Báo cáo " Chất lượng của hệ thống pháp luật thực định - bảo đảm quan trọng của thực hiện pháp luật " ppt

nghiên cứu - trao đổi
22 tạp chí luật học số 3/200
9





ts. nguyễn minh đoan *
c dự phỏp lut ó quy nh ngha v,
trỏch nhim ca cỏc t chc v cỏ
nhõn trong vic thc hin phỏp lut v t
chc thc hin phỏp lut song nhng quy
nh y cha phỏp lut c thc hin
nghiờm minh trong i sng thc t.
phỏp lut c thc hin nghiờm minh cn
phi cú nhng iu kin ch quan v khỏch
quan nht nh to ra c s vng chc cho
vic thc hin phỏp lut c tin hnh
thun li, cú hiu qu trong thc t. Nhng
iu kin ú c gi l bo m thc hin
phỏp lut. Bo m thc hin phỏp lut bao
gm rt nhiu iu kin v yu t, t cht
lng ca vn bn phỏp lut h thng phỏp
lut; cỏc yu t liờn quan n vic trin khai
t chc thc hin phỏp lut, trong ú cú
trỏch nhim ca c h thng chớnh tr, cho
n cỏc yu t cú tớnh cht nn tng, c s
bo m thc hin phỏp lut nh trỡnh

phỏt trin kinh t, c s h tng; trỡnh
vn hoỏ, ý thc phỏp lut; trỡnh , nng
lc, phm cht ca i ng cỏn b, cụng
chc; kinh phớ, vt cht bo m thc hin
phỏp lut.
(1)
Mi iu kin, yu t u cú
vai trũ, tỏc dng nht nh i vi vic thc
hin phỏp lut ng thi cng cú s nh
hng qua li ln nhau v cựng nh hng
n quỏ trỡnh thc hin phỏp lut. Bi vit
ny tp trung phõn tớch v mt s bo m
trc tip quan trng ca thc hin phỏp lut.
1. Cht lng ca h thng phỏp lut
thc nh c th hin c hỡnh thc v
ni dung ca nú. cú cht lng ũi hi
cỏc vn bn phỏp lut phi c ban hnh
ỳng thm quyn, ỳng trỡnh t, th tc lut
nh, cú tờn gi phự hp vi ni dung th
hin, cú hỡnh thc rừ rng, cú ni dung c
kt cu cht ch, logic cỏc thut ng phỏp lớ
c s dng chớnh xỏc, mt ngha, li vn
trong sỏng, ngn gn, d hiu, phự hp vi
kh nng nhn thc ca qung i qun
chỳng nhõn dõn.
H thng phỏp lut cú cht lng cn
tho món nhng yờu cu c bn sau:
+ Ton din v ng b: H thng phỏp
lut ton din v ng b th hin cu trỳc
hỡnh thc ca nú, ngha l h thng phỏp lut

phi cú kh nng ỏp ng c y nhu
cu iu chnh phỏp lut trờn cỏc lnh vc
quan trng ca i sng xó hi, cỏc quy nh
phỏp lut phi cú kh nng bao quỏt ton b
i sng xó hi, cỏc quan h xó hi quan
trng cú tớnh in hỡnh, ph bin cn cú s
iu chnh ca phỏp lut thỡ u cú phỏp lut
iu chnh. V kt cu mi quy phm phỏp
lut phi cú cu trỳc logic, cht ch; mi ch
M

* Ging viờn chớnh Khoa hnh chớnh-nh nc
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 23

nh phỏp lut cú y cỏc quy phm phỏp
lut cn thit; mi ngnh lut cú y cỏc
ch nh phỏp lut theo c cu ca ngnh
lut; cũn h thng phỏp lut cú cỏc ngnh
lut ỏp ng c nhu cu phỏt trin ca cỏc
quan h xó hi mi giai on phỏt trin ca
t nc. iu ny ũi hi vic ban hnh cỏc
vn bn quy phm phỏp lut khụng ch chỳ
trng ti cỏc lut v t chc b mỏy nh
nc, cng c chớnh quyn nhõn dõn m cũn
phi chỳ ý ti cỏc lut iu chnh mt cỏch
ton din cỏc quan h xó hi thuc cỏc lnh

vc i sng dõn sinh nh dõn s, thng
mi, u t, mụi trng , khụng ch chỳ
trng ti lut ni dung m cũn phi chỳ ý ti
lut hỡnh thc v trỡnh t, th tc.
Bt kỡ quy phm hay vn bn quy phm
phỏp lut no cng c to ra v tỏc ng
khụng phi trong s c lp, riờng r m
trong tng th nhng mi liờn h v nhng
rng buc nht nh. Do vy, tớnh ton din
v ng b ca h thng phỏp lut cú nh
hng rt ln ti tớnh kh thi v hiu qu ca
vic thc hin phỏp lut. Bi tt c nhng
mi liờn h, nhng s rng buc ú ca cỏc
quy nh, cỏc vn bn phỏp lut vi nhng
yu t v hin tng khỏc nhau trong i
sng xó hi xột n cựng u cú nh hng
ti s tỏc ng, iu chnh ca phỏp lut.
Vic thc hin mt quy phm phỏp lut hay
mt ch nh lut khụng tt cú th s lm
vic thc hin cỏc quy phm, cỏc ch nh
phỏp lut khỏc gp nhiu khú khn thm chớ
l khụng th thc hin c, tu theo v trớ,
vai trũ v cỏc mi liờn h ca nú vi cỏc yu
t, cỏc b phn khỏc.
Tớnh ton din, ng b ca h thng
phỏp lut cũn th hin vic ban hnh y
cỏc vn bn quy nh chi tit v hng
dn thi hnh trong nhng trng hp cn
thit khi vn bn phỏp lut cú hiu lc thỡ
nú cng ó cú cỏc iu kin cú th

c t chc thc hin ngay trờn thc t.
+ Luụn thng nht: S thng nht ca h
thng phỏp lut l iu kin cn thit bo
m cho s thng nht v mc ớch ca phỏp
lut v s trit trong vic thc hin phỏp
lut. S thng nht ca h thng phỏp lut
c th hin trong c h thng cng nh
trong tng b phn hp thnh ca h thng
cỏc cp khỏc nhau, ngha l gia cỏc
ngnh lut trong h thng phỏp lut; gia cỏc
ch nh phỏp lut trong ngnh lut; gia cỏc
quy phm phỏp lut trong ch nh phỏp lut
cng phi thng nht. Khụng cú cỏc hin
tng trựng lp, chng chộo, mõu thun ca
cỏc quy phm phỏp lut trong mi b phn
v trong cỏc b phn khỏc nhau ca h thng
phỏp lut. iu ny ũi hi cỏc vn bn quy
phm phỏp lut c ban hnh khụng ch
bo m s thng nht, hi ho v ni dung
m cũn phi bo m tớnh th bc v giỏ tr
phỏp lớ ca chỳng.
+ c ban hnh phự hp: iu ny th
hin ni dung ca h thng phỏp lut luụn
cú s tng quan vi trỡnh phỏt trin kinh
t-xó hi ca t nc. Cú th núi phỏp lut
l nhng nhu cu c bn, in hỡnh v cú
tớnh ph bin nht ca i sng kinh t-xó
hi c khỏi quỏt hoỏ, mụ hỡnh hoỏ di
hỡnh thc phỏp lớ c th thụng qua hot ng
lớ trớ v ý chớ ca c quan nh nc cú thm

quyn. Do vy, s phự hp ca cỏc vn bn
quy phm phỏp lut m c bit l ca cỏc


nghiên cứu - trao đổi
24 tạp chí luật học số 3/200
9
vn bn lut vi quy lut khỏch quan ca s
phỏt trin kinh t-xó hi l iu kin vụ
cựng quan trng bo m cho tớnh kh thi
v hiu qu ca phỏp lut. Phự hp vi cỏc
quy lut v iu kin kinh t-xó hi s lm
cho phỏp lut d dng c thc hin ng
thi cng gúp phn thỳc y, to iu kin
cho s phỏt trin ca kinh t-xó hi, trng
hp ngc li, phỏp lut khú c thc hin
trờn thc t, thm chớ cú th cn tr hoc
gõy ra nhng thit hi nht nh cho s phỏt
trin kinh t-xó hi.
Trc ht cỏc quy nh phỏp lut phi
va phn ỏnh c nhng quy lut kinh t
chung va phn ỏnh c nhng quy lut
kinh t c thự ca phng thc sn xut
ang tn ti. Nú phi to ra c nhng iu
kin thun li cho s phỏt trin nhanh, bn
vng ca kinh t t nc. Trong giai on
hin nay khi chỳng ta xỏc nh xõy dng ch
ngha xó hi b qua giai on phỏt trin t
bn ch ngha, xõy dng nn kinh t th
trng nh hng xó hi ch ngha thỡ vic

h thng phỏp lut phn ỏnh ỳng tớnh cht,
c im, trỡnh phỏt trin ca kinh t-xó
hi, nh hng ỳng cho s phỏt trin kinh
t l vn cú ý ngha ht sc quan trng.
Tip n l s phự hp ca phỏp lut
vi iu kin chớnh tr ca t nc m quan
trng nht l phự hp vi ng li, chớnh
sỏch ca ng. H thng phỏp lut Vit
Nam hin nay phi th ch hoỏ cng lnh
chin lc n nh v phỏt trin kinh t-xó
hi ca ng trong iu kin i mi, xõy
dng nn kinh t th trng nh hng xó
hi ch ngha, xõy dng nh nc phỏp
quyn xó hi ch ngha ca dõn, do dõn v
vỡ dõn, m ca, hi nhp quc t. Trong xó
hi Vit Nam hin nay tn ti nhiu giai tng
khỏc nhau v li ớch ca mi cỏ nhõn, mi
cng ng, giai tng cng khỏc nhau. bo
m cho xó hi phỏt trin n nh thỡ ũi hi
phỏp lut phi quy nh mt cỏch hi ho v
li ớch c bn ca tt c cỏc lc lng ch
yu trong xó hi sao cho cú th chp nhn
c. Vỡ vy, ni dung ca h thng phỏp
lut phi quy nh sao cho tng quan gia
cỏc loi li ớch ca cỏc tng lp xó hi khỏc
nhau cú c s hi ho v cú th chp nhn
c. Di hỡnh thc phỏp lớ, trong khuụn
kh cỏc vn bn phỏp lut, nh lm lut phi
lm sao cho li ớch hp phỏp ca tng lp xó
hi ny khụng xung t vi li ớch ca cỏc

tng lp khỏc. Ch trong nhng iu kin
nh vy mi bo m c s phỏt trin
bỡnh thng ca cỏc quan h xó hi v vic
thc hin cỏc quyn, t do, li ớch ca tng
lp xó hi ny s khụng lm tn hi n t
do, li ớch ca cỏc tng lp khỏc trong xó
hi. Nu khụng quan tõm ti s thng nht,
hi ho gia cỏc loi li ớch ca cỏc lc
lng khỏc nhau trong quỏ trỡnh xõy dng v
thc hin phỏp lut cú th dn n nhiu
hin tng tiờu cc trong xó hi, chng
nhng khụng phỏt huy c vai trũ ca phỏp
lut m cũn lm lu m bn cht tt p ca
phỏp lut di ch xó hi ch ngha.
Trong xó hi, ngoi phỏp lut cũn cú
nhng cụng c khỏc nh o c, phong tc
tp quỏn, tớn iu tụn giỏo nhng cụng c
ny cựng vi phỏp lut luụn cú tỏc ng rt
ln lờn cỏc quan h xó hi. S tỏc ng ca
cỏc quy phm xó hi khỏc nhau lờn cỏc quan
h xó hi luụn khụng gin n, chỳng cú liờn


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 25

quan, nh hng qua li ln nhau. Phỏp lut
ch cú th phỏt huy c vai trũ, tỏc dng
ca mỡnh mt cỏch tt nht khi cú s tỏc
ng cựng chiu, phự hp vi nhng cụng c

iu chnh khỏc. Do vy, h thng phỏp lut
ũi hi phi phự hp vi phong tc, tp
quỏn, nhng truyn thng tt p ca dõn
tc, phự hp vi cỏc giỏ tr o c, vn hoỏ
cao p ca nhõn dõn cỏc dõn tc cựng sinh
sng trờn t nc. S phự hp ca h thng
phỏp lut vi o c, vn húa dõn tc, vi
thun phong m tc ca t nc, cỏc cụng
c iu chnh quan h xó hi khỏc cng l
mt trong nhng yu t phn ỏnh cht lng
ca nú, lm cho h thng phỏp lut c tụn
trng v l iu kin bo m cho vic thc
hin phỏp lut nghiờm minh trờn c s t
giỏc ca mi ngi.
Khụng ch phự hp vi cỏc iu kin
kinh t-xó hi ca t nc, h thng phỏp
lut quc gia cũn phi phự hp vi phỏp lut
quc t. Trong xu hng hi nhp v hp
tỏc hin nay, vn ny luụn ũi hi phi
c chỳ trng v trong nhng gii hn cú
th, h thng phỏp lut quc gia cn phi
phự hp vi cỏc cụng c, iu c v
thụng l quc t m quc gia ó kớ kt hoc
tham gia. H thng phỏp lut quc gia phi
c xõy dng phự hp vi cỏc nguyờn tc
c bn ca cỏc iu c v thụng l quc t,
tip thu v s dng cú hiu qu lớ lun, kinh
nghim iu chnh phỏp lut ca cỏc nc
khỏc trờn th gii.
Phng phỏp iu chnh phỏp lut c

s dng phự hp cho mi loi quan h xó
hi. Cht lng ca h thng phỏp lut cũn
biu hin vic la chn phng phỏp iu
chnh phỏp lut phự hp cho mi loi quan
h xó hi. Vic la chn phng phỏp iu
chnh phỏp lut ph thuc vo ni dung, tớnh
cht ca cỏc quan h xó hi m phỏp lut
iu chnh v ý mun ch quan ca nh lm
lut thụng qua s nhn thc, s tớnh toỏn ca
h v nhng lnh vc, nhng vn cn iu
chnh phỏp lut trong mi giai on lch s
ca s phỏt trin xó hi. S la chn phng
phỏp iu chnh phỏp lut khụng ỳng,
khụng phự hp s lm mt i hoc gim i
tớnh hiu qu ca phỏp lut, bi khi ú s
khụng t c mc ớch mong mun hoc
ch t c mc thp. Chng hn,
nhng tranh chp, vi phm phỏp lut trong
lnh vc qun lớ v s dng t ai cú th
gii quyt bng th tc hnh chớnh v cng
cú th bng th tc t phỏp, vỡ vy, ũi hi
phi chn phng phỏp no v giao cho c
quan no gii quyt thỡ phự hp hn, hiu
qu cao hn.
Cht lng ca h thng phỏp lut cũn
th hin trỡnh k thut phỏp lớ khi xõy
dng cỏc vn bn quy phm phỏp lut. ú l
tng th nhng phng phỏp, phng tin
c s dng trong quỏ trỡnh son tho v h
thng hoỏ phỏp lut nhm m bo cho phỏp

lut cú c y cỏc kh nng iu
chnh cú hiu qu cỏc quan h xó hi. iu
ny ũi hi khi xõy dng v hon thin phỏp
lut phi a ra c nhng nguyờn tc,
nhng trỡnh t th tc ti u tin hnh cú
hiu qu quỏ trỡnh ú nhm to ra c
nhng quy nh, nhng vn bn phỏp lut tt
nht, ng thi phự hp vi cỏc quy nh ó
cú; xỏc nh chớnh xỏc, khoa hc c cu ca
h thng phỏp lut phự hp vi cỏc iu kin


nghiên cứu - trao đổi
26 tạp chí luật học số 3/200
9
kinh t-xó hi ca t nc; ngụn ng c
s dng trong vn bn phi chớnh xỏc, ph
thụng, cỏch din t phi rừ rng, d hiu,
m bo tớnh cụ ng, logic v mt ngha.
i vi nhng thut ng chuyờn mụn cn
xỏc nh rừ ni dung u c gii thớch
trong vn bn.
Quỏ trỡnh xõy dng v hon thin phỏp
lut phi thng xuyờn s dng cỏc phng
tin, cỏc cỏch tip cn, cỏc k thut phỏp lớ,
cỏc quy tc phỏp lớ tiờn tin khoa hc nht ó
t c ca nhõn loi trong lnh vc iu
chnh phỏp lut. Ni dung cỏc quy phm
phỏp lut, cỏc vn bn quy phm phỏp lut
c xõy dng vi trỡnh k thut phỏp lớ

cao cú kt cu cht ch, logic cỏc thut ng
phỏp lớ c s dng chớnh xỏc, mt ngha,
li vn trong sỏng, ngn gn, d hiu, phự
hp vi kh nng nhn thc ca qung i
qun chỳng nhõn dõn, mt quy phm phỏp
lut s phỏt huy c hiu qu cao hn nu
phự hp vi quan nim, ý thc hin cú ca
cụng dõn v ngc li.
(2)
S cht ch, rừ
rng, chớnh xỏc ca cỏc quy phm phỏp lut
cng trỏnh c nhng thiu sút, s h cú
th b li dng trong quỏ trỡnh thc hin v
ỏp dng phỏp lut. cú cht lng cỏc vn
bn phỏp lut phi c xõy dng ỳng thm
quyn, ỳng trỡnh t, th tc lut nh, cú tờn
gi phự hp vi ni dung th hin, hỡnh thc
rừ rng, d thc hin.
Mc h thng húa cao v s tn ti
ca nhiu b lut cng c coi l biu hin
ca h thng phỏp lut hon thin. Tớnh h
thng húa cao l m bo rt quan trng cho
vic thc hin phỏp lut d dng, thun li
v chớnh xỏc.
+ Cỏc quy nh ca phỏp lut phi cú kh
nng thc hin c: H thng phỏp lut cú
cht lng thỡ phi bo m tớnh kh thi,
ngha l cỏc quy nh phỏp lut phi cú kh
nng thc hin c trong iu kin kinh t,
chớnh tr-xó hi hin ti. iu ny ũi hi

cỏc quy nh phỏp lut phi c ban hnh
phự hp vi trỡnh phỏt trin ca t nc
mi thi kỡ phỏt trin nht nh. Nu cỏc
quy nh phỏp lut c ban hnh quỏ cao
hoc quỏ thp so vi cỏc iu kin phỏt trin
ca t nc thỡ u cú nh hng n cht
lng ca phỏp lut. Trong nhng trng
hp ú hoc l phỏp lut khụng cú kh nng
thc hin hoc l c thc hin khụng trit
, khụng nghiờm, khụng phỏt huy ht vai
trũ tỏc dng ca nú trong i sng xó hi.
Tớnh kh thi ca h thng phỏp lut cũn
th hin vic cỏc quy nh phỏp lut phi
c ban hnh ỳng lỳc, kp thi ỏp ng
nhng nhu cu m cuc sng ang t ra,
ng thi phi phự hp vi c ch thc
hin v ỏp dng phỏp lut hin hnh. Khi
ban hnh phỏp lut phi xem xột ti iu
kin v kinh t, chớnh tr, xó hi ca t
nc cú cho phộp thc hin c quy nh
hoc vn bn phỏp lut ú hay khụng, ng
thi phi tớnh n cỏc iu kin khỏc nh
t chc b mỏy nh nc, trỡnh ca i
ng cỏn b, cụng chc cú cho phộp thc
hin c khụng, d lun xó hi trong vic
tip nhn quy nh hoc vn bn phỏp lut
ú (ng h hay khụng ng h), trỡnh
vn hoỏ v kin thc phỏp lớ ca nhõn
dõn Phỏp lut cú cht lng phi l phỏp
lut a ra c phng ỏn tt nht vi

phng phỏp iu chnh phỏp lut phự hp


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 27

nht thụng qua ú cú th t c mc
ớch mong mun trong nhng iu kin
kinh t-xó hi hin ti.
Cht lng ca h thng phỏp lut l mt
trong nhng c s bo m cho vic thc
hin v ỏp dng phỏp lut t c kt qu
cao trong thc tin, ng thi cho phộp d
bỏo c kh nng hin thc hoỏ cỏc quy
nh phỏp lut trong i sng xó hi, phỏp
lut c ban hnh kp thi, y , ng
b, phự hp vi cỏc quy lut khỏch quan v
phự hp vi iu kin kinh t-xó hi v
trỡnh phỏp lớ cao: rừ rng, chớnh xỏc v
mt ngha thỡ to c s cho iu chnh v tỏc
ng phỏp lut t c kt qu cao v
ngc li.
(3)

2. Nõng cao cht lng h thng phỏp
lut Vit Nam hin nay gúp phn bo m
cho phỏp lut c thc hin nghiờm minh,
hiu qu. Cú th núi nhng nm gn õy
cht lng ca h thng phỏp lut Vit Nam
ó c nõng cao nhiu c v s lng v

cht lng. Ni dung cỏc vn bn quy phm
phỏp lut c m rng bao quỏt hu ht cỏc
lnh vc c bn, quan trng ca i sng xó
hi. Bờn cnh nhng thnh tu thỡ thc t
khụng th ph nhn l cht lng ca mt s
vn bn quy phm phỏp lut c ban hnh
thi gian qua vn khụng cao. Bn thõn h
thng phỏp lut cha tht s hon thin,
thiu ng b, thng nht, tớnh quy phm
ca h thng phỏp lut cha cao. Nhiu quy
nh phỏp lut ch mi dng li dng
nhng nguyờn tc chung, cha thc s phự
hp vi thc t cuc sng nờn rt khú thc
hin. Vic ban hnh cỏc vn bn quy nh
chi tit, vn bn quy nh v trỡnh t, th tc,
vn bn hng dn thi hnh lut hay quy
nh phỏp lut thng khụng y , chm
so vi yờu cu v nhiu khi cũn ban hnh
trỏi phỏp lut.
Mt s lut cú nhng quy nh khụng
thng nht vi nhau hoc trựng lp quỏ
nhiu. Chng hn, s lp li ca Lut ban
hnh vn bn quy phm phỏp lut ca hi
ng nhõn dõn, y ban nhõn dõn vi Lut
ban hnh vn bn quy phm phỏp lut l
quỏ nhiu, n mc khụng cn thit. c
cỏc lut ny ngi ta cú cm giỏc Lut ban
hnh vn bn quy phm phỏp lut ca hi
ng nhõn dõn, y ban nhõn dõn ch l s
chi tit hoỏ cỏc quy nh ca Lut ban hnh

vn bn quy phm phỏp lut i vi hi
ng nhõn dõn v y ban nhõn dõn. Nhiu
vn bn quy nh chi tit thi hnh li l s
sao chộp vn bn chớnh v cú b sung ụi
chỳt nờn s lng quy phm (cỏc quy nh
phỏp lut) l quỏ nhiu, dn n kh nng
bao quỏt ni dung ca tt c cỏc vn bn,
xỏc nh s mõu thun, chng chộo gia
cỏc vn bn l rt khú khn, nh hng
khụng tt n c hot ng ban hnh v
thc hin phỏp lut. Mt trong nhng
nguyờn nhõn dn n tỡnh trng trờn l do
lc lng, cht lng v k nng ca cỏn
b lm cụng tỏc xõy dng vn bn quy
phm phỏp lut, nht l cỏc cỏn b cỏc
b, ngnh vn cha ỏp ng c yờu cu
ũi hi ca cụng tỏc ny; s lng cỏc vn
bn cn ban hnh quy nh chi tit,
hng dn thi hnh cỏc vn bn lut quỏ
nhiu; cha cú s phõn bit rừ rng gia
vn bn quy nh chi tit thi hnh vi vn
bn gii thớch chớnh thc


nghiªn cøu - trao ®æi
28 t¹p chÝ luËt häc sè 3/200
9
Nhiều văn bản được ban hành vội vàng
do sức ép về thời gian nên công tác chuẩn bị
chưa được tốt. Sức ép thời gian còn thể hiện

ở chỗ cứ mỗi công đoạn, quy trình, thủ tục
soạn thảo, ban hành văn bản thường bị chậm
dẫn đến các công đoạn sau càng phải vội
vàng, bị dồn ép về thời gian.
Số lượng cán bộ trực tiếp tham gia thẩm
định hoặc thẩm tra dự thảo văn bản là không
nhiều và số có điều kiện đọc, nghiên cứu kĩ dự
thảo văn bản để thẩm tra, thẩm định lại càng ít
nên chất lượng thẩm tra, thẩm định không cao.
Pháp luật là hiện tượng chính trị-xã hội
theo nghĩa rộng của nó, do vậy, việc xây
dựng và nội dung các văn bản luật, các quy
phạm pháp luật luôn phản ánh kết quả của sự
tranh đấu, sự thoả hiệp giữa các cấp, các
ngành, các tầng lớp, lực lượng xã hội khác
nhau trong xã hội hiện tại. Từ đó cho thấy
việc phân chia quyền lực, lợi ích giữa những
lực lượng trong xã hội sẽ ảnh hưởng rất lớn
tới việc đưa ra chính sách pháp luật này hay
chính sách pháp luật khác, ban hành văn bản
hay quy định pháp luật. Tất cả những sự
phức tạp đó sẽ lí giải cho việc xây dựng các
quy phạm pháp luật phù hợp với quy luật
vận động và phát triển xã hội hay chỉ phù
hợp với lợi ích của lực lượng này hay của
lực lượng khác và lực lượng đó có đại diện
cho sự tiến bộ xã hội hay không? Vấn đề này
tuỳ thuộc vào giác độ và quan điểm của
người đánh giá. Vấn đề lợi ích của các lực
lượng mà văn bản hay quy định pháp luật sẽ

mang lại diễn ra ngay từ khi soạn thảo văn
bản (giữa các thành viên của ban soạn thảo
hoặc những người có ảnh hưởng tới quá
trình soạn thảo văn bản); trên diễn đàn các kì
họp của Quốc hội và cả trong quá trình ban
hành các quy định chi tiết, hướng dẫn thi
hành (nội dung các vấn đề được giao cho các
bộ, ngành để quy định chi tiết thường phức
tạp nên mỗi ngành, mỗi cơ quan luôn có xu
hướng quy định, hướng dẫn sao cho có lợi
cho bộ, ngành mình nhiều nhất).
Nếu trước đây khi nói đến tính giai cấp
của pháp luật thì người ta thường nhấn
mạnh đến lợi ích giữa giai cấp này với giai
cấp khác thì ngày nay nó liên quan không
chỉ lợi ích của giai cấp mà còn là lợi ích của
các nhóm có chung lợi ích ngay trong cùng
giai cấp. Bởi trong mỗi giai cấp cũng có sự
phân tầng và tầng lớp trên thường có nhiều
quyền hạn, lợi ích hơn, gắn bó với quyền
lực nhà nước chặt chẽ hơn, còn tầng lớp
dưới thường là đông đảo hơn song lợi ích
thường ít hơn, vai trò và ảnh hưởng thường
nhật đến quyền lực nhà nước ít hơn. Vì vậy,
để có thể giải quyết được vấn đề lợi ích của
các lực lượng thông qua các quy định của
một văn bản quy phạm pháp luật một cách
hài hoà là rất khó.
Đôi khi tư tưởng chỉ đạo về nội dung của
một số dự án luật không thống nhất, chưa rõ

ràng, đầy đủ. Những nhà phân tích chính
sách không đưa ra được những định hướng
chính xác, tối ưu và đầy đủ. Các cơ quan lập
chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, kể cả
Quốc hội thường không đưa ra được đề
cương chi tiết với những tư tưởng chỉ đạo
thật chặt chẽ, đầy đủ nên những người trực
tiếp soạn thảo văn bản gặp rất nhiều khó
khăn. Công việc soạn thảo dự án luật được
dồn lên vai ban soạn thảo là chủ yếu. Song
trên thực tế những người trong Ban soạn


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 29

tho tham gia trc tip son tho vn bn l
khụng nhiu, hu ht cụng vic l do t biờn
tp thc hin.
Mt s b, ngnh, hay cỏ nhõn c giao
ch trỡ hay tham gia son tho vn bn ch
chỳ trng n vic bo v hay u tranh vỡ
li ớch cc b ca b, ngnh mỡnh c quy
nh trong d tho vn bn m khụng chỳ ý
n li ớch chung ca ton xó hi.
Trỏch nhim ca mi ngi trong quỏ
trỡnh son tho, ban hnh vn bn quy phm
phỏp lut thng khụng cao v phỏp lut
cng khụng quy nh trỏch nhim phỏp lớ bt
li i vi nhng ngi tham gia son tho,

thm nh, thm tra, ban hnh nhng vn
bn quy phm phỏp lut sai trỏi hoc cú cht
lng khụng tt. Nhng chuyờn gia phỏp lớ
trc tip son tho cng cha thc s gii
cú th chuyn hoỏ nhng t tng ch o
ca cỏc cp cú thm quyn thnh nhng d
tho cú cht lng, ỳng n v chớnh xỏc
nht, núi cỏch khỏc k nng ca cỏc ban son
tho l cha tht cao.
Ni dung mt s vn bn lut thng
thun li cho vic qun lớ ca Nh nc
nhiu hn l cho xó hi, cho ngi dõn, cỏc
i tng b qun lớ. Trong khi theo tinh
thn nh nc ca dõn, do dõn, vỡ dõn,
nh nc phc v xó hi, phc v nhõn dõn
thỡ ni dung cỏc vn bn lut phi vỡ li ớch
ca xó hi, ca nhõn dõn nhiu hn. Ban
hnh phỏp lut tc l nh nc thay mt xó
hi, ghi nhn nhng quy lut vn ng,
phỏt trin ca xó hi bng cỏc quy nh
phỏp lut m bo cho ton xó hi hot
ng thng nht, cú trt t vỡ li ớch ca xó
hi trong ú cú li ớch ca nh nc.
Khụng nờn ch t li ớch ca nh nc
(m thc cht l ca b mỏy nh nc) lờn
trờn li ớch xó hi. Vi c cu t chc v
hot ng ca Quc hi nh hin nay nờn
trờn din n Quc hi ớt cú nhng cuc
tranh lun ny la m ngi ta thng tỡm
cỏch dung ho cỏc quan im khỏc nhau

dn n mt s d tho vn bn lut mc
dự cha tt vn c thụng qua.
Cỏc vn bn quy phm phỏp lut c
ban hnh u phi tri qua th tc, trỡnh t
kht khe t thm nh, n thm tra ca cỏc
c quan cú thm quyn nhng tỡnh trng sai
phm vn tn ti khỏ ph bin v cỏc c quan
chu trỏch nhim thm tra, thm nh thng
khụng phi chu trỏch nhim. Nu vn bn cú
sai phm thỡ ngi ta ch núi ti c quan ban
hnh vn bn ch khụng quy trỏch nhim
cho c quan thm nh, thm tra.
Bin phỏp x lớ i vi cỏc vn bn cú
sai phm (trỏi vi vn bn ca c quan nh
nc cp trờn hoc ca c quan quyn lc
nh nc cựng cp) ch l kp thi ỡnh ch
vic thi hnh, sa i, hu b hoc bói b
vn bn hay quy nh ú. Cũn nhng vn
bn quy phm phỏp lut c ban hnh
khụng ỳng thi im (thng l chm tr so
vi quy nh ca phỏp lut hoc nhu cu ca
cuc sng) hoc cú cht lng khụng tt gõy
nh hng xu n li ớch ca t nc v
nhõn dõn thỡ thng khụng b x lớ.
Mt thc trng l nc ta vn bn quy
phm phỏp lut di lut hoc cỏc vn bn
hng dn thi hnh theo quy nh ca phỏp
lut thỡ cú hiu lc v giỏ tr phỏp lớ thp
nhng li c thc hin tt hn, cú giỏ tr
thc t cao hn, mc dự cú vn bn hng

nghiªn cøu - trao ®æi
30 t¹p chÝ luËt häc sè 3/200
9
dẫn nội dung còn trái với cả văn bản mà nó
hướng dẫn. Điều này có nhiều nguyên nhân
như: Văn bản luật của nước ta còn quá
chung chung nên có nhiều trường hợp không
áp dụng trực tiếp được; thói quen của các cơ
quan, nhân viên nhà nước là chờ các văn bản
hướng dẫn thi hành mà ít chú ý đến văn bản
gốc vì văn bản hướng dẫn thi hành thường là
của cơ quan quản lí hay chỉ đạo trực tiếp;
nhiều cơ quan, nhân viên không nắm được
hoặc không dám tuân theo các nguyên tắc áp
dụng văn bản hay quy phạm pháp luật là
trong trường hợp có mâu thuẫn giữa các văn
bản thì phải áp dụng quy định của văn bản có
giá trị pháp lí cao hơn, văn bản của cơ quan
quyền lực cùng cấp hoặc văn bản ban hành
sau nếu các văn bản của cùng một cơ quan.
Trách nhiệm của các cơ quan nhà nước
xây dựng pháp luật chỉ là trách nhiệm có tính
chất đạo đức chính trị nhiều hơn hoặc trách
nhiệm theo nghĩa nghĩa vụ chứ chưa có trách
nhiệm theo nghĩa hậu quả pháp lí bất lợi. Từ
đó cho thấy trách nhiệm của những cơ quan
ban hành hoặc các bộ phận trực tiếp xây
dựng chủ yếu là trách nhiệm đối với ngành

mình, cơ quan mình hoặc lợi ích cục bộ của
bản thân nhiều hơn là đối với đất nước, dân
tộc theo nghĩa rộng.
Để hệ thống pháp luật ở nước ta có chất
lượng hơn cần chú trọng những biện pháp cơ
bản sau:
+ Đổi mới tổ chức và hoạt động của
Quốc hội theo hướng tăng số lượng, chất
lượng và kĩ năng xây dựng luật của đại
biểu Quốc hội chuyên trách. Tăng cường
hoạt động giám sát của Quốc hội đối với
hoạt động ban hành các văn bản quy phạm
pháp luật của các cơ quan nhà nước, nhất
là giám sát việc ban hành những văn bản
quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các
văn bản luật.
+ Củng cố, nâng cao đội ngũ những người
trực tiếp tham gia soạn thảo văn bản quy
phạm pháp luật ở các bộ, ban ngành. Thu hút
nhiều chuyên gia pháp luật giỏi của các vụ,
viện, trường đại học vào công tác xây dựng
pháp luật. Trong thành phần các ban soạn
thảo cần bổ sung thêm số lượng các chuyên
gia pháp lí có trình độ cao. Có như vậy thì
mới khắc phục được lỗi kĩ thuật trong nội
dung các dự thảo và kĩ thuật soạn thảo văn
bản quy phạm pháp luật mới được nâng cao.
+ Đẩy mạnh công tác rà soát, hệ thống
hoá pháp luật, nhất là hoạt động pháp điển
hoá, thậm chí cần xây dựng những tổng tập

luật lệ về một số lĩnh vực nhất định. Kiên
quyết loại bỏ những quy định trùng lặp giữa
các văn bản quy phạm pháp luật về cùng một
vấn đề. Như vậy sẽ thuận lợi hơn cho hoạt
động xây dựng pháp luật nói riêng và các
hoạt động pháp luật khác nói chung.
+ Không chỉ đề cao trách nhiệm chính
trị mà cần quy định trách nhiệm pháp lí đối
với mỗi cơ quan nhà nước trong quá trình
soạn thảo, ban hành văn bản quy phạm pháp
luật. Nếu cơ quan nhà nước hay cá nhân có
(Xem tiếp trang 57)

(1).Xem: PGS.TS. Nguyễn Văn Mạnh, Các yếu tố
bảo đảm thực hiện pháp luật, Thông tin nhà nước và
pháp luật, số 4/2008, tr. 14.
(2).Xem: Đào Trí Úc, Những vấn đề lí luận cơ bản về
pháp luật, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1993, tr. 263.
(3).Xem: Đào Trí Úc, Những vấn đề lí luận cơ bản về
pháp luật, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội 1993, tr. 263.