MỐI LIÊN QUAN GIỮA TÌNH TRẠNG SUY DINH DƯỠNG VÀ PHÁT TRIỂN TÂM LÝ - VẬN ĐỘNG Ở TRẺ EM TỪ 1 ĐẾN 3 TUỔI ppt

28 Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26)
| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
Mối liên quan giữa tình trạng suy dinh dưỡng
và phát triển tâm lý - vận động ở trẻ em từ
1 đến 3 tuổi
Nguyễn Đỗ Huy (*)
Nghiên cứu xác đònh liên quan giữa tình trạng suy dinh dưỡng và chậm phát triển tâm lý - vận động
ở 492 trẻ từ 1-3 tuổi tại Hải Dương năm 2009. Các thể suy dinh dưỡng được phân loại theo tiêu chuẩn
của Tổ chức Y tế Thế giới; Sự phát triển tâm lý - vận động được đánh giá bằng test Denver II đã được
chuẩn hóa. Phân tích có tính đến ảnh hưởng của các yếu tố nhiễu (kinh tế, xã hội, dinh dưỡng thời
kỳ thai nghén, sức khỏe mẹ khi có thai, tình trạng cuộc đẻ, bú sữa mẹ) cho thấy suy dinh dưỡng là
yếu tố nguy cơ đối với chậm phát triển tâm lý-vận động ở trẻ 1- 3 tuổi và sự phối hợp giữa suy dinh
dưỡng thấp còi và nhẹ cân có liên quan rõ rệt hơn so với riêng lẻ từng thể suy dinh dưỡng ở khu vực
chậm phát triển ngôn ngữ cả ở trẻ trai và trẻ gái. Cần tăng cường sự phát triển ngôn ngữ ở những
trẻ bò thể suy dinh dưỡng phối hợp này.
Từ khóa: suy dinh dưỡng, chậm phát triển tâm lý vận động, trẻ em.
The relationship between malnutrition status
and delay of psychomotor development in
children aged 1 to 3 years
Nguyen Do Huy (*)
The purpose of the study was to investigate the relationship between malnutrition status and delay
of psychomotor development in 492 children aged 1 to 3 years in Hai Duong province, 2009. The
malnutrition status was classified according to criteria set by the World Health Organization; and
the psychomotor development was assessed using Denver II test adapted to Vietnamese children. The
analyses adjusted by confounding factors (socio-economic status, utero nutrition, maternal health
during pregnancy, status of newborn, and breastfeeding) showed that malnutrition status was a risk
factor for suspected delay of psychomotor development in both boys and girls aged 1 to 3 years; and
the combined malnutrition between underweight and stunting was more likely to risk suspected delay
of language development, in comparison with individual of underweight or stunting. It is necessary
to promote the language development in children suffering from the combined malnutrition.
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 28

| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26) 29
Key words: Malnutrition, delay of psychomotor development, children.
Tác giả:
(*) TS. BS. Nguyễn Đỗ Huy, Phó Giám đốc Trung tâm đào tạo Dinh dưỡng và Thực phẩm, Viện Dinh dưỡng
quốc gia. Email:
1. Đặt vấn đề
Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy trẻ bò suy
dinh dưỡng trong những năm đầu đời sẽ ảnh hưởng
không tốt đến hành vi, nhận thức và phát triển tâm
lý-vận động dù sau này được chăm sóc và dinh
dưỡng tốt [5]. Trẻ suy dinh dưỡng có điểm IQ thấp
hơn trẻ bình thường được báo cáo trong nghiên cứu
tại Mỹ. Nghiên cứu về liên quan giữa suy dinh
dưỡng và phát triển hành vi, nhận thức của trẻ trong
6 năm đầu cho thấy những khiếm khuyết về trí tuệ
của trẻ suy dinh dưỡng xuất hiện ngay từ lúc trẻ
được 1 và 2 tuổi [6].
Tại Việt Nam, tình trạng dinh dưỡng và các
yếu tố nguy cơ ở trẻ em đã được nghiên cứu rộng
rãi tại cộng đồng và bệnh viện. Nhiều nghiên cứu
đánh giá tình trạng dinh dưỡng và tăng trưởng về
thể lực của trẻ em từ sơ sinh đến 60 tháng tuổi [1,
3]. Tuy nhiên, nghiên cứu về sự phát triển tâm lý
vận động của trẻ tại cộng đồng sử dụng test Denver
II [2] vẫn chưa được phổ biến. Hơn nữa, vẫn còn ít
nghiên cứu về sự phát triển về cả thể lực, vận động
và tinh thần của trẻ em, đặc biệt là sự liên quan
giữa tình trạng suy dinh dưỡng và sự phát triển tâm
lý - vận động của trẻ trong những năm đầu đời. Do

đó, nghiên cứu này có mục tiêu xác đònh sự liên
quan giữa tình trạng suy dinh dưỡng đối với sự phát
triển tâm lý - vận động ở trẻ em từ 1 đến 3 tuổi tại
Hải Dương năm 2009.
2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu sử dụng
phương pháp nghiên cứu cắt ngang, tiến hành từ
tháng 10-12 năm 2009 tại phường Trần Phú và xã
Tân Hưng, tỉnh Hải Dương.
Đối tượng nghiên cứu: Tất cả trẻ từ 1 đến 3 tuổi
tại 1 xã nông thôn (265 trẻ) và 1 phường thành thò
(227 trẻ) thỏa mãn tiêu chuẩn đẻ đủ tháng, không
có dò tật bẩm sinh, bệnh mãn tính và bất thường về
phát triển trí tuệ và người mẹ/người chăm sóc các
trẻ này được mời tham gia nghiên cứu.
Thu thập thông tin về tình trạng kinh tế-xã hội
và các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng
và sự phát triển tâm lý - vận động bằng phương
pháp phỏng vấn trực tiếp người mẹ/người chăm sóc
trẻ có sử dụng bộ câu hỏi thiết kế sẵn.
Đánh giá tình trạng dinh dưỡng của trẻ: Tình
trạng dinh dưỡng của trẻ được phân loại theo tiêu
chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới năm 2004, gồm suy
dinh dưỡng thể thấp còi (chiều cao/tuổi), nhẹ cân
(cân nặng/tuổi) và gầy còm (cân nặng/chiều cao).
Đánh giá sự phát triển tâm lý vận động của trẻ
từ 1-3 tuổi: Sử dụng test Denver II đã được chuẩn
hóa [2] với 4 khu vực phát triển của trẻ được đánh
giá, gồm:
Khu vực vận động thô sơ (Gross motor area):

đánh giá khả năng phát triển các vận động toàn
thân và khả năng giữ thăng bằng của cơ thể.
Khu vực vận động tinh tế thích ứng (Finemotor-
adaptive area): đánh giá khả năng vận động khéo
léo của đôi tay và khả năng quan sát tinh tế của đôi
mắt.
Khu vực cá nhân - xã hội (Personal-Social
area): đánh giá khả năng nhận biết bản thân, chăm
sóc bản thân và thiết lập quan hệ tương tác với
người khác.
Khu vực ngôn ngữ (Language area): đánh giá
khả năng lắng nghe và đáp ứng với âm thanh, khả
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 29
30 Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26)
| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
năng phát âm, và sau cùng là khả năng phát triển
ngôn ngữ (nghe hiểu và nói).
Phân tích thống kê: Sử dụng kiểm đònh Mann -
Withney U test để so sánh tháng tuổi giữa hai nhóm
và sử dụng kiểm đònh
χ bình phương (Chi-Square)
hoặc Fisher's Exact test để so sánh các tỷ lệ. Sự liên
quan giữa tình trạng dinh dưỡng và tình trạng nghi
ngờ chậm phát triển tâm lý-vận động được xác đònh
bằng phân tích hồi quy đơn biến và đa biến (logistic
regression). Ý nghóa thống kê đạt được với giá trò P
value < 0.05 cho 2 phía. Số liệu được phân tích bằng
phần mềm SPSS 16.0.
3. Kết quả nghiên cứu
Số liệu trong bảng là n (%), trừ tháng tuổi là

trung vò và khoảng 25th-75th percentile.
P-value nhận được từ phân tích Chi-Square test
hoặc Fisher's Exact Test cho các tỷ lệ, trừ kiểm đònh
Mann-Withney U test để so sánh tháng tuổi.
Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu được trình
bày tại Bảng 1. Có sự khác nhau giữa trẻ ở vùng
thành thò và nông thôn về thứ tự sinh và tình trạng
cuộc đẻ: Tỷ lệ trẻ ở thành thò được sinh ra bằng mổ
đẻ là 21.1% cao hơn 7.5% so với trẻ ở nông thôn (P
< 0.05). Tỷ lệ trẻ là con thứ 3 trở lên ở nông thôn là
17% cao hơn 12% hẳn so với thành thò (P <0.0001).
Không có sự khác biệt có ý nghóa thống kê về
tuổi, giới, cân nặng sơ sinh, và có đồ chơi giữa trẻ
ở vùng nông thôn và thành thò (P > 0.05). Tỷ lệ bú
mẹ dưới 4 tháng đầu sau sinh của nhóm trẻ nông
thôn là 43,7 % có xu hướng cao hơn so với tỷ lệ này
ở nhóm trẻ thành thò là 36.0 %, tuy nhiên sự khác
biệt không có ý nghóa thống kê với P > 0,05.
P-value nhận được từ phân tích hồi quy logistic
đơn biến sự liên quan giữa từng thể suy dinh dưỡng
và sự phát triển tâm lý-vận động.
Số liệu ở Bảng 2 cho biết sự liên quan giữa từng
thể suy dinh dưỡng và nghi ngờ chậm phát triển tâm
lý-vận động ở 4 khu vực vận động thô, vận động
tinh tế, cá nhân-xã hội và ngôn ngữ. Có sự khác
nhau về giới trong mối liên quan trên: Suy dinh
dưỡng thấp còi và nhẹ cân ở trẻ trai có liên quan đến
nghi ngờ chậm phát triển vận động tinh tế (P< 0.05);
trong khi đó ở trẻ gái, cả hai thể thấp còi và nhẹ cân
có liên quan đến nghi ngờ chậm phát triển cá nhân-

xã hội (P < 0.01). Suy dinh dưỡng thấp còi có liên
quan hoặc có xu hướng liên quan đến tất cả các khu
vực phát triển tâm lý-vận động ở trẻ gái, trong khi
đó ở trẻ trai hiện tượng này chỉ quan sát được ở khu
vực phát triển vận động thô và vận động tinh tế, mà
không ảnh hưởng đến sự khu vực phát triển cá nhân-
xã hội và ngôn ngữ.
Bảng 1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
Bảng 2. Liên quan giữa từng thể suy dinh dưỡng và
nghi ngờ chậm phát triển tâm lý vận động
theo giới
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 30
| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26) 31
Các yếu tố điều chỉnh trong mô hình phân tích
hồi quy multilogistic regression gồm: sơ sinh nhẹ
cân, tình trạng cuộc đẻ, thời gian cho bú mẹ hoàn
toàn, thời gian mẹ chơi với trẻ, mẹ bò bệnh khi có
thai, tuổi của trẻ, thứ tự sinh, nơi sống và kinh kế hộ
gia đình.
Số liệu ở Bảng 3 cho thấy chỉ bò thấp còi có có
liên quan đến chậm phát triển vận động tinh tế (OR
= 3.62, P = 0.042) và có xu hướng ảnh hưởng đến sự
phát triển vận động thô (OR = 3.85, P = 0.065) ở
mô hình có điều chỉnh. Riêng suy dinh dưỡng thấp
còi hoặc nhẹ cân chưa thấy ảnh hưởng đối với sự
phát triển ngôn ngữ ở các mô hình. Tuy nhiên, khi
trẻ vừa bò suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ cân sẽ có
nguy cơ chậm phát triển ngôn ngữ ở trẻ trai dù đã
tính đến ảnh hưởng của các yếu tố nguy cơ khác,

cũng như điều chỉnh theo các yếu tố nhiễu.
Các yếu tố điều chỉnh trong mô hình phân tích
hồi quy multilogistic regression gồm: sơ sinh nhẹ
cân, tình trạng cuộc đẻ, thời gian cho bú mẹ hoàn
toàn, thời gian mẹ chơi với trẻ, mẹ bò bệnh khi có
thai, tuổi của trẻ, thứ tự sinh, nơi sống và kinh kế hộ
gia đình.
Kết quả ở Bảng 4 cho thấy ở trẻ gái mặc dù
riêng suy dinh dưỡng thấp còi hoặc nhẹ cân không
có mối liên quan đối với sự phát triển vận động, sự
kết hợp cả suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ cân đã
ảnh hưởng có ý nghóa thống kê đến sự phát triển tâm
vận động ở các khu vực vận động thô, vận động tinh
tế, cá nhân-xã hội và ngôn ngữ với OR lần lượt là
4.87 (P = 0.003), 2.63 (P = 0.057), 4.82 (P = 0.002),
và 3.08 (P = 0.026) trong mô hình chưa điều chỉnh.
Sau khi điều chỉnh các yếu tố nhiễu, sự kết hợp giữa
suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ cần làm trẻ tăng
nguy cơ chậm phát triển khu vực cá nhân-xã hội và
ngôn ngữ.
4. Bàn luận
Suy sinh dưỡng, bản thân nó thể hiện sự chậm
phát triển kích thước của cơ thể ở các dạng khác
nhau, bao gồm chậm phát triển cân nặng so với tuổi,
chậm phát triển chiều cao so với tuổi hay không có
sự song hành cùng phát triển cân nặng theo chiều
cao. Kết quả trong nghiên cứu này cho thấy: i) Trẻ
từ 1 đến 3 tuổi bò suy dinh dưỡng là yếu tố nguy cơ
đối với nghi ngờ chậm phát triển tâm lý-vận động và
Bảng 3. Phân tích hồi quy logistic đa biến mối liên

quan giữa các thể suy dinh dưỡng và sự
phát triển tâm vận động ở trẻ trai
Bảng 4. Phân tích hồi quy logistic đa biến mối liên
quan giữa các thể suy dinh dưỡng và sự
phát triển tâm vận động ở trẻ gái
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 31
32 Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26)
| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
ii) Sự phối hợp giữa suy dinh dưỡng thấp còi và nhẹ
cân có liên quan rõ rệt hơn so với riêng lẻ từng thể
suy dinh dưỡng ở các khu vực nghi ngờ chậm phát
triển tâm lý-vận động, đặc biệt là ngôn ngữ. Ảnh
hưởng trên có thể liên quan đến sự phát triển về kích
thước của hệ thần kinh trung ương trong 6-12 tháng
đầu bò ảnh hưởng rõ rệt của tình trạng suy dinh
dưỡng ở trẻ [6] và suy dinh dưỡng ở trẻ sau 1 tuổi ảnh
hưởng đến khả năng học, tham gia và duy trì các
hoạt động học tập [6]. Ảnh hưởng rõ rệt ở khu vực
ngôn ngữ trong nghiên cứu này cũng tương đồng với
nghiên cứu tại Brazin ở trẻ từ 6-70 tháng tuổi [9].
Trên thế giới đã có một số nghiên cứu về sự liên
quan giữa tình trạng suy dinh dưỡng và phát triển
tâm lý, vận động của trẻ trong những năm đầu đời.
Nghiên cứu của H. Abigail Raikes năm 2005 [8]
cho thấy ảnh hưởng của môi trường gia đình (số trẻ
dưới 5 tuổi trong gia đình, tình hình dự trữ thực
phẩm, số thành viên trong hộ gia đình) và suy dinh
dưỡng nhẹ cân theo tuổi đối với sự phát triển của trẻ
Nicaragua từ 2 tháng đến 5 tuổi, ảnh hưởng này
mạnh hơn ở khu vực phát triển ngôn ngữ và vận

động tinh tế. Amanda Sacker và đồng nghiệp [9]
quan sát thấy bú sữa mẹ là yếu tố bảo vệ đối với
chậm phát triển vận động thô và tinh tế ở trẻ nhỏ,
trong đó ảnh hưởng của bú mẹ với phát triển vận
động tinh tế còn có sự tham gia của các yếu tố kinh
tế-xã hội và tâm lý. Sự khác nhau về chủng tộc biến
mất khi sự liên quan giữa bú sữa mẹ và phát triển
vận động tinh tế được điều chỉnh bởi các yếu tố
kinh tế-xã hội.
Vì có nhiều yếu tố có thể cùng ảnh hưởng đến
sự phát triển tâm lý-vận động của trẻ như điều kiện
kinh tế-xã hội, thứ tự sinh, tình trạng cuộc đẻ, sơ
sinh nhẹ cân, bú sữa mẹ, chúng tôi đã phân tích sự
liên quan giữa tình trạng suy dinh dưỡng và phát
triển tâm lý-vận động có điều chỉnh các yếu tố trên.
Kết quả cho thấy trong mô hình điều chỉnh, các thể
suy dinh dưỡng ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý-
vận động ở các khu vực khác nhau ở trẻ trai và trẻ
gái. Ảnh hưởng kết hợp giữa suy dinh dưỡng thấp
còi và nhẹ cân không phụ thuộc vào giới ở khu vực
phát triển ngôn ngữ. Do có ít trẻ bò phối hợp cả ba
thể suy dinh dưỡng, nên cần có nghiên cứu có cỡ
mẫu lớn hơn để đánh giá ảnh hưởng kết hợp này đối
với sự phát triển tâm lý-vận động.
Nghiên cứu này đã sử dụng test Denver II được
chuẩn hóa tại Việt Nam [5] để đánh giá sự phát
triển tâm lý-vận động, kết quả cho phép xác đònh
những trẻ nghi ngờ chậm phát triển tâm lý-vận
động. Tuy test Denver II đánh giá khu vực phát
triển cá nhân-xã hội và ngôn ngữ, nhưng đây không

phải là test kiểm tra sự thông minh của trẻ. Test có
giá trò phát hiện sớm những trẻ nghi ngờ chậm phát
triển tâm lý-vận động so với những trẻ cùng lứa, từ
đó giúp cho những nhà chuyên môn và gia đình áp
dụng những biện pháp can thiệp sớm để trẻ có thể
phát triển tốt hơn.
Tóm lại, các thể suy dinh dưỡng là yếu tố nguy
cơ đối với nghi ngờ chậm phát triển tâm lý-vận động
ở các khu vực khác nhau ở trẻ trai và trẻ gái từ 1 đến
3 tuổi. Ảnh hưởng kết hợp giữa suy dinh dưỡng thấp
còi và nhẹ cân không phụ thuộc vào giới ở khu vực
phát triển ngôn ngữ.
Khuyến nghò:
"Tăng cường phòng chống suy dinh dưỡng trẻ
em góp phần cải thiện phát triển tâm lý- vận động
cho trẻ em.
"Với trẻ em vừa bò suy dinh dưỡng thấp còi và
nhẹ cân, cần quan tâm ưu tiên phát triển khu vực
ngôn ngữ và khu vực cá nhân-xã hội.
Lời cảm ơn
Xin chân thành cảm ơn Bs. Quách Thúy Minh,
Cn. Nguyễn Thò Hồng Thúy-Khoa Tâm bệnh, Bệnh
viện Nhi Trung ương - đã đóng góp quan trọng cho
thành công của nghiên cứu này bằng việc trực tiếp
tham gia tập huấn, giám sát và phân tích số liệu về
test Denver II.
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 32
| TỔNG QUAN & NGHIÊN CỨU |
Tạp chí Y tế Công cộng, 12.2012, Số 26 (26) 33
Tài liệu tham khảo

Tiếng Việt
1. Lê Thò Hợp, Nguyễn Thò Lạng (2002), Xu hướng tăng
trưởng thể lực và tình trạng dinh dưỡng của trẻ em dưới 24
tháng tuổi, Nghiên cứu theo chiều dọc tại Hà Nội, Hội nghò
Khoa học dinh dưỡng, tr. 10-11.
2. Quách Thuý Minh, Hoàng Cẩm Tú, Nguyễn Thò Hồng
Thuý và cộng sự (2000), áp dụng Test Denver đánh giá sự
phát triển tâm vận động của trẻ em dưới 6 tuổi, Viện Nhi
Khoa. Kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học năm
2000:354-360.
3. Viện khoa học giáo dục- Trung tâm nghiên cứu giáo dục
mầm non (2000), Nghiên cứu dọc đặc điểm phát triển cơ thể
và tâm vận động của trẻ từ sơ sinh đến 36 tháng tại Hà Nội,
Đề tài B98-49-58, tr. 11-23.
Tiếng Anh
4. Amanda Sacker, Maria A. Quigley and Yvonne J. Kelly
(2006) Breastfeeding and developmental Delay: findings
from the millennium cohort study. Pediatrics. 118;e682-
e689. DOI: 10.1542/peds.2005-3141
5. Christopher N.M. et al. (1989) Growth in utero and
cognitive function in adult life: follow up study of people
born 1920 and 1943. BMJ 312:1393-1396.
6. Grantham-Mc Gregor (1993) Assessment of the effects of
nutrition on mental development and behavior in Jamaican
studies. AJCN 57:303S-309S.
7. Harold P. Martin (1973) Nutrition: Its relationship to
children`s physical, mental and emotional development.
Am J Clin Nutri 26:766-775.
8. H. Abigail Raikes (2005) Family Environments and Early
Development in Low-Income Nicaraguan Children.

Interamerican Journal of Psychology 39(3):399-412.
9. Terezinha Soares Biscegli, Larissa Bueno Polis, Livia
Marcela dos Santos, Mariana Vicentin (2007) Nutritional
status and neurodevelopment of children enrolled in a day
care center.Rev Paul Pediatr 25(4):337-342.
Ytcc so 26.qxp 12/4/2012 9:55 PM Page 33