Luận văn: Đánh giá đồng EURO sau hơn 3 năm lưu hành docx

1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG


KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP

Đề tài:
Đánh giá đồng EURO
sau hơn 3 năm lưu hành




Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Hương
Lớp: A14-K37F
Giáo viên hướng dẫn: Phan Anh Tuấn





2



CHƯƠNG I. CƠ SỞ ĐÁNH GIÁ ĐỒNG TIỀN CHUNG
CHÂU ÂU - EURO
Giấc mộng thống nhất châu Âu đã được nung nấu từ rất lâu, suốt từ thế kỷ VIII

dưới thời Sác-lơ - Đại đế của đế chế La Mã (724-814) đến Na-pô-lê-ông (1769-1821)
rồi Hít-le (? - 1945). Na-pô-lê-ông đã từng vẽ ra một viễn cảnh châu Âu với một bộ
luật chung, đồng tiền chung, các đơn vị đo lường và qui tắc châu Âu. Nhưng điều mơ
tưởng này của các nhà quân sự, chính trị gia và của nhiều giới khác đã không trở
thành hiện thực vì chưa có được sự đoàn kết lợi ích của các dân tộc cũng như hoàn
cảnh thuận lợi. Lịch sử châu Âu biến động với những thăng trầm. Rồi đến thế kỷ thứ
XX, khi xu thế hình thành các nền kinh tế và chính trị khu vực phát triển mạnh mẽ, tư
tưởng toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới ngày càng mở rộng, châu Âu mới tìm được cơ
hội cho mình. Các châu lục dần hình thành cho mình các khối liên minh vững mạnh.
Nhận thức rõ xu hướng vận động không gì cưỡng lại được của thế giới hiện đại, xu
hướng “toàn cầu hoá kinh tế”, châu Âu đã quyết tâm thực hiện đoàn kết thực sự, lấy
sức mạnh của cả khối đương đầu với thế giới. Lôgíc ấy đã được thực hiện dần dần
từng bước, từ Cộng đồng kinh tế đến Liên minh kinh tế và tiền tệ mà đỉnh cao là sự ra
đời của đồng tiền chung duy nhất - Đồng EURO. Vậy châu Âu sẽ được gì và mất gì
cũng như có thể kỳ vọng những gì vào quá trình nhất thể hoá tiền tệ này? Chương I
sẽ giúp ta trả lời rõ câu hỏi đó.
I. MỤC TIÊU CỦA VIỆC NHẤT THỂ HOÁ TIỀN TỆ
CHÂU ÂU
Đồng tiền chung châu Âu EURO đã ra đời và đi vào thực tiễn hoạt động kinh
tế xã hội của các quốc gia thuộc EU và thị trường tiền tệ quốc tế cho đến nay đã được

3

hơn 3 năm (kể từ lúc ra đời chính thức vào ngày 1/1/1999). Để có được một cách nhìn
tổng quát hơn về các mục tiêu mà EMU đã đặt ra đối với quá trình nhất thể hoá tiền tệ
châu Âu, trên cơ sở đó đánh giá những điều đã đạt được cũng như những điều chưa
đạt được so với những mục tiêu đó, chúng ta cùng điểm qua vài nét về cơ sở để tiến
hành nhất thể hoá tiền tệ châu Âu.
1. CƠ SỞ CHO SỰ NHẤT THỂ HOÁ TIỀN TỆ CHÂU ÂU
1.1. Cơ sở lý thuyết

Một trong những cơ sở lý thuyết cho sự ra đời của đồng tiền chung châu Âu mà
được nhiều người biết đến đó là lý thuyết “khu vực tiền tệ tối ưu”, do các nhà kinh tế
Mỹ là R.Murdell và R.Mc Kinnon đưa ra vào đầu thập kỷ 60. Xuất phát từ định
hướng khi đó của EEC là nhằm đạt được tự do hoàn toàn trong lưu chuyển hàng hoá,
dịch vụ, vốn và sức lao động tức là “lưu chuyển tự do các yếu tố của sản xuất”,
R.Murdell và R.Mc Kinnon đã trình bầy lý thuyết “Khu vực tiền tệ tối ưu” qua tác
phẩm “Khu vực tiền tệ tối ưu” xuất bản tại Mỹ năm 1961. Lý thuyết này đã đề cập
đến những cơ sở của sự thống nhất tiền tệ châu Âu và gây được sự chú ý lớn. Nội
dung chính của lý thuyết này bao gồm các điểm sau:
1. Theo R.Mundell và R.Mc Kinnon, “Khu vực tiền tệ tối ưu” đó là lãnh thổ
của những nước có cùng chung những điều kiện, khả năng thích hợp nhất để sử dụng
một loại tiền tệ thống nhất, hoặc chung những khả năng để thiết lập một tỷ giá vững
chắc giữa các đồng tiền quốc gia của mình. Và khu vực tiền tệ sẽ là “tối ưu” nếu
trong lãnh thổ của nó tồn tại một khả năng cơ động giữa các “yếu tố của sản xuất”
(bao gồm cả sự cơ động bên trong lẫn bên ngoài). Đó là sự tự do hoàn toàn việc giao
lưu hàng hoá, dịch vụ, tư bản và sức lao động trong nội bộ khu vực và sự thoả hiệp
lẫn nhau của các nước thành viên về các vấn đề kinh tế, chính trị, sự phối hợp các thể
chế, chính sách kinh tế. Tiêu chí quan trọng nhất là sự sẵn lòng của các nước thành
viên hy sinh tính độc lập của mình trong việc giải quyết những vấn đề tiền tệ, tín
dụng.
Như vậy “Khu vực tiền tệ tối ưu” là khu vực trong đó không một bộ phận cấu
thành nào của nó đòi quyền có tiền tệ riêng và chính sách tiền tệ độc lập.

4

2. Một trong những điều kiện đảm bảo cho sự tồn tại của “Khu vực tiền tệ tối
ưu” là tốc độ lạm phát giữa các nước thành viên ít nhiều phải đồng đều để có thể đảm
bảo cho việc thực thi các chính sách tiền tệ về ngân sách, kinh tế và tiền tệ có hiệu
quả. Đồng thời phải đạt được những mục đích như: ổn định giá cả, có việc làm đầy đủ
và sự cân bằng trong cán cân thanh toán tức là phải đạt được sự cân đối bên trong và

bên ngoài.
3. Đồng tiền của khu vực phải dựa trên cơ sở của mọi đồng tiền của các nước
thành viên và phải tính đến sự thay đổi tỷ giá các loại tiền chứ không phải sức mua
của đồng tiền mạnh nhất.
Trước hết, đó phải là một đơn vị tiền tệ đang được lưu thông đồng thời với các
đơn vị tiền tệ châu Âu khác; được phép có những thay đổi đồng giá và dao động của
tỷ giá tiền tệ. Khi các quy chế về tiền tệ tài chính đã hoàn toàn thống nhất và có sự
phối hợp của chính sách tiền tệ thì các dao động của tỷ giá tiền tệ sẽ bị xoá bỏ. Lúc
đó một liên minh kinh tế cũng sẽ được thành lập, đồng tiền của các nước sẽ bị huỷ bỏ
và thay vào đó là một đồng tiền thống nhất.
Thực chất quan điểm này là sự biểu hiện cách tiếp cận thiết chế đối với vấn đề
thống nhất tiền tệ. Cách tiếp cận này chú trọng đến việc tăng cường các biện pháp
điều tiết liên quốc gia và siêu quốc gia trong lĩnh vực tiền tệ, đến sự phối kết hợp
chính sách kinh tế của các nước thành viên, hạn chế chủ quyền quốc gia trong lĩnh
vực tiền tệ và thiết lập các thiết chế siêu quốc gia. Việc thực hiện quan điểm này trên
thực tế là sự thiết lập hệ thống tiền tệ châu Âu (EMS) và đồng ECU.
Lý thuyết “Khu vực tiền tệ tối ưu” phản ánh quá trình khách quan của quốc tế
hoá đời sống kinh tế, tăng cường sự phụ thuộc lẫn nhau của các nền kinh tế quốc gia
các nước thành viên.
Tóm lại, chính sự hoà trộn của lý thuyết trên với các lý thuyết tiền tệ trước đây
đã tạo lập cơ sở lý luận cho sự ra đời và phát triển của quá trình nhất thể hoá tiền tệ
châu Âu từ sau chiến tranh thế giới II đến nay. Các phác thảo kế hoạch thống nhất
tiền tệ của Werner và Delnors sau này đều không thể bỏ qua hay nói khác đi đều lấy
đó làm cơ sở nền tảng chính.
1.2. Cơ sở kinh tế

5

EMU là kết quả của một quá trình liên kết từ thấp đến cao về kinh tế. Các nhà
kinh tế chia mức độ liên kết làm 5 cấp độ khác nhau:

1/Khu vực mậu dịch tự do
2/Liên minh thuế quan
3/Thị trường tự do
4/Liên kết tiền tệ
5/Liên minh chính trị
Từ giữa những năm 1980, EC mà sau này là EU, đã đạt được những kết quả
đáng kể trong Liên minh kinh tế, tạo ra động lực chính cho Liên kết châu Âu và
những cơ sở pháp lý cho sự ra đời EMU. Đến nay, thị trường châu Âu là thị trường
lớn nhất thế giới với sự xoá bỏ các hàng rào kiểm soát thuế và kỹ thuật, tự do hoá
vốn, dịch vụ, con người, khuyến khích cạnh tranh, tạo lập chính sách chung về xã hội,
cơ sở hạ tầng, nghiên cứu và phát triển góp phần mở rộng sản xuất, tạo cơ hội ký kết
hợp đồng, đẩy mạnh đầu tư.
Trong bối cảnh đó, sự ra đời của đồng EURO sẽ thúc đẩy thị trường chung duy
nhất tiến xa hơn nữa theo hướng tự do hoá hơn, năng động hơn. Nếu như các bước
liên kết kinh tế từ năm 1975 đến nay đã tạo cơ sở kinh tế khách quan cho sự ra đời
của EMU thì liên kết tiền tệ sẽ thúc đẩy liên kết kinh tế lên một mức cao hơn. EU
chắc chắn sẽ đạt được nhiều lợi ích khi những biện pháp của thị trường duy nhất được
bổ sung bởi một đồng tiền duy nhất. Do đó sự ra đời của Liên minh kinh tế và tiền tệ
châu Âu là tất yếu.
Quá trình thống nhất châu Âu đi từ tự do hoá thị trường hàng hoá đến tự do hoá
thị trường lao động rồi đến tự do hoá thị trường vốn:
* Thứ nhất: Tự do hoá thị trường hàng hoá
Quá trình hợp nhất tiền tệ châu Âu giữa các nước thành viên EU xuất phát từ
việc các nước thành viên EEC ký thoả thuận thiết lập một biểu thuế quan chung vào
ngày 1/1/1968. Thời điểm này, biểu thuế quan này được áp dụng đối với các hàng
công nghiệp, còn các mặt hàng nông nghiệp được áp dụng vào tháng 1/1970. Tại thoả
thuận này, các nước cam kết các điều sau:
1-Xoá bỏ hàng rào thuế quan trong buôn bán với nhau

6

2-Thực hiện biểu thuế quan chung trong thương mại quốc tế
3-Xoá bỏ những hạn chế đối với những luân chuyển lao động cũng như các
phân biệt đối xử với công nhân nhập cư giữa các nước thành viên về thu nhập, an
ninh xã hội.
4-Xác lập chế độ tự do hoá lưu chuyển về vốn và các tư liệu sản xuất
Thông qua việc xoá bỏ hàng rào thương mại trong nội bộ cộng đồng, EU
khuyến khích tăng cường sự liên kết kinh tế. Với thoả thuận này, việc kiểm tra, kiểm
soát hải quan và kiểm tra đóng thuế VAT đối với hàng hoá tại biên giới các nước
thành viên được chấm dứt. Việc làm này đặc biệt đem lại lợi ích cho các nước thành
viên trong nội bộ EU. Từ năm 1985 đến năm 1995, khối lượng trao đổi hàng hoá
trong nội bộ EU tăng 20% - 30%, xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ của EU bằng 30%
GDP, trong đó 2/3 là nội khối. Tính đến năm 1997, thương mại giữa các nước EU
chiếm 60% so với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu toàn khu vực.
Ngoài ra, việc thống nhất thị trường hàng hoá này đã tác động trực tiếp đến khu
vực dịch vụ, một lĩnh vực đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế EU. Hiện tại nó
chiếm tới 60% việc làm của EU, đóng góp 62% GDP của khối, so với 35% ngành chế
tạo và 3% từ nông nghiệp. Về tài chính, dịch vụ ngân hàng chính thức tự do từ
1/1/1993, tự do hoá bảo hiểm bắt đầu từ 1/7/1994 và tự do hoá dịch vụ đầu tư chỉ mới
bắt đầu gần đây 1/1/1996. Bên cạnh đó, EU còn quy định tự do hoá dịch vụ viễn
thông, giảm sự can thiệp của nhà nước để tăng sức cạnh tranh của ngành này và các
chính sách này đã đem lại hiệu quả đáng kể.
* Thứ hai: Tự do hoá lao động
Các nước EU đều giảm dần kiểm soát tại biên giới đối với người qua lại. Song
việc loại bỏ hoàn toàn còn gặp nhiều khó khăn vì các biện pháp để kiểm soát các vấn
đề tội phạm, an ninh, người nhập cư bất hợp pháp chưa hoàn hảo.
Đến nay có 10 nước đã loại bỏ hoàn toàn kiểm soát ở biên giới đó là những
nước tham gia nhóm Schengen - một hệ thống chung về Visa bao gồm Đức, Pháp, Hà
Lan, Bỉ, Lúc-xăm-bua, Italia, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Áo, Hy Lạp. Bên cạnh đó,
việc ký kết hiệp ước Maastricht, với các điều khoản mới về tư pháp và nội vụ, mở

rộng khái niệm công dân EU đã giúp cải thiện vấn đề tự do hoá lao động. Xu hướng

7

dịch chuyển lao động trong nội bộ EU diễn ra mạnh giữa các nước nhỏ, hoặc từ các
nước nghèo sang nước giầu mà chủ yếu là vào Pháp và Đức.
* Thứ ba: Tự do hoá vốn
Tự do hoá vốn được rất được coi trọng trong 3 lĩnh vực tự do hoá trên. Từ
1/1/1993, mọi công dân sống trong EU đều có thể tiến hành tất cả các hoạt động mà
không hạn chế về vốn (mở tài khoản, tiền vay ) và điều này đã kho thấy rõ vai trò
quan trọng hàng đầu trong sự hợp tác của các nước EU. Từ năm 1992 đến 1996, đầu
tư của các nước thành viên chiếm 65% tổng đầu tư từ nước ngoài, so với 57% giai
đoạn 1986 - 1991. Cùng với sự phát triển của thị trường chung châu Âu, quá trình tự
do hoá vốn diễn ra ngày càng mạnh mẽ, góp phần vào việc củng cố sự hợp tác hơn
nữa giữa các nước thành viên trong Liên minh châu Âu
Xuất phát từ những cơ sở như trên, đồng thời dưới tác động của các yếu tố bên
ngoài, cụ thể là đợt khủng hoảng cơ chế tỷ giá châu Âu vào năm 1992 - 1993, các
nước thành viên EU đã nhận ra rằng: trong điều kiện khủng hoảng đó mọi cơ chế điều
chỉnh tỷ giá đều trở thành kém hiệu quả hơn bao giờ hết. Mâu thuẫn ở đây là, trong
khi các nước cố gắng xúc tiến hoạt động của một thị trường chung thống nhất song lại
thiếu đi một chính sách tiền tệ chung và do vậy những lỗ lực đó khó mà đạt hiệu quả
được. Vì vậy, Grainville, một chuyên gia kinh tế châu Âu đã khẳng định: “Nếu không
có một đồng tiền chung thống nhất, thị trường thống nhất sẽ trở thành một thị trường
bất công nhất”.
Những điều này đã thôi thúc các nước thành viên EU hợp tác với nhau hơn nữa
mà kết quả là thoả thuận về một đồng tiền chung đã ra đời. Việc lưu hành một đồng
tiền chung cùng với việc xoá bỏ tỷ giá hối đoái khác nhau giữa các nước khác nhau
trong khu vực tạo nên động lực cho khả năng tăng cường sức mạnh kinh tế, tăng
cường sức mạnh cạnh tranh trên thị trường quốc tế trong lĩnh vực hàng hóa, dịch vụ
nói chung, đồng thời tăng tổng cầu trên toàn lãnh thổ châu Âu (do giá hàng hoá tiêu

dùng sẽ giảm vì phạm vi lựa chọn và cơ hội lựa chọn của người tiêu dùng cũng tăng
lên). Điều đó dự báo cho một tương lai châu Âu đầy triển vọng trong một sự hợp tác
về cả chiều rộng và chiều sâu, có khả năng cạnh tranh với các nước khác trên thế giới
cụ thể là Mỹ và Nhật Bản.

8




Bảng 1: TƯƠNG QUAN VỀ THỊ PHẦN GIỮA EU, NHẬT BẢN VÀ MỸ
(1998)- (%)
Khu
vực
GDP (so với
thế giới)
Xuất khẩu (so
với thế giới)
Mức tăng
GDP
Lạm phát Bội chi
ngân sách
EU 15,5 30 2,9 1,6 2,6
Mỹ 20,4 13,7 3 2,3 0,3
Nhật 7,7 7,1 0 1,7 7,1
Nguồn IMF (1998), IMI (1998)

1.3. Cơ sở chính trị
Ngoài những sơ sở kinh tế đã trình bầy như trên, sự ra đời của đồng EURO còn
được cho là xuất phát từ các cơ sở chính trị nữa. Theo đa số các nhà phân tích châu

Âu, thì đó là ba cơ sở chính trị quan trọng sau:
a. Thứ nhất: Đó là sự tan rã của Liên Xô và các nước Xã hội chủ nghĩa. Điều
này đã làm thay đổi cục diện chính trị thế giới khi quyền lực ngày càng tập trung vào
Mỹ, vì vậy việc hình thành một Liên minh châu Âu với sự phát triển kinh tế vững
chắc và một đồng tiền chung ổn định có khả năng chi phối đáng kể thị phần thế giới
sẽ trở thành một đối trọng trong các thoả thuận liên quan đến an ninh và trật tự thế
giới.
b. Thứ hai: Sự hình thành đồng tiền chung châu Âu xuất phát từ những ý tưởng
chính trị nghiêm túc của các chính trị gia châu Âu đồng thời đó là kết quả của những
cuộc dàn xếp chính trị khó khăn và vất vả giữa các nhà lãnh đạo ở khu vực này từ
ngày mới thành lập cộng đồng cho đến nay.
Hãy nhìn lại lịch sử ra đời đồng EURO ta sẽ thấy rõ hơn điều này:
+ Sau chiến tranh thế giới II, châu Âu đã lập lại trật tự thế giới mới với một bên
là Tây Âu chịu ảnh hưởng của Mỹ và bên khác là Đông Âu chịu ảnh hưởng của Liên

9

Xô. Những hậu quả do chiến tranh gây ra đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngân
sách của các quốc gia có chủ quyền hạn chế. Chính vì thế, để khôi phục kinh tế, ý
tưởng mở rộng cơ sở lãnh thổ hành chính của những quốc gia này tới qui mô khu vực
Tây Âu được hình thành. Như vậy cơ cấu tổ chức quốc gia đã có thể chuyển thành
liên hiệp châu Âu. Rút kinh nghiệm từ những thất bại trước, ông Jean Monnet - nhà
ngoại giao Pháp, được gọi là người cha của châu Âu đã vạch ra phương hướng hoạt
động cho giai đoạn đầu liên kết. Là tác giả và cũng là người chỉ huy kế hoạch hiện đại
hoá nền kinh tế Pháp, ông Jean Monnet biết rõ nền kinh tế Pháp đang ở đâu so với
nền kinh tế Cộng hoà liên bang Đức. Với kinh nghiệm và hiểu biết của mình về bối
cảnh thế giới bấy giờ, về quan hệ trước đây và hiện nay giữa hai nước Pháp và Đức,
ông cho rằng: Các nước đồng minh không thể tiếp tục những khống chế đối với nền
kinh tế của Cộng hoà liên bang Đức, nhưng cũng rất nguy hiểm nếu để cho người
Đức tự do hành động. Về quan hệ Pháp-Đức, ông cho rằng: Một trong những nguyên

nhân gây ra hiềm khích giữa hai nước là việc phân chia không hợp lý đường biên giới
thiên nhiên chung đối với vùng tam giác tài nguyên than và sắt trên lãnh thổ của hai
nước và theo ông, để ngăn chặn nguy cơ Cộng hoà liên bang Đức tái vũ trang, cần
phải có biện pháp khống chế hai sản phẩm chủ yếu và quan trọng lúc đó của nền công
nghiệp chiến tranh đó là than và thép. Từ ý tưởng đó cùng với ý tưởng về một liên
minh châu Âu, ông Jean Monnet đã “thai nghén” tuyên bố Schuman và coi như một
đề nghị của Pháp mà các bộ trưởng ngoại giao Mỹ và Anh được chính thức thông báo
vào ngày 10/5/1950 tại Landus. Theo tuyên bố này, chính phủ Pháp đề nghị: “đặt
toàn bộ nền sản xuất than thép của CHLB Đức và Pháp dưới một cơ quan quyền lực
chung (Haute Autorite Commune), trong một tổ chức “mở cửa” để các nước châu Âu
khác cùng tham gia. Bản tuyên bố nêu rõ đề nghị trên đây của Pháp nhằm đặt nền
móng đầu tiên cho một “Liên bang châu Âu” để gìn giữ hoà bình”. Như vậy là tuyên
bố Schuman, còn được gọi là kế hoạch Schuman, đã được xem như là “giấy khai
sinh” cộng đồng châu Âu.
Cộng hoà liên bang Đức hoan nghênh sáng kiến trên đây của Pháp và coi đó là
biểu hiện của việc Pháp đã chủ động hoà giải và đối xử bình đẳng với Cộng hoà liên
bang Đức. Từ lâu, Cộng hoà liên bang Đức đã chờ đợi một cử chỉ thiện chí của Pháp.

10

Thủ tướng Cộng hoà liên bang Đức, ông Kót-Andenauer đã có lần nói với các nhà
báo: “Điều rõ ràng là nếu một thị trường có người Pháp và người Đức cùng nhau
hành động, cùng nhau gánh vác trọng trách chung thì đó sẽ là một bước tiến quan
trọng về phía trước”. Và chính sự thoả thuận giữa hai nước này là cơ sở để ra đời
Cộng đồng than thép châu Âu (ECSC) vào ngày 13/7/1952 với 6 thành viên ban đầu
là Đức, Pháp, Italia, Bỉ, Hi Lạp, Lúc-xăm-bua, và sự hợp tác hơn nữa trong khu vực
về sau này.
+ Chính phủ Anh đón nhận tuyên bố Schuman một cách lạnh nhạt, chỉ trích
việc thành lập ECSC vì nó đụng chạm đến chủ quyền dân tộc. Nhưng sự ra đời tiếp
theo của EEC và Euratom lại làm họ lúng túng. Thất bại trong ý đồ thành lập “Khu

vực mậu dịch châu Âu rộng lớn” bao gồm các nước thuộc EEC và các nước còn lại
của OECD (tổ chức hợp tác phát triển châu Âu), Anh chủ trương thành lập “Khu vực
mậu dịch tự do châu Âu hẹp” bao gồm Anh, Na-uy, Thuỵ Điển, Đan Mạch, Áo, Bồ
Đào Nha, Thuỵ Sỹ, Phần Lan và Ireland. Tuy nhiên, do mục tiêu đơn thuần về kinh tế
nên kế hoạch này đã không giúp cho Anh nâng cao được vị trí tại Tây Âu và trên
trường quốc tế, nước Anh lại cô lập. Trong khi đó EC đã ít nhiều đạt được thành tựu
về kinh tế và chính trị. Trước tình hình đó, chính phủ Anh đã thay đổi ý định và ngày
9/8/1961 tuyên bố chính thức gia nhập EEC. Cuộc đàm phán giữa Anh và EEC bắt
đầu từ ngày 9/11/1961 diễn ra một cách khó khăn. Phía Anh đòi EEC phải sửa đổi
chính sách về nông nghiệp. Cuộc tranh chấp đang xảy ra quyết liệt thì vào ngày
14/11/1963, tổng thống Pháp, tướng De-Gaulla đã tuyên bố phủ quyết Anh vào EEC.
Đến ngày 10-11/5/1967, chính phủ Anh một lần nữa xin gia nhập EEC. Tiếp
theo đó là Đan mạch, Ireland và Na-uy. Giai đoạn đầu của cuộc trao đổi diễn ra vẫn
rất khó khăn mặc dù chính phủ Anh có đặt ít điều kiện hơn. Cuối cùng hai bên cũng
phải nhân nhượng và đi đến ký kết Hiệp ước ngày 22/1/1972. Kể từ ngày 1/1/1973,
EC chính thức thêm 3 thành viên mới là Anh, Ireland và Đan mạch và trở thành EC -
9. Bất đồng giữa Anh và EEC được giải quyết đã mở ra triển vọng mới cho sự hợp tác
hơn nữa giữa các nước trong khu vực. Và sau 3 lần mở rộng tiếp theo đó, số lượng
thành viên của liên minh hiện nay là 15, một liên minh ngày càng lớn mạnh về nhân

11

lực, nhất là đội ngũ đông đảo các quốc gia có nền kinh tế phát triển và có ảnh hưởng
trên thế giới.
c. Thứ ba: Sự hình thành đồng tiền chung châu Âu là kết quả tất yếu của
mong muốn chia sẻ quyền lực tiền tệ giữa các quốc gia thành viên EU: một mặt đảm
bảo lợi ích các quốc gia thành viên trong các quan hệ kinh tế, mặt khác hạn chế quyền
lực của Đức trong việc quyết định các vấn đề liên quan đến tiền tệ. Sự kiện tái hợp
nước Đức (Đông và Tây Đức) là một trong những tác động trực tiếp thúc đẩy sự nhất
trí đưa đến Hiệp ước Maastricht (năm 1990, tổng thống Pháp đề xuất nước Đức chia

sẻ quyền lực tiền tệ để đổi lấy sự đồng ý thống nhất nước Đức của các nước đồng
minh). Thời gian đó, đồng DM có sức mạnh trong hệ thống tiền tệ thế giới chỉ sau
Đôla. Khi ấy nước Đức như một anh cả về kinh tế trong các nước EC. Vì vậy, để tất
cả các nền kinh tế khác lớn mạnh, điều cần phải làm là phải không để quyền lực tiền
tệ rơi vào tay nước Đức.
Bức tranh chính trị của châu Âu những năm 91-92 biến đổi sâu sắc, mau lẹ.
Đứng trước bối cảnh đó, để sớm ổn định tình hình và chấm dứt tình trạng đối đầu về
chính trị, các nước EU xúc tiến mạnh việc nhất thể hóa thị trường nhằm giảm bớt
những khác nhau về quan điểm trong các thương lượng chính trị đó và cũng là nhân
tố thúc đẩy Hiệp ước Maastricht ra đời. Có thể nói, sự ra đời của EURO là kết quả
của sự thay đổi sâu sắc của bức tranh địa lý, chính trị của châu Âu vào thời điểm này.
2. MỤC TIÊU CỦA VIỆC NHẤT THỂ HOÁ TIỀN TỆ CHÂU ÂU
Với những cơ sở kinh tế và chính trị chín muồi như trên đã trình bày, đồng tiền
chung châu Âu đã chính thức ra đời vào ngày 1/1/1999. Hơn 50 năm tồn tại và phát
triển cho thấy Liên minh châu Âu quả là một hình thức mẫu mực thành công nhất về
liên kết khu vực. Nhân dịp đồng EURO ra đời, ông Stuart Eizenstat, Thứ trưởng phụ
trách các vấn đề kinh tế Mỹ đã phát biểu: “EURO ra đời là một phần của tiến trình
phát triển EU cả về chiều rộng và chiều sâu, là sự mở rộng lôgíc của thị trường duy
nhất, đảm bảo được vai trò quốc tế của EU trong tương lai”.
Với sự ra đời của đồng EURO, người ta đặt rất nhiều hy vọng vào nó: đồng
EURO sẽ nhanh chóng lật đổ được vai trò “thống trị” của đồng Đôla trên thị trường
quốc tế; đồng EURO sẽ tạo ra một thế cân bằng mới trong hệ thống tiền tệ thế giới;

12

đồng EURO sẽ cải thiện vài trò của châu Âu trên trường quốc tế Những hy vọng đó
không phải là không có căn cứ, bởi vì đồng EURO được hình thành dựa trên một nền
tảng kinh tế, chính trị vững chắc và EMU bao gồm các nước có trình độ phát triển
tương đối cao Tuy nhiên, nếu kỳ vọng một cách thái quá và đặt quá nhiều hy vọng,
thậm chí cả những hy vọng viển vông trước sự ra đời của đồng EURO thì sẽ chỉ dẫn

đến một sự thất vọng trước bất kỳ biến động tiêu cực nào xung quanh đồng EURO
cho dù những biến động đó có thực sự tác động tiêu cực đến kinh tế EMU hay không.
Đó là một cách nhìn thiển cận về sự ra đời của đồng EURO. Do vậy, để có một cái
nhìn khoa học về sự ra đời của đồng EURO và để đánh giá được đồng EURO có
thành công hay không và thành công ở mức độ nào? Chúng ta cần xác định được rõ
mục tiêu của việc nhất thể hoá tiền tệ châu Âu - đâu là mục tiêu chính và đâu là mục
tiêu phụ đặt ra trong dài hạn.
Nhìn lại lịch sử ra đời đồng EURO, ta thấy tương ứng với mỗi một cấp độ hợp
tác thì sẽ có mục tiêu tương ứng. Ngày nay, khi sự hợp tác đã ở mức cao nhất -Liên
minh kinh tế và tiền tệ, thì mục tiêu chính đặt ra cũng ở mức độ cao hơn, thể hiện rõ
được mức độ hợp tác của Liên minh. Trong hàng ngàn trang văn bản của Hiệp ước
Maastricht, EMU đều đề ra một mục tiêu mang tính chất chiến lược đó là: ổn định
giá cả, thúc đẩy quan hệ thương mại giữa các nước thành viên, tạo đà phát triển
kinh tế các nước EMU nói riêng và cả Liên minh châu Âu nói chung, lấy tăng
trưởng kinh tế là mục tiêu hàng đầu trên cơ sở đó giải quyết các vấn đề nóng bỏng
của liên minh đó là thất nghiệp và việc làm.
Như vậy ta thấy EMU đánh giá cao mức độ tăng trưởng kinh tế, đây là mấu
chốt của mọi vấn đề, là cơ sở để khắc phục những khó khăn khác trong nội bộ Liên
minh. Do đó mà tiêu chí tăng trưởng kinh tế trở thành tiêu chí quan trọng nhất để
đánh giá xem sự ra đời của EURO có thành công hay không?
Ngoài mục tiêu chính trên, EMU còn đề ra các mục tiêu khác, đó là các mục
tiêu sau:
1-Tạo ra một thị trường tài chính tiền tệ thống nhất trong toàn khu vực
châu Âu

13

EU là khu vực chịu tác động trực tiếp của đồng tiền chung. Thị trường ngoại
hối nội khối giữa các đồng tiền châu Âu mất đi. Các nước châu Âu cũng không còn
phải dùng đồng USD như trước kia để làm trung gian chuyển đổi giữa các nước EU.

Do đó, EURO giúp cho nền kinh tế các nước thành viên ít bị đe doạ trước những dao
động về tỷ giá hối đoái từ bên ngoài vào vì vai trò của đồng tiền thứ ba USD trong
khu vực này sẽ bị giảm. Mặt khác, trước đây do việc sử dụng nhiều đồng tiền khác
nhau, nên xuất hiện tình trạng nước có đồng tiền mạnh sẽ thu được nhiều lợi thế hơn,
gây ra tình trạng thiếu thống nhất và bình đẳng trong toàn khu vực. Nay với đồng
EURO, các hoạt động của thị trường ngoại hối thế giới có ba cặp chính là:
EURO/USD, YEN/USD, EURO/YEN. Cùng với sự ra đời của đồng EURO, vai trò
của Mark suy giảm, làm giảm đáng kể một khoản thu nhập từ đồng tiền này của Đức
(theo tạp chí “Tấm gương”số 27/99

thì năm 1996 Đức đã lãi 8,8 tỷ Mark nhờ bán
đồng tiền của mình thông qua ngân hàng liên bang Đức). Từ nay những khoản lãi nhờ
phát hành đồng tiền EURO thuộc ECB quản lý và phân lãi sẽ phân lãi cho tất cả các
quốc gia thành viên. Điều này sẽ tạo ra sự bình đẳng và thống nhất giữa các nước
thành viên.

Bảng 2: CÁC NƯỚC THU NHẬP NHIỀU THÊM VÀ CÁC NƯỚC THU NHẬP ÍT
ĐI SAU KHI ĐỒNG EURO RA ĐỜI

Nhiều Số lượng (tỷ Mark) Ít
Số lượng (tỷ Mark)
Pháp 46,9 Đức 51,4
Italia 18,5 Tây Ban Nha 21,4
Bồ Đào Nha 6,5 Áo 4,1
Ireland 6,1 Hà Lan 3,2
Lucxemburg 0,5 Bỉ 0,2

14

NGUỒN: CENTER FOR ECONOMIC STUDIES, 1998

Việc ra đời đồng EURO sẽ giúp hợp nhất các thị trường tài chính tiền tệ trong
khối với các mức lãi suất ngắn hạn như nhau. Điều này giúp cho công trái nhà nước
tăng mạnh. Đối với cổ phiếu, thị trường này sẽ tăng chậm hơn do chịu ảnh hưởng của
mức thuế và luật lệ các nước khác nhau. Quan điểm đầu tư chứng khoán sẽ thay đổi
theo ngành công nghiệp chứ không phải theo quốc tịch như trước (trước kia, các công
ty muốn đầu tư chứng khoán ra ngoài thì không được vượt quá 20% số vốn do lo ngại
rủi ro về tỷ giá, nay những cản trở này không còn trong khu vực EURO). Với một thị
trường thống nhất, các công ty trong nội bộ EU sẽ có nhiều điều kiện vay vốn trực
tiếp trên thị trường mà không phải qua trung gian ngân hàng (hiện nay tín dụng ngân
hàng trung bình chiếm 50% vốn của các xí nghiệp châu Âu; ở Pháp và Đức tỷ lệ này
là 70%, Tây Ban Nha là 80%, trong khi ở Mỹ chỉ có 20%). Ngoài ra đồng EURO sẽ
thúc đẩy cạnh tranh giữa các thị trường tài chính châu Âu đặc biệt là với thị trường
Lon đôn vốn được coi là trung tâm tài chính châu Âu từ trước đến nay. Đồng tiền
chung sẽ tạo ra cơ hội giúp Đức và Pháp xây dựng và phát triển thị trường tài chính
của mình.
Đối với các ngân hàng, đồng tiền chung sẽ có tác động trực tiếp đụng chạm đến
toàn bộ vấn đề tổ chức của ngân hàng: thanh toán, thông tin, quan hệ liên ngân
hàng , lúc này hệ thống các ngân hàng sẽ phải điều chỉnh lại sao cho thống nhất,
dưới sự điều hành của ngân hàng trung ương của từng nước, cao nhất là sự điều hành
của Ngân hàng trung ương châu Âu-ECB. Chắc chắn rằng công việc của ECB và các
ngân hàng các nước thành viên sẽ phức tạp và khó khăn hơn ở giai đoạn đầu, nhưng
với chính sách tiền tệ thống nhất của ECB và tinh thần “đoàn kết” của các nước thành
viên, EMU sẽ vượt qua được những thử thách này.
2-Cải thiện vai trò của châu Âu trên trường quốc tế

15

Sự ra đời của đồng EURO sẽ góp phần nâng cao vị thế của châu Âu trên trường
quốc tế, đồng thời đưa châu Âu lên một tầm cao mới:

* Trước hết, thống nhất tiền tệ như một làn gió mới mang đến cho châu Âu một
sức mạnh mới. Thống nhất tiền tệ là bằng chứng khẳng định chân lý “đoàn kết tạo ra
sức mạnh”. Thống nhất tiền tệ tổng hợp sức mạnh và tiềm năng của cả châu Âu vào
một khối, tạo cho châu Âu một vị thế mới hùng mạnh hơn trên trường quốc tế để tiến
vào thế kỷ XXI với sức cạnh tranh ngang ngửa với Mỹ, vượt xa Nhật Bản.
*Hai là lưu hành đồng tiền chung duy nhất cùng với vận hành Liên minh kinh
tế tiền tệ đã đưa châu Âu tới đỉnh điểm của sự phát triển, xét trong bối cảnh toàn cầu
hóa, khu vực hoá kinh tế. Nếu như trước đây châu Âu được mệnh danh là châu lục
già cỗi, thiếu sự thống nhất cao trong cạnh tranh quốc tế, thì sự ra đời của đồng tiền
EURO sẽ là một trong những yếu tố cơ bản giúp châu Âu vững vàng tiến bước trên
con đường toàn cầu hoá kinh tế và đủ sức mạnh đương đầu với cuộc cạnh tranh quyết
liệt với Mỹ, Nhật và với cả Trung quốc, Nga sau này. Đó là hệ quả của
nguyên lý “đoàn kết tạo ra sức mạnh”.
3-Tạo thế cân bằng mới trong hệ thống tiền tệ quốc tế
Như mọi người đều biết, Hiệp định Bretton Woods (1944) đã đưa ra 3 quyết
định quan trọng: thành lập Quỹ tiền tệ quốc tế, thành lập ngân hàng thế giới và xác
lập hệ thống tỷ giá cố định dựa trên cơ sở quy định chuyển đổi đô la Mỹ ra vàng theo
giá 35 USD/1 ouce vàng. Chính quyết định này đã tạo ra điều kiện tiên quyết cho việc
đô la hoá thế giới sau này.
Thật vậy, từ sau Bretton Woods, USD nghiễm nhiên trở thành đồng tiền dự trữ
quốc tế và chính thức độc chiếm ngôi hoàng đế trong đời sống tiền tệ thế giới. Mặc
dù đến tháng 8/1971 khi tuyên bố ngừng đổi tự do USD ra vàng, tổng thống Ních xơn
đã đặt dấu chấm hết cho hệ thống tỷ giá cố định Bretton Woods. Nhưng vị trí của
đồng đô la Mỹ trên trường quốc tế vẫn còn rất lớn.
Hiện nay, đồng USD đang chi phối mạnh mẽ quan hệ tiền tệ thế giới. Đô la Mỹ
được sử dụng đến 50% trong các giao dịch hoạt động thương mại và 80% trên thị
trường hối đoái quốc tế nhưng xuất khẩu của Mỹ chỉ chiếm khoảng 16-18% xuất
khẩu của thế giới. Hơn nữa, thâm hụt tài khảon vãng lai của Mỹ mỗi ngày một trầm

16

trọng: năm 1991 mới chỉ có 4,4 tỷ USD nhưng đã tăng nhanh chóng lên 230 tỷ vào
năm 1998. Rõ ràng đang có sự mất cân đối giữa vị trí thương mại của Mỹ và ảnh
hưởng của đồng USD đến hệ thống tiền tệ thế giới.
Sự mất cân đối đó làm mất ổn định hệ thống tiền tệ quốc tế và EURO sẽ thay
đổi tình trạng này. Lập lại cân bằng giữa mức độ sử dụng tiền tệ với tỷ trọng thương
mại mà đồng tiền đó đại diện sẽ tạo thuận lợi cho hợp tác kinh tế vĩ mô và hợp tác
tiền tệ quốc tế, đặc biệt sẽ làm giảm đáng kể biên độ biến động tỷ giá hối đoái. Và
như vậy, khi phân chia lại quyền lực tiền tệ, tất cả các nước chứ không phải chỉ riêng
châu Âu sẽ cùng có lợi.
Trong bối cảnh đấy, việc cho ra đời đồng EURO sẽ làm cho vai trò độc tôn của
USD giảm đi đáng kể. Thế giới sẽ bớt lệ thuộc vào USD hơn, rủi ro về biến động tỷ
giá sẽ được phân tán, hệ thống tiền tệ thế giới do đó sẽ có cơ sở ổn định hơn. Đến
cuối năm 1995, có 56,4% dự trữ ngoại tệ quốc tế bằng USD, 25,8% bằng đồng ECU
và 7,1% bằng đồng YEN Nhật tỷ lệ đó tương ứng trên thị trường hối đoái thế giới
tháng 4/1995 tương ứng là 41,5%, 35% và 12%; trong tổng kim ngạch buôn bán quốc
tế năm 1992 là 48%, 31% và 5%.
EURO ra đời còn được như là một nhân tố mới góp phần chuyển dịch sự cân
bằng của hệ thống tiền tệ toàn cầu hướng về một thế giới tiền tệ đa cực USD, EURO
và YEN. Sự thống trị của riêng “hoàng đế USD” trong thế giới tiền tệ sẽ chưa sớm
chấm dứt. EURO đã ra đời, YEN Nhật đã được kích hoạt và sẽ sớm trở nên tích cực
hơn. Ba đồng tiền này sẽ cùng vươn tới hoàn thiện chức năng tiền tệ quốc tế của mình
và nhờ đó, thế giới sẽ cùng hưởng lợi.
4-Tăng cường xu thế khu vực hóa trong nền kinh tế thế giới
Thật vậy, ta biết rằng thế giới của hội nhập quốc tế và khu vực hóa phát triển
theo 5 cấp độ, từ khu vực mậu dịch tự do đến liên minh hải quan, khối thị trường
chung, xây dựng liên minh kinh tế và cuối cùng là liên minh kinh tế và tiền tệ. Hiện
nay, Liên minh kinh tế và tiền tệ châu Âu là trường hợp duy nhất trên thế giới đạt
được mức thống nhất tiền tệ. Hãy nhìn lại châu Á, các nước ASEAN mới đang dừng
ở mức “hiệp hội” (xin nhấn mạnh hiệp hội chứ không phải là cộng đồng kinh tế) và

Hiệp hội các nước Đông Nam Á của chúng ta đang nỗ lực phấn đấu xây dựng khu

17

vực mậu dịch tự do AFTA vào năm 2003 trở ra. Đương nhiên trong bối cảnh mới,
những người đi sau có thể tiết kiệm phần nào thời gian nhưng không thể bỏ qua các
bước của tiến trình vận động. Nói như vậy để thấy được sự vĩ đại của EMU và gắn
liền với nó là đồng EURO.
5-Tạo ra một sự hợp tác nhất định về chính trị giữa các nước thành viên,
tạo cơ sở cho một liên minh chính trị trong tượng lai.
Nhất thể hoá kinh tế châu Âu đã phát triển đến trình độ cao mà đỉnh điểm của
nó là sự ra đời của EMU. Nhưng so với nhất thể hoá kinh tế thì nhất thể hóa chính trị
của EU lại tỏ ra lạc hậu hơn rất nhiều. EU không phải là một nhà nước liên bang, một
đơn vị chính trị thống nhất của các quốc gia có chủ quyền, thậm chí việc xây dựng
một liên minh chính trị với ý nghĩa thông thường nhất (tức là xây dựng EU trở thành
một thực thể pháp lý độc lập có ý trí tương đối khác biệt so với các nước thành viên)
cũng chưa bắt đầu. Trong EU không có những lợi ích dân tộc được thống nhất ở một
mức độ cao, vì vậy khi chính sách tiền tệ chung mâu thuẫn với lợi ích của từng nước
thành viên thì rất dễ xảy ra xung đột. Do đó, Liên minh chính trị châu Âu là cần thiết
đối với liên minh tiền tệ, tuy nhiên không phải là dưới góc độ “Liên minh chính trị là
hậu quả của Liên minh tiền tệ mà phải là tiền đề và điều kiện cho sự phát triển của
nó”. Bởi vì:
+ Chính sách tiền tệ chung nhất thiết phải có một sự phối hợp với chính sách
tài chính trên phạm vi châu Âu. Mà bản thân sự phối hợp chính sách tài chính giữa
các quốc gia lại đòi hỏi một sự đồng thuận nhất định về chính trị.
+ Hầu như ở khắp các nước châu Âu, nhà nước phúc lợi xã hội đang lâm vào
một cuộc khủng hoảng tài chính sâu sắc. Đứng trước tình hình này, xuất hiện xu
hướng cắt giảm dần những khoản chi cho mục tiêu bảo hiểm xã hội ở nhiều nước.
Bên cạnh đó, cuộc cạnh tranh gay gắt giữa các nước EMU nhằm giảm chi phí sản
xuất cũng đòi hỏi phải loại bỏ dần những chi phí bảo hiểm xã hội vì nó phụ thuộc vào

chi phí lương của doanh nghiệp. Để tránh những khả năng có thể dẫn đến ngày càng
hạ thấp các tiêu chuẩn xã hội, trong toàn EU cần có sự hợp tác về chính sách xã hội.
Bản thân sự phối hợp về chính sách xã hội giữa các nước cũng cần phải có sự nhất trí
về chính trị.

18

+ Sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các nước trong khu vực đồng
EURO là khá lớn. Để những nước nghèo và kém phát triển trong EU không trở thành
những nước với quy chế thường xuyên đứng “ngoài rìa”, thì sự phát triển của chúng
phải trở thành nhiệm vụ chung của toàn EU, và được thực hiện thông qua sự tợ cấp và
chu chuyển tài chính từ những nước giầu trong liên minh. Điều này chỉ có khả năng
thực hiện được với một sự nhất trí về chính trị giữa các nước thành viên trong EU.
+ Việc Liên minh tiền tệ châu Âu tồn tại bên ngoài một Liên minh chính trị là
một điều rất đáng lo ngại, bởi nó đe doạ sự tồn tại của chính liên minh tiền tệ. Những
hợp đồng tiền tệ thuần tuý giữa các nhà nước đều không bên vững và lâu
dài. Việc giải tán một liên minh chính trị cũng sẽ dẫn đến việc giải tán một liên
minh tiền tệ.
Như vậy việc đồng EURO ra đời với mục tiêu chính là tạo ra động lực thúc
đẩy tăng trưởng kinh tế khu vực EMU nói riêng và toàn EU nói chung sẽ phần nào
góp phần vào việc thực hiện mục tiêu hợp tác chính trị cho dù ở một phạm vi rất hạn
chế. Bởi vì hiện tại nói tới một liên minh chính trị châu Âu là còn quá sớm nếu không
muốn nói là quá xa vời.
Trên đây là những mục tiêu mà EMU đã đặt ra. Mặc dù có những cơ sở nhất
định để hình thành các mục tiêu này nhưng việc có đạt được hay không và đạt được ở
mức độ nào lại là cả là một vấn đề mà chúng ta không thể nói được ngay bây giờ.
Thời gian sẽ giúp chúng ta dần trả lời câu hỏi này.
II. NHỮNG LỢI ÍCH VÀ CHI PHÍ PHẢI BỎ RA ĐỐI VỚI VIỆC NHẤT THỂ
HÓA TIỀN TỆ CHÂU ÂU.
Châu Âu (Tây Âu) được phát triển theo một trình tự lôgíc, từ Cộng đồng châu

Âu, ra đời trên cơ sở tiền thân Cộng đồng than thép (1951), đến Liên minh châu Âu;
Từ Cộng đồng kinh tế (thị trường chung) phát triển thành Liên minh kinh tế và chính
trị; Từ “rổ tiền tệ - ECU” phát triển thành đồng tiền thực thụ, duy nhất châu Âu -
đồng EURO. Trải qua những lần mở rộng, Liên minh châu Âu hiện có 15 quốc gia
thành viên, trong đó 12 quốc gia đã tham gia EMU, còn lại 3 quốc gia chưa nhập Liên
minh tiền tệ.

19

Không phải ngẫu nhiên 12 nước Đức, Pháp, Ailen, Áo, Bỉ, Hà lan, Bồ Đào
Nha, Lúc-xăm-bua, Phần Lan, Tây Ban Nha, Italia và Hi Lạp lại sẵn sàng tiến hành
những cải cách kinh tế phức tạp, thực hiện chế độ thắt lưng buộc bụng để có thể đáp
ứng đầy đủ các tiêu chí gia nhập EMU đầy khắt khe và cũng không phải ngẫu nhiên 3
nước Anh, Đan mạch và Thuỵ điển lại chần chừ chưa gia nhập EMU. Cái gì cũng có
nguyên nhân sâu xa bên trong của nó. Cũng giống các liên kết khu vực khác, Liên
minh kinh tế và tiền tệ châu Âu EMU không tránh khỏi những thiếu sót bên cạnh
những thành công mà nó tạo ra. Những nước tham gia EMU vì họ thấy rằng thông
qua EMU họ sẽ thu được nhiều lợi ích hơn những chi phí mà họ phải bỏ ra, ngược lại
những nước chưa tham gia vì họ còn lo ngại trước những khoản chi phí mà họ phải
gánh chịu. Vậy những lợi ích và chi phí mà EMU phải bỏ ra là gì? Câu trả lời sẽ nằm
trong phần II này.
1. NHỮNG LỢI ÍCH CỦA NHẤT THỂ HOÁ TIỀN TỆ CHÂU ÂU.
Trong mỗi liên minh tiền tệ (MoneytaryUnion - MU) giữa hai hay nhiều nước
đều bao gồm hai bộ phận chính là: liên minh tỷ giá và liên kết hoàn toàn thị trường
vốn. Liên minh tỷ giá là việc các nước thành viên cam kết với nhau duy trì tỷ giá cố
định thường xuyên với biên độ dao động bằng 0 (nghĩa là tỷ giá không thể điều chỉnh
trong bất cứ trường hợp nào); như vậy, trên thực tế liên minh tỷ giá giống như việc
tạo ra một đồng tiền chung; theo lôgíc thì một đồng tiền chung sẽ ra đời để thay thế
cho liên minh tỷ giá. Liên kết hoàn toàn thị trường vốn có nghĩa là mọi cản trở trong
chu chuyển vốn giữa các nước thành viên đều được dỡ bỏ; ngoài ra, liên kết hoàn

toàn thị trường vốn còn yêu cầu mọi đối xử trên thị trường vốn giữa các nước thành
viên phải được công bằng và bình đẳng.
Xuất phát từ nguyên tắc đó, việc cho ra đời đồng EURO sẽ đem lại những lợi
ích sau đây:
1.1. Lợi ích quan trọng nhất mà các nước thành viên tham gia thu được là:
kích thích phát tiển thương mại trong nội bộ EU, tạo đà phát triển kinh tế các
nước thành viên

20

Đặc trưng cơ bản của EU là việc dỡ bỏ những hàng rào thương mại để kích
thích tăng khối lượng thương mại trong nội bộ EU nhằm mục đích cuối cùng là đẩy
mạnh sự phồn vinh kinh tế của các nước thành viên. Để đạt được khối lượng thương
mại tối đa và một thị trường chung thực sự cho tất cả các nước thuộc EU, đòi hỏi phải
có một phương tiện chung duy nhất, tức phải tạo ra một đồng tiền chung cho tất cả
các nước EU. Thực tế đã chỉ ra rằng, những đồng tiền quốc gia khác nhau thường
xuyên biến động đã hạn chế khối lượng thương mại. Điều này xảy ra là vì, khi các
đồng tiền biến động làm cho kết quả kinh doanh của các công ty thương mại cũng
biến động (tức kết quả kinh doanh của các công ty là không chắc chắn), để hạn chế sự
không chắc chắn của kết quả kinh doanh, do đó làm phát sinh các chi phí bổ sung, tức
làm giảm lợi nhuận kinh doanh và kéo theo là làm giảm khối lượng giao dịch thương
mại. Lý lẽ này là thuyết phục và rất quan trọng thúc đẩy sự hình thành một đồng tiền
chung châu Âu.
Một số ý kiến không đồng tình với lý luận trên và cho rằng sự biến động của
tỷ giá trong ngắn hạn có thể dễ dàng được bảo hiểm và ảnh hưởng của biến động tỷ
giá đến khối lượng thương mại là không đến kể; điều này bao hàm ý rằng những lợi
ích mà đồng tiền chung mang lại có thể chỉ là rất nhỏ. Tuy nhiên, các tác giả Peree và
Steinherr (trong một tuyên bố vào năm 1989) đã chỉ ra rằng vấn đề này không phải là
những biến động trong ngắn hạn có thể dễ dàng bảo hiểm, mà vấn đề cơ bản lại là
những biến động trong trung hạn và dài hạn, bởi vì trên thực tế các thị trường kỳ hạn

có kỳ hạn trung hạn và dài hạn chưa phát triển. Họ đã chứng minh rằng, những biến
động trung hạn và dài hạn đã hạn chế rất nhiều đến khối lượng thương mại quốc tế,
do đó một liên minh tiền tệ với một đồng tiền chung mới thực sự loại bỏ được những
biến động trong trung và dài hạn, thực sự kích thích phát triển thương mại giữa các
nước thành viên. Một động lực khác kích thích phát triển thương mại trong nội bộ
khối EU đó là việc hạn chế được các chi phí giao dịch liên quan đến chuyển đổi các
đồng tiền khác nhau. Chi phí giao dịch này bao gồm chi phí về thời gian và chi phí về
hoa hồng trả cho ngân hàng. Hội đồng châu Âu đã dự tính rằng khoản tiết kiệm hàng
năm từ các giao dịch này vào khoảng 0,4% GDP của EU.

21

1.2 Việc đồng EURO ra đời sẽ làm cho các yếu tố sản xuất được phân bổ
hiệu quả hơn trong EU
Ngoài việc tạo ra một đồng tiền chung, EMU còn bao gồm việc dỡ bỏ hoàn
toàn các hạn chế trong chu chuyển vốn và xoá bỏ mọi phân biệt đối xử đối với vốn tài
chính giữa các nước EU. Thực tế đã chỉ ra rằng, trong quá khứ giữa các nước EU do
đã áp dụng các biện pháp kiểm soát chu chuyển vốn và có sự phân biệt đối xử vốn tài
chính làm cho các nguồn vốn trong nội bộ EU không được phân bổ tối ưu. Không còn
nghi ngờ gì nữa, một khi đã xoá bỏ hoàn toàn các biện pháp kiểm soát tỷ gía (tức tạo
ra đồng tiền chung) sẽ tạo điều kiện để các nguồn vốn được phân bổ có hiệu quả nhất
trong nội bộ EU. Tương tự, khi tiền lương và thu nhập được tính bằng một đồng tiền
chung, EMU sẽ cho phép phân bố tốt hơn nguồn lực lao động, nghĩa là lao động sẽ tự
do lưu chuyển từ khu vực có năng suất lao động thấp đến khu vực có năng suất lao
động cao hơn.
1.3 Đồng EURO ra đời sẽ góp phần tiết kiệm dự trữ ngoại hối và tạo ra lợi
ích từ phát hành tiền
Thông thường, những dự trữ ngoại hối bằng USD của các nước thành viên EU
mang lại mức lãi suất tương đối thấp, và sức mua của USD luôn bị sói mòn bởi lạm
phát. Khi các nước EU tiết kiệm được khối lượng dự trữ ngoại hối bao hàm ý rằng

nguồn lợi từ phát hành USD của Mỹ sẽ giảm xuống. Những lý luận cho rằng, khi
đồng tiền chung ra đời, thì các nước EU sẽ giảm được ít nhất là số sự trữ ngoại hối
dùng để giao dịch trong nội bộ khối EU. Hơn nữa, so với tùng đồng tiền đơn lẻ thì
đồng tiền chung có xu hướng biến động đối với đồng tiền của nước thứ ba là ít hơn.
Điều này xảy ra là vì mức hoạt động trung bình của nhiều nền kinh tế được tính trung
bằng một đồng tiền thường là ổn định hơn là so với từng nền kinh tế đơn lẻ với từng
đồng tiền riêng của mình, điều này bao hàm ý rằng nhu cầu dự trữ ngoại hối đối với
đồng tiền chung được giảm xuống.
Hơn nữa, đồng tiền chung châu Âu EURO chắc chắn sẽ trở thành một trong
những đồng tiền thế giới chính yếu, điều này làm tăng thành phần của EURO trong
dự trữ của các nước ngoài EU, kết quả là EU sẽ thu được những nguồn lợi thông qua

22

phát hành EURO cho thế giới. Các tác giả Cohen và Wyplosz (1989) đã dự tính lợi
ích từ phát hành EURO cho thế giới đạt khoảng 0,75% GNP của EU.
Một lợi ích to lớn từ EMU là việc các công ty tiết kiệm được chi phí hành
chính liên quan đến quản lý rủi ro ngoại hối và liên quan đến hoạt động kinh doanh
trong những đồng tiền khác nhau của EU. Với những đồng tiền trong EU khác nhau
và sự biến động của chúng bao hàm ý rằng các công ty phải sử dụng những nguồn lực
của mình để kiểm soát rủi ro ngoại hối và để kiểm tra chiến lược giá cả trên các thị
trường châu Âu khác nhau. Một đồng tiền chung châu Âu cho phép giảm được đáng
kể chi phí này.
1.4 Tăng cường thanh khoản và hợp lý hóa thị trường tài chính
Cho dù trước khi đồng tiền chung ra đời, các thị trường trái phiếu chính phủ và
thị trường cổ phiếu của từng nước nhìn chung là rất linh hoạt, nhưng ở một mức độ
nhất định thì các thị trường này vẫn bị phân đoạn giữa các nước với nhau. Khi EMU
ra đời, mọi khoản vay của các chính phủ thành viên đều được thể hiện bằng đồng tiền
chung EURO, điều này bào hàm ý rằng thị trường trái phiếu chính phủ càng trở nên
linh hoạt hơn và đồng thời giảm được chi phí giao dịch. Hơn nữa, thị trường cổ phiếu

sẽ trở nên hợp lý hoá hơn khi mà toàn bộ các cổ phiếu của công ty đều được niêm yết
bằng một đồng tiền chung, điều này sẽ giúp cho các giao dịch trên thị trường cổ phiếu
được hiệu quả, do đó kích thích tăng doanh số giao dịch trên thị trường này. Do thị
trường tài chính hoạt động hiệu quả hơn cho nên các chính phủ và các công ty có thể
giảm được chi phí tiếp cận với các nguồn vốn trên thị trường tài chính, đây là một
trong những lợi ích đáng kể của EMU.
1.5 Sự xuất hiện đồng EURO sẽ góp phần làm cho giá cả trở nên trung
thực hơn
Một trong những lợi ích của EMU là người tiêu dùng và các doanh nghiệp biết
được gía cả hàng hoá dịch vụ một cách rõ ràng và trung thực hơn. Một khi tất cả các
hàng hóa và dịch vụ trong toàn khu vực EU đều được yết giá bằng đồng EURO, thì sẽ
là khó khăn đối với những nhà sản xuất muốn duy trì chênh lệch giá cả giữa các thị
trường khác nhau. Quy luật cạnh tranh buộc các công ty đa quốc gia phải áp dụng
chính sách định giá hàng hóa thống nhất trên cơ sở mức giá thấp nhất trong khu vực

23

EU. Điều này bao hàm ý rằng, người tiêu dùng và các doanh nghiệp sẽ thu được lợi
ích (vì giá cả hàng hoá là thấp nhất ở mọi nơi) trên cơ sở lợi nhuận của các công ty đa
quốc gia giảm xuống.
2. NHỮNG CHI PHÍ CHO QUÁ TRÌNH NHẤT THỂ HOÁ TIỀN TỆ CHÂU ÂU
2.1 Chi phí lớn nhất mà các nước EMU phải bỏ ra khi tiến hành nhất thể
hoá tiền tệ châu Âu đó là: Mất quyền tự chủ trong lĩnh vực hoạch định chính
sách tiền tệ
Việc sử dụng một đồng tiền chung (EURO) và NHTƯ châu Âu (European
Central Bank- ECB) là người duy nhất xác định chính sách tiền tệ và lãi suất của
EURO là biểu hiện rõ ràng về chi phí cơ bản liên quan đến sự hình thành EMU. Khi
EMU bao gồm một hệ thống tỷ giá cố định không điều chỉnh và việc ra đời một đồng
tiền chung với sự không hạn chế trong chu chuyển vốn sẽ kéo theo sự hình thành mức
lãi suất ngắn hạn thống nhất giữa các nước thành viên. Điều này làm phát sinh tình

thế khó xử đối với ECB khi mà nó phải làm hài hoà những nhu cầu của các nước
đang bùng nổ tăng trưởng kinh tế với những nước đang trải qua thời kỳ suy thoái kinh
tế. Nếu EMU không tồn tại, thì NHTƯ của những nước đang bùng nổ tăng trưởng
kinh tế thường là tăng mức lãi suất ngắn hạn để hãm tốc độ phát triển kinh tế, trong
khi đó, những NHTƯ của những nước đang trải qua suy thoái thường là hạ mức lãi
suất ngắn hạn để kích thích các hoạt động kinh tế. Một mức lãi suất chung thống nhất
trong EMU thường là không đủ cao để kìm hãm tốc độ bùng nổ tăng trưởng kinh tế
và đồng thời là quá cao để có thể giúp các nền kinh tế đang trải qua thời kỳ suy thoái.
2.2 Mất quyền tự chủ trong chính sách kinh tế vĩ mô.
Một trong những lý lẽ cơ bản chống lại EMU cho rằng việc chấp nhận một
đồng tiền chung có nghĩa là các quốc gia bị mất đi quyền tự chủ trong việc hình thành
chính sách tiền tệ và lựa chọn một tỷ lệ lạm phát riêng cho mình. Trong kinh tế học,
điều được thừa nhận rộng rãi là sự đánh đổi giữa lạm phát và công ăn việc làm theo
thuyết đường cong Phillips. Một số quốc gia ưu tiên có tỷ lệ lạm phát thấp và sẵn
sàng chấp nhận một tỷ lệ thất nghiệp cao; trong khi đó, các quốc gia khác lại ưu tiên
công ăn việc làm đầy đủ với một tỷ lệ lạm phát cao. Trong chế độ tỷ giá thả nổi,

24

những chênh lệch trong tỷ lệ lạm phát này được phản ánh bằng sự lên gía của đồng
tiền có tỷ lệ lạm phát thấp. Đối với liên minh tiền tệ đòi hỏi một tỷ lệ lạm phát chung
như nhau cho tất cả các nước thành viên, do đó những quốc gia muốn ưu tiên đánh
đổi giữa lạm phát và công ăn việc làm sẽ không thực hiện được. Lý lẽ này được mô tả
trên đồ thị dưới.
Giả sử những nhà hoạch định chính sách của Anh ưu tiên tỷ lệ lạm phát cao,
trong khi đó các nhà hoạch định của Đức lại ưu tiên tỷ lệ lạm phát thấp. Trạng thái
đánh đổi tối ưu giữa lạm phát và công ăn việc làm đối với UK là P
UK
và U
UK

, trong
khi đó, trạng thái đánh đổi tối ưu giữa lạm phát và công ăn việc làm đối với Đức là P
g

và U
g
. Trong liên minh tiền tệ thì cả hai nước này đều phải chấp nhận một tỷ lệ lạm
phát chung là P
U
. Ứng với mức tỷ lệ lạm phát chung này có tỷ lệ thất nghiệp ở Anh là
cao hơn so với những nhà hoạch định chính sách mong muốn, còn ở Đức thì
tỷ lệ lạm phát lại cao hơn so với những nhà hoạch định chính sách mong muốn.

Đồ thị1: ĐƯỜNG CONG PHILLIPS CỦA ANH VÀ ĐỨC.












Đồ thị a) biểu diễn đường cong Phillips đối với Anh, còn đồ thị b) biểu diễn
đường cong Phillips đối với Đức.
0 U
*

UK
U
UK

Thất nghiệp
P
P
UK
inflation

(a) Đường Phillips của UK
0 U
G
U
*
G

Thất nghiệp
P
P
German
inflation
(b) Đường Phillips của Đức


25

Có rất nhiều cuộc tranh luận xung quanh vấn đề liệu việc đánh đổi theo nguyên
lý đường cong Phillips có thực sự tồn tại? Nhiều nhà kinh tế học chấp nhận rằng,
trong ngắn hạn thì sự đánh đổi này là có xảy ra trong thực tế, nhưng nó không tồn tại

trong dài hạn. Trong dài hạn, đường cong Phillips của mỗi quốc gia là một đường
thẳng đứng tại mức thất nghiệp tự nhiên của quốc gia đó. Do đó, những chi phí liên
quan đến sự mất tính tự chủ trong chính sách kinh tế vĩ mô chỉ có tính chất ngắn hạn.
2.3 Bất bình đẳng khu vực.
Một trong những mối quan tâm xung quanh EMU đó là: EMU có thể mang lại
những lợi ích cho EU như một thể thống nhất, nhưng EMU cũng có thể làm cho một
số quốc gia trong EU thu được nhiều lợi ích hơn so với các quốc gia khác. Sự ra đời
EMU sẽ kích thích các nguồn vốn và lao động di chuyển từ những khu vực hay quốc
gia có năng suất lao động thấp đến nơi có năng suất lao động cao, điều này làm nổi
lên vấn đề khu vực với những hậu quả xã hội không mong muốn. Di chuyển lao động
sẽ tạo ra hậu quả xã hội đặc biệt nghiêm trọng, bởi vì lực lượng lao động di chuyển từ
nơi có năng suất lao động thấp đến nơi có năng suất lao động cao chủ yếu là những
lao động chính có tầm quan trọng trong khu vực. Để làm dịu hậu quả xã hội có thể
xảy ra, một số người ủng hộ EMU lý luận rằng cần thiết phải có một chính sách điều
chỉnh khu vực với nội dung là: những nước được lợi từ EMU phải có những biện
pháp tài chính bù đắp cho những nước thiệt hại từ EMU.
Mặc dù vấn đề mất bình đẳng giữa các khu vực nổi lên như là kết quả của
EMU, người ta thường xuyên thảo luận xung quanh vấn đề liệu chính sách khu vực
có thể làm dịu được hậu quả xã hội hay không. Với hàng loạt các lý do khác nhau,
cuối cùng thì chính sách khu vực không được triển khai trong thực tế, những lý do
bao gồm các thao tác về chính trị, lý do hỗ trợ vốn cho các ngành công nghiệp (chứ
không phải khu vực) kém hiệu quả, và sự chậm trễ trong việc điều chỉnh kinh tế theo
dự kiến. Ngoài ra, trong thực tế rất khó có thể đánh giá được sự thua thiệt của một
khu vực nào đó là do EMU hay do các nguyên nhân khác gây ra.
2.4 Chi phí thời kỳ quá độ
Có một số chi phí trong thời kỳ quá độ không thể tránh khỏi phát sinh cùng với
sự ra đời của EMU, bao gồm chi phí thu hồi các đồng bạc quốc gia hiện đang lưu