Sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 2
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (775.11 KB, 46 trang )
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT
VIẾT TẮT
Ý NGHĨA
1
KTKN
Kiến thức kinh nghiệm
2
GV
Giáo viên
3
HS
Học sinh
i
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..........................................................................1
PHẦN I: MỞ ĐẦU..........................................................................................5
1. Lý do chọn đề tài..................................................................................5
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài......................................................................7
3. Mục đích nghiên cứu đề tài...................................................................8
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.........................................................8
5. Giả thuyết khoa học..............................................................................8
6. Nhiệm vụ nghiên cứu............................................................................8
7. Phương pháp nghiên cứ........................................................................9
8. Cấu trúc bài tập lớn...............................................................................9
PHẦN II: NỘI DUNG...................................................................................10
CHƯƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ PHƯƠNG
PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC CHO HỌC SINH
TIỂU HỌC.................................................................................................10
1.1. Trò chơi học tập...............................................................................10
1.1.1. Nguồn gốc của trò chơi.............................................................10
1.1.2. Trò chơi học tập........................................................................11
1.1.3. Vận dụng trò chơi trong học tập................................................11
1.1.4. Lựa chọn trò chơi học tập..........................................................12
1.2. Chương trình tự nhiên và xã hội lớp 2.............................................13
1.2.1. Khái niệm..................................................................................13
1.2.2. u cầu của mơn học................................................................15
1.3. Vị trí tác dụng của trò chơi học tập..................................................15
ii
1.4. Quy trình lựa chọn và thực hiện trị chơi.........................................17
1.4.1. Các bước thực hiện....................................................................17
1.4.2. Nguyên tắc tổ chức trò chơi......................................................18
1.5. Ưu điểm, hạn chế của trò chơi học tập.............................................20
1.5.1. Ưu điểm.....................................................................................20
1.5.2. Hạn chế......................................................................................21
1.6. Thực trạng và những lưu ý khi sử dụng...........................................23
1.6.1. Thực trạng.................................................................................23
1.6.2. Lưu ý.........................................................................................24
CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN
TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 2..............................................................25
2.1. Các yêu cầu cơ bản khi sử dụng trò chơi học tập trong giảng dạy
môn tự nhiên xã hội lớp 2........................................................................25
2.1.1. Các yêu cầu cơ bản khi sử dụng trò chơi học tập trong giảng dạy
môn tự nhiên xã hội lớp 2....................................................................25
2.1.2. Các bước tiến hành tổ chức trò chơi học tập.............................27
2.2. Các hình thức và biện pháp tiến hành..............................................28
2.2.1. Sử dụng phương pháp trò chơi học tập để khởi động tạo hứng
thú bài học...........................................................................................28
2.2.2. Sử dụng trò chơi học tập để hình thành kiến thức mới.............30
2.2.3. Sử dụng trị chơi học tập để củng cố bài học............................35
2.2.4. Sử dụng trò chơi học tập để mở rộng kiến thức........................39
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ...................................................43
1. Kết luận...............................................................................................43
iii
2. Kiến nghị.............................................................................................43
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................45
iv
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang thực hiện sự nghiệp Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa. Để
thực hiện sự nghiệp này đất nước cần những con người năng động, tích cực,
sáng tạo, có thể thích ứng với sự thay đổi và phát triển của xã hội hiện đại.
Xuất phát từ yêu cầu đào tạo con người mới của xã hội, ngành Giáo dục và
Đào tạo đã từng bước thực hiện việc đổi mới mục tiêu, nội dung và chương
trình giáo dục trong nhà trường phổ thơng. Sự thay đổi nổi bật có thể kể đến
là chương trình được Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt gần đây
nhất vào năm 2001, được triển khai đại trà từ năm học 2002-2003. Trọng tâm
của việc đổi mới chương trình tiểu học chính là đổi mới về phương pháp và
hình thức tổ chức dạy học.
Thế giới đang chuyển sang nền kinh tế tri thức, vì vậy việc đầu tư vào chất
xám là cách đầu tư hiệu quả nhất cho sự phát triển và phồn thịnh của các quốc
gia. Nhu cầu học tập của người dân ngày càng được nâng cao. Giáo dục ngày
càng có vị trí đặc biệt trong xã hội hiện đại.
Sự phát triển của khoa học công nghệ đang mở ra nhưng khả năng và điều
kiện thuận lợi cho việc sử dụng các phương tiện hiện đại vào quá trình dạy
học.
Định hướng đổi mới các phương pháp dạy học không chỉ là vấn đề đặt ra
trong nội bộ ngành giáo dục đào tạo mà đã được xác định trong Nghị quyết
Trung ương 4 (khóa VII), Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII), được thể chế
hóa trong Luật Giáo dục và được cụ thể hóa trong Chỉ thị 15 của Bộ giáo dục
và Đào tạo [22, tr.21].
Điều 28, Khoản 2 của Luật Giáo dục năm 2005 đã chỉ rõ: “Phương pháp
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo
1
của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng
phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng
thú học tập cho học sinh”.
Trong số các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học hiệu quả phải kể đến
trò chơi học tập.
Trò chơi học tập là trị chơi có nội dung gắn với hoạt động học tập của học
sinh. Đây là cách tổ chức hoạt động học tập mà trong đó các em lĩnh hội được
các kiến thức cần thiết nhờ tham gia tích cực vào các hoạt động của trò chơi.
Dạy học qua trò chơi học tập là đưa học sinh đến với các hoạt động vui
chơi giải trí nhưng có nội dung gắn liền với bài học. Trò chơi trong học tập có
tác dụng giúp học sinh thay đổi động hình, chống mệt mỏi, tăng cường khả
năng thực hành kiến thức của bài học, phát huy hứng thú, tạo thói quen độc
lập, chủ động và sự sáng tạo của học sinh.
Việc áp dụng trị chơi học tập vào dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội chính
là việc giáo viên khơi dậy hứng thú, niềm say mê học tập tạo khơng khí sơi
nổi cho một giờ học. Điều đó địi hỏi giáo viên phải xác định rõ yêu cầu bài
dạy cần đạt. Trên cơ sở đó xác định cần đưa trị chơi vào lúc nào? Nếu giáo
viên khơng tổ chức tốt thì trị chơi khơng những khơng gặt hái được kết quả
như mong muốn mà còn bị phản tác dụng gây sự hỗn độn không cần thiết.
Đối với học sinh lớp 2, ở lứa tuổi này các em còn mang đậm bản sắc hồn
nhiên, sự chú ý chưa cao. Bên cạnh hoạt động học là chủ đạo thì nhu cầu
chơi, giao tiếp với bạn bè vẫn tồn tại, cần được thoả mãn. Nếu người giáo
viên biết phối hợp nhịp nhàng giữa nhiệm vụ của hoạt động học với sự thoả
mãn nhu cầu chơi, của các em theo hướng "học mà chơi, chơi mà học" thì
chúng sẽ hăng hái say mê học tập và tất yếu kết quả của việc dạy học cũng
được nâng cao.
2
Thực tiễn dạy học ở các trường tiểu học cho thấy, phần lớn giáo viên tiểu
học đã sử dụng trò chơi học tập trong dạy học nói chung và dạy học mơn Tự
nhiên và Xã hội nói riêng. Tuy nhiên vì những lí do khác nhau mà nội dung
dạy học đó vẫn dạy theo phương pháp truyền thống và việc khai thác nội dung
đó dưới hình thức trị chơi cũng chưa thực sự có hiệu quả. Một trong những lí
do khách quan đó là lượng kiến thức trong mơn Tự nhiên và Xã hội tương đối
nhiều, giáo viên không đủ thời gian giảng dạy nên các trò chơi bị bỏ qua, tiết
học 3 không gây hứng thú cho học sinh. Một lí do nữa là nhiều giáo viên tiểu
học cịn chưa nắm vững nguyên tắc và cách tổ chức trò chơi. Trong khi đó
những nghiên cứu về các nguyên tắc và cách thức tiến hành trò chơi cũng như
việc giới thiệu những trị chơi trong học tập mơn Tự nhiên và Xã hội cịn ít.
Kế thừa những thành tựu của các cơng trình nghiên cứu đi trước và xuất
phát từ nhu cầu thực tiễn trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội ở Tiểu học,
tôi chọn đề tài “ Sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học môn
Tự nhiên - Xã hội cho học sinh lớp 2”
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Việc sử dụng phương pháp trị chơi trong dạy học khơng phải là vấn đề mới
được đặt ra. Ngay từ đầu thế kỉ XX nhà tâm lý học Thụy Sĩ J.Piaget đã rất quan tâm
tới phương pháp này“Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành học tập”. Năm
1974 trên tạp trí văn học trường học Matxcova, số 2 (trang 53)
B.C.Grrenhikaia đã cho rằng: “Chúng ta khơng những phải tạo cho trẻ có thì
3 giờ để chơi mà cịn phải làm tồn bộ cuộc sống của trẻ được ni dưỡng bằng trị
chơi”. Ở Việt Nam ngồi những cơng trình nghiên cứu có tính chất lý luận về
phương pháp trị chơi học tập nói chung, nhiều tác giả đã quan tâm đến việc sử dụng
phương pháp này trong từng môn học cụ thể.
Đặc biệt là tác giả Nguyễn Thị Hòa giáo viên sinh học trường Cao đẳng Sư
phạm Tây Bắc đã đề cập đến một cách khá chi tiết từ nguồn gốc sưu tầm, sự phân
loại, hướng dẫn sử dụng câu đố như là một phương tiện đặc biệt để tổ chức trò chơi
học tập cho học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học, tạo bài giảng có tính hấp
3
dẫn, lôi cuốn, làm học sinh say mê, phấn khởi học tập qua bài viết “Sử dụng câu đố
trong giảng dạy mơn Tự nhiên và xã hội”
Hay nhóm tác giả Đỗ Tiến Đạt, Trần Ngọc Lan, Phạm Thanh Tâm đã đề cập
đến các loại trò chơi theo từng nội dung bài học trong chương trình Tốn 1 qua
cuốn sách 100 trị chơi Tốn lớp 1 Tác giả Ngơ Thúc Lanh đã cho xuất bản cuốn
Giúp em vui học toán 1. Cuốn sách đã đưa ra những câu đố và rất nhiều trị chơi
tốn giúp các em củng cố nội dung bài học, rèn trí thơng minh và khả năng sáng tạo
mà vẫn đảm bảo vui mà học, học mà vui.
Như vậy, mặc dù đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về việc sử dụng phương
pháp trò chơi học tập trong dạy học Tiểu học nhưng thực trạng sử dụng phương
pháp này trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội thì vẫn cịn ít được quan tâm.
3. Mục đích nghiên cứu đề tài
Trong q trình giảng dạy mơn Tự nhiên và Xã hội ở lớp 2, tôi nhận thấy vận
dụng các trò chơi vào dạy - học nhằm khơi dậy niềm hứng thú, niềm say mê học tập
cho học sinh. Kích thích tính độc lập chủ động sáng tạo trong việc lĩnh hội tri thức,
tạo khơng khí sơi nổi trong tiết Tự nhiên và Xã hội.
4. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu
- Chương trình Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
- Các trị chơi vận dụng trong q trình dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội.
5. Giả thuyết khoa học
Việc sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học môn Tự nhiên và
xã hội lớp 2 tại một số trường Tiểu học khu vực thành phố Thanh Hóa cịn nhiều
hạn chế. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng là do điều kiện
không gian và cơ sở vật chất của nhà trường chưa đầy đủ.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt những mục tiêu đề ra việc xây dựng và giải quyết các nhiệm vụ là hết
sức quan trọng. Thông qua các nhiệm vụ chúng tôi sẽ tiến hành từng bước như thế
nào để hoàn chỉnh đề tài nghiên cứu. Các nhiệm vụ đó là: Đầu tiên chúng tôi nghiên
cứu cơ sở lý luận nắm bắt những nền tảng cơ sở ban đầu của vấn đề. Lí thuyết là
4
một vấn đề và thực tiễn là vấn đề khác chúng tôi đi vào nghiên cứu cơ sở thực tiễn:
Vấn đề sử dụng trò chơi trong dạy học các bài thuộc chủ đề: Tự nhiên lớp 2. Nhiệm
vụ cuối cùng là xây dựng một số trò chơi mới kết hợp các sưu tầm được tạo nên tính
hệ thống phục vụ các bài ở các chủ đề Tự nhiên.
7. Phương pháp nghiên cứ
Để thực tốt các nhiệm vụ đề ra đạt được mục tiêu nghiên cứu thì khơng thể
thiếu được các phương pháp nghiên cứu. Có rất nhiều phương pháp trong nghiên
cứu khoa học thường được áp dụng, với các vấn đề của đề tài này tôi đã sử dụng các
phương pháp:
+ Phương pháp luận.
Đọc các tài liệu: - Thế giới trong ta.
- Tập san Giáo dục và Thời đại.
- Trò chơi trong Tự nhiên và Xã hội lớp 2
- Tâm lí lứa tuổi học sinh Tiểu học.
- Sách giáo viên và sách Tự nhiên và Xã hội lớp 2.
+ Phương pháp điều tra thực nghiệm.
+ Phương pháp đối chiếu so sánh.
+ Phương pháp rút kinh nghiệm.
8. Cấu trúc bài tập lớn
5
PHẦN II: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ
PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC
1.1. Trò chơi học tập
1.1.1. Nguồn gốc của trò chơi.
Từ thời kỳ nguyên thủy, con người đã có nhu cầu về chơi. Sau những ngày
làm việc mệt nhọc như săn bắt, hái lượm người ta tụ tập nhau lại để bày tỏ sự vui
mừng của mình và họ nhảy múa, hị reo suốt đêm.
Trong những cuộc vui như vậy thì những người lập được chiến công thường
kể lại, diễn lại những thao tác quyết định như ném đá, phóng lao, đuổi bắt… nhờ
những hành động đó mà họ bắt được nhiều thú rừng. Cứ như vậy sự bắt chước đã
biến thành trò chơi và dần dần trị chơi ngày càng đóng vai trị quan trọng trong
cuộc sống, trị chơi là một món ăn tinh thần tiếp thêm sức mạnh cho người lao động.
Đây là nguồn gốc, là sự ra đời sơ khai nhất của trò chơi. Lúc đầu sự bắt chước mang
tính chân thực và đơn điệu, nhưng rồi trong quá trình chơi mỗi người thêm bớt một
chút sẽ làm cho trị chơi mang tính khái quát và trừu tượng từ đó tư duy và ngôn
ngữ của con người cũng phát triển.
Cũng nhờ khả năng tư duy, ngôn ngữ phát triển mà con người bắt đầu biết
tích lũy kinh nghiệm trong cuộc sống. Nhờ vậy mà chúng ta dần dần thấy được tầm
quan trọng của sự chuẩn bị trước các công cụ lao động, sức khỏe và sự tập luyện
những thao tác cơ bản nhờ đó mà hiệu quả lao động đạt được cao hơn. Lúc đầu sự
chuẩn bị các thao tác này mang tính chất tự nhiên dưới hình thức vui chơi mà tập
luyện, tập luyện mà vui chơi, sau đó người ta dùng trò chơi để dạy cho con cháu,
dạy cho lớp trẻ, chuẩn bị cho họ tiếp bước cha anh tham gia tích cực có hiệu quả
vào cuộc sống lao động, đấu tranh sinh tồn và phát triển của mình. Như vậy sau khi
ra đời trò chơi đã mang ý nghĩa giáo dục rất cao và có một vai trị quan trọng trong
xã hội loài người. Cuộc sống xã hội ngày càng phát triển, trường học được hình
thành và ngày càng mở rộng và là nơi thu hút những mầm non của xã hội. Ở đây
người ta sử dụng nhiều nội dung, nhiều phương pháp để giáo dục, rèn luyện thê hệ
6
trẻ trong đó có trị chơi. Ngày nay cũng vậy trò chơi trở thành một trong những
phương pháp giáo dục hiệu quả, đặc biệt đối với trẻ bậc tiểu học.
1.1.2. Trị chơi học tập
Trị chơi là một loại hình hoạt động rất quen thuộc, gần gũi với mọi người. Ở
nhiều góc độ khác nhau trị chơi được định nghĩa riêng, có thể trị chơi là một hoạt
động tự nhiên cần thiết thỏa mãn nhu cầu giải trí của con người hay là một phương
pháp thực hành hiệu nghiệm đối với việc hình thành nhân cách và trí lực của trẻ
em... Theo một số quan điểm trò chơi học tập được hiểu một cách đơn giản là các
trị chơi có nội dung gắn với các hoạt động học tập của học sinh nhằm giúp học sinh
học tập trên lớp được hứng thú, vui vẻ hơn. Nội dung của trò chơi này là sự thi đấu
về một hoạt động trí tuệ nào đó như sự chú ý, sự nhanh trí, sức tưởng tượng, sáng
tạo...Ví dụ như các câu đố, triển lãm, đố bạn con gì?.
Trị chơi học tập là trị chơi có nội dung gắn với hoạt động học tập của học
sinh. Phương pháp trò chơi học tập là phương pháp tổ chức hoạt động học tập của
HS mà trong đó HS lĩnh hội được các kiến thức cần thiết nhờ tham gia tích cực và
các hoạt động của trị chơi.
1.1.3. Vận dụng trị chơi trong học tập
Mỗi trị chơi đều có những nét đặc sắc riêng và có tác dụng nhất định
đối với sự hình thành, phát triển tâm lí, nhân cách, trí tuệ của người học và
mỗi trị chơi lại có những lợi thế riêng trong việc giáo dục HS. Tuy có nhiều
loại hình trị chơi, nhưng các trị chơi đều có cấu trúc chung đó là: mục đích
chơi, hành động chơi, luật chơi, đối tượng chơi, các quá trình, tình huống và
quan hệ. Các nhiệm vụ, quy tắc, luật chơi và các mối quan hệ trong TCHT
được tổ chức tương đối chặt chẽ trong khuôn khổ cho phép của các nhiệm vụ
dạy học và được định hướng trước ở mục tiêu, nội dung học tập khi triển khai
thực hiện. TCHT được các GV và người lớn sáng tạo ra, sử dụng dựa trên
những yêu cầu của lí luận dạy học, đặc biệt là của lí luận dạy học các môn
học cụ thể; chúng là một trong những hoạt động giáo dục không tuân theo bài
bản cứng nhắc mà được tổ chức linh hoạt, phù hợp với nội dung bài dạy và
góp phần làm cho tiết học thêm sinh động, thu hút HS chú tâm vào bài học.
7
1.1.4. Lựa chọn trò chơi học tập
Xét theo bản chất tâm - sinh lí, trị chơi học tập có những loại hình cơ
bản như: chơi đơn độc, chơi song song, chơi hội, chơi hợp tác, chơi chức
năng, chơi kiến tạo, chơi tự do, chơi có nghi thức, chơi sao chép lại mẫu, chơi
có liên hệ, chơi sáng tạo… chứng tỏ loại hình trị chơi rất đa dạng. Trong dạy
học, để định hướng mục tiêu giáo dục, rèn luyện cho HS, việc phân loại
TCHT chủ yếu dựa vào chức năng của trị chơi và thường được chia thành 3
nhóm:
- Nhóm trị chơi phát triển nhận thức: là những trò chơi đòi hỏi người tham
gia phải sử dụng các chức năng nhận thức, nỗ lực nhận thức, thực hiện các
hành vi và hành động nhận thức để thực hiện và hoàn thành việc chơi; qua đó,
cải thiện và phát triển trí tuệ và khả năng tư duy của mình. Nhóm trị chơi
phát triển nhận thức lại được phân thành một số nhóm nhỏ:
+ Các trò chơi phát triển cảm giác và tri giác: các trị chơi xếp hình, trị
chơi nhận dạng các đồ vật, con vật, trò chơi nghe và nhận dạng âm thanh...;
+ Các trò chơi phát triển và rèn luyện trí nhớ: trị chơi kể và tiếp nối
các từ ngữ, đồ vật, con vật… trò chơi nhắc lại âm, nhận lại các hình, nhớ lại
dãy số, số lượng...;
+ Các trị chơi phát triển trí tưởng tượng, tư duy: chơi cờ, các trị chơi
xây dựng, lắp ghép mơ hình, trị chơi đóng vai, đóng kịch, trị chơi thi giải đố,
tính tốn, trị chơi khoa học vui...
- Nhóm trị chơi phát triển các giá trị: là những trò chơi phát triển các giá trị
văn hố, xã hội, chính trị, pháp luật hoặc các giá trị về đạo đức, thẩm mĩ...
kích thích thái độ, tình cảm tích cực, khuyến khích sự phát triển các phẩm
chất cá nhân của HS, như: trò chơi thi nấu cơm, thi kéo co, thi hát đối đáp…
8
- Nhóm trị chơi phát triển vận động: là trị chơi có nội dung chủ yếu là vận
động, địi hỏi người chơi phải vận động tuân thủ theo luật hay quy tắc nhất
định, nhằm phát triển khả năng vận động, sự nhanh nhẹ, khéo léo của HS.
Loại trò chơi này đối với mỗi lứa tuổi, mỗi cấp học có khác nhau để
phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của HS.
1.2. Chương trình tự nhiên và xã hội lớp 2
1.2.1. Khái niệm
j tj tj
Môn Tự nhiên và Xã hội là môn học chứa đựng những kiến thức gắn với đời
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
sống con người, các sự vật hiện tượng trong thực tế cuộc sống rất gần gũi với
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
học sinh Tiểu học. Môn Tự nhiên và Xã hội là mơn học tích hợp kiến thức của
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
khoa học tự nhiên và khoa học xã hội trong đó tỉ trọng kiến thức khoa học tự
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
nhiên nhiều hơn so với kiến thức khoa học xã hội. Môn Tự nhiên và Xã hội lớp
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
2 được xây dựng theo quan điểm tích hợp xem xét tự nhiên con người và xã
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
hội trong một thể thống nhất có quan hệ qua lại, tác động lẫn nhau, các kiến
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
thức trong chương trình là kết quả tích hợp kiến thức của nhiều ngành khoa
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
học sinh học, vật lí, địa lí, lịch sử, mơi trường. Nội dung chương trình có cấu
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
trúc đồng tâm, hợp lí ”. Chương trình mơn Tự nhiên và Xã hội lớp 2 sẽ tiếp tục
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
phát triển, mở rộng các kiến thức các em đã học ở lớp 1 theo 3 chủ đề: Con
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
người – sức khỏe, Xã hội, Tự nhiên. Sau khi học xong chủ đề Tự nhiên học sinh
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
cần đạt được mục tiêu đề ra: Biết sơ lược về hoạt động của cơ quan vận động và
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
cơ quan tiêu hóa ở cơ thể người; phịng chống cong vẹo cột sống; giữ vệ sinh
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
ăn uống, phòng nhiễm giun. Biết về cơng việc của các thành viên trong gia
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
đình, nhà trường và một số nghề nghiệp trong xã hội, ở địa phương; giữ sạch
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
nhà ở, trường học, giữ an toàn khi ở nhà, ở trường và khi đi đường. Biết cây cối
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
và các con vật có thể sống được ở khắp nơi: trên cạn, dưới nước, trên không; biết
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
quan sát bầu trời ban ngày, ban đêm; có hiểu biết sơ lược về hình dạng và đặc
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
điểm của Mặt trời, Mặt trăng và các vì sao. Bước đầu hình thành và phát triển
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
những kĩ năng: Tự chăm sóc sức khỏe cho bản thân, ứng xử hợp lí trong đời
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
9
sống để phòng chống một số bệnh tật và tai nạn. Quan sát, nhận xét, nêu thắc
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
mắc, đặt câu hỏi, biết cách diễn đạt những hiểu biết của mình về các sự vật,
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
hiện tượng đơn giản trong tự nhiên và xã hội. Hình thành và phát triển những
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
thái độ và hành vi: Có ý thức thực hiện các quy tắc giữ vệ sinh, an tồn cho bản
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
thân, gia đình và cộng đồng. Yêu thiên nhiên, gia đình, trường học, quê
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
hương. Môn học Tự nhiên và Xã hội là môn học về môi trường tự nhiên và xã
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
hội gẫn gũi, bao quanh học sinh, vì vậy có rất nhiều nguồn cung cấp kiến thức
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
cho các em. Do đó, khơng chỉ có giáo viên cung cấp trí thức cho các em lĩnh
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
vực này, các em có thể thu nhận kiến thức từ nhiều nguồn khác. Với chủ đề Tự
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
nhiên học sinh sẽ được học về thực vật và động vật: một số cây cối và một số con
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
vật sống trên mặt đất, dưới nước, trên không. Về bầu trời ban ngày và ban đêm các
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
em sẽ được học về mặt trời cách tìm phương hướng bằng mặt trời, mặt trăng và
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
các vì sao, qua 10 bài học cụ thể.”.
tj
tj tj tj tj tj tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
Ở trường Tiểu học hiện nay, môn Tự nhiên và Xã hội là một trong những môn
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
học chiếm vị trí quan trọng cùng với các mơn học khác có vai trị tích cực trong
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
việc phát triển tồn diện cho học sinh. Việc coi trọng thực hành và vận dụng
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
kiến thức, quan tâm đến năng lực tự học, tự khám phá kiến thức của học sinh
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
rất được quan tâm.
tj
tj
tj
Việc tự khám phá để hiểu biết và tiếp thu kiến thức mới hay củng cố kiến
tj tj tj tj tj tj tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
thức đã học rất hữu ích so với sự rập khuôn, bắt trước. Thế giới tự nhiên xung
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
quanh các em rất phong phú, đa dạng. Trò chơi sẽ minh hoạ một cách sinh
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
động nội dung bài học các bài trong chủ đề Tự nhiên. Sau khi chơi, các em biết
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
được rõ hơn về các cách làm thiết thực hay cách nhìn đẹp, hiểu được và nhận
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
xét về thế giới thực động vật, làm khơng khí giờ học thoải mái, hào hứng dễ
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
chịu hơn, giảm sự căng thẳng, phát triển sự nhanh trí, gây hứng thú học tập cho
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
các em. Trị chơi làm cho quá trình học tập trở thành một hình thức vui chơi hấp
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
dẫn, học sinh học mà chơi, chơi mà học nâng cao hiệu quả tiết học .
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
tj
10
1.2.2. Yêu cầu của môn học
- Đảm bảo mọi học sinh đều đạt chuẩn kiến thức và kĩ năng môn học.
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
- Có thể thay đổi trật tự một số bài học cho phù hợp với điều kiện ở địa
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
phương.
- Lựa chọn phương pháp và phương tiện dạy học một cách linh hoạt, sáng
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tạo, phù hợp với điều kiện của địa phương, nhà trường và trình độ học sinh.
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
- Tạo điều kiện cho học sinh được học ngoài thiên nhiên và trong thực tế của
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
địa phương.
tk
- Khuyến khích học sinh liên hệ, vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
tk
vào đời sống hằng ngày.
tk
tk
tk
tk
1.3. Vị trí tác dụng của trị chơi học tập
Vui chơi là hoạt động cần thiết, góp phần phát triển nhân cách con người
ở mọi lứa tuổi, nhất là đối với học sinh mẫu giáo và tiểu học. Đối với học sinh
mẫu giáo vui chơi là hoạt động chủ đạo, bước sang lứa tuổi Tiểu học hoạt
động học là chính. Khoảng cách giữa hai lứa tuổi này là khơng lớn nhưng
hoạt động chủ đạo có sự thay đổi lớn. Vì vậy, giáo viên phải tạo cho các em
sân chơi học tập: chơi mà học, học mà chơi.
Học sinh Tiểu học là lứa tuổi ghi nhớ máy móc phát triển tương đối tốt
và chiếm ưu thế hơn so với ghi nhớ có ý nghĩa, chú ý có chủ định của trẻ còn
yếu khả năng ghi nhớ chưa cao. Đối tượng cảm xúc của các em là những sự
vật hiện tượng cụ thể, sinh động mà theo quan điểm dạy học, quá trình dạy
học là một quá trình đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư
duy trừu tượng đến thực tế cuộc sống. Học sinh tiểu học tư duy cụ thể còn
chiếm ưu thế, phương pháp dạy học truyền thống theo hướng một chiều: giáo
11
viên truyền thụ học sinh tiếp nhận làm cho học sinh dễ mệt mỏi chán nản
trong giờ học, khó tiếp thu bài học. Giờ học diễn ra nặng nề, không duy trì
được khả năng chú ý của học sinh. Học là một hoạt động trong đó học sinh là
chủ thể, tổ chức dạy học sao cho học sinh phải luôn được vận động vừa sức,
tiếp thu những kiến thức cần đạt. Trị chơi là nhu cầu khơng thể thiếu đối với
trẻ và là một trong những hình thức đáp ứng u cầu đó.
Vì vậy, việc sử dụng trị chơi học tập là rất cần thiết, đa dạng hình thức
dạy học thay đổi khơng khí lớp học, giáo viên vẫn cho học sinh nắm bắt mọi
nội dung bài học trong tâm thế thoải mái, tự giác cao. Trị chơi góp phần đổi
mới phương pháp dạy học. Hoạt động vui chơi là điều kiện, là môi trường, là
giải pháp, là cơ hội thuận lợi nhất góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục, tạo
điều kiện để trẻ phát triển tâm lực, thể lực, trí lực một cách tổng hợp. Trị chơi
giúp cho học sinh phát triển thêm những điều mới mà các em đã tiếp cận
trong sách giáo khoa, luyện tập những kĩ năng thao tác mà các em được học
tập. Qua vui chơi các em sẽ được rèn luyện các tình huống khác nhau buộc
mình phải có sự lựa chọn hợp lí, tự mình phát hiện được những điểm mạnh,
điểm yếu, những khả năng hứng thú cũng như nhược điểm của bản thân. Tổ
chức trị chơi khoa học hợp lí giúp học sinh phát triển về mặt thể chất một
cách tự nhiên rèn tính nhanh nhẹn, hoạt bát tự tin hơn trước đám đông. Đặc
biệt sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thao tác vận động và sự phát triển tư
duy khả năng điều khiển của thần kinh trung ương sẽ càng phát triển chuẩn
xác. Ngồi ra, sân chơi trị chơi rèn cho học sinh rất nhiều kĩ năng sống cần
thiết: kĩ năng tổ chức, kĩ năng giao tiếp, ứng xử, hợp tác, kiểm tra đánh giá...
Việc tổ chức trò chơi học tập trong giờ học đem lại lợi ích thiết thực góp
phần tạo khơng khí hào hứng thoả tâm sinh lí trẻ, thúc đẩy tính tích cực hoạt
động sáng tạo, giờ học diễn ra nhẹ nhàng.
12
1.4. Quy trình lựa chọn và thực hiện trị chơi
1.4.1. Các bước thực hiện
Bước 1: Chuẩn bị trò chơi
-Nghiên cứu tài liệu: Chương trình, sách giáo khoa, chuẩn KTKN (tài liệu
HD học tập)… Hệ thống sách tham khảo: sách báo, tạp chí giáo dục…
– Nghiên cứu thực tế lớp học: xem có học sinh khuyết tật khơng, nhu cầu, sở
thích, hồn cảnh …Tìm hiểu xem học sinh lớp yếu ở mạch kiến thức nào, để
lựa chọn trò chơi cho phù hợp, giúp các em củng cố kiến thức để hiểu bài một
cách chắc chắn.
Bước 2 : Lựa chọn trò chơi:
Việc lựa chọn các trò chơi học tập phải đáp ứng những u cầu của mục đích
dạy học.Các trị chơi phải đặt ra cho học sinh các nhiệm vụ học tập tương ứng
với nội dung dạy học. Mỗi trò chơi cần có một vị trí đóng góp cụ thể trong
tiến trình thực hiện mục đích dạy học. Vì vậy, để đáp ứng u cầu dạy học bộ
mơn hệ thống các trị chơi phải được lựa chọn sao cho đa dạng về chủ đề,
phong phú về cách chơi. Dựa vào hình thức, cách chơi và luật chơi của trị
chơi có thể thay thế các trò chơi một cách linh hoạt (thay số bằng chữ, câu cámèo bắt chuột, tìm hoa hái quả- cánh hoa tìm nhụy, …) từ sự thay thế linh
hoạt tạo cho giáo viên có cơ hội tổ chức trị chơi phù hợp với đối tượng học
sinh của mình. Để từ đó các em cảm thấy : “Học mà vui, vui mà học”. Lựa
chọn trò chơi phải đảm bảo các yếu tố: lứa tuổi, vừa sức; áp dụng vào khi nào
trong tiến trình bài dạy và trong chương trình học.
+ Có thể trị chơi trước khi kết thúc tiết học. Cách này có ưu điểm là kích
thích được sự hứng thú học tập của học sinh, giờ học tránh được khơng khí
suy nghĩ căng thẳng trở thành “ Vui mà học, học mà chơi” hết sức sinh động.
+ Có thể trị chơi sau khi hồn thành một chương. Với cách này sẽ giúp cho
học sinh hệ thống lại kiến thức một cách sinh động và hiệu quả.
13
Bước 3: Xây dựng và thiết kế trò chơi
-Thiết kế trò chơi học tập thường qua các bước như sau:
+ Mục đích: Nêu rõ mục đích của trị chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến thức,
kỹ năng nào?
+ Đồ dùng phục vụ trò chơi
+ Nêu luật chơi
+ Số người tham gia
+ Nêu cách chơi, cách tính điểm
+ Thời gian chơi
Bước 4 : Cách tiến hành trò chơi
– Giới thiệu trò chơi, hướng dẫn cách chơi, phổ biến luật chơi.
– Chơi thử (nếu cần).
– Chơi thật.
– Nhận xét, rút kinh nghiệm và tổng kết trò chơi.
Giáo viên hoặc trọng tài là HS nhận xét về thái độ tham gia trò chơi của
từng đội, những việc làm chưa tốt của các đội để rút kinh nghiệm.
– Trọng tài công bố kết quả chơi của từng đội, cá nhân và trao phần thưởng
cho đội thắng (nếu có).
– Một HS hoặc GV nêu kiến thức, kỹ năng trong bài học mà trò chơi đã thể
hiện.
1.4.2. Nguyên tắc tổ chức trò chơi
* Nguyên tắc thứ nhất: Đảm bảo cho học sinh hiểu rõ những yêu cầu,
nội dung và cách tổ chức trò chơi.
14
Trị chơi phải có tác dụng định hướng đối với tồn bộ q trình dạy học
và trị chơi phải nhằm đáp ứng những yêu cầu, mục đích của bài học. Vì vậy,
trước khi chơi, giáo viên cần giải thích rõ ràng và đầy đủ những yêu cầu cần
đạt được, nội dung và cách thức thực hiện trị chơi. Nếu khơng các em sẽ chơi
một cách tự phát, tùy tiện và người giáo viên sẽ không thu được kết quả dạy
học như mong muốn.
* Nguyên tắc thứ hai: Đảm bảo phát huy được tính tích cực, độc lập,
sáng tạo của học sinh trong q trình tổ chức trị chơi.
Học sinh khơng những là đối tượng của hoạt động dạy cũng như hoạt
động giáo dục mà điều quan trọng hơn là các em chính là chủ thể nhận thức,
chủ thể giáo dục. Vì vậy, trong q trình tổ chức trị chơi giáo viên cần lựa
chọn cách tổ chức với mức độ tham gia của học sinh từ thấp đến cao như sau:
Giáo viên chọn, hướng dẫn và tổ chức trò chơi.
Giáo viên chọn và hướng dẫn trò chơi, còn học sinh tự tổ chức trò chơi.
Đối với nhà sư phạm, cách tốt nhất là vận dụng linh hoạt các hình thức
nói trên, tuyệt đối khơng nên cường điệu hóa một mức độ cụ thể nào. Vì sự
cường điệu hóa này tất yếu sẽ dẫn đến những hiệu quả không tốt. Nếu cường
điệu hóa mức độ đầu tiên thì giáo viên sẽ đẩy học sinh vào thế bị động. Nếu
cường điệu hóa mức độ cuối cùng thì có thể sẽ dẫn đến tình trạng bị q sức
và trị chơi sẽ khơng mang lại hiệu quả.
* Nguyên tắc thứ ba: Đảm bảo tổ chức trị chơi một cách tự nhiên
khơng gị ép.
Khi tổ chức trò chơi, đặc biệt là trò chơi sắm vai, cần hướng dẫn để các
em tham gia một cách tự nhiên khơng gị bó, gương gạo, như vậy các em sẽ
nhập vai thành cơng. Khi đó các em sẽ vui chơi một cách thoải mái, thực hiện
được các mục tiêu đặt ra. Ngược lại, nếu sự nhập vai này không thành cơng
thì sự tham gia trên chỉ mang tính chất hình thức, bị gị ép và khó có thể thực
hiện được mục tiêu đặt ra.
* Nguyên tắc thứ tư: Đảm bảo luân phiên các trò chơi.
15
Ở học sinh Tiểu học, hứng thú và khả năng chú ý có chủ định chưa bền
vững. Do đó, khơng nên tổ chức một trò chơi quá dài hay quá lâu. Nhà sư
phạm cần căn cứ vào yêu cầu dạy học của từng thời điểm và đặc điểm tâm lý
của học sinh mà lựa chọn một số trị chơi thích hợp để có thể luân phiên nhau
giúp cho học sinh chuyển hướng chú ý và hứng thú một cách hợp lí nhằm
phục vụ cho những yêu cầu, mục tiêu dạy học đã đặt ra.
* Nguyên tắc thứ năm: Đảm bảo tổ chức trò chơi với tinh thần “thi
đua” đồng đội.
Trong khi tổ chức cho học sinh chơi các trò chơi có tính đồng độ, giáo
viên cần quan tâm đến yếu tố “thi đua” cần có chuẩn và thang đánh giá thành
tích của cá nhân cùng thành tích chung của đồng đội.
Trên đây là những nguyên tắc lựa chọn và tổ chức trò chơi cho học sinh
Tiểu học. Những nguyên tắc này có liên quan mật thiết với nhau, có tác dụng
chỉ đạo việc lựa chọn và thực hiện những trò chơi trong tiết học theo một quy
trình nhất định.
1.5. Ưu điểm, hạn chế của trò chơi học tập
1.5.1. Ưu điểm
Tổ chức dạy học theo nhóm là một hình thức dạy học mới. Đó là một
trong những hình thức thực hiện tốt việc dạy học phát huy tính tích cực và
tương tác của học sinh với hình thức này học sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào
các hoạt động học, thu lượm kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự
giúp đỡ hướng dẫn sư phạm của giáo viên.
+ Đem lại cho học sinh cơ hội được sử dụng các kiến thức kỹ năng mà
các em được lĩnh hội và rèn luyện.
+ Học sinh thấy vui, nhanh nhẹn, cởi mở.
+ Học sinh tiếp thu tự giác.
16
