Báo cáo " Một số vấn đề về thoả thuận hạn chế cạnh tranh " pot

nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 6/2006 57




Ths. Vũ Đặng Hải Yến *
nh tranh l mt quy lut tt yu ca
nn kinh t th trng. Hin tng cnh
tranh tn ti v phỏt trin t nhiờn ngay c
khi phỏp lut khụng tha nhn nú. Vic phỏp
lut tha nhn cú cnh tranh v a ra nhng
quy nh iu chnh i vi cnh tranh ch
gúp phn phõn chia cnh tranh thnh nhng
loi mang tớnh cht khỏc nhau nh cnh
tranh t do hay cnh tranh cú s iu tit;
cnh tranh hon ho hay cnh tranh khụng
hon ho; cnh tranh lnh mnh v cnh
tranh khụng lnh mnh.
S tn ti ca cỏc tho thun hn ch
cnh tranh, vỡ th cng l mt iu tt yu.
Sau mt quỏ trỡnh phỏt trin nht nh, trong
nn kinh t s cú s phõn hoỏ rừ rt gia cỏc
i tng kinh doanh, xut hin mt s i
tng kinh doanh mang trong mỡnh tim lc
kinh doanh mnh m. Bờn cnh ú, cng cú
nhng i tng kinh doanh i chm li phớa
sau, s dng nhng c hi kinh doanh cũn

li tn ti. Quy lut cnh tranh th hin rừ
nột nht ch, cỏc i tng kinh doanh nh
hoc kộm u th luụn luụn tỡm v to ra cỏc
c hi vn xa hn v nu vic lm ny
thnh cụng, cỏc i tng kinh doanh ny dự
vụ tỡnh hay hu ý cng ó thỏch thc cỏc i
tng kinh doanh ang chim u th trờn
thng trng. Cỏc ch th kinh doanh
mnh, do tỏc ng ca quy lut cnh tranh s
dựng mi cỏch bo v tt nht quyn li
m mỡnh ó cú. Mt trong nhng cỏch bo
v v trớ ca mỡnh trờn nhng th trng liờn
quan nht nh, trc nhng i th cnh
tranh hin cú hoc tim nng, ú l mt
nhúm i tng kinh doanh t ra mt s
tho thun nhm mc ớch hn ch s cnh
tranh ca cỏc i th khỏc.
Lớ do tn ti hp lớ ca cỏc tho thun
hn ch cnh tranh chớnh l vic ch th ca
nhng tho thun ny xõy dng nhng tho
thun trờn nn tng s thnh cụng ca mỡnh
trờn thng trng. Nhng tho thun gia
nhng ch th kinh doanh hựng mnh va cú
ý ngha nh mt s chng minh v th ca
mỡnh trong nn kinh t, va cú ý ngha hn
ch s xõm nhp ca nhng ch th khỏc
vo th trng sn cú ca nhng ch th kinh
doanh ny. Quy lut cnh tranh ca nn kinh
t th trng chớnh l cht xỳc tỏc mnh m
nht cho s ra i ca nhng tho thun hn

ch cnh tranh. Theo quy lut, ch th ca
nhng tho thun hn ch cnh tranh thng
l nhng doanh nhõn thng lnh hoc cựng
nhau chia s v trớ thng lnh trong mt th
trng nht nh. Ni dung ca cỏc tho
thun hn ch cnh tranh thng l cỏc bờn
thng nht dựng mt s bin phỏp hn
ch kh nng cnh tranh ca cỏc bờn khụng
phi l thnh viờn ca tho thun. S tỏc
ng ca Nh nc trong vic ng tỡnh
C

* Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni



nghiên cứu - trao đổi
58 Tạp chí luật học số 6/2006

hoc cho phộp mt s doanh nghip quan
trng a ra nhng tho thun phỏt trin
hoc hn ch s cnh tranh ca cỏc i th
nc ngoi cng l mt trong nhng con
ng hỡnh thnh nờn nhng tho thun hn
ch cnh tranh. V nguyờn tc, s tn ti ca
nhng tho thun hn ch cnh tranh ny l
hp lớ v phỏp lut phi cụng nhn v iu
chnh tm v mụ.
Di gúc kinh t, cỏc tho thun kiu

ny l biu hin ca vic cỏc bờn t bo v
quyn li ca mỡnh trong quỏ trỡnh tin hnh
hot ng kinh doanh trờn thng trng v
chỳng mang li nhng hiu qu nht nh cho
nn kinh t. Vỡ th, nhng tho thun ny
hon ton cú th c chp nhn trong mt
gii hn nu ti gii hn ú chỳng khụng lm
hn ch mt cỏch nghiờm trng kh nng
cnh tranh ca cỏc bờn th ba. Tuy nhiờn,
ranh gii gia nhng tho thun hn ch cnh
tranh hp phỏp v bt hp phỏp l rt mng
manh v cú mt thc t l ranh gii ny luụn
b vt ln. õy cng chớnh l nguyờn nhõn
dn n hin tng c quyn v vic lm
dng v trớ thng lnh cng nh xut hin
nhng hnh vi cnh tranh khụng lnh mnh -
nhng sc thỏi tiờu cc khỏc ca cnh tranh.
Vỡ th, trong bi cnh mt nn kinh t th
trng mi, mt c ch phỏt trin kinh t
cha h cú tin l ca Vit Nam, phỏp lut
v tho thun hn ch cnh tranh cn c
nghiờn cu v ỏnh giỏ mt cỏch y .
1. Quan nim v tho thun hn ch
cnh tranh
Vic phỏp lut phi cú nhng quy nh
iu chnh vn tho thun hn ch cnh
tranh l iu khụng cn tranh lun. Tuy
nhiờn, iu chnh hnh vi ny ca cỏc
ch th kinh doanh thỡ phỏp lut phi nhn
din c th no l nhng tho thun hn

ch cnh tranh.
Khi nghiờn cu v khỏi nim tho thun
hn ch cnh tranh, cn xem xột cm t
"tho thun hn ch cnh tranh". Cm t ny
c dựng ch s thụng ng ca mt s
ch th kinh doanh cú nhng li th trờn
nhng th trng nht nh m ni dung ca
nhng tho thun ny nhm vo vic duy trỡ
v tip tc nõng cao hn na v th ca cỏc
thnh viờn ca tho thun ng thi hn ch
cnh tranh ca cỏc i th cnh tranh khỏc.
Tho thun hn ch cnh tranh cú th l tho
thun gia cỏc tỏc nhõn kinh t nm v trớ
ngang nhau trong chu trỡnh sn xut hoc
phõn phi (cỏc nh sn xut vi nhau hoc
cỏc nh phõn phi vi nhau) hoc l tho
thun gia cỏc tỏc nhõn kinh t nm v trớ
khỏc nhau trong mt chu trỡnh sn xut hoc
lu thụng (tho thun gia nh sn xut v
ngi phõn phi). Di gúc kinh t, tho
thun hn ch cnh tranh ra i da trờn tớnh
tt yu ca vic phỏt trin nn kinh t - xó
hi. Ban u, nhng tho thun ny, nhỡn
mt gúc nht nh s em li hiu qu
kinh t, tuy nhiờn, nu cỏc tho thun ny
phỏt trin mt cỏch t do, tt yu dn n
mt h qu l s cú nhng nhúm c quyn
trong tng th trng hng hoỏ, dch v nht
nh. T ú, giỏ c do khụng cú cnh tranh,
s tng cao v cht lng hng hoỏ dch v

ri vo tỡnh trng khụng cú ng lc thỳc
y c nõng cao hn, nhng phn ng
tớch cc cng nh tiờu cc ca th trng
khụng cũn cú tỏc dng i vi nhng nh



nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 6/2006 59

sn xut v cung cp, trong khi ú, nh sn
xut v cung cp vn thu v li nhun c
quyn. Di gúc phỏp lut, tho thun
hn ch cnh tranh c hiu l mt dng
quan h phỏp lớ c bit cn c iu chnh.
Cỏc tho thun ny c bit ch, vn mang
tớnh cht hn ch s cnh tranh ca cỏc
nhúm hoc cỏc ch th khỏc ngoi cỏc bờn
ca tho thun nhng cú nhng tho thun b
coi l bt hp phỏp nhng li cú nhng tho
thun c cụng nhn l hp phỏp.
Tho thun hn ch cnh tranh c hỡnh
thnh mt cỏch rt t nhiờn gia cỏc ch th
kinh doanh trong mt mụi trng kinh doanh
cú cnh tranh. Nn kinh t th trng l mụi
trng vi y nhng iu kin cỏc
tho thun hn ch cnh tranh ra i v tn
ti. V nguyờn tc, khụng th cú s tỏch bit
gia mt lot cỏc nguyờn nhõn dn n s
hỡnh thnh ca cỏc tho thun hn ch cnh

tranh, bi khụng cú mt tho thun no c
hỡnh thnh ch bi mt nguyờn nhõn duy
nht v c lp. Cỏc tỏc nhõn giỳp to nờn
cỏc tho thun kiu nh vy trong nn kinh
t th trng thng an xen nhau v b
sung cho nhau trong quỏ trỡnh to ra s xut
hin ca nhng tho thun hn ch cnh
tranh. Tuy nhiờn cng cú th ch ra mt vi
nguyờn nhõn chớnh sau õy dn ti s cú mt
ca cỏc tho thun hn ch cnh tranh trong
quan h kinh t th trng cú s tham gia
iu tit ca mt s thit ch khỏc.
Mt l, trong nn kinh t cú s phõn hoỏ
khỏ rừ rt gia nhng ch th kinh doanh,
tn ti nhng ch th kinh doanh chia nhau
nm hu ht th phn ca hng hoỏ, dch v
trong th trng. Mt khỏc, tn ti mi e
do t phớa cỏc i th cnh tranh tim
nng. Vỡ th, nhng ch th kinh doanh
mun cựng nhau hp tỏc chng li nguy c
ca cỏc i th khỏc v gi vng v th ca
mỡnh trờn thng trng.
Hai l, khung phỏp lut v cnh tranh
cha cú hoc cú nhng cha y , vỡ th,
trỏnh nhng hnh vi cnh tranh khụng
lnh mnh trong tng lai ca cỏc i th
cnh tranh tim nng, cỏc nh kinh doanh
chim th phn nht nh trờn th trng tỡm
n vi nhau cựng nhau thng tho cỏch
thc bo v chớnh mỡnh trong bi cnh nn

kinh t y ry cnh tranh nhng li thiu
lut iu chnh vn ny.
Ba l, do tớnh cht riờng ca th trng lm
cho mt s nh kinh doanh ban u ca th
trng ú xõy dng nhng quy tc trc khi
cú s xut hin ca i th cnh tranh khỏc.
Bn l, kt qu ca nh hng t phớa
Nh nc nhm nõng cao hiu qu ca mt
s doanh nghip nht nh; tng cng kh
nng cnh tranh ca doanh nghip va v
nh; tng cng sc cnh tranh ca cỏc
doanh nghip Vit Nam trờn trng quc t.
Nm l, Nh nc cho phộp mt s tho
thun hn ch cnh tranh bi nhng tho
thun ny c thit lp bo v mt li
ớch quan trng hn cnh tranh.
i vi mi quc gia, trong tng giai
on phỏt trin khỏc nhau, c ch xut hin
ca tho thun hn ch cnh tranh cng rt
khỏc nhau. iu ny nh hng ti vic
phỏp lut mi quc gia iu chnh vn
tho thun hn ch cnh tranh mc cht



nghiên cứu - trao đổi
60 Tạp chí luật học số 6/2006

ch nh th no.
S tn ti ca nhng tho thun hn ch

cnh tranh cng nh hng khụng nh n
s phỏt trin kinh t - xó hi ca mt quc
gia. Cnh tranh tn ti, ú l ng v phớa
cỏc nh kinh doanh. ng v phớa nn kinh
t - xó hi v dõn c núi chung, vic cỏc nh
kinh doanh cnh tranh vi nhau i kốm vi
vic xó hi c hng nhng li ớch hoc
phi gỏnh chu nhng iu bt li sinh ra t
cuc chy ua ca nhng nh kinh doanh.
Xột mt tớch cc, cú cnh tranh thỡ cú hng
hoỏ vi cht lng cao hn, giỏ r hn rt
nhiu. ng thi, nhng li ớch vt cht t
vic mua hng m cỏc ch th kinh doanh
hng ngy by sn trc mt ngi tiờu
dựng ngy cng tr nờn ph bin. Tuy nhiờn,
nh kinh doanh b ra nhng khon rt ln
chy ua trong quỏ trỡnh cnh tranh khụng
phi thu v tay trng. H l nhng ngi
phi tớnh toỏn sao cho mỡnh luụn luụn trong
tp dn u v doanh thu cng nh v li
nhun. Cha ht, h cũn phi tip tc tớnh
toỏn sao cho, sau mi cuc chy ua, h cú
th vn gi v trớ u th trong mt thi gian
di tip sau ú. Cỏi khú ca cỏc nh kinh
doanh l nu khụng kinh doanh trong mt
lnh vc c quyn hoc khụng phi ang
v trớ thng lnh thỡ h thng khụng th mt
mỡnh gi c nhng thnh qu do mỡnh ó
dc cụng sc chy ua m cú c. iu
ny tt yu ny sinh vic cỏc nh kinh doanh

c va phi liờn kt nhau li, trc ht l
cng nhau chng chi vi nhng nh kinh
doanh c ln, nhng nh kinh doanh chim
v trớ thng lnh, sau na l hn ch s gia
nhp th trng v vn lờn v trớ thng lnh
ca nhng nh kinh doanh c nh hoc
nhng nh kinh doanh mi. Tho thun hn
ch cnh tranh phỏt trin mt cỏch t do, n
mt im nht nh no ú, nú s gõy ra tỡnh
trng c quyn nhúm trờn mt s th
trng. Tỏc hi ca c quyn l giỏ c hng
hoỏ dch v tng nhng khụng cú mt m
bo no v vic tng cht lng cng nh
trao cho khỏch hng nhng li ớch i kốm
vi vic mua hng hoc s dng dch v.
Khụng th ph nhn c s tn ti v
phỏt trin hng ngy ca cnh tranh trong
quan h thng mi hin i, mi mt nh
nc luụn phi tỡm cỏch iu ho gia vic
khuyn khớch phỏt trin cnh tranh v ngn
cn cnh tranh khụng lnh mnh. Mụi trng
lớ tng nht cho cnh tranh phỏt trin phi
l mt mụi trng m ti ú quyn s hu
cng nh quyn t do kinh doanh ca cỏc
thnh phn kinh t c phỏp lut cụng
nhn. Hn th na, cnh tranh phỏt trin
mnh m, s cụng nhn ca phỏp lut cũn
phi tin mt bc xa hn, ú l cú nhng
quy nh bo h cho cỏc quyn t do kinh
doanh. Tuy nhiờn, bờn cnh vic to ra mt

mụi trng lớ tng cho cnh tranh, mi mt
nh nc li phi dc sc tỡm cỏch gii
quyt xung t li ớch gia nhng i tng
liờn quan. Nh vy, do s xut hin nhng
xung t v li ớch gia i tng kinh
doanh v nn kinh t - xó hi ca bn thõn
mi quc gia m vn tho thun hn ch
cnh tranh c t ra. Nh trờn ó núi,
khụng phi bt c mt tho thun hn ch
cnh tranh no cng l bt hp phỏp. Tho
thun hn ch cnh tranh cng l mt trong
nhng kiu cnh tranh ca thng mi hin



nghiªn cøu - trao ®æi
T¹p chÝ luËt häc sè 6/2006 61

đại. Chấp nhận các thoả thuận này đồng
nghĩa với việc khuyến khích cạnh tranh tự
do. Chính vì vậy, việc cho phép hay không
cho phép hoặc cho phép ở giới hạn nào đối
với các thoả thuận kiểu này sẽ dẫn đến khả
năng bắt buộc phải lựa chọn giữa việc bảo vệ
nguyên tắc tự do cạnh tranh và việc bảo vệ
cạnh tranh lành mạnh.
2. Pháp luật về thoả thuận hạn chế
cạnh tranh của một số quốc gia và tổ chức
quốc tế
Đối mặt với thoả thuận hạn chế cạnh

tranh, mỗi quốc gia đều phải đưa ra quan
điểm của mình. Tuy có khác nhau về những
nội dung chi tiết nhưng nhìn chung, hầu hết
các quốc gia đều thống nhất không phải mọi
thoả thuận hạn chế cạnh tranh đều bị coi là
bất hợp pháp, chỉ có những thoả thuận nào
gây ra tình trạng hạn chế cạnh tranh một cách
nghiêm trọng đối với các bên thứ ba mới bị
cấm. Điều quan trọng ở đây là mỗi quốc gia
lại đưa ra những tiêu chí để xác định mức độ
“gây hạn chế cạnh tranh nghiêm trọng” khác
nhau. Sự khác nhau này thường thể hiện ở tỉ
lệ phần trăm của thị phần kết hợp trên thị
trường liên quan của các bên trong thoả
thuận mà mỗi quốc gia quy định đối với từng
trường hợp cụ thể. Mặt khác, quan điểm của
mỗi quốc gia ứng xử với thoả thuận hạn chế
cạnh tranh còn thể hiện ở việc mỗi quốc gia
đặt ra những trường hợp miễn trừ nào đối
với thoả thuận kiểu này.
Luật mẫu về cạnh tranh của Tổ chức
thương mại và phát triển Liên hợp quốc đưa
ra những thoả thuận bị coi là thoả thuận hạn
chế cạnh tranh sau đây: “Thoả thuận định
giá hay các điều kiện bán hàng khác, kể cả
trong thương mại quốc tế; đấu thầu thông
đồng; phân chia thị trường hay khách hàng;
hạn chế sản xuất, hạn chế lượng bán, kể cả
việc dùng hạn ngạch; từ chối mua hàng có
thông đồng; từ chối cung cấp hàng có thông

đồng; từ chối tập thể việc cho phép tham gia
vào một số thoả thuận”.
Luật này cho phép miễn trừ đối với tất cả
các thoả thuận hạn chế cạnh tranh nêu trên
nếu những hành vi này được thông báo trước
hoặc cơ quan có thẩm quyền cho rằng những
hành vi này có thể mang lại những lợi ích
công cộng. Nếu không thuộc các trường hợp
miễn trừ thì tất cả các thoả thuận trên đây
đều bị cấm cho dù những thoả thuận này thể
hiện dưới hình thức nào và có chính thức hay
không chính thức. Như vậy, khác với luật
của một số quốc gia khác, Luật này không
quy định giới hạn phân biệt giữa những
thoả thuận hạn chế cạnh tranh hợp pháp và
thoả thuận bất hợp pháp (không tính đến
các trường hợp miễn trừ). Theo tinh thần
của Luật này, tất cả các thoả thuận mang
tính chất hạn chế cạnh tranh đều là bất hợp
pháp và bị cấm. Luật này không quan tâm
đến những tiêu chí như thị phần kết hợp của
các bên trong thoả thuận là bao nhiêu mà
chỉ quan tâm đến bản thân các bên trong
thoả thuận có vị trí như thế nào đối với
nhau để xác định tính hợp pháp của thoả
thuận hạn chế cạnh tranh.
Luật cạnh tranh của Canada không có
khái niệm thoả thuận hạn chế cạnh tranh
nhưng lại có khái niệm về “thông đồng” và
“đấu thầu thông đồng”. Trên thực tế, thuật

ngữ thông đồng được dùng với ý nghĩa của
các thoả thuận mang tính chất tiêu cực nhiều



nghiên cứu - trao đổi
62 Tạp chí luật học số 6/2006

hn l tớch cc v ú chớnh l mt cỏch gi
khỏc ca tho thun hn ch cnh tranh.
u thu thụng ng c Lut cnh tranh
ca Canada tỏch ra thnh mt hnh vi c lp,
trong khi hu ht cỏc quc gia khỏc, Lut
cnh tranh u coi u thu thụng ng nm
trong s cỏc tho thun hn ch cnh tranh.
Theo Lut cnh tranh Canada, hnh vi
thụng ng bao gm nhng hnh vi hn ch
quỏ mc vic vn chuyn, ch to, sn xut,
cung ng, lu tr hoc buụn bỏn mt loi hng
hoỏ; ngn cn hoc lm gim quỏ mc vic
sn xut hoc ch to mt loi hng hoỏ nhm
lm tng giỏ bt hp lớ; ngn cn hoc gim
quỏ mc cnh tranh i vi mt s loi hng
hoỏ bng vic iu chnh giỏ gõy thit hi quỏ
mc ti hnh vi cnh tranh. Bờn cnh nhng
hnh vi thụng ng, u thu thụng ng
c hiu l mt tho thun gia hai hoc
nhiu ngi nhm lm cho mt hoc nhiu
ngi thng thu. Lut cnh tranh Canada
cng a ra nhng trng hp ngoi l c

min tr i vi tng hnh vi thụng ng
hoc u thu thụng ng. Bờn cnh ú, Lut
cnh tranh Canada cng a ra mt s trng
hp tho thun vi tớnh cht ging nhng
tho thun hn ch cnh tranh nhng mang
tớnh chuyờn bit khỏc nhau nh: Tho thun
liờn quan n th thao chuyờn nghip, tho
thun ca cỏc t chc ti chớnh liờn bang v.v
Lut cnh tranh ca Cng ho Phỏp ti
iu 7 a ra mt quy nh chung nghiờm
cm cỏc hnh vi thụng ng, tho thun, liờn
minh, liờn kt di mi hỡnh thc nhm
ngn cn, hn ch hoc lm sai lch quy lut
cnh tranh trờn th trng nhm mc ớch
hn ch doanh nghip khỏc gia nhp th
trng hoc t do gim giỏ cnh tranh; cn
tr vic hỡnh thnh giỏ theo th trng thụng
qua vic can thip lm tng gia hoc gim
giỏ; hn ch hoc kim soỏt mc sn xut,
u ra ca sn phm, dch v, mc u t
hoc mc ci tin k thut; phõn chia th
trng hoc ngun cung ng, tiờu th sn
phm, dch v.
Lut cnh tranh ca Phỏp coi tt c
nhng cam kt, tho thun trờn u vụ hiu.
Tuy nhiờn, Lut ny li a ra cỏc trng
hp min tr rt hp lớ. Cỏc ch th ca tho
thun s c min tr ỏp dng cỏ quy dnh
v tho thun hn ch cnh tranh nu tho
thun ú c thit lp trờn c s mt vn

bn phỏp lut khỏc; nhm mc ớch thỳc y
s phỏt trin kinh t; nhm mc ớch ci
thin nng lc cnh tranh ca cỏc doanh
nghip va v nh (cú s chp nhn ca
Nh nc). Trong cỏc quy nh ca Lut
cnh tranh Phỏp liờn quan n tho thun
hn ch cnh tranh, quy nh v trng hp
min tr nu tho thun ú c xõy dng
mt cỏch hp phỏp da trờn quy nh ca
mt vn bn phỏp lut khỏc ngoi Lut cnh
tranh l mt im hp lớ. S d cú th kt
lun nh vy l bi vỡ quy nh ú trỏnh
c cho Lut cnh tranh Phỏp tỡnh trng
phi i mt vi nhng xung t phỏp lut
gia cỏc vn bn phỏp lut liờn quan trong
lnh vc tho thun hn ch cnh tranh.
Lut cnh tranh ca Vit Nam ó c
Quc hi khoỏ 10, kỡ hp th 6 thụng qua
vo ngy 9/11/2004 v cú hiu lc vo ngy
7/1/2005 ó quy nh khỏ chi tit v tho
thun hn ch cnh tranh.
Theo Lut ny, tho thun hn ch cnh



nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 6/2006 63

tranh bao gm:
- Tho thun n nh giỏ hng hoỏ, dch

v mt cỏch trc tip hay giỏn tip;
- Tho thun phõn chia th trng tiờu
thu, ngun cung cp hng hoỏ v dch v;
- Tho thun hn ch hoc kim soỏt s
lng, khi lng sn xut, mua, bỏn hng
hoỏ, cung ng dch v;
- Tho thun hn ch phỏt trin k thut,
cụng ngh, hn ch u t;
- Tho thun ỏp t cho doanh nghip
khỏc iu kin ký kt hp ng mua bỏn hng
hoỏ, dch v hoc buc doanh nghip khỏc
chp nhn cỏc ngha v khụng liờn quan mt
cỏch trc tip n i tng ca hp ng;
- Tho thun ngn cn, kỡm hóm, khụng
cho doanh nghip khỏc tham gia th trng
hoc phỏt trin kinh doanh;
- Tho thun loi b khi th trng
nhng doanh nghip khụng phi l cỏc bờn
ca tho thun;
- Thụng ng mt bờn hoc cỏc bờn
thng thu trong vic cung cp hng hoỏ,
dch v.
Theo Lut cnh tranh ca Vit Nam, 3
tho thun hn ch cnh tranh sau cựng nờu
trờn b cm tuyt i, nhng tho thun cũn
li vn c chp nhn nu cỏc bờn tham gia
tho thun cú th phn kt hp trờn th
trng liờn quan nh hn 30%. Trong s
nhng tho thun b coi l hn ch cnh
tranh thỡ ch cú nhng tho thun khụng b

cm tuyt i mi c hng nhng trng
hp min tr vi mt s iu kin nht nh
v s min tr luụn luụn cú thi hn. Cỏc
bờn ca tho thun hn ch cnh tranh s
phi ỏp ng mt trong s cỏc iu kin Lut
cnh tranh a ra c hng min tr.
Nhng trng hp min tr ch yu da trờn
mc ớch ca tho thun hn ch cnh tranh
m cỏc bờn a ra. C th hn, nu tho
thun ú nhm hoc l hp lớ hoỏ c cu t
chc, mụ hỡnh kinh doanh, nõng cao hiu
qu kinh doanh; hoc l thỳc y tin b k
thut, cụng ngh, ci thin cht lng hng
hoỏ, dch v; hoc l thỳc y vic ỏp dng
thng nht cỏc tiờu chun cht lng, nh
mc k thut ca chng loi sn phm; hoc
l thng nht cỏc iu kin kinh doanh, giao
hng, thanh ton nhng khụng liờn quan n
cỏc yu t ca gia; hoc l tng cng sc
cnh tranh ca doanh nghip va v nh;
hoc l tng cng sc cnh tranh ca doanh
nghip Vit Nam trờn th trng quc t.
3. Mt s ý kin gúp ý v quy nh
phỏp lut liờn quan n tho thun hn
ch cnh tranh Vit Nam
Lut cnh tranh ca Liờn minh chõu u
(EU) cp hai loi tha thun hn ch cnh
tranh: Tho thun ngang - "ententes
horizontales" v tho thun dc - "ententes
verticales". Theo cỏc quy nh ny, tho

thun ngang c hiu l cỏc tho thun
c thc hin gia cỏc ch th l cỏc tỏc
nhõn kinh t (doanh nghip, hip hi doanh
nghip ) nm v trớ ngang nhau ca chu
trỡnh sn xut, phõn phi hoc lu thụng
hng húa. Vớ d: Tho thun gia cỏc tỏc
nhõn cựng l nh sn xut vi nhau hoc
gia cỏc tỏc nhõn cựng l nh phõn phi vi
nhau Cũn tho thun dc c hiu l cỏc
tho thun c thc hin gia cỏc ch th
l cỏc tỏc nhõn kinh t nm v trớ khỏc
nhau ca cựng mt chu trỡnh sn xut, phõn



nghiên cứu - trao đổi
64 Tạp chí luật học số 6/2006

phi hoc lu thụng hng húa. Vớ d, tho
thun gia cỏc tỏc nhõn l nh sn xut vi
nh phõn phi.
Trờn thc t, tho thun ngang thng
c thc hin di cỏc hỡnh thc sau:
- Tho thun n nh giỏ gia cỏc doanh
nghip ang l cỏc i th cnh tranh vi nhau;
- Tho thun thng nht v cỏc khon
tin thng, khuyn mi cho khỏch hng
mua nhiu sn phm hoc mua mt sn
phm no ú;
- Trao i thụng tin gia cỏc bờn tham

d thu trong cựng mt v u thu;
- Tho thun phõn chia th trng;
- Tho thun nhm loi b hoc hn ch
s tham gia vo th trng ca mt hoc mt
s doanh nghip khỏc
Cũn tho thun dc trờn thc t thng
c thc hin di hỡnh thc ỏp t cho cỏc
doanh nghip khỏc iu kin kớ hp ng
tham gia mng li phõn phi tiờu th sn
phm hoc buc cỏc doanh nghip ny chp
nhn cỏc ngha v khụng liờn quan trc tip
n i tng ca hp ng.
Trờn c s phõn tớch di giỏc kinh
t, ngi ta ó i n kt lun: Thụng
thng thỡ cỏc tho thun ngang s gõy nhiu
tỏc ng xu n s vn hnh ca th trng
hn l cỏc tho thun dc. Vỡ cỏc tho thun
dc c thc hin trong cựng mt chu trỡnh
hoc mt dõy chuyn vi nhau. Vớ d, tho
thun gia hóng bt git Tide vi cỏc i lớ
ca mỡnh trờn ton quc v cỏc iu kin
tham gia hp ng i lớ. Tho thun ny
nu c thc hin thỡ mc gõy nh
hng n th trng n õu cũn ph thuc
rt nhiu vo sc mnh cnh tranh ca cỏc
hóng bt git khỏc. Trong khi ú, trong
trng hp tho thun ngang, nu cú khong
vi ba hóng bt git ln ca Vit Nam m
tho thun vi nhau n nh giỏ bỏn ca sn
phm thỡ mc nh hng thng s ln

hn, cú th s "phỏ giỏ" bt git v lm cỏc
hóng bt git cũn li, nht l cỏc hóng cú sc
cnh tranh khụng ln s lõm vo tỡnh trng
khú khn, thm chớ l phỏ sn. Da trờn c
s ny m Lut cnh tranh ca EU ó cú
cỏch phõn hoỏ rt rừ rng x lớ thớch hp
i vi mi trng hp nh sau (tt nhiờn l
cú cỏc trng hp c min tr):
- Cỏc tỏc nhõn kinh t tham gia tho
thun ngang s b x lớ nu cú th phn kt
hp trờn th trng liờn quan l 10%;
- Trong khi ú cỏc tỏc nhõn kinh t tham
gia tho thun dc ch b x lớ khi cú th phn
kt hp trờn th trng liờn quan l 15%;
Lut cnh tranh ca Vit Nam hin cha
cú s phõn bit ny. Tht ra nu da theo
phõn tớch trờn thỡ cú th thy cỏc loi tho
thun nờu iu 8 Lut cnh tranh hin nay
bao gm tho thun ngang v tho thun
dc. Tuy nhiờn, hng x lớ ca Lut cnh
tranh i vi hai loi tho thun ny l nh
nhau (tho thun hn ch cnh tranh b coi l
gõy hn ch cnh tranh mt cỏch ỏng k
trờn th trng nu cỏc bờn tham gia cú th
phn kt hp trờn th trng liờn quan t
30% tr lờn). Theo tinh thn ca iu 9 Lut
cnh tranh thỡ dng nh Lut cng cú giỏn
tip chia tho thun hn ch cnh tranh quy
nh ti iu 8 thnh 2 loi nhng khụng
phi l tho thun dc v tho thun ngang.

iu 9 a ra hng x lớ ging nhau i
vi nhng tho thun t khon 1 n khon



nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 6/2006 65

7 ca iu 8 v mt hng x lớ khỏc i
vi nhng tho thun t khon 6 n khon
8 ca iu 8. Cú th suy lun rng, nh vy,
Lut cnh tranh ca Vit Nam chia tho
thun hn ch cnh tranh thnh 2 loi, tho
thun hn ch cnh tranh giỏn tip - khụng
ch ra i tng b hn ch cnh tranh c th
v tho thun hn ch cnh tranh trc tip -
ch ra i tng b hn ch cnh tranh mt
cỏch c th. Theo hng x lớ ca iu 9,
nhng tho thun trc tip b cm hon ton
cũn nhng tho thun giỏn tip ch b cm
trong nhng trng hp nht nh.
Bng vo nhng phõn tớch trờn õy, theo
chỳng tụi, vn phi phõn bit tho thun
ngang v tho thun dc i vi cỏc tho
thun hn ch cnh tranh. Bi vỡ, mc
nh hng ca 2 loi tho thun ny n th
trng liờn quan hn ch cnh tranh l
khỏc nhau, thng thỡ loi tho thun th
nht cú nh hng mnh m hn. Vỡ th, nờn
chng phõn bit 2 loi tho thun ny v

nh lng cho chỳng 2 t l % khỏc nhau
lm gii hn cho vic nhn bit tho thun
hn ch cnh tranh hp phỏp hay bt hp
phỏp. p dng chung mt hng x lớ i
vi c hai loi tho thun ngang v dc cng
cú nhng u im. ú l trong bi cnh Vit
Nam hin nay, ln u tiờn cú Lut cnh
tranh, s iu tit ca Nh nc mi ang
tin dn n s thớch nghi vi cỏc nguyờn tc
ca kinh t th trng, vic tip xỳc cng
nh gii quyt cỏc vn liờn quan n cnh
tranh cũn cha cú nhiu kinh nghim. Vỡ th,
khụng phi trong mi trng hp c th, c
quan nh nc cú thm quyn u cú th xỏc
nh v phõn bit c rừ rng gia cỏc loi
tho thun ngang hoc dc. Nh vy, ỏp
dng chung mt cỏch thc x lớ s d dng
hn. Tuy nhiờn, quỏ trỡnh phõn tớch, so sỏnh
phõn bit hai loi tho thun trờn cho thy
chỳng khỏc nhau v bn cht v ng
nhiờn, mc gõy hi ca tng loi tho
thun i vi th trng v xó hi cng rt
khỏc nhau. Mt khỏc, cỏc tho thun ny,
mt mc gõy nh hng khụng ỏng k,
s khụng b coi l bt hp phỏp m c
cụng nhn nh kt qu ca mt quỏ trỡnh
cnh tranh lnh mnh. Nu ỏp dng chung
mt gii hn cho c hai loi tho thun ny
m ti gii hn ú, phỏp lut xỏc nh tớnh
hp phỏp hay bt hp phỏp ca tho thun

thỡ khụng hp lớ.
Vn tho thun hn ch cnh tranh l
vn khỏ phc tp vi nhng úng gúp ca
chỳng trong vic nõng cao hiu qu kinh t
an xen trong mt lot cỏc tỏc ng tiờu cc
ca chớnh nhng tho thun kiu ny i vi
nn kinh t v xó hi. Chớnh vỡ vy, mi
quc u a ra nhng quan im riờng ca
mỡnh gii quyt bi toỏn tho thun hn
ch cnh tranh trờn nguyờn tc khụng th
ph nhn hon ton nhng tho thun y m
ch cú th tỡm ra cỏch iu chnh chỳng hiu
qu v phự hp nht trong bi cnh tng
quc gia khỏc nhau vi nhng iu kin kinh
t - xó hi khỏc nhau. Vit Nam khụng nm
ngoi nhng quc gia phi i mt vi tho
thun hn ch cnh tranh, vỡ th nghiờn
cu, hc hi kinh nghim tỡm ra cỏch gii
quyt hp lớ nht cho vn ny s giỳp
Vit Nam tin nhanh hn trong quỏ trỡnh hi
nhp thng mi quc t./.