày 26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ GDĐT ban hành Chương trình giáo dục phổ
thơng [5]; chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030. Những quan
điểm, định hướng trong các văn bản trên tạo tiền đề, cơ sở và môi trường pháp lý
thuận lợi cho việc đổi mới GDPT nói chung, đổi mới đồng bộ PPDH theo định
hướng hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực người học, cụ thể là:
- Dạy học thông qua các chủ đề, học phần, môn học tích hợp để gắn nội dung
Giáo dục với thực tiễn.
- Dạy học thông qua hoạt động tự học, thực hành, vận dụng của người học để

hình thành, phát triển vững chắc năng lực của người học qua hoạt động.
- Dạy học tích hợp là định hướng dạy học giúp học sinh phát triển khả năng
huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết
có hiệu quả các vấn đề trong học tập và đời sống, qua đó phát triển được năng lực
cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề.
- Dạy học thơng qua hoạt động tích cực của người học. Đặc điểm chung của
các phương pháp giáo dục được áp dụng trong Chương trình GDPT 2018 là tích cực
hố hoạt động của người học, trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn
hoạt động cho học sinh, tạo mơi trường học tập thân thiện và những tình huống có
vấn đề để khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự
12