GIÁO TRÌNH KHUYẾN NÔNG - PGS.TS. NGUYỄN VĂN LONG potx

B GIÁO D C & ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
………………………………

PGS.TS. NGUY N VĂN LONG

GIÁO TRÌNH

KHUY N NƠNG

HÀ N I 2006


KHUY N NƠNG
Giáo trình Khuy n nơng là giáo trình dùng ñào t o nh ng ki n th c cơ b n, nghi p v v
khuy n nông cho sinh viên đ i h c h chính qui và t i ch c trư ng ð i h c Nơng nghi p I. Cũng
có th nó là tài li u tham kh o h u ích cho đào t o sinh viên các trư ng ñ i h c Nông- Lâm
nghi p, các Trung tâm khuy n nông, các cán b làm công tác khuy n nông trong ph m vi c
nư c.
M c tiêu: Trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v :
-

ð i cương khuy n nông: ð nh nghĩa khuy n nông. Nguyên t c cơ b n khuy n nơng. Vai
trị khuy n nơng …

-

T ch c và nhi m v khuy n khuy n nông các c p.

-

Phương pháp khuy n nông.

-

Phương pháp chuy n giao ti n b k thu t cho nông dân.

-

Trên cơ s ñó sinh viên t t nghi p ra trư ng có th v n d ng nh ng hi u bi t c a mình v
chun mơn k thu t cũng như nghi p v khuy n nông vào s n xu t.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

1


C U TRÚC GIÁO TRÌNH
• Giáo trình g m 5 chương:
- Chương I: ð i cương v khuy n nông
- Chương II: T ch c và qu n lý khuy n nơng
- Chương III: ð c đi m nơng nghi p và nông thôn Vi t Nam
- Chương IV: Phương pháp ñào t o ngư i l n và truy n thông khuy n nông
- Chương V: Phương pháp khuy n nơng
Trình bày n i dung các chương theo logic trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n
v khuy n nông - t ch c m ng lư i khuy n nơng - đ c đi m nơng nghi p và nơng thơn Vi t Nam
– phương pháp ñào t o ngư i l n tu i và truy n thông khuy n nông và cu i cùng là phương pháp
khuy n nông, phương pháp chuy n giao ti n b k thu t m i cho nơng dân.
• ðơi đi u lưu ý
ðào t o khuy n nông cho sinh viên trư ng ð i h c Nơng nghi p I nói riêng, các
trư ng ð i h c cũng như Trung h c Nơng - Lâm nghi p nói chung là mơn h c r t m i m , m t

khác ki n th c v khuy n nông r t r ng và ph c v cho nhi u ñ i tư ng nên cu n giáo trình ch c
ch n còn r t nhi u khi m khuy t. Sinh viên và các ñ c gi c n tham kh o nhi u tài li u, dúc k t
nhi u t th c t , th c hành.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

2


Chương 1- ð I CƯƠNG V KHUY N NÔNG.

-

Tr ng tâm chương 1:
Nh m trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v khuy n nông:
Lư c s phát tri n khuy n nông c a Th gi i và c a Vi t nam.
ð nh nghĩa khuy n nông.
Nguyên t c và vai trị khuy n nơng
ð c đi m, nh ng thu n l i và khó khăn c a khuy n nơng Vi t Nam trong giai đo n hi n
nay.

1.1- L ch s s hình thành phát tri n khoa h c khuy n nông.
1/. Vài nét l ch s s hình thành giáo d c khuy n nơng- Thu t ng khuy n nơng
• B t đ u vào th i kỳ ph c hưng (TK14) khi khoa h c k thu t ngày càng phát tri n
v i t c đ cao thì vi c ph bi n ng d ng ti n b k thu t nói chung, ti n b k thu t nơng
nghi p nói riêng vào s n xu t ngày càng quan tâm.
- Kh i ñ u là GS. Rabelaiz (Pháp) ñã làm công tác th ng kê hi u qu công tác c a nh ng h c
sinh sinh viên m i t t nghi p ra trư ng t nh ng cơ s đ o t o có th c hành và khơng có th c
hành. T k t qu đi u tra ơng đã k t lu n: H c sinh sinh viên ñào t o nh ng trư ng coi tr ng
th c t th c hành khi ra cơng tác (đ c bi t nh ng năm đ u) có hi u qu cao hơn nh ng h c sinh

sinh viên t t nghi p nh ng trư ng không coi tr ng th c t th c hành. T đó ơng đ ra phương
pháp đào t o là: H c ph i + th c hành và đó cũng chính là phương châm giáo d c c a cha ông ta
cho nh ng th h tr :”H c ph i k t h p v i hành”
- 1661 GS. Hartlib (Anh) ñã vi t cu n “Ti u lu n v nh ng ti n b h c t p nơng nghi p” đ c p
r t sâu v h c v i hành trong nông nghi p.
- 1775 GS. Heinrich Pastalozzi (Thu S ) ñã thành l p 1 trư ng d y ngh cho các tr em con
nhà nghèo, trong đó có d y nơng nghi p cách tr ng tr t, chăn nôi, d t v i l a …
- 1806 GS. Philip Emanuel (Thu S ) ñã xây d ng 2 trư ng nông nghi p th c hành Hofưyl.
N i dung và phương pháp đào t o cán b nơng nghi p ñây ñã có nh hư ng r t l n ñ n phương
pháp ñào t o c a các trư ng nông nghi p châu Âu và B c M sau này …
• Năm 1886 Anh s d ng khá ph bi n t “Extention”- có nghĩâ là “tri n khai m r ng”. Trong công tác nông nghi p khi ghép v i t “Agriculture” thành t ghép “Agricultural
extention” có nghĩa là tăng cư ng tri n khai, m r ng phát tri n nông nghi p. các trư ng ñ i
h c Cambridge, Oxford …cũng như trong các lĩnh v c s n xu t nông nghi p - nông thôn Anh
s d ng khá ph bi n t “Agricultural extention” . Th i gian không lâu t t c các qu c gia trên
m i châu l c ñ u s d ng th ng nh t t Agricultural extention cho công tác phát tri n nông
nghi p và phát tri n nông thôn – Ch Hán g i là “khuy n nơng”. Phân tích ý nghĩa t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

3


Agricultural extention th hi n b n ch t/ m c tiêu cơ b n c a khuy n nông là m i ho t ñ ng
nh m:
- Phát tri n nơng nghi p: Sao cho di n tích cây tr ng tăng, ch ng lo i cây tr ng, v t nuôi phong
phú, săng su t, s n lư ng cây tr ng v t nuôi cao và ch t lư ng nông s n ph m t t…ð i sơng
ngư i dân nơng thơn ngày càng đư c c i thi n.
- Ra s c phát tri n nơng thơn ngày càng văn minh, hi n đ i, m i quan h gi a m i ngư i dân
trong c ng ñ ng ngày càng t t ñ p …
Chúng ta c n hi u và phân bi t s khác nhau r t cơ b n Khuy n nông (khuy n công,

khuy n diêm, khuy n h c …) v i khuy n m i nông nghi p. Theo nghĩa Hán văn: Khuy n là
khuy n khích, khuyên b o ngư i ta nên làm m t vi c nào đó. Khuy n h c là khun b o, khích
l , t o nh ng thu n l i g ng s c h c t p t t …Khuy n nơng là khuy n khích, t o m i thu n l i
làm cho nông nghi p phát tri n, nông thôn phát tri n. Khuy n m i nông nghi p ch quan tâm ch
y u ñ n l i nhu n cho nh ng cá nhân hay nhóm doanh nhân nào đó mà khơng ho c r t ít quan
tâm đ n hi u qu s n xu t c a ngư i nông dân. Ví d m t đ i lý kinh doanh v t tư nơng nghi p
h ch quan tâm đ n làm th nào ñ mua r , bán ñ t; làm th nào bán ñư c nhi u phân bón, bán
đư c nhi u gi ng cây trịng v t ni đ có l i nhu n cao. H khơng quan tâm đ n hư ng d n và
theo dõi k t qu nông dân s d ng nh ng v t tư đó. Th m chí nh ng v t tư phân bón đã m t ch t
lư ng, gi ng b l n, gi ng khơng đúng ch ng lo i v n nói hay, tuyên truy n t t, khuy n m i t t ñ
bán ñư c nhi u, thu l i l n …ði u này trái ngư c h n v i b n ch t và m c đích c a khuy n
nơng..
2/. Q trình phát tri n khuy n nơng.
• Khuy n nơng trư c khi có h th ng khuy n nông qu c gia c a các nư c.
Con ngư i chúng ta ñã bi t cách ho t ñ ng khuy n nông t nhi u ngàn năm nay ngay sau
khi con ngư i bi t ñ n s n xu t nông nghi p tr ng tr t, chăn ni … ð đ t đư c m c tiêu này
m c tiêu khác, b ng cách này, cách khác, con ngư i ñã hành ñ ng sao cho nơng nghi p ngày càng
phát tri n đ th a mãn nhu c u c a cu c s ng c a con ngư i. ðó là th c t ai ai cũng th a nh n.
• ð góp ph n đ c l c cho nơng nghi p phát tri n, m t s nư c ñã s m nh n th y c n có h
th ng t ch c khuy n nông. M m m ng ñ hình thành nên các t ch c khuy n nông nhà nư c c a
các qu c gia t m t ho c t 1 s các t ch c như:
- Các H i, Hi p h i … c a nơng dân.
Ví d :
1723- H i nh ng ngư i c i ti n ki n th c nông nghi p Scotlan.
1764- H i nông nghi p ð c.
1765- H i kinh t Nga.
1853- H i nông dân M , v.v.
- Các t ch c khác nông thôn.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

4


Ví d như: HTX s n xu t, H i tín d ng c a nơng dân, Câu l c b s n xu t, H i nông dân
nh ng ngư i cùng s thích v.v. do nơng dân t l p ra.
- Các t ch c nông nghi p c a Chính ph .
Ví d như: HTX s n xu t nông nghi p, H i nông dân, H i làm vư n v.v. do Nhà nư c t
ch c.
- Các cơ s ñào t o.
Các cơ s ñào t o c a các trư ng, c a các cơ quan nghiên c u như các h c vi n, các trung
tâm nghiên c u, tr m tr i nghiên c u …
• Ti n đ phát tri n.
Như trên đã nói, m c dù chưa có h th ng khuy n nông qu c gia nhưng con ngư i đã bi t
ho t đ ng khuy n nơng nhi u nghìn năm nay dư i hình th c này hình th c khác, b ng cách này
cách khác ñ ñ t ñư c m c tiêu h mong mu n. ð tăng cư ng phát tri n nông nghi p, nơng thơn
ngày càng đ i m i, chính ph các nư c ñã thành l p các h th ng khuy n nông qu c gia.
H th ng khuy n nông c a các qu c gia b t đ u đư c hình thành t m y trăm năm nay.
Theo th ng kê c a Tazima, m t chuyên gia khuy n nông Nh t B n vào cu i th k 20 cho th y:
+ Ti n đ phát tri n:
- Th k 17-19 có 8 nư c.
- T năm 1940 phát tri n m nh. ð n 1992 trên Th gi i có 199 nư c có h thơng khuy n nơng
qu c gia.
- 1993 có Vi t Nam. Như v y nư c ta là qu c gia th 200 trên Th gi i có h th ng t ch c
khuy n nơng vào cu i năm 1993.
- Th gi i có kho ng 600.000 cán b khuy n nông trong biên ch , s cán b khuy n nơng ngồi
biên ch l n hơn nhi u l n so v i s cán b khuy n nơng trong biên ch .
+ Trong đó có:
7,7 % cán b khuy n nơng hành chính, 14,1 % cán b khuy n nơng chun đ , 78,2 % cán
b khuy n cơ s .

- T l cán b khuy n nông/ nông dân.
M
Các nư c khác
Châu Á
1/ 500
1/1.800 – 2950
1/ 2661
- T l cán b khuy n nơng/ di n tích đ t nơng nghi p.
M
Các nư c khác
Châu Á
1/19.441ha 1/1245 – 3983 ha
1/1075 ha
- Trình đ văn hóa c a cán b khuy n nơng
Sơ c p
Trung c p
ð ih c
Trên ñ i h c
Chung th gi i :
38,8%
33,3%
22,9%
5,0%
Châu Á:
40,4 %
35,4%
20,4%
3,8%

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

5


3/. Vài nét v khuy n nông m t s nư c trên th gi i.
đây khơng đ c p t i t ch c và n i dung ho t ñ ng c a h th ng khuy n nông các nư c.
T ch c và n i dung ho t ñ ng c a h th ng khuy n nơng các nư c thư ng xun có s thay đ i
cho phù h p v i tình hình hi n t i nên n i dung này ch gi i thi u đơi nét n i b t v ho t đ ng
khuy n nơng, k t qu s n xu t nơng nghi p, trong đó có vai trị khuy n nơng c a m t s nư c.
• M . (1914)
- M t trong nh ng ñi u ki n ho t ñ ng khuy n nơng là c n có ngu n kinh phí tài tr giúp đ
nơng dân. M là m t trong nh ng nư c ho t đ ng khuy n nơng c a Nhà nư c khá s m.
- 1843, S m nh t NewYork nhà nư c c p ngu n kinh phí khá l n cho phép UBNN bang thuê
tuy n nh ng nhà khoa h c nông nghi p có năng l c th c hành t t làm gi ng viên khuy n nông
xu ng các thôn xã ñào t o nh ng ki n th c v khoa h c và th c hành nông nghi p cho nông dân.
- 1853, Edward Hitchcoch, là ch t ch trư ng ñ i h c Amherst và là thành viên c a UBNN bang
Massachuisetts đã có nhi u cơng lao đào t o khuy n nơng cho nơng dân và h c sinh, sinh viên.
Ông cũng là ngư i sáng l p ra H i nông dân và H c vi n nông dân.
- T cu i nh ng năm 80 c a th k trư c Nhà nư c đã quan tâm đ n cơng tác đào t o khuy n
nơng trong trư ng đ i h c. Năm 1891 bang NewYork ñã h tr 10.000 USD cho cơng tác đào t o
khuy n nơng đ i h c. Nh ng năm sau đó nhi u nhi u trư ng ñ i h c như ð i h c Chicago, ð i
h c Wicosin …cũng ñưa khuy n nơng vào chương trình đào t o. B thương m i cũng như ngân
hàng và nhi u công ty công, nông, thương nghi p tài tr cho các ho t đ ng khuy n nơng. ð n
năm 1907 M ñã có 42 trư ng / 39 bang có ñào t o khuy n nơng. Năm 1910 có 35 trư ng có b
mơn khuy n nơng.
- 1914, M ban hành ñ o lu t khuy n nông và thành l p H th ng khuy n nông qu c gia. Giai
đo n này đã có 8861 H i nơng dân, v i kho ng 3.050.150 h i viên.
- M là qu c gia có 6% dân s ng b ng ngh nông nghi p nhưng n n nông nghi p M đư c x p
vào nhóm nh ng nư c nông nghi p phát tri n. Nhi u s n ph m nông nghi p c a M chi m lĩnh
th trư ng th gi i như ngơ, đ u tương …(S n lư ng ñ u tương năm1985 ñ t 55 tri u t n, năm

2001 ñ t 70 tri u t n, tăng 15 tri u t n /6 năm, xu t kh u l n nh t TG: 16,9 tri u t n/năm, ñ t
kho ng 54 % lư ng ñ u tương xu t kh u c a th gi i. Ngơ 2000-2001 đ t 335 tri u t n, xu t
kh u 70 tri u t n = 69 % TG )
•
n ð . (1960)
H th ng khuy n nơng n ð đư c thành l p tương ñ i s m vào năm 1960. Vào th i đi m
này tình hình s n xu t nơng nghi p nói chung, lương th c nói riêng c a n ð ñang là v n ñ r t
b c xúc. n ð là qu c gia ñông dân th 2 trên th gi i, sau Trung qu c, (vào th i ñi m này dân
s
n ð có kho ng 400 tri u, Trung Qu c có kho ng 600 tri u). N n nông nghi p nghèo nàn,
l c h u, lương th c thi u th n, dân thi u ăn và thư ng xuyên có nh ng ngư i dân ch t do đói ăn.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

6


Trư c th c tr ng này Chính ph n ð có ch trương quy t tâm gi i quy t v n ñ lương th c. S
ra ñ i c a h th ng khuy n nông n ð lúc này là c n thi t và t t y u.
S thành công c a nông nghi p n ð nh ng năm sau đó có vai trị đóng góp đáng k
c a khuy n nơng. ðã nói đ n nơng nghi p n ð ph i nói t i thành t u 3 cu c cách m ng:
- Cách m ng xanh: ðây là cu c cách m ng tiêu bi u nh t. ðã nói đ n nơng nghi p n ð ph i
nói đ n cu c cách m ng xanh; đã nói đ n cách m ng xanh ph i nói đ n nơng nghi p n ð . Th c
ch t c a cu c cách m ng xanh là cu c cách m ng v gi ng cây tr ng nói chung, và ñ c bi t là
cách m ng v gi ng cây lương th c: lúa nư c, lúa c n, lúa mỳ, ngô khoai … Hàng lo t các gi ng
lúa th p cây, năng su t cao ra ñ i … ñã làm tăng v t năng su t và s n lương lương th c c a qu c
gia này.
- Cách m ng tr ng: Là cu c cách m ng s n xu t s a bò, s a trâu …Nơi nơi trên ñ t n ð đ u
có nhà máy s a. Khuy n nơng có vai trò c c kỳ quan tr ng như v n ñ gi i quy t ñ u vào: v n
s n xu t, gi ng trâu bò s a, k thu t chăn nuôi và gi i quy t ñ u ra: thu gom tiêu th s n ph m,

ch bi n s n ph m s a…
Cách m ng nâu: Sau cu c cách m ng tr ng ti p ñ n cu c cách m ng nâu. ðó là cu c cách
m ng s n xu t th t xu t kh u.
• Thái Lan. (1967)
Thái Lan là qu c gia nông nghi p v i trên 60% dân s s ng b ng ngh nông nghi p. ði u
ki n đ t đai, khí h u nóng m g n tương đ ng Vi t nam. Thái Lan là qu c gia ho t ñ ng khuy n
nông cũng khá tiêu bi u. H th ng khuy n nơng nhà nư c đư c thành l p năm 1967. V m t
thành t u c a khuy n nông Thái Lan th hi n m y ñi m sau:
Hàng năm ngu n v n cho khuy n nông khá l n kho ng 120-150-và th m chí 200 tri u USD.
Lư ng kinh phí này g p hơn 20 l n kinh phí khuy n nơng hàng năm c a nư c ta.
Nhi u năm nay Thái Lan là qu c gia ñ ng hàng th nh t xu t kh u lương th c trên th gi i
(xu t kh u kho ng 7 tri u t n g o/năm).
Hi n nay Thái Lan r t coi tr ng ch t lư ng gi ng cây tr ng, s n xu t rau qu an tồn, phát
tri n ni tr ng th y s n .v.v.
• Trung Qu c. (1970)
Là qu c gia đ t r ng th 4 th gi i nhưng ñân s đơng nh t th gi i (Hi n nay có kho ng
1,2 t ngư i). Khí h u Trung Qu c thu c vùng vĩ đ cao có ơn đ i, á nhi t ñ i và m t ph n nhi t
đ i. H th ng khuy n nơng Trung Qu c ñư c thành l p năm 1970 nhưng cơng tác đào t o khuy n
nơng Trung Qu c r t quan tâm:
- Năm 1928 Vi n ñ i h c nông nghi p t nh Tri t Giang thành l p phân khoa khuy n nông.
- Năm 1929 Chính ph Trung Qu c đã xác đ nh: “Ngành khuy n nông do các cơ quan nông
nghi p ph trách, ñ t tiêu chu n c i thi n phương pháp s n xu t nông nghi p, gia tăng năng su t,

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

7


c i thi n t ch c nông thôn và sinh ho t nông dân, ph bi n tri th c v khoa h c nông nghi p,
thành l p các HTX nông dân s n xu t và tiêu th ”.

- 1933, Trư ng ñ i h c Kim Lăng (Nay là trư ng ð i h c t ng h p Nam Kinh) có khoa khuy n
nơng.
Trung Qu c t ch c HTX và Công xã nhân dân t 1951 – 1978 nên giai đo n này cơng tác
khuy n nơng ch tri n khai đ n HTX. N i dung khuy n nơng giai đo n này coi tr ng ph bi n
ñư ng l i ch trương nơng nghi p c ð ng và Chính ph cũng như chuy n giao TBKT nông
nghi p, xây dưng các mơ hình đi m trình di n đ n thăm quan h c t p và áp d ng.
Sau 1978 t ch c s n xu t nông nghi p Trung Qu c có thày đ i theo hư ng phát tri n kinh t
nông h song song v i kinh t t p th qu c doanh
1991, th c hi n cơng nghi p hố và hi n đ i hố nơng thơn, NQ c a BCH TW ð ng khóa
VIII r t coi tr ng khoa h c công ngh nông nghi p và giáo d c khuy n nông; xây d ng khu s n
xu t trình di n; đưa cán b nơng nghi p xu ng nông thôn , th c hi n th c t s n xu t nơng
nghi p…
- Có th nói nh ng năm g n đây nơng nghi p Trung Qu c khá phát tri n.
Hi n nay Trung Qu c có 3 mũi nh n v nơng nghi p ñư c th gi i th a nh n là:
+ Lúa lai:
Trung Qu c nghiên c u lúa lai t năm1964 và thành công năm 1985. ðây là m t thành
cơng r c r . Ngư i ta nói s m ng l ch s c a cu c “Cách m ng xanh” ñ n nay ñã ñ t t t đ nh.
Khi mà s n xu t nơng nghi p cây lúa ñ t năng su t th p dư i 5 t n thóc/ha thì thành cơng c a
“Cách m ng xanh” ñã giúp các nư c tăng năng su t s n lư ng lúa b ng các gi ng lúa th p cây,
ch ng ñ , ch i thâm canh tăng năng su t và s n lư ng. Khi mà năng su t lúa nhi u nư c ñ t 5-8
t n/ha, ñ tăng năng su t cao hơn n a trên 8 t n/ha thì hi u q a áp d ng nh ng gi ng lúa ti n b
thông thư ng không th có đư c. Cơng ngh s n xu t lúa lai cho phép chúng ta có th năng cao
năng su t lúa nư c ñ t trên 8 t n/ha khơng ph i là v n đ khó khăn.
+ Thú y và d ng c thú y:
Công ngh s n xu t d ng c thú y c a Trung Qu c phát tri n m nh, s n xu t s lư ng
nhi u, s d ng ti n l i, giá r .
Cũng như y h c c truy n, khoa h c thú y Trung Qu c có nhi u thành t u. Trung Qu c
sáng t o ra nhi u lo i thu c có tác d ng phòng ch ng d ch h i ng d ng trong chăn ni, tăng s c
đ kháng, kích thích cho các v t ni sinh trư ng phát d c m nh.
+ Nuôi tr ng th y s n:

Nuôi tr ng th y s n cũng là th m nh c a Trung qu c. Nuôi trai l y ng c, ni các lồi
th y s n q hi m như ba ba, lươn, ch… Nhi u loài th y s n Trung qu c ñ c quy n s n xu t
gi ng như công ngh nuôi trai l y ng c, s n xu t cá giị, cá song v.v.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

8


4/. Khuyến nông Việt nam.
ã Tr c 1993.
- ó t xa xưa T tiên ta đã có nh ng ho t đ ng khuy n nơng. T c truy n vua Hùng Vương
nư c Văn Lang ñã d y dân xã Minh Nơng (Vĩnh Phúc) c y lúa. Sau đó khơng lâu cây lúa đã là
cây tr ng ch l c. Ngư i Văn Lang th Th n Nông, v th n nông nghi p c a ngư i Vi t c .
- Truy n thuy t v khuy n nông dâu t m: Công chúa Thi u Hoa, con vua Hùng vương th 6 là
ngư i ñã ñưa và giúp nông dân vùng bãi sông H ng thu c vùng Ba Vì, Hà Tây ngh tr ng dâu
ni t m, ươm tơ d t l a (Hi n nay C ðơ, Ba Vì cịn có đ n th bà Thi u Hoa công chúa- Bà
T c a ngh tr ng dâu, nuôi t m, ươm tơ d t l a c a Vi t nam). ði u này minh ch ng r ng ñã
g n 3000 năm trư c ñây cha ông ta ñã bi t làm công tác khuy n nơng.
T khi có ch vi t, l ch s ñư c ghi l i v i nhi u d n ch ng cho th y công tác khuy n nơng
đã đư c ơng cha ta r t quan tâm.
- Năm 981, th i ðinh - Lê đã có phong t c “L h ñi n” c a nhà vua. Nhà vua ch n ngày, gi
kh c ñ p ñ u năm xu ng ñ ng cày sá ñ t đ u tiên, Hồng h u ng i quay tơ d t l a. Hành c này
c a Nhà vua và Hồng h u có ý nghĩa r t l n khích l m i ngư i dân ra s c tăng gia s n xu t,
chúc mong cho m t năm m i s n xu t nông nghi p b i thu. Sau này Bác H cũng h c t p cha ông
xưa: Bác H nh ng năm sau gi i phóng mi n B c 1954, c vào ngày ñ p ñ u xuân Bác tr ng cây
và tư i nư c cho cây. Năm 1964 ð ng và Nhà nư c ta ñã phát ñ ng thành phong trào “Tr ng cây
xanh Bác H ” rât sôi n i và r ng kh p mi n B c.
- Năm 1226 Nhà Tr n ñã thành l p 3 t ch c: “Hà ñê s ”, “ð n đi n s ”, “Khuy n nơng s ”.
ð ng ñ u m i t ch c ñ u có quan tri u đình đ m nhi m. Hà ñê s là t ch c chuyên chăm lo

ñ p đê phịng ch ng lũ l t. ð n ñi n s là t ch c chuyên lo vi c qu n lý đ t đai. Khuy n nơng s
chăm lo công tác giúp dân s n xu t nông nghi p.
- 1444-1493, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông có 17 l n ra chi u d khuy n nơng đ t o đi u
ki n khuy n khích nông dân ra s c tăng gia s n xu t.
- Năm 1778, Nguy n Công Tr là v quan r t có cơng lao phát tri n nơng nghi p c a đ t nư c.
Ơng ra s c n o vét kênh mương, d n th y nh p đi n, đ p đê phịng ch ng lũ l t. Nguy n Cơng
Tr cịn th c hi n kh u hi u “Kh n ru ng hoang, an nghi p dân nghèo”, ra s c quai sông l n
bi n. ơng là ngư i có cơng t o l p nên 2 huy n Ti n H i, Thái Bình và Kim Sơn, Ninh Bình ngày
nay.
- 1789, vua Quang Trung ch ng nh ng là nhà quân s c c tài, nhà chính tr và ngo i giao gi i
mà cịn là m t nhà khuy n nơng tài ba. Vua Quang Trung ñã xác ñ nh “Th c túc thì binh cư ng”,
qn đ i mu n hùng m nh thì trư c nh t ph i ñư c ăn no. Nhà vua th c hi n nhi u chính sách
khuy n khích nơng dân s n xu t như: Mi n, gi m thu nông nghi p; tăng cư ng n o vét kênh
mương d n th y nh p ñi n; tăng cư ng phát tri n ch nơng thơn; xóa b ngăn sơng c m ch v.v.
Vì th nơng nghi p th i kỳ này phát tri n khá m nh.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

9


4/1945, H Ch T ch trong l b gi ng khóa ch nh hu n cán b t i Vi t B c, Ngư i ñã căn
d n các cán b ta trư c khi ra v : “Các chú ra v ph i làm t t công tác khuy n nông, ra s c phát
tri n nông nghi p, ch ng gi c đói, di t gi c d t”, ngư i ngư i th c hi n “Hũ g o ti t ki m”.
- 1950-1957, ch y u năm 1955-1956 chúng ta th c hi n c i cách ru ng ñ t (CCRð), th c hi n
kh u hi u “Ngư i cày có ru ng”. ðây là cu c cách m ng l n chưa t ng có trong l ch s nơng
nghi p nư c ta. Chúng ta ñã t ch thu hơn 81 v n ha ru ng ñ t c a ñ a ch …, 106.448 trâu bị
cùng v i 1.846.000 nơng c chia cho 2.104.158 h nông dân và nhân dân lao ñ ng (72,8% h
nông thôn mi n B c). K t qu này ñã t o ñi u ki n và khích l nơng dân ra s c tăng gia s n xu t.
1956-1958, k ti p ngay sau CCRð nơng dân dư i s lãnh đ o c a ð ng, Chính ph th c

hi n “ð i cơng, v n công”, nông dân tương thân tương ái giúp nhau trong s n xu t nông nghi p.
- 1960 mi m Nam l p các Nha Khuy n nông tr c thu c B c i cách ñi n ñ a Nông-Ngư m c.
- 1960 mi n B c thành l p các H p tác xã s n xu t nông nghi p (HTX) b c th p-1968 HTX
b c cao-1974 HTX toàn xã. T ch c HTX s n xu t nơng nghi p vào giai đo n này có m t ý nghĩa
l ch s l n lao. T ch c HTX s n xu t nông nghi p nông dân “Cùng làm cùng hư ng” ñã t o ñi u
ki n c c kỳ quan tr ng giúp cho ð ng và Nhà nư c huy ñ ng ñư c m c ñ t i ña s c ngư i, s c
c a ph c v cho ti n tuy n, ph c v cho cơng cu c đ u tranh ch ng M c u nư c gi i phóng
mi n Nam, th ng nh t ð t nư c. Công tác khuy n nơng giai đo n này ch y u tri n khai đ n
HTX. Phương pháp khuy n nơng ch y u ñưa TBKT nào s n xu t, xây d ng các mơ hình HTX
s n xu t ti n b như: HTX Tân Phong, HTX Vũ Th ng Thái Bình …
- 1961 sinh viên các trư ng ð i h c nơng nghi p tham gia đi th c t s n xu t nông nghi p t i
các HTX, nông trư ng qu c doanh là m t trong nh ng n i dung ñào t o quan tr ng c a Nhà
trư ng nh m th c hi n phương châm ñào t o “H c k t h p v i hành”; th c hi n th c ti n hóa tay
ngh c a các sinh viên nông nghi p.
- 1963-1973, B Nông nghi p t ch c các “ðồn ch đ o s n xu t nơng nghi p giúp …”các
t nh. Các ðồn ch ñ o s n xu t nông nghi p là t ch c nơng nghi p c a Chính ph do B Nông
nghi p t ch c và qu n lý nhưng ho t ñ ng giúp các ñ a phương. Ho t đ ng c a ðồn ch đ o s n
xu t nông nghi p th c ch t làm các công vi c khuy n nông như giúp các ñ a phương th c hi n
các ch trương chính sách c a ð ng và Nhà nư c v nơng nghi p, đưa các ti n b k thu t nông
nghi p vào s n xu t. Ph n ñ u th c hi n m c tiêu 5 t n thóc/ha…
- Năm 1966 Thái Bình là t nh ñ u tiên mi n B c ñ t 5 t n thóc/ha. Năm 1974 tồn mi n B c
đ t 5 t n thóc/ha. Năm 1988 huy n Hưng Hà (Thái Bình) đ t 10 t n thóc/ha….
1964-1980 nhìn chung nơng nghi p trì tr kém phát tri n, đ i s ng nơng dân g p nhi u khó
khăn. Nguyên nhân có nhi u nhưng ch y u do chi n tranh. Chúng ta ph i t p trung m i n l c
cho công cu c đ u tranh gi i phóng mi m Nam, giành ñ c l p dân t c và th ng nh t ñ t nư c.
M t khác sau gi i phóng mi n Nam năm 1975 đ n 1980 mi n B c v n cịn duy trì HTX s n xu t
nông nghi p là m t th c t b t c p m t cân ñ i gi a quan h s n xu t v i l c lư ng s n su t…

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

10


- Trư c th c tr ng s n xu t nơng nghi p trì tr và đ i s ng nhân dân g p nhi u khó khăn, tháng
1 năm 1981, Ch th 100 c a Ban CHTW ð ng: “Khốn s n ph m cu i cùng đ n nhóm và ngư i
lao đ ng”, cịn g i là “Khốn 100” đư c ra đ i. HTX nơng nghi p ch qu n lý 5 khâu: ð t- nư cgi ng- phân bón và b o v th c v t cịn tồn b các khâu khác khốn cho nhóm và ngư i lao
đ ng. “Khốn 100” đã có tác d ng to l n khích l nơng dân s n xu t. Ngoài s n lư ng nơng s n
ph i n p HTX cịn l i ngư i nơng dân đư c t do s d ng.
- Sau 7 năm th c hi n “Khoán 100” ð ng ta xem xét rút kinh nghi m: “Khoán 100” có nhi u
ưu đi m thúc đ y nơng nghi p phát tri n nhưng v n còn nhi u h n ch : Nông dân chưa th c s
ch đ ng s n xu t kinh doanh có hi u qu . Trên ñ ng ru ng, ao h , chu ng tr i chăn nuôi ngư i
nông dân chưa có th ch đ ng s n xu t kinh doanh vì nh ng khâu then ch t như gi ng, phân bón
nơng dân v n ph i ph thu c vào s qu n lý c a HTX. M nh ñ t h tr ng tr t v này v sau có
th thay đ i nên khơng ai nghĩ ñ n thâm canh b o v vad duy trì đ phì c a đ t đ v sau năng
su t cao hơn v trư c …Th n a nơng dân cịn ph i đóng góp nhi u kho n như n p s n c a 5
khâu HTX qu n lý và đóng góp qu phúc l i …Nh ng h nơng dân có v n, có lao đ ng, có trình
đ dân trí cao s n xu t có hi u qu . Có nhi u h nơng đân cu c s ng v n khơng kh i đói nghèo
do b i ngu n l c s n xu t thi u lao ñ ng, thi u v n; do g p r i ro trong cu c s ng; do trình đ
dân trí th p s n xu t khơng có hi u qu đã d n ñ n n s n nhi u v , nhi u năm … Chính vì v y
5/4/1988, B chính tr BCH TW ð ng khóa V ra NQ 10: “C i ti n qu n lý kinh t trong nơng
nghi p”, cịn g i là “Khốn 10”. NQ 10 đư c th c hi n và hồn thi n vài năm sau đó đã chuy n
đ i h n cơ ch qu n lý kinh t trong nông nghi p. Ru ng đ t giao cho nơng dân qu n lý lâu dài 20
năm ñ i v i ñ t nông nghi p, 50 năm ñ i v i ñ t lâm nghi p. Chuy n ñ i t cơ ch s n xu t t p
th t cung t c p, s n xu t theo k ho ch hóa Nhà nư c sang s n xu t kinh t h gia đình và
trang tr i. Ngư i nơng dân ch đ ng s n xu t kinh doanh trên m nh ñ t, ao h , chu ng tr i c a
mình theo hư ng nơng nghi p hàng hóa có s đi u ti t c a Nhà nư c. Nông nghi p c a ñ t nư c
có cơ h i ngày càng phát tri n m nh.
- Ngay năm 1988, An Giang khá sáng t o ñã v n d ng cơ ch s n xu t m i trong ñi u ki n c
th c a ñ a phương, h c t p kinh nghi m c a các nư c thành l p Trung tâm Khuy n nơng nhàm
đáp ng cho nhu c u s n xu t nông nghi p c a nông dân trong t nh.

- Năm 1991, cũng như An Giang, B c Thái thành l p Trung tâm Khuy n nơng.
- Năm 1992, ð đi u ph i và lãnh đ o cơng tác khuy n nơng c a đ t nư c, B Nơng nghi p
thành l p “Ban đi u ph i Khuy n nơng”
- Do nhu c u b c súc c a s n xu t, ngày 2/3/1993, Th tư ng Chính ph ra Nð 13/CP v vi c
thành l p h th ng Khuy n nông, Khuy n lâm, Khuy n ngư c a đ t nư c.
• Sau cu i năm 1993.
- 2/3/1993, Nð 13/CP c a Chính ph v vi c thành l p h th ng Khuy n nông, Khuy n lâm,
Khuy n ngư.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

11


- 2/8/1993 Thơng tư 02/LB-TT c th hóa vi c th c hi n Nð 13/CP. Như v y cu i năm 1993
nư c ta chính th c có H th ng Khuy n nông Qu c gia.
Th c hi n Nð s 86/2003/Nð-CP ngày 18/7/2003, Qð s 118/2003/Qð-BNN ngày
3/11/2003 v thay ñ i cơ c u t ch c C c KN-KL, thành l p Trung tâm khuy n nông Qu c gia.
Ti p sau năm 2005 th c hi n Nð s 56/2005/Nð-CP và TT s 60/2005/TT-BNN c th hố cơng
tác khuy n nơng, khuy n ngư trong giai ño n hi n nay.
- T 1989 ñ n nay dư i s lãnh ñ o sát sao c a ð ng, Chính ph , s tăng cư ng ho t đ ng c a
Khuy n nơng đã thúc ñ y n n nông nghi p c a ñ t nư c ngày càng phát tri n. Bình quân hàng
năm tăng 1 tri u t n lương th c và vươn lên t nư c thi u lương th c ñ n ñ và th a lương th c.
N u như nh ng năm trư c 1980 chúng ta cịn thi u lương th c thì t năm 1989 ch ng nh ng
chúng ta t t c ñ lương th c mà cịn dư th a b t đ u xu t kh u lương th c t hơn 1 tri u ñ n
g n 2 tri u t n lương th c/năm. Nhi u năm g n ñây chúng ta đã là nư c đ ng v trí th 2 xu t
kh u lương th c vào th trư ng TG: Hàng năm xu t kh u vào th trư ng lương th c th gi i trên
dư i 4 tri u t n/năm, năm 2005 xu t kh u 5,2 tri u t n g o ñ t kim ng ch xu t kh u 1,4 t USD
1.2- Khái ni m và nhi m v ch c năng c a khuy n nông.
1/. Khái ni m khuy n nông.

Khuy n nông “Agricultural extention” là 1 thu ât ng khó xác đ nh th ng nh t b i vì đ
đ t đư c m c tiêu cơ b n sao cho nông nghi p phát tri n, nông thôn phát tri n các nư c khác
nhau, các nhà khuy n nông khác nhau, nông dân khác nhau hi u khuy n nơng có khác nhau, do
b i khuy n nông:
- T ch c b ng nhi u cách. M i qu c gia khác nhau có nh ng cách t ch c khuy n nông khác
nhau. M c tiêu c th khuy n nơng đ i v i nư c công nghi p phát tri n khác v i nư c nông
nghi p và nông nghi p l c hâu có khác nhau …
- Ph c v cho nhi u m c đích: Phát tri n tr ng tr t, chăn nuôi, ch bi n b o qu n nông s n, thú
y, b o v th c v t, t ch c qu n lý s n xu t có khác nhau.
- M i t ng l p nông dân khác nhau hi u nghĩa khuy n nông khác nhau. Ngư i tr ng tr t, chăn
nuôi …; ngư i giàu, nghèo khác nhau hi u khuy n nơng khác nhau. Ngư i giàu, trình đ dân trí
cao c n thơng tin và kinh nghi m t ch c s n xu t; ngư i nghèo mong mu n khuy n nông s
hu n luy n và tài tr …
• Khuy n nơng theo nghĩa h p:
Nhi u ngư i hi u khuy n nông ch là cơng vi c khi có nh ng TBKT m i do các cơ quan
nghiên c u, cơ quan ñào t o, nhà nghiên c u …sáng t o ra làm th nào đ nhi u nơng dân bi t
đ n và áp d ng có hi u qu . Có nghĩa: Khuy n nơng là chuy n giao các TBKT vào s n xu t. Ví
d giúp nơng dân bi t và áp d ng tr ng gi ng ngô Bioseed, gi ng ngô VN10, gi ng táo Xuân 21,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

12


k thu t ni gà Tam hồng, k thu t nuôi l n hư ng n c, k thu t chăn ni bị s a, xây d ng b
bioga, v.v.
• Khuy n nơng theo nghĩa r ng:
Như trên đã nói do b i khuy n nơng ho t đ ng lĩnh v c r ng, cho nhi u ñ i tư ng khác
nhau …nên ñ n nay trên th gi i có khá nhi u đ nh nghĩa khuy n nông khác nhau:
a- Theo m t s tác gi .

Hi n nay có hàng trăm đ nh nghĩa khuy n nơng. Ví d :
+ Peter Oakley & Cristopher Garferth.
Khuy n nơng là cách đào t o th c nghi m dành cho nh ng ngư i dân s ng nông thôn.
ðem l i cho h nh ng l i khuyên và nh ng thông tin c n thi t giúp gi i quy t nh ng v n đ khó
khăn tr ng i c a h . Khuy n nông cũng nh m m c đích nâng cao năng su t, phát tri n s n xu t.
Hay nói m t cách khái quát là làm tăng m c s ng cho ngư i nông dân.
+ Thomas.
Khuy n nông là ý t ng quát ch m i công vi c có liên quan đ n phát tri n nơng thơn. ðó
là m t h th ng giáo d c ngồi nhà trư ng, trong đó ngư i l n và tr em ñư c h c b ng cách th c
hành.
+ Adams.
Khuy n nông là tư v n cho nông dân giúp h tìm ra nh ng khó khăn tr ng i trong cu c
s ng và s n xu t, ñ ng th i ñ ra nh ng gi i pháp kh c ph c. Khuy n nơng cịn giúp cho nông
dân nh n bi t nh ng cơ h i c a s phát tri n.
+ Maunder.
Khuy n nông như m t d ch v hay m t h th ng giúp cho nông dân hi u bi t phương
pháp canh tác, k thu t c i ti n tăng hi u qu s n xu t và thu nh p. Làm cho m c s ng c a h t t
hơn và nâng cao trình đ giáo d c c a nông dân.
+ Vi n nghiên c u lúa Qu c t (IRRI).
Khuy n nông bao hàm các ý:
- Cung c p nh ng hi u bi t v k thu t và t ch c qu n lý s n xu t cho nông dân.
- Là q trình đào t o phi chính qui – Truy n đ t thơng tin - cho nơng dân.
- Là thi t k th c hi n các ho t ñ ng giúp nông dân ñ :
Nâng cao s n lư ng nông nghi p.
Nâng cao hi u qu s n xu t.
C i thi n m c sông và thu nh p cho nông dân.
C i ti n phương pháp và k thu t canh tác.
Nâng cao hi u bi t và k năng s n xu t.
Nâng cao ñ a v xã h i cho nông dân.
Là quá trình chuy n t i TBKT t cơ quan nghiên c u đ n nơng dân.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

13


b- Vi t Nam.
Năm 2000 C c Khuy n nông Vi t Nam, t ng h p t nhi u khái ni m khuy n nông c a các
qu c gia, các tác gi và ñúc k t th c ti n ho t đ ng khuy n nơng c a nư c ta ñã ñ xu t khái
ni m khuy n nơng như sau:
“Khuy n nơng là cách đào t o và rèn luy n tay ngh cho nông dân, ñ ng th i giúp cho h
hi u ñư c nh ng ch trương chính sách v nơng nghi p, nh ng ki n th c v k thu t, kinh
nghi m v qu n lý kinh t , nh ng thơng tin v th trư ng, đ h có đ kh năng t gi i quy t đư c
các v n đ c a gia đình và c ng ñ ng nh m ñ y m nh s n xu t, c i thi n ñ i s ng, nâng cao dân
trí, góp ph n xây dung và phát tri n nông thôn m i”.
Khái ni m trên ñã th hi n rõ b n ch t công vi c cũng như m c tiêu cu i cùng c a
Khuy n nơng là:
- Ho t đ ng khuy n nông th c ch t là làm công tác ñào t o nông dân (truy n thông - hu n
luy n nông dân)
- Nông dân bi t và t quy t m i hành ñ ng c a h .
- Nh m phát tri n nông nghi p, nông thơn.
- Nh m nâng cao đ i s ng kinh t , văn hoá, xã h i …cho ngư i nông dân.
2/. Nhi m v ch c năng c a khuy n nông.
B n ch t (m c tiêu cơ b n) c a khuy n nông xem ra khá th ng nh t m i qu c gia,
nhưng nhi m v ch c năng c a khuy n nông không th ng nh t do b i ph m vi ho t đ ng khuy n
nơng r t r ng. Các qu c gia khác nhau có đi u ki n đ t đai, khí h u, kinh t , chính tr , văn hóa,
phong t c t p quán …khác nhau; ngư i giàu nghèo khác nhau, tr ng tr t chan nuôi, b o qu n ch
bi n nông s n khác nhau v.v. nên h hi u nhi m v ch c năng c a khuy n nơng có khác nhau. Ví
d :
+ Theo Mosher, 1979 cho r ng khuy n nơng có 6 nhi m v ch c năng ch y u là:

- Gi i quy t ñ u vào cho s n xu t nơng nghi p.
- Gi i quy t đ u ra cho s n xu t nông nghi p.
- Công tác tín d ng.
- ðào t o cán b khuy n nơng, đào t o nơng dân s n xu t nông nghi p.
- L p các t ch c xã h i và d ch v h tr nông dân s n xu t.
- Th c hi n các thie nghi m th m tra ti n b k thu t (TBKT) ñ ng d ng vào s n xu t.
+ Theo Vi n nghiên c u lúa Qu c t IRRI, khuy n nơng có 10 nhi m v ch c năng ch y u
đư c tóm lư c như sau:
- Thu th p và truy n ñ t thông tin.
- Phát hi n các thu n l i khó khăn và đ xu t các gi i pháp kh c ph c.
- Xây dung h th ng xã h i h tr .

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

14


-

L a ch n m c tiêu khuy n nông cho tong khu v c.
Chuy n giao TBKT m i cho nông dân.
L a ch n phương pháp d y phi chính qui cho ngư i l n tu i.
ðánh giá và th mghi m TBKT m i
Th c hi n các ho t đ ng khuy n nơng.
Hư ng d n truy n đ t thơng tin cho các khuy n nơng viên cơ s .
Ch c năng đi u hành công tác khuy n nông cho các khu v c.
+ Theo Vi t Nam:
• Theo Nð s 13/CP c a Chính ph ngày 2/3/1993 đã qui đ nh c th n i dung công tác
khuy n nông:
- Ph bi n nh ng ti n b tr ng tr t, chăn nuôi, công ngh ch bi n nông lâm th y s n và nh ng

kinh nghi m ñi n hình ti n ti n cho nơng dân.
- B i dư ng và phát tri n ki n th c qu n lý kinh t cho nơng dân đ s n xu t kinh doanh có
hi u qu .
- Ph i h p v i các cơ quan cung c p cho nông dân nh ng thông tin v th trư ng giá c nơng
s n đ nơng dân b trí s n xu t kinh doanh đ t hi u qu cao.
• ð phù h p v i th c t s n xu t m i hi n nay, Nð s 56/2005/Nð-CP ngày 24/6/2005 và
TT s 60/2005/TT/BNN ñã qui ñ nh m c tiêu khuy n nông-khuy n ngư:
- Nâng cao nh n th c v ch trương, chính sách, pháp lu t, ki n th c, k năng v khoa h c k
thu t, qu n lý, kinh doanh cho ngư i s n xu t
- Góp ph n thúc đ y chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn; nâng cao năng su t,
ch t lư ng, hi u qu , phát tri n s n xu t theo hư ng b n v ng, t o vi c làm, tăng thu nh p, xố
đói gi m nghèo, góp ph n thúc đ y q trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố nơng nghi p, nơng
thơn.
- Huy ñ ng ngu n l c t các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c tham gia khuy n nơng,
khuy n ngư.
1.3- Vai trị c a khuy n nơng.
1/. Khuy n nơng có vai trị là c u n i.
Có th di n đ t khuy n nơng có vai trị c u n i thơng tin 2 chi u gi a nông dân v i 9 ñ u
m i theo sơ ñ 1 như sau:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

15


- Nhà nư c
- Nghiên c u
- Mơi trư ng
NƠNG DÂN
C U N I KHUY N NÔNG

- Th trư ng
- Nông dân s n xu t gi i
- Các doanh nghi p
- Các ngành.
- Các đồn th
- Qu c t
Sơ ñ 1.1- Vai trò c u n i khuy n nông
C u n i nông dân v i Nhà nư c.
ð t nư c ta có trên 80 tri u dân, trong đó trên 70% là nơng dân. Nhìn chung trình đ dân
trí chưa cao nên khơng th m i ngư i nơng dân đ u hi u đư c m i đư ng l i ch trương chính
sách c a ð ng, Chính ph v nơng nghi p. Khuy n nơng có vai trị giúp nơng dân nâng cao nh n
th c trong quá trình s n xu t sao cho s n xu t có hi u qu và phù h p v i ñư ng l i lãnh ñ o c a
Nhà nư c. Ngư c l i thông qua c u n i khuy n nông ð ng và Chính ph hi u đư c tâm tư
nguy n v ng cùa nông dân, nh ng nhu c u b c xúc c a nông dân trong s n xu t, cu c s ng và
phát tri n nơng thơn.
• C u n i nơng dân v i nghiên c u
Khoa h c k thu t ngày càng phát tri n, hãng ngày hàng gi có nh ng phát minh sáng t o
m i ra ñ i. Khuy n nông giúp nông dân l a ch n áp d ng nh ng TBKT m i phù h p v i đi u
ki n đ a phương mình, gia đình mình. Ngư c l i qua q trình nông dân áp d ng nh ng sáng t o
k thu t m i mà các nhà khoa h c, cơ quan nghiên c u khoa h c bi t nên nghiên c u nh ng gì
cho phù h p s n xu t.
•

K t qu
nghiên c u

Khuy n nơng

Nơng dân áp d ng

Sơ ñ 2.1- C u n i khuy n nông gi a nghiên c u v i nông dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

16


C u n i nông dân v i môi trư ng
Nơng nghi p m t nư c đang phát tri n và phát tri n ph i quan tâm ñ n v n đ mơi trư ng.
S n xu t nông nghi p theo m c tiêu s n xu t nơng nghi p hàng hóa l i càng ph i lưu ý t i t i mơi
trư ng đ s n xu t ra nh ng s n ph m nơng nghi p an tồn cho đ i s ng và môi trư ng s ng c a
m i ngư i dân trong c ng ñ ng và xã h i. Ví d m t vung chuyên canh s n xu t rau ph i quan
tâm ñ n s d ng phân bón, thu c b o v th c v t, bi n pháp phòng tr t ng h p APM; M t làng
s n xu t ñay ph i quan tâm ñ n nư c s ch nơng thơn và s c kh o c ng đ ng, nh t là ñ i v i ph
n ; m t làng quê có ngh n u rư u, làm mi n dong, chăn nuôi l n ph i lưu ý ñ n v n ñ nư c
th i v.v.
• C u n i nơng dân v i th trư ng.
S n ph m nông nghi p ph i ñư c s d ng và tiêu th . V n ñ th trư ng là m t trong
nh ng nhân t có tác d ng r t l n ñ n k t qu và hi u qu s n xu t. T năm 1988 th c hi n
“Khoán10”, chúng ta chuy n ñ i qu n lý kinh t nông nghi p theo hư ng kinh t h gia đình, s n
xu t theo hư ng nơng nghi p hàng hóa có s đi u ch nh c a Nhà nư c. Nh ng năm tháng ñ u
chúng ta g p r t nhi u khó khăn do ch s n xu t nông nghi p c a nư c ta ñã tr i qua hàng ngàn
năm s n xu t theo m c đích t cung t c p, ti p ñ n nh ng năm ch ng M s n xu t nông nghi p
theo “K hoach hóa Nhà nư c” nên nơng dân ta chưa quen v i s n xu t nông nghi p hàng hóa.
ð s n xu t nơng nghi p hàng hóa c n ph i quan tâm đ n qui lu t kinh t th trư ng; quan
tâm ñ n s lư ng, ch t lư ng, bao bì m u mã (thương hi u) và ti p th th trư ng các s n ph m.
• C u n i nông dân v i nông dân s n xu t gi i.
T năm 1988 th c hi n “Khoán 10” chuy n t s n xu t t p th sang s n xu t kinh t h
gia đình và trang tr i theo hư nh nông nghi p hàng hóa r t c n có vai trị khuy n nông.
Khuy n nông giúp nông dân tăng cư ng tính c ng đ ng trong s n xu t nh m đ m b o mơi trư ng

sinh thái trong s ch và b n v ng. Khuy n nơng giúp nơng dân có đư c nh ng gi i pháp kh c
ph c v n đ mơi tr ng s ng b ơ nhi m.
• C u n i nông dân v i các doanh nghi p.
Các doanh nghi p có t m quan trong gi i quy t ñ u vào và ñ u ra cho s n xu t nơng
nghi p. Khuy n nơng đã góp ph n tăng cư ng m i liên k t gi a nơng dân v i các doanh nghi p.
• C u n i nông dân v i các t ch c chính quy n, đồn th và các ngành h u quan.
Khuy n nông không hi u qu n u ho t ñ ng ñơn ñ c. Ho t đ ng khuy n nơng mang tính
c ng đ ng. Th c hi n m t n i dung nào ñó c n có s ph i h p r t ch t ch c a m i c p, m i
ngành, m i dồn th .
• C u n i nơng dân v i Qu c t .
ð có ñư c s giúp ñ c a các t ch c Qu c t , ti p c n th trư ng th gi i c n có vai trị
c a khuy n nông. Khuy n nông giúp nông dân nh n bi t trong cơ ch kinh t h i nh p hi n nay
nên s n xu t cái gì, s n xu t như th nào và th trư ng tiêu th s n ph m…
•

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

17


M i “Liên k t 4 Nhà”.
M t trong nh ng c u n i khuy n nông quan tâm hi n nay là m i “Liên k t 4 Nhà” trong
công tác khuy n nông là khá quan tr ng có tác d ng nâng cao k t qu s n xu t nông nghi p.
Nhà nư c trong m i liên k t này th hi n xác ñ nh ñ nh hư ng và k ho ch th c hi n cho
các ho t ñ ng c a các doanh nghi p cùng như nghiên c u c a cơ quan khoa h c, các nhà khoa
h c. Nhà nư c xây d ng Pháp ch , các tiêu chu n k thu t ngành …
Các nhà khoa h c c n nghi n c u nh ng gì đáp ng cho nhu c u s n xu t nơng nghi p c a
nơng dân thì nghiên c u đó m i có ý nghĩa. H c n liên k t v i các doanh nghi p ñ thu hút
ngu n v n ph c v nghiên c u và thúc ñ y nhanh ñưa TBKT h c vào s n xu t. Các nhà khoa h c
cũng là l c lư ng quan tr ng tham gia tr c ti p tri n khai ñưa các TBKT vào s n xu t.

Nhà doanh nghi p thư ng ph i ph i h p ch t ch v i các nhà khoa h c và khuy n nông
công tác nghiên c u cũng như chuy n giao k t qu TBKT vào s n xu t. Nhà doanh nghi p cịn có
vai trị gi i quy t ñ u vào và ñ u ra cho s n xu t nông ngi p c a nông dân. H gi i quy t v n, v t
tư ñ u vào và tiêu thu s n ph m ñ u ra cho s n nơng nghi p.
M i tác đ ng c a Nhà nư c, Nhà khoa h c cũng như Nhà doanh nghi p m i liên k t này
đ u tác đ ng đ n nơng dân m i th hi n hi u qu . Khuy n nơng có vai trị c u n i trong m i liên
k t này. Nông dân là nhân t bên trong quy t đ nh, nhưng khuy n nơng là tác nhân bên ngồi r t
quan tr ng.
•

NHÀ NƯ C

K N

NHÀ
NƠNG
K N

NHÀ KHOA
H C

K N

NHÀ DOANH
NGHI P

Sơ đ 3.1- Liên k t “4 Nhà” trong công tác khuy n nơng
2/. Khuy n nơng có vai trị trong chuy n ñ i n n kinh t c a ñ t nư c.
Vai trị khuy n nơng trong chuy n đ i n n kinh t c a ñ t nư c th hi n khá rõ r t
c nh:

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

2 khía

18


+ Th nh t: Giai ño n s n xu t nông nghi p HTX, nông trư ng qu c doanh, nông dân làm ăn t p
th , s n xu t theo k ho ch hóa Nhà nư c. M i HTX cũng như nông trư ng qu c doanh đ u có t
KHKT đ th c thi nh ng nhi m v ch ñ o c a ban qu n tr HTX… M i TBKT, ti n b trong t
ch c qu n lý s n xu t t c p trên quán tri t ñ n HTX, nơng trư ng qu c doanh đư c xem như
hồn thành. Khi chuy n sang kinh t h gia đình “Khốn 10”, ngư i nơng dân t do kinh doanh
trên m nh ñ t, chu ng tr i … c a mình nên khuy n nơng c n đ n t ng h gia đình và th m chí
ph i ñ n t ng ngư i lao ñ ng.
+ Th hai: chúng ta chuy n t n n nông nghi p t cung t c p, t s n xu t nơng nghi p theo k
ho ch hóa Nhà nư c sang s n xu t nông nghi p hàng hóa đã g p r t nhi u khó khăn r t c n vai
trò c u n i c a khuy n nông.
S n xu t nông nghi p hàng hố là s n xu t cái đ bán nh m ñem l i hi u qu kinh t cao.
Vì v y c n ph i tìm hi u và tìm ki m th trư ng. Nơng dân s n xu t cái gì. s n ph m s n xu t ra
s d ng ra sao, tiêu th th nào, bán ñâu, s lư ng và giá c v.v.
S n xu t nơng nghi p hàng hố c n đ m b o s lư ng. Nơng dân ph i liên k t trong s n
xu t, không th s n xu t manh mún nh l .
S n xu t nơng nghi p hàng hố c n ñ m b o ch t lư ng. Ch t lư ng s n ph m c n ñáp ng
nhu c u ngư i tiêu dùng là ch y u.
S n xu t nơng nghi p hàng hố c n làm t t cơng tác bao bì m u mã, ñăng ký thương hi u
s n ph m. M t s n ph m dù t t m y nhưng m u mã không t t không th tiêu th ñư c. Xưa kia
s n xu t nông nghi p theo k ho ch hoá Nhà nư c ngư i nơng dân khơng c n quan tâm đ n khâu
bao bì tiêu th . Ví d m t HTX A nào đó ngồi s n xu t các nơng s n chăm lo đ i s ng cho nơng
dân đ a phương mình cịn có trách nhi m ph i s n xu t 10 t n thóc gi ng CR203 cung c p cho

các ñ a phương khác theo k ho ch c a Nhà nư c giao. 10 t n gi ng CR203 s n xu t ra nơng dân
thư ng đóng thành các bao 50 – 100kg v n xu t di d dàng. Ngày nay kinh t h gia đình, s n
xu t nơng nghi p hàng hố c n ph i đóng thóc gi ng thành nhi u lo i bao bì: 2-10-25-50 …kg.
Bao bì ph i ñ p, ch ng m t t và có c hư ng d n qui trình s d ng.
S n xu t nơng nghi p hàng hố c n làm t t qu ng bá, ti p th ñ nhi u ngư i bi t ñ n.
Th c hi n công vi c này c n ph i h p làm t t công tác thông tin tuyên truy n trên các phương
ti n thơng tin đ i chúng như sách báo, ñài phát thanh TW và ñ a phương, TV, t ch c và tham gia
các h i ch trong và ngồi nư c, thơng tin trên Webside …
3/. Khuy n nơng đã huy đ ng đư c l c lư ng cán b k thu t t TW đ n đ a phương.
Khuy n nơng đã huy ñ ng ñư c l c lư ng cán b k thu t t TW ñ n ñ a phương. Cơ c u
t ch c H th ng khuy n nơng qu c gia có s lương cán b khuy n nông c a nhà nư c r t h n
ch . M t tr m khuy n nông ch có 3-5 cán b khuy n nơng. các huy n mi n núi do ñ a bàn r t
r ng cũng ch có khơng q 10 cán b khuy n nông. ð i ngũ cán b khuy n nông huy n ph i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

19


ñ m ñương ph trách hàng v n nông dân. Nhi u khi th c hi n 1 chương trình khuy n nơng c n
đ n nhi u ch c cán b khuy n nơng. Ví d th c hi n chương trình sơng H ng huy n Tam
Dương, Vĩnh phúc c n ñ n 67 cán b khuy n nông trong khi t ch c Tr m khuy n nơng ch có 5
cán b khuy n nơng. Chính vì v y khuy n nông ph i ký h p ñ ng v i r t nhi u khuy n nơng viên
cơ s . L c lư ng đó là:
H c sinh , sinh viên m i t t nhi p chưa có vi c làm.
Nh ng h c sinh, sinh viên m i t t nghi p chưa có vi c làm có cơ h i ký h p ñ ng tham
gia công tác khuy n nông t i các ñ a phương.
Cán b khoa h c k thu t đã hưu trí.
Nhà nư c ta đã có qui ñ nh: Nam ñ n h t tu i 60, n h t tu i 55 ph i v hưu (Tr 1 s ít
là chuyên viên cao c p, ho c là TSKH, ho c là PGS, GS n u cơ quan cơng tác xét th y r t có nhu

c u và cá nhân có nguy n v ng có th kéo dài th i gian cơng tác khơng q 5 năm). Nh ng cán
b hưu trí đơi khi h còn s c kh e t t, h l i là nh ng “Kho tri th c s ng r t q”, n u h cịn
nhi t tình thì khuy n nơng có th ký h p đ ng công vi c v i h .
Cán b khoa h c k thu t đang cơng tác.
Khuy n nơng ký h p ñ ng v i nh ng cán b KHKT đang cơng tác đã t o cơ h i cho
chúng ta tranh th s c ng hi n c a h cho s n xu t nông nghi p và phát tri n nơng thơn r t h u
ích. S góp s c c a đ i tư ng này cịn có ý nghĩa nâng cao hi u qu công tác, nghiên c u sáng t o
c a các nhà khoa h c.
4/. Khuy n nơng góp ph n xố đói gi m nghèo.
Như ta đã phân tích m c tiêu cơ b n c a khuy n nông khuy n nơng, cái đích ph n đ u c a
khuy n nơng là làm như th nào đ nơng nghi p phát tri n, nông thôn phát tri n nh m nâng cao
ñ i s ng kinh t , văn hố xã h i nơng thơn; chúng ta đã phân bi t s khác nhau r t cơ b n khuy n
nông v i khuy n m i nông nghi p cũng đ th y rõ khuy n nơng có vai trị xóa đói gi m nghèo.
D án l n 135 coi tr ng v n ñ dân s , sinh đ có k ho ch, nư c s ch nơng thơn …nh m xố đói
gi m nghèo. Nhi u chương trình d án v an ninh lương th c các nơi, ñ c bi t vùng sâu vùng
xa ñư c khuy n nông coi tr ng …
5/. Khuy n nơng đã liên k t nơng dân, tăng cư ng s h p tác, h tr nhau s n xu t.
Khi chuy n sang kinh t h gia đình nơng thơn có s phân hóa. Có nh ng h gia đình
s n xu t r t thành đ t do h có trình đ nh n th c cao, có v n, có lao đơng …, có nh ng h gia
đình làm ăn y u kém, g p r i ro d n ñ n cu c s ng khó khăn. Nhà nư c ta khơng th khơng lưu
tâm ñ n tính tiêu c c “ðèn nhà ai nhà ñó r ng” c a s n su t kinh t h . Khuy n nơng đã làm t t
vai trị c u n i gi a nh ng nơng dân s n xu t gi i v i m i ngư i nông dân, nh t là nông dân s n
xu t y u kém trong c ng đơng. Ví d khuy n nơng coi tr ng t ch c các h ngh , h i th o, tham

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

20


quan h c t p các đi n hình, t ch c các câu l c b khuy n nông v.v. Nh ng vi c làm đó đã liên

k t nông dân, tăng cư ng s h p tác, h tr nhau s n xu t.
1.4.

Nh ng nguyên t c cơ b n c a khuy n nông.
ði u 3 Nð s 56/2005/Nð-CP ñã qui ñ nh “Nguyên t c ho t đ ng khuy n nơng, khuy n
ngư” g m 5 ñi u sau:
1. Xu t phát t
2. T o s

nhu c u c a ngư i s n xu t và yêu c u phát tri n nông nghi p, thu s n.

liên k t ch t ch giưa nhà qu n lý, nhà khoa h c, nhà doanh nghi p v i ngư i s n

xu t và gi a ngư i s n xu t v i nhau.
3. Xã h i hóa ho t đ ng khuy n nông, khuy n ngư.
4. Dân ch , công khai, có s

tham gia t

nguy n c a ngư i s n xu t.

5. Các ho t ñ ng khuy n nông, khuy n ngư ph i phù h p và ph c v

chi n lư c phát tri n

nông nghi p và nông thôn; ưu tiên vùng sâu, vùng xa, vùng đ c bi t khó khăn, vùng s n
xu t hàng hoá ph c v cho yêu c u xu t kh u.
Qua th c t công tác t i các ñ a phương, ñ năng cao hi u qu cơng tác khuy n nơng
có th c th hoá m t s nguyên t c sau:

1/. T nguy n, dân ch cùng có l i.
Nơng dân t nguy n.
Kinh t h gia đình, trang tr i và s n xu t theo hư ng nông nghi p hàng hóa là phương
hư ng phát tri n nơng nghi p c a nư c ta. Ngư i nông dân t do kinh doanh trên m nh ñ t, ao
h , chu ng tr i c a mình nên tính t ch c a nông dân lá y u t quy t đ nh. Nơng dân t ch và
t nguy n trong s n xu t. Th c t nh ng năm qua đ cho th y nh ng gì nơng dân th y có l i h
t quy t đ nh th c hi n s là nhân t c c kỳ quan tr ng quy t ñ nh s thành công. M t s n i
dung d án khi tri n khai th c hi n có s tài tr kinh phí nên nơng dân áp d ng. Song nh ng n i
dung đó nơng dân khơng t nguy n nên khi h t s h tr c a khuy n nông h không áp d ng n a.
ði u đó đã d n đ n s gi m hi u qu c a khuy n nơng. ðó là bài h c kinh nghi m khuy n nông
c n lưu ý.
Cán b khuy n nơng t nguy n.
Ngồi nơng dân t nguy n, cán b khuy n nông cũng ph i t nguy n. Công tác quy n
nông nhi u khi r t v t v , nh t là nguy n nơng vùng sâu vùng xa, trình đ dân trí th p, đi u ki n
s ng khó khăn thì lịng nhi t tình, t nguy n cơng tác c a cán b khuy n nông r t quan tr ng. Cán
b khuy n nơng có t nguy n m i có ý th c và nhi t tình, sáng t o trong cơng tác
Khuy n nơng khơng áp ñ t m nh l nh.
T nguy n là nguyên t c cơ b n c a khuy n nơng nên khuy n nơng khơng nên áp đ t m nh
l nh. Khuy n nơng khơng nên vì thành tích nào đó mà v n đ ng ho c gị ép cán b đ a phương và
nơng dân th c hi n khi h còn do d nh n th y vi c h làm chưa ch c có hi u qu .

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

21


-

Khuy n nông không làm thay nông dân.
Khuy n nông làm t t cơng tác đào t o hu n luy n nông dân nhưng tuy t nhiên không làm

thay h . Ví d khuy n nơng giúp nơng dân hi u bi t nguyên nhân, cách phòng ch ng b nh gà
cúm, rèn luy n k năng k s o cho nơng dân bi t cách phịng ch ng b nh cúm gà ñ h ch ñ ng
trong chăn ni ch khơng làm thay ngư i nơng dân phịng ch ng bênh gà cúm.
2/. Khuy n nông không bao c p nhưng có h tr , nơng dân t l c t cư ng, nông dân là
nhân t bên trong quy t đ nh; khuy n nơng là nhân t bên ngồi quan tr ng.
Khuy n nơng khơng nên bao c p, nhưng có h tr .
Bao c p là cho khơng nơng dân. Hi n nay đ khích l nơng dân, khâu này khâu khác
khuy n nơng cịn có bao c p. Ví d ngư i nơng dân tham d t p hu n k thu t, tham quan h c t p
… khơng ph i đóng góp kinh phí. Nhìn chung khuy n nơng khơng bao c p nhưng có h tr . H
tr nh ng gì nơng dân khơng th có đư c ho c có ñư c nhưng r t khó khăn, ho c c n th i gian
dài.
ð rút ra ñư c bài h c này ð ng, Nhà nư c ta ñ tr i qua bao năm tháng ñúc rút kinh
nghi m t th c t . Ví d sau hịa bình 1954 nơng dân nhi u nơi r t thi u đói lương th c. Nhà
nư c ta ñ ñi vay, xin tr c p lương th c c a các nư c anh em đ giúp cho nơng dân. Vi c làm
này mang tính bao c p ch có tác d ng t c th i. Sau này chúng ta nghiên c u tìm hi u sâu sa c a
v n ñ thi u lương th c d n ñ n nơng dân đói. Có nhi u ngun nhân, trong đó có nguyên nhân
năng su t lúa quá th p. ð năng cao năng su t s n lương lương th c có nh u gi i pháp. Ch ng
h n m t trong nh ng gi i pháp có hi u qu là gi ng lúa. Khuy n nông giúp cho nơng dân gi ng
lúa m i có năng su t cao, giúp nông dân thêm m t ph n phân bón , hu n luy n k thu t … đ
nơng dân s n xu t đ t hi u qu cao.
Khuy n nông không bao c p mà ch có h tr m t ph n cịn có cơ s liên quan ñ n tâm lý
con ngư i. Nh ng gì do b n thân ta làm ra ta r t trân tr ng; ñ ng ti n do m hôi nư c m t ta làm
ra ta s dung nó r t cân nh c sao cho h u ích. N u là “Ti n chùa” ta s d ng có phung phí, khơng
hi u qu ít ai xót sa. Ví d như con bị s a ta có đư c đ chăn ni mong nhanh chóng c i thi n
kinh t gia đình do ta c n cù lao ñ ng ch t chui ti t ki m là chính, khuy n nơng ch h tr m t
ph n thì khi th y bị g y, m c b nh ta r t lo l ng. Song n u con bị đó hồn tồn do khuy n nơng
giúp đ cho khơng thì bị g y, bị y u ta cũng ít xót sa ti c c a. M t sinh viên con nhà giàu tiêu
ti n phung phí khơng chút đ n đo. M t sinh viên con nhà nghèo ph i lao ñ ng làm thêm ki m
ti n ñ b m m i bi t giá tr ñ ng ti n, tiêu pha ph i tính tốn sao cho có ích.
S n l c c a nông dân là h t s c quan tr ng. Nó là nhân t bên trong mang tính quy t

đ nh.
Chúng ta đã bi t m i cơng vi c phát tri n nông nghi p, xây d ng cu c s ng, phát tri n
nơng thơn đ u do nơng dân quy t đ nh. H ln ln trăn tr suy nghĩ tìm m i gi i pháp kh c

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

22


ph c ñ ph n ñ u vươn lên; h mưu toan cu c s ng, xây d ng gia đình và xóm thơn đâu ch có
trơng ch Nhà nư c, khuy n nơng hay ai đó làm cho. S n l c ch đ ng đó mang tính quy t
đ nh.
Tuy nhiên khuy n nơng r t quan tr ng. Ngư i ta ví khuy n nơng như ch t xúc tác c a m t
ph n ng hóa h c. Rõ ràng m t ph n ng hóa h c khơng có ch t xúc tác nó v n c x y ra nhưng
x y ra ch m ch p t t . Khi có ch t xúc tác ph n ng hóa h c x y ra v i t c đ nhanh. Khuy n
nơng- ch t xúc tác đã giúp nơng dân có cơ h i th c hi n t t, th c hi n nhanh m t cơng vi c nào
đó h đang ph i quan tâm và m rông qui mô áp d ng.
3/. Khuy n nơng làm t t vai trị c u n i và thông tin 2 chi u.
ði u ki n dân trí, kinh t , văn hóa … c a nơng dân có nhi u h n ch nên v n đ thơng tin
đ i v i nơng dân là r t quan tr ng.
Khuy n nông ph i làm t t vai trò c u n i và thơng tin 2 chi u. Có r t nhi u c u n i nhưng
khuy n nông c n ñ c bi t coi trong c u n i gi a nông dân v i nghiên c u.
- Vai trị c u n i c a khuy n nơng trong “Liên k t 4 Nhà”.
4/. Khuy n nông ph i đ m b o tính cơng khai, cơng b ng.
Tính cơng b ng khuy n nơng th hi n ch cơng b ng gi a các đ a phương và cơng b ng
nơng dân trong cùng đ a phương. Các đ a phương cùng có đi u ki n t nhiên, kinh t , văn
hóa…như nhau c n đư c s quan tâm c a khuy n nông Nhà nư c như nhau. Tâm lý nơng dân ta
là khó khăn cùng ch i, quy n l i cùng ñư c hư ng. Tuy nhiên v i suy nghĩ “cào b ng” c a nông
dân là không phù h p trong công tác khuy n nông. Khuy n nông r t quan tâm ñ n nh ng ñ i
tư ng nơng dân nghèo khó làm ăn kém hi u qu . Nh ng ñ i tư ng này c n giúp h nh m nâng

cao ñ i s ng kinh t , văn hóa, đ a v xã h i, v.v. Trong ñi u ki n l c lư ng, kinh phí có nhi u h n
ch chúng ta c n suy nghĩ nh ng gi i pháp hi u qu t i m t vùng nông thôn c th .
5/. Khuy n nông ph i phù h p v i đư ng l i ch trương chính sách c a ð ng và
Chính ph .
ðây là l đương nhiên vì kinh nghi m th c ti n bao năm ñ u tranh giành l i ñ c l p t do
cũng như xây d ng ñ t nư c có v th như hi n nay chúng ta ph i kh ng đ nh tính lãnh đ o tồn
di n c a ð ng và Nhà nư c ta. Khuy n nông ph i th c hi n theo ñư ng l i lãnh ñ o c a ð ng và
Chính ph (TW& đ a phương).
M i chương trình d án khuy n nông n u phù h p v i đư ng l i ch trương chính sách
c a ð ng, Chính ph thì n i dung khuy n nơng đó tri n khai thu n l i, có kh năng thành cơng.
Ho c ít ra n i dung khuy n nơng khơng đ i ngư c v i đư ng l i ch trương chính sách c a ð ng,
Chính ph thì m i có cơ h i thành công. N u n i dung khuy n nơng đi ngư c v i đư ng l i ch

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nơng ……………………………………………………………

23


trương chính sách c a ð ng, Chính ph thì n i dung khuy n nơng đó r t khó th c hi n. Ví d
tri n khai n i dung áp d ng TBKT gi ng mía t t vào vùng có nhà máy liên doanh mía đư ng s
có nhi u cơ h i thu n l i th c hi n. Ngư c l i n u th c hi n n i dung khuy n nông phát tri n s n,
dâu t m … vùng nay s g p r t nhi u khó khăn vì chúng c nh tranh v i ñ t tr ng mía.
6/. Khuy n nơng khơng ho t đ ng đ c l p mà ph i ph i h p v i các ngành, các c p,
các t ch c và d ch v h tr .
ði u ki n dân trí, kinh t , văn hóa … c a nơng dân có nhi u h n ch nên v n đ thơng tin
đ i v i nơng dân là r t quan tr ng.
Khuy n nông ph i làm t t vai trị c u n i và thơng tin 2 chi u. Có r t nhi u c u n i nhưng
khuy n nơng c n đ c bi t coi trong c u n i gi a nơng dân v i nghiên c u.
Vai trị c u n i c a khuy n nông trong “Liên k t 4 Nhà”. Trong m I liên k t này khuy n
nông ph I làm t t công tác thông tin 2 chi u gi a nông dân v i Nhà nư c, nông dân v i nghiên

c u, nông dân v i các doanh nghi p, các nhà nghiên c u v i các doanh nghi p.
1.5-

Khái quát m t s khó khăn, thu n l i và các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a
cơng tác khuy n nơng.
1/. Nh ng khó khăn.
• Do n n kinh t t ch lâu dài - Khó khăn sau h u chi n ch ng M
L ch s phát tri n xã h i g n li n v i l ch s ñ u tranh gi nư c ch ng ngo i xâm triên
miên c a nhân dân ta. Hàng ngàn năm trư c ñây chúng ta phát huy cao ñ n n kinh t ñ c l p t
ch . ði u ñó ñã nh hư ng khơng nh đ n n n kinh t c a m t nư c nông nghi p nghèo nàn l c
h u. Sau cách m ng Tháng Tám, ð ng và Chính ph r t quan tâm và n l c phát tri n nông
nghi p. Tuy nhiên k ti p 9 năm kháng chi n trư ng kỳ r i ñ n ch ng M c u nư c khơng cho
phép nơng nghi p có đi u ki n phát tri n.
Trong cơng cu c đ u tranh ch ng M , dư i s lãnh ñ o c a ð ng xây d ng mi n B c là
h u phương v ng ch c có tính khá quy t đ nh đ n th ng l i gi i phóng mi n Nam đi ñ n th ng
nh t ñ t nư c. Xây d ng HTX s n xu t nông nghi p mi n B c giai ño n 1960 - ñ n 1975 là
m t hư ng ñúng ñ n và c p thi t ñã t o cơ h i thu n l i cho ð ng và Nhà nư c huy ñ ng ñư c
m c t i ña s c ngư i và c a ph c v cho ti n tuy n. Có th nói khơng có t ch c HTX s n xu t
nông nghi p mi n B c thì chưa chác chúng ta đã gi i phóng đư c mi n Nam năm 1975.
Tuy nhiên, do s n xu t nông nghi p t cung t c p lâu dài, do s n xu t theo k ho ch hoá
Nhà nư c kèm theo bao c p đã hình thành tư tư ng trì tr trong s n xu t, trơng đ i s giúp ñ c a
Nhà nư c nên ñã gây c n tr cho cơng tác khuy n nơng.
• Khó khăn do chuy n ñ i n n kinh t c a ñ t nư c.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông ……………………………………………………………

24