Báo cáo " Những quy định mới về hình thức phạt tiền trong Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm 2002" pdf

đặc san về xử lí vi phạm hành chính
17
Tạp chí luật học



Ths. Bùi thị đào *
ỏc hot ng ca Nh nc u cú c
tớnh chung l phi tuõn theo nhng th
tc phỏp lớ nht nh. Ngha l phi tuõn theo
cỏc quy nh ca phỏp lut v th t cỏc
cụng vic phi tin hnh, ni dung c th ca
tng cụng vic v ngi thc hin cụng vic
ú. Vic t ra cỏc th tc phỏp lớ nhm xỏc
nh ni dung v quy trỡnh thc hin cỏc
cụng vic mt cỏch hp lớ giỳp cho hot
ng ca Nh nc tit kim c thi gian,
cụng sc m li cú kt qu cao.
X pht vi phm hnh chớnh cng l hot
ng ca Nh nc nờn hot ng ny cng
phi tuõn theo th tc do phỏp lut quy nh.
Hn na, x pht vi phm hnh chớnh nh
hng trc tip n nhng quyn v li ớch
ca nhng ch th nht nh nờn th tc x
pht vi phm hnh chớnh khụng ch m bo
cho hot ng ca Nh nc tin hnh hp lớ
m cũn bo v quyn v li ớch chớnh ỏng
ca cỏ nhõn, tp th v Nh nc. Xut phỏt
t nguyờn tc Mi vi phm hnh chớnh phi

c phỏt hin kp thi v phi b ỡnh ch
ngay. Vic x lớ vi phm hnh chớnh phi
c tin hnh nhanh chúng, cụng minh,
trit v Vic x lớ vi phm hnh chớnh
phi cn c vo tớnh cht, mc vi phm,
nhõn thõn ngi vi phm v nhng tỡnh tit
gim nh, tng nng quyt nh hỡnh thc,
bin phỏp x lớ thớch hp,
(1)
phỏp lut quy
nh hai th tc x lớ vi phm hnh chớnh sau:
Mt l, th tc n gin: Gi l th tc
n gin vỡ theo th tc ny, khi phỏt hin
hnh vi vi phm hnh chớnh, ngi cú thm
quyn x pht ra quyt nh x pht ngay.
iu kin ỏp dng th tc ny l hnh vi
vi phm hnh chớnh phi n gin khi
phỏt hin hnh vi vi phm thỡ ngi cú thm
quyn ó xỏc nh c ú l hnh vi vi
phm no, tớnh cht, mc ca vi phm
ng thi ngi phỏt hin vi phm phi cú
thm quyn ra quyt nh x pht ti
ch. Chớnh vỡ vy, phỏp lut quy nh th
tc ny c ỏp dng trong trng hp pht
cnh cỏo hoc pht tin t 5.000 ng n
100.000 ng. ú l nhng hnh vi n
gin v mc pht c ỏp dng phự hp vi
thm quyn ca hu ht cỏc ch th cú thm
quyn x pht vi phm hnh chớnh.
Hai l, th tc cú lp biờn bn: Th tc

ny khỏc th tc n gin ch, khi phỏt
hin hnh vi vi phm, ngi cú thm quyn
x pht khụng ra quyt nh x pht ngay
m phi lp biờn bn vi phm hnh chớnh.
S d trong trng hp ny cn phi lp
biờn bn vỡ:
- Hnh vi vi phm phc tp nờn trong
thi gian ngn (ngay khi phỏt hin vi phm)
v vi nhng biu hin bờn ngoi ca vi
C

* Ging viờn Khoa hnh chớnh - nh nc
Trng i hc lut H Ni

đặc san về xử lí vi phạm hành chính
18
Tạp chí luật học
phm c nhn bit mt cỏch trc tip
thng khụng ỏnh giỏ chớnh xỏc loi
vi phm, tớnh cht, mc ca vi phm nờn
khụng th ra quyt nh x pht ngay. Trong
khi ú, x pht vi phm hnh chớnh phi
ỳng ngi, ỳng vi phm nờn vic ghi li
cỏc s kin, hin tng, tỡnh tit, s liu liờn
quan n vi phm (lp biờn bn) lm cn c
sau ú x pht l rt cn thit.
- Hnh vi vi phm hnh chớnh c phỏt
hin nhng ngi phỏt hin khụng thm
quyn x pht, ngi cú thm quyn x pht
li khụng cú mt ti hin trng chng

kin hnh vi vi phm xy ra nờn cn lp biờn
bn cung cp thụng tin cho ngi cú thm
quyn ra quyt nh x pht.
Nh vy, nu th tc n gin to iu
kin x lớ vi phm hnh chớnh nhanh, gn thỡ
th tc cú lp biờn bn m bo x pht cú
c s. Mt khỏc, biờn bn vi phm hnh
chớnh cng l c s ngi b x pht
khiu ni, khi kin v c quan nh nc cú
thm quyn gii quyt khiu ni v xột x v
kin i vi quyt nh x pht vi phm
hnh chớnh. Vic quy nh hai th tc x
pht vi phm hnh chớnh to nờn s linh hot
trong hot ng x pht, va nhanh chúng,
va chớnh xỏc trong nhng kh nng v iu
kin cho phộp. Tuy nhiờn, xột v yờu cu
u tranh phũng, chng vi phm hnh chớnh
núi chung, vic quy nh v ỏp dng hai th
tc núi trờn cú mt s vn cha hon ton
tho ỏng.
1. Vic ỏp dng th tc n gin
Nh trờn ó núi, iu kin ỏp dng
th tc n gin l vi phm phi n gin, rừ
rng ngay khi phỏt hin hnh vi vi phm,
ngi cú thm quyn cú th ra quyt nh x
pht ngay v hỡnh thc, mc pht phi thuc
thm quyn ca ngi phỏt hin vi phm thỡ
mi ra c quyt nh ti ch, khụng cn
lp biờn bn lu gi thụng tin chi tit v
v vi phm.

iu kin mc pht thuc thm quyn
ca ngi phỏt hin vi phm hnh chớnh:
Mc pht c xỏc nh ỏp dng th tc
n gin l mc pht c th c ỏp dng
i vi tng hnh vi, trong khi ú mc pht
xỏc nh thm quyn ca ngi x pht
l mc cao nht ca khung tin pht. Nh
vy, s cú trng hp mc pht nm trong
gii hn pht theo th tc n gin nhng
ngi phỏt hin hnh vi vi phm li khụng
cú thm x pht. Vớ d, chin s cụng an
nhõn dõn phỏt hin hnh vi xe ụ tụ
lũng ng khụng ỳng quy nh (khung
tin pht t 80.000 ng n 120.000
ng). Nu hnh vi ny khụng cú tỡnh tit
tng nng, gim nh thỡ mc pht c ỏp
dng l 100.000 ng v theo quy nh ca
phỏp lut thỡ s pht theo th tc n gin,
nhng vỡ mc cao nht ca khung tin pht
l 120.000 ng nờn chin s cụng an nhõn
dõn khụng cú quyn pht m phi chuyn
v vic lờn cp trờn. Khi ú khụng th ỏp
dng th tc n gin vỡ khụng th ra quyt
nh ti ch v nu khụng lp biờn bn thỡ
ngi cú thm quyn x pht khụng cú cn
c ra quyt nh.
Ngoi ra, tuy phỏp lut khụng ch rừ
nhng ỏp dng c th tc n gin cũn
cú hai iu kin n, ú l ngi x pht

đặc san về xử lí vi phạm hành chính
19
Tạp chí luật học
phi ang thi hnh cụng v v hnh vi vi
phm phi thuc lnh vc qun lớ ca ngi
x pht. Bi vỡ, nu khụng phi ang thi hnh
cụng v v hnh vi khụng thuc lnh vc
qun lớ ca mỡnh thỡ ngi x pht khụng th
ra quyt nh x pht ti ch c.
iu kin ngi x pht ang thi hnh
cụng v l cn thit. Bi l, hot ng ra
quyt nh x pht l hot ng mang tớnh
quyn lc rừ rt v trc tip gõy nờn nhng
hu qu phỏp lớ nht nh. Do vy, ch
ngi ang thi hnh cụng v (ang s dng
quyn lc nh nc) mi c ra quyt
nh x pht.
iu kin hnh vi thuc lnh vc qun lớ
ca ngi x pht cho thy ngi cú thm
quyn x pht c quy nh trong cỏc iu
t iu 29 n iu 41 Phỏp lnh x lớ vi
phm hnh chớnh nm 2002 (sau õy gi tt
l Phỏp lnh nm 2002) nu phỏt hin hnh
vi vi phm hnh chớnh thuc trng hp ỏp
dng th tc n gin nhng khụng thuc
lnh vc qun lớ ca mỡnh thỡ khụng cú
quyn ra quyt nh x pht m ch cú th
ỡnh ch hnh vi vi phm theo iu 53 Phỏp
lnh nm 2002 vỡ hnh vi ny thuc trng

hp ỏp dng th tc n gin nờn khụng lp
biờn bn. Nh vy, hnh vi ó c thc
hin, ó b phỏt hin nhng khụng th x lớ
c, ngi phỏt hin ra hnh vi vi phm ó
buc phi b lt vi phm v ú l iu vụ lớ.
S vụ lớ ny cho thy cn xem xột li trng
hp ỏp dng th tc n gin.
Thit ngh, khụng nờn quy nh pht
cnh cỏo v pht tin t 5.000 ng n
100.000 ng ch pht theo th tc n gin
m nờn quy nh ch pht theo th tc n
gin i vi pht cnh cỏo v pht tin t
5.000 ng n 100.000 ng. Ngha l,
trong trng hp pht cnh cỏo hay pht tin
n 100.000 ng cú th ỏp dng th tc n
gin nu tho món tt c cỏc iu kin phỏp
lut quy nh v cú th ỏp dng th tc lp
biờn bn khi xột thy cn thit. Tt nhiờn,
vn ny li liờn quan ti thm quyn lp
biờn bn vi phm hnh chớnh.
2. Ngi cú thm quyn lp biờn bn
vi phm hnh chớnh
Khon 1 iu 55 Phỏp lnh quy nh:
Khi phỏt hin vi phm hnh chớnh thuc
lnh vc qun lớ ca mỡnh, ngi cú thm
quyn x pht vi phm ang thi hnh cụng
v phi kp thi lp biờn bn, tr trng hp
x pht theo th tc n gin. Nh vy,
ngi cú thm quyn lp biờn bn vi phm
hnh chớnh (tr trng hp vi phm hnh

chớnh xy ra trờn tu bay, tu bin) phi tho
món ba iu kin:
- Cú thm quyn x pht;
- ang thi hnh cụng v;
- Hnh vi vi phm thuc lnh vc qun lớ
ca ngi lp biờn bn.
Ngi cú thm quyn x pht cn c
hiu l ton b nhng ngi c k n
trong cỏc iu t iu 29 n iu 41 Phỏp
lnh nm 2002 ch khụng ch l ngi cú
thm quyn x pht hnh vi vi phm c th
cn lp biờn bn vỡ rng phn ln nhng
ngi cú thm quyn x pht thng khụng
cú mt ti hin trng nờn khụng cú iu
kin lp biờn bn. Tng hp ba iu kin núi
trờn, ngi cú thm quyn lp biờn bn i

đặc san về xử lí vi phạm hành chính
20
Tạp chí luật học
vi vi phm hnh chớnh bao gm nhng
ngi cú thm quyn x pht vi phm hnh
chớnh trong mt lnh vc qun lớ chuyờn
ngnh v nhng ngi cú thm quyn x
pht vi phm hnh chớnh v mi lnh vc
(ch tch u ban nhõn dõn xó, huyn, tnh v
ngi c nhng ngi ny u quyn).
Quy nh ny to iu kin thun li cho
vic phi, kt hp gia cỏc c quan cú liờn
quan trong x lớ vi phm hnh chớnh (ngi

lp biờn bn v ngi x pht cú quan h
tng i cht ch). Tuy nhiờn, thc tin x
lớ vi phm hnh chớnh li t ra nhng tỡnh
hung sau:
- Mt ngi thc hin nhiu hnh vi vi
phm hnh chớnh thuc cỏc lnh vc qun lớ
khỏc nhau.
Vớ d, mt ngi sn, bt ng vt rng
vo thi v cm sn, bt ri a lờn xe ti
ch i tiờu th. Trờn ng vn chuyn, do
xe chy quỏ tc nờn b cnh sỏt giao
thụng gi li, khi ú hnh vi sn, bt ng
vt rng mi b phỏt hin. Vy cnh sỏt giao
thụng ch lp biờn bn v hnh vi chy quỏ
tc phỏp lut quy nh hay lp biờn bn
c hnh vi sn, bt ng vt rng vo thi v
cm sn bt? Nu cnh sỏt giao thụng lp
biờn bn v hnh vi sn, bt ng vt rng
thỡ khụng ỳng thm quyn vỡ qun lớ v bo
v rng khụng thuc lnh vc qun lớ ca
cnh sỏt giao thụng. Nu cnh sỏt giao thụng
khụng lp biờn bn hnh vi ny thỡ phi gi
c quan kim lõm hay ch tch u ban nhõn
dõn ti lp biờn bn thỡ mi ỳng thm
quyn. õy l trng hp mt ngi thc
hin nhiu hnh vi vi phm hnh chớnh, theo
khon 2 iu 56 Phỏp lnh nm 2002 thỡ
ngi cú thm quyn x pht ch ra mt
quyt nh trong ú quyt nh hỡnh thc,
mc x pht i vi tng hnh vi ri tng

hp thnh mc pht chung. Nh vy, mt
quyt nh x pht lỳc ny phi da trờn hai
biờn bn vi phm hnh chớnh, iu ú khụng
lm cho vic x lớ vi phm hnh chớnh chớnh
xỏc hn m ch phc tp hoỏ hot ng x
pht mt cỏch khụng cn thit.
- Ngi cú thm quyn x pht vi phm
hnh chớnh c quy nh trong cỏc iu t
iu 29 n iu 41 ca Phỏp lnh nm
2002 phỏt hin vi phm hnh chớnh nhng
khụng thuc lnh vc qun lớ ca mỡnh.
Vớ d, b i biờn phũng phỏt hin hnh
vi mang qua biờn gii hng hoỏ cm xut,
nhp khu nhng cha n mc truy cu
trỏch nhim hỡnh s. Hnh vi ny thuc lnh
vc qun lớ ca hi quan, trong trng hp
vi phm xy ra ni cha cú t chc hi
quan thỡ th trng n v b i biờn
phũng úng ti a im ú c quyn x
pht vi phm hnh chớnh v hi quan. Nu
hnh vi núi trờn xy ra ni ó cú t chc
hi quan thỡ hnh vi ú khụng thuc lnh
vc qun lớ ca b i biờn phũng. iu ú
cú ngha l b i biờn phũng khụng cú
quyn lp biờn bn hnh vi vi phm ny m
ch cú quyn ỡnh ch hnh vi vi phm hnh
chớnh, tm gi tang vt, phng tin vi
phm, khỏm ngi, khỏm phng tin vn
ti khi cú cn c cho rng nu khụng tin
hnh ngay cỏc bin phỏp ú thỡ vt, ti

®Æc san vÒ xö lÝ vi ph¹m hµnh chÝnh
21
T¹p chÝ luËt häc
liệu, phương tiện vi phạm có thể bị tẩu tán,
tiêu huỷ và phải báo cơ quan có thẩm quyền
tới lập biên bản vi phạm hành chính. Như
vậy, sẽ rất phức tạp và mất thời gian.
- Người có thẩm quyền xử phạt phát hiện
hành vi vi phạm thuộc lĩnh vực của mình
trong thời gian không thi hành công vụ.
Trường hợp này, người phát hiện vi
phạm hành chính không có quyền lập biên
bản. Xét dưới góc độ quyền lực, điều này là
hợp lí vì khi không thi hành công vụ thì
người đó không sử dụng quyền lực nhà
nước, họ chỉ là công dân bình thường.
Nhưng nếu xét dưới góc độ thực tế thì trong
nhiều trường hợp những người này có
nghiệp vụ và kinh nghiệm trong đấu tranh
phòng chống vi phạm pháp luật nên có khả
năng phát hiện kịp thời, ngăn chặn hiệu quả
hành vi vi phạm hành chính. Việc không cho
phép người có thẩm quyền xử phạt khi
không thi hành công vụ được lập biên bản vi
phạm hành chính có thể coi là sự lãng phí
nhân lực, làm giảm hiệu quả đấu tranh
phòng, chống vi phạm pháp luật.
(2)

Trở lại quy định tại khoản 1 Điều 47
Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính năm
1995 “Khi phát hiện vi phạm hành chính,
người có thẩm quyền xử phạt phải kịp thời
lập biên bản, trừ trường hợp xử lí theo thủ
tục đơn giản”. Theo quy định này, người có
thẩm quyền lập biên bản chỉ cần là “người
có thẩm quyền xử phạt” mà thôi, không
khống chế lĩnh vực quản lí hay thời gian thi
hành công vụ. Quy định này hợp lí hơn
khoản 1 Điều 55 Pháp lệnh năm 2002 ở chỗ
nó giải quyết được tất cả những vướng mắc
đã nêu trên. Tuy nhiên, cũng cần phải nói
thêm rằng người có thẩm quyền xử phạt khi
đang thi hành công vụ và khi không thi hành
công vụ rất khác nhau về tư cách tham gia
vào xử lí vi phạm hành chính. Vì vậy, cần có
những quy định hạn chế khả năng lạm dụng
pháp luật. Chẳng hạn, bổ sung quy định về
trách nhiệm báo cáo cơ quan có thẩm quyền
của người lập biên bản khi không thi hành
công vụ sau khi lập biên bản. Đồng thời, giới
hạn trường hợp được lập biên bản khi không
thi hành công vụ. Ví dụ, chỉ được lập biên
bản khi có căn cứ để cho rằng đã hoặc đang
có hành vi vi phạm hành chính xảy ra mà
không thể chờ người có thẩm quyền đang thi
hành công vụ tới để lập biên bản.
3. Có mấy thủ tục xử phạt vi phạm

hành chính?
Theo nội dung của Pháp lệnh năm 2002
thì chỉ có hai thủ tục xử phạt vi phạm hành
chính, trong đó trường hợp áp dụng từng thủ
tục được quy định theo cách khác nhau.
Trường hợp áp dụng thủ tục đơn giản được
chỉ rõ, bao gồm:
- Xử phạt cảnh cáo;
- Phạt tiền từ 5.000 đồng đến 100.000 đồng.
Trường hợp áp dụng thủ tục có lập biên
bản được xác định bằng phương pháp loại
trừ, đó là tất cả các trường hợp xử phạt trừ
trường hợp phạt theo thủ tục đơn giản. Điều
đó có nghĩa là, khi xử phạt vi phạm hành
chính chỉ có thể áp dụng thủ tục đơn giản
hoặc thủ tục có lập biên bản, không còn thủ
tục nào khác. Như vậy sẽ không hợp lí trong

đặc san về xử lí vi phạm hành chính
22
Tạp chí luật học
cỏc trng hp sau õy:
- Hnh vi vi phm hnh chớnh cú mc
pht trờn 100.000 ng nhng xy ra ó quỏ
lõu. Trong thc t, khụng phi mi hnh vi
vi phm hnh chớnh u c phỏt hin khi
ang thc hin hoc va mi thc hin xong
m cú nhiu trng hp hnh vi vi phm ó
chm dt t lõu mi b phỏt hin. Nhng
hnh vi ny nu cha ht thi hiu x pht

thỡ vn phi b x pht v theo Phỏp lnh
nm 2002, s phi x pht theo th tc cú
lp biờn bn. Nhng biờn bn l loi vn bn
dựng ghi chộp ti ch s vic ang din ra
hoc va mi xy ra nhm cung cp thụng
tin v s vic c ghi chộp lm c s
tin hnh hay kim tra hot ng ca cỏc c
quan nh nc. Trong trng hp ny, vic
lp biờn bn hu nh khụng cũn ý ngha vỡ
hnh vi xy ra ó quỏ lõu, khụng phi l s
vic ang din ra hoc va mi xy ra. Hn
na, cú nhiu trng hp hin trng
khụng cũn gỡ cú th ghi chộp ti ch s
vic, cỏc thụng tin thu thp c nhm xỏc
minh v vic khụng phi l ni dung ca
biờn bn vi phm hnh chớnh.
- X pht vi phm hnh chớnh sau khi cú
quyt nh ỡnh ch iu tra hay ỡnh ch v
ỏn v chuyn sang x lớ vi phm hnh chớnh.
Trng hp ny cng khụng lp biờn bn
c vỡ hnh vi vi phm ó chm dt t lõu
v cng khụng cn thit phi lp biờn bn vỡ
vai trũ ca biờn bn l cung cp thụng tin
thc t v v vi phm lm c s x pht
nhng hu ht cỏc thụng tin cn thit ó cú
trong h s v vi phm do cỏc c quan t
tng hỡnh s chuyn sang.
Rừ rng cỏc trng hp núi trờn khụng
th ỏp dng th tc n gin nhng cú thc
s cn thit phi ỏp dng th tc cú lp biờn

bn khụng? Nờn chng phỏp lut quy nh
thờm cỏc trng hp ngoi l th tc x
pht vi phm hnh chớnh thc s cú ý ngha
trong thc tin.
Túm li, u tranh phũng, chng vi
phm hnh chớnh cú hiu qu, th tc x
pht vi phm hnh chớnh thc s cú giỏ tr
tớch cc trong hot ng x pht vi phm
hnh chớnh thỡ:
- Cn m rng i tng c quyn lp
biờn bn vi phm hnh chớnh;
- Th tc x pht cú lp biờn bn cn
c ỏp dng c trng hp mc pht tin t
100.000 ng tr xung trong trng hp
cn thit;
- Khụng cng nhc ch ỏp dng hai th
tc x pht vi phm hnh chớnh l th tc
n gin v th tc cú lp biờn bn m cn
cú thờm cỏc ngoi l.
Tuy nhiờn, chỳng ta khụng th b qua
nhng bo m phỏp lớ nhm ngn nga kh
nng tu tin trong s dng quyn lc nh
nc hay phc tp hoỏ hot ng x pht,
gõy phin h cho dõn./.

(1)Xem: iu 3 Phỏp lnh x lớ vi phm hnh chớnh
nm 2002.
(2). iu 64 B lut t tng hỡnh s cũn cho phộp bt
c ngi no cng cú quyn bt ngi phm ti qu
tang hoc ang b truy nó.