Báo cáo " Hoàn thiện quy định về các tội nhận và đưa hối lộ" pptx

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 67





TS. Trần Hữu Tráng *

a v nhn hi l l hai mt gn bú
mt thit, hu c ca mt trong nhng
hin tng xó hi tiờu cc l hin tng
tham nhng. Trong mi quan h a,
nhn ny, hnh vi a hi l mang tớnh
ch ng, th hin hnh vi a li ớch nờn
gi l phớa ch ng. Ngc li, hnh vi
nhn hi l mang tớnh th ng, l phớa th
ng nhn li ớch. Tuy nhiờn, hnh vi khỏch
quan ca ngi a hi l bao gm khụng
ch trng hp ch ng a hi l m c
trng hp th ng a hi l (ch th a
hi l b ộp buc phi a hi l). Tng t
nh vy, hnh vi khỏch quan ca ngi
nhn hi l cng bao gm trng hp th
ng nhn hi l (c ngh nhn hi l)
v trng hp ch ng ũi a hi l. Nh
vy a v nhn hi l luụn l s phn
chiu ca nhau, l hai mt tng thớch ca
cựng hin tng. iu ú ũi hi cỏc du

hiu mụ t hai cu thnh ti phm (CTTP)
ny cn c xõy dng trong mi quan h
tng thớch nhm m bo tớnh thng nht,
rừ rng khụng ch trong nhn thc m c
trong ỏp dng cỏc quy nh ca cỏc ti
phm ny.
(1)

Nghiờn cu quy nh hin hnh v cỏc
ti a v nhn hi l chỳng ta nhn thy
cũn nhiu im cn trao i.
Th nht: V tỡnh tit ũi hi l trong
cu thnh ti phm ca ti nhn hi l (iu
279 BLHS)
Theo quy nh hin hnh, hnh vi ca ti
nhn hi l c mụ t l: Hnh vi li dng
chc v, quyn hn, ó nhn hoc s nhn
tin, ti sn hoc cỏc li ớch vt cht khỏc
lm hoc khụng lm mt vic vỡ li ớch hoc
theo yờu cu ca ngi a hi l.
Hnh vi khỏch quan ca ti nhn hi l
cú th c mụ t bng s sau:

Theo ni dung ca iu lut, gia hai
ch th a v nhn li ớch vt cht luụn
tn ti tho thun trỏi phỏp lut vi ni dung:


lm hoc khụng
lm mt vic vỡ
li ớch hoc
theo yờu cu
ca ngi a
hi l
ó nhn
li ớch
vt cht
s nhn
li ớch
vt cht
li dng chc
v, quyn hn
trc tip
qua trung
gian
* Ging viờn Khoa lut hỡnh s
Trng i hc Lut H Ni


nghiªn cøu - trao ®æi
68 t¹p chÝ luËt häc sè 3/2009

chủ thể bên “nhận lợi ích vật chất” lợi dụng

chức vụ quyền hạn, nhận lợi ích vật chất để
làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc
theo yêu cầu của người đưa lợi ích vật chất.
Ngược lại, bên “đưa lợi ích vật chất” có
“nghĩa vụ” đưa lợi ích vật chất cho người có
chức vụ, quyền hạn để đổi lấy lợi ích hay yêu
cầu nào đó của mình do người có chức vụ,
quyền hạn thực hiện. Thoả thuận trái pháp
luật này thông thường là sự bàn bạc, thống
nhất giữa các bên. Tuy nhiên, trong nhiều
trường hợp, thoả thuận này hình thành không
dựa trên cơ sở sự tự nguyện bàn bạc của hai
bên mà có sự áp đặt ý chí của một bên. Điển
hình là trường hợp “đòi hối lộ, sách nhiễu”.
“Đòi hối lộ” là trường hợp người có chức
vụ, quyền hạn chủ động đưa ra yêu cầu về
lợi ích vật chất đối với những người liên
quan đến việc giải quyết thủ tục pháp lí.
Trong trường hợp này, người có chức vụ,
quyền hạn (bên nhận hối lộ) và người có liên
quan (bên đưa hối lộ) cũng hình thành thoả
thuận trái pháp luật. Nội dung thoả thuận trái
pháp luật này cũng tương tự như nội dung
của thoả thuận tự nguyện của các bên. Đó là
người có chức vụ, quyền hạn lợi dụng chức
vụ quyền hạn, nhận hoặc sẽ nhận lợi ích vật
chất dưới hình thức nào đó để làm hoặc
không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu
cầu của người đưa hối lộ. Đổi lại, người
“đưa” phải đưa lợi ích vật chất theo thoả

thuận cho người có chức vụ, quyền hạn. Tuy
nhiên, trong thoả thuận này, người có chức
vụ, quyền hạn là người chủ động đưa ra yêu
cầu, thậm chí đưa ra giá trị cụ thể của lợi ích
vật chất cũng như thời gian, phương thức
đưa lợi ích vật chất Họ chính là người áp
đặt ý chí của mình trong mối quan hệ thoả
thuận giữa các bên. Người có liên quan
(người đưa hối lộ) là người thụ động, là người
phải miễn cưỡng chấp nhận các yêu cầu, đòi
hỏi của người đòi hối lộ vì lợi ích của mình
hay lợi ích của người có liên quan (ví dụ của
cha, mẹ, vợ, chồng, con, bạn bè ).
“Sách nhiễu” được hiểu là trường hợp
người có chức vụ, quyền hạn trong việc giải
quyết các vấn đề về thủ tục pháp lí cố tình
gây ra những khó khăn phiền phức không
đáng có cho các chủ thể tham gia các quan
hệ pháp luật nhằm mục đích vụ lợi. Những
người có chức vụ quyền hạn trong những
trường hợp này thường lợi dụng sự thiếu
hiểu biết hoặc tâm lí ngại mất thời gian, ngại
các thủ tục rườm rà… của chủ thể tham gia
các quan hệ pháp luật để cố ý tạo ra hàng loạt
các khó khăn phiền phức mà trên thực tế,
những khó khăn này là không có. Trường hợp
này về mặt bản chất cũng tương tự như
trường hợp đòi hối lộ. Tuy nhiên, trong
trường hợp sách nhiễu, người có chức vụ,
quyền hạn có thể không trực tiếp đặt vấn đề

đòi hối lộ mà chỉ thông qua việc “gây khó
khăn phiền phức” để gợi ý hoặc mong muốn
chủ thể có liên quan phải đưa hối lộ. Có thể
nói sách nhiễu là thủ đoạn của việc đòi hối lộ.
Trường hợp đòi hối lộ và sách nhiễu,
người có chức vụ, quyền hạn có thể trực tiếp
hoặc qua trung gian đưa ra đòi hỏi, gợi ý về
vật chất. Cũng có thể có trường hợp, các chủ
thể là người có chức vụ, quyền hạn không
trực tiếp hoặc qua trung gian đưa ra các đòi
hỏi, gợi ý mà chỉ cố tình tạo ra các khó khăn,
phiền phức không đáng có để buộc các chủ
thể tham gia các quan hệ pháp luật có liên
quan phải tìm hiểu và miễn cưỡng đưa lợi


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 69

ớch vt cht cho mỡnh nu mun cụng vic
c gii quyt nhanh chúng, thun li.
Cỏc trng hp ũi hi l v sỏch
nhiu cú th gi l cỏc trng hp ch
ng ca phớa th ng (phớa nhn hi l).
Trong cỏc trng hp ny, ngi cú chc
v, quyn hn l ngi to ra mm mng,
ngun gc lm phỏt sinh ti phm; l ngi
khi ngun cho s xut hin cỏc tho thun
trỏi phỏp lut gia cỏc bờn, thm chớ l ngi
ỏp t ý chớ ca mỡnh cho cỏc tho thun trỏi

phỏp lut ny. Rừ rng cỏc trng hp ny,
tớnh nguy him cho xó hi ca hnh vi phm
ti s cao hn nhiu so vi trng hp ngi
a hi l t nguyn hoc ngh a li
ớch vt cht cho ngi cú chc v, quyn
hn (gi l trng hp th ng ca phớa th
ng). Bi vỡ trong cỏc trng hp ny,
ngi cú chc v, quyn hn khụng phi l
ngi to ra mm mng, ngun gc lm phỏt
sinh ti phm m iu ny l do ngi a
hi l to ra. Chớnh vỡ xỏc nh cỏc trng
hp ũi hi l, sỏch nhiu l cỏc trng hp
phm ti cú tớnh nguy him cao nờn cỏc nh
lp phỏp ó quy nh tỡnh tit ũi hi l,
sỏch nhiu l tỡnh tit nh khung tng nng
thuc im khon 2 iu 279 BLHS.
Tuy nhiờn, vic quy nh tỡnh tit ũi
hi l, sỏch nhiu l tỡnh tit nh khung
tng nng ti im khon 2 iu 279
BLHS s dn n mt s bt cp sau õy:
- Cha ỏp ng c mc ớch, yờu cu ca
vic xõy dng CTTP c bn, c bit l yờu
cu tớnh khỏi quỏt cao v rừ rng ca CTTP.
(2)

Tỡnh tit ũi hi l l tỡnh tit nh
khung tng nng ti khon 2 iu 279
BLHS. iu ú cú ngha l: Hnh vi nhn
hi l mun tho món trng hp ny trc
ht phi tho món CTTP c bn. Tc l

trc ht ch th phi cú hnh vi ó nhn
hoc s nhn li ớch vt cht lm hay
khụng lm mt vic vỡ li ớch hoc theo yờu
cu ca ngi a hi l. Sau ú cn chng
minh rng ngi ny ngoi hnh vi ó nhn
hoc s nhn li ớch vt cht cũn cú hnh vi
ũi hi l (ũi li ớch vt cht). Chỳng ta
thy ngi cú hnh vi ũi hi l l ngi ó
ch ng a ra yờu cu ũi ngi cú liờn
quan n cỏc th tc phỏp lớ phi a hi l.
Tu theo ni dung tho thun trỏi phỏp lut
gia ngi nhn vi ngi a hi l m
ngi ny s nhn li ớch vt cht ri mi
lm hay khụng lm mt vic vỡ li ớch hoc
theo yờu cu ca ngi a hi l (thuc
trng hp ó nhn li ớch vt cht) hoc
ngi ny s lm mt vic vỡ li ớch hoc
theo yờu cu ca ngi a hi l trc ri
sau ú mi nhn li ớch vt cht (thuc
trng hp s nhn li ớch vt cht). Rừ
rng õy hnh vi ũi hi l thc cht ó
bao hm c hai trng hp ó nhn hoc
s nhn li ớch vt cht. Hnh vi ó nhn
li ớch vt cht hay s nhn li ớch vt
cht thc ra ch l din bin tip theo ca
hnh vi ũi hi l. Nh vy, vic quy nh
tỡnh tit ũi hi l l tỡnh tit nh khung
tng nng s to ra s bt hp lớ (to ra quỏ
trỡnh ngc) trong quỏ trỡnh nh ti danh.
iu ú chng t rng cỏc yu t c la

chn trong vic xõy dng CTTP c bn ca
iu lut cha ỏp ng c cỏc yờu cu,
mc ớch ca cỏc tiờu chớ xõy dng CTTP.
- Cha th hin rừ nguyờn tc phõn hoỏ
trỏch nhim hỡnh s (TNHS).
iu 279 BLHS c xõy dng thnh
bn cu thnh ti phm bao gm CTTP c


nghiªn cøu - trao ®æi
70 t¹p chÝ luËt häc sè 3/2009

bản tại khoản 1 và các CTTP tăng nặng tại
các khoản 2, 3 và 4. Các CTTP được xây
dựng dựa trên nhiều nội dung đặc trưng khác
nhau của các yếu tố CTTP trong đó có yếu tố
“giá trị tài sản nhận hối lộ”. Giá trị tài sản
nhận hối lộ quy định tại CTTP cơ bản
(khoản 1) là dưới mười triệu đồng. Giá trị tài
sản nhận hối lộ quy định tại CTTP tăng nặng
ở khoản 2 là từ mười triệu đồng đến dưới
năm mươi triệu đồng; tại CTTP tăng nặng ở
khoản 3 là từ năm mươi triệu đến dưới ba
trăm triệu đồng và tại CTTP tăng nặng ở
khoản 4 là từ ba trăm triệu đồng trở lên.
Cùng với yếu tố “giá trị tài sản nhận hối lộ”,
yếu tố “đòi hối lộ” được xác định là tình tiết
định khung của CTTP tăng nặng tại khoản 2.
Theo quy định này, các trường hợp “đòi hối
lộ” có giá trị dưới năm mươi triệu đồng đều

thuộc trường hợp quy định tại điểm đ khoản
2 Điều 279 BLHS.
Chúng ta thấy tuy cùng thoả mãn tình
tiết “đòi hối lộ” nhưng rõ ràng những trường
hợp “đòi hối lộ” với giá trị tài sản ít (dưới
mười triệu đồng) sẽ có tính nguy hiểm thấp
hơn nhiều so với những trường hợp “đòi hối
lộ” với giá trị tài sản lớn (từ mười triệu đồng
đến dưới năm mươi triệu đồng). Vì vậy,
những trường hợp “đòi hối lộ” với giá trị tài
sản ít nên được xếp vào khoản 1 Điều 279
BLHS và các trường hợp “đòi hối lộ” với giá
trị tài sản lớn nên được xếp vào khoản 2
Điều 279 BLHS. Như vậy sẽ đảm bảo tốt
hơn nguyên tắc phân hoá TNHS.
Mặt khác, trường hợp “đòi hối lộ” có giá
trị tài sản từ năm mươi triệu đồng trở lên sẽ
không thuộc khoản 2 mà căn cứ vào dấu hiệu
“giá trị tài sản nhận hối lộ” sẽ thuộc khoản 3
(nếu tài sản nhận hối lộ có giá trị từ năm
mươi triệu đồng đến dưới ba trăm triệu đồng)
hoặc khoản 4 (nếu giá trị tài sản nhận hối lộ
có giá trị từ ba trăm triệu đồng trở lên). Tuy
nhiên, các khoản 3 và 4 lại không có tình tiết
tăng nặng “đòi hối lộ”. Rõ ràng trong các
trường hợp này, các CTTP tăng nặng tại khoản
3 và khoản 4 Điều 279 BLHS sẽ không phản
ánh được đầy đủ tính nguy hiểm cho xã hội
của hành vi phạm tội vì các CTTP này
không phản ánh hết các dấu hiệu của hành vi

khách quan bao gồm dấu hiệu “đòi hối lộ” và
dấu hiệu “giá trị tài sản nhận hối lộ”.
Từ sự phân tích trên, chúng tôi cho rằng
tình tiết “đòi hối lộ” nên được lựa chọn là
một trong các tình tiết của CTTP cơ bản bên
cạnh các tình tiết “đã nhận” hoặc “sẽ nhận
lợi ích vật chất”. Cách xây dựng như vậy
vừa tránh được các bất cập kể trên, vừa đảm
bảo tính logic trong nội dung của CTTP cơ
bản. Các hành vi “đòi hỏi”, “đã nhận” và “sẽ
nhận tiền, tài sản hay các lợi ích vật chất
khác” vừa mang tính khái quát cao, vừa đảm
bảo sự sắp xếp hợp lí của các hành vi theo
thứ tự tính nguy hiểm cho xã hội của các
hành vi giảm dần. Hành vi “đòi hỏi lợi ích
vật chất” (đòi hối lộ) sẽ có tính nguy hiểm
cho xã hội cao nhất sau đó đến hành vi “đã
nhận lợi ích vật chất” và cuối cùng là hành
vi “sẽ nhận lợi ích vật chất”.
“Đòi hỏi lợi ích vật chất” như trên đã đề
cập, là trường hợp người có chức vụ, quyền
hạn chủ động đòi hỏi lợi ích vật chất cho việc
thực hiện nhiệm vụ công của mình. Hành vi
của người có chức vụ, quyền hạn là mầm
mống, là nguyên nhân, là nguồn gốc làm phát
sinh tội phạm. Người đòi hỏi lợi ích có thể đã
nhận hoặc có thể sẽ nhận lợi ích sau khi đã
làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2009 71

theo yờu cu ca ngi a hi l. iu ny
khụng cú ý ngha trong vic nh ti m ch
cú ý ngha trong vic lng hỡnh.
Khỏc vi trng hp trờn, trong cỏc
trng hp ó nhn hay s nhn li ớch
vt cht thỡ ch th - ngi cú chc v,
quyn hn khụng phi l ngi ch ng to
ra mm mng lm phỏt sinh hnh vi phm
ti. Trỏi li h l ngi hon ton b ng
trong vic nhn li ớch. Trong cỏc trng
hp ny, s tho thun trỏi phỏp lut l do
ngi a li ớch ch ng khi xng.
Ngi a li ớch chớnh l ngi ó ch
ng hon ton trong vic to ra mm mng,
ngun gc lm phỏt sinh ti phm. Nhng
trng hp ny c gi l cỏc trng hp
th ng ca phớa th ng. Tớnh nguy him
cho xó hi ca hnh vi phm ti ca ngi
cú chc v, quyn hn trong cỏc trng hp
ny rừ rng ớt nguy him hn so vi trng
hp ngi cú chc v, quyn hn ũi hi li
ớch cho vic gii quyt vn liờn quan n
cỏc th tc phỏp lớ.
Trong trng hp ngi cú chc v,
quyn hn ó nhn li ớch vt cht, tho
thun trỏi phỏp lut gia bờn a v bờn
nhn li ớch ó c hin thc hoỏ mt

phn. Ngi a li ớch ó thc hin xong
ngha v ca mỡnh: h ó a li ớch vt cht
theo tho thun cho ngi cú chc v, quyn
hn. Ngi cú chc v, quyn hn ó nhn
c phn li ớch vt cht ca mỡnh trong
khuụn kh tho thun trỏi phỏp lut gia hai
bờn v ngi ny phi thc hin ngha v
ca mỡnh theo tho thun l: li dng chc
v, quyn hn lm hoc khụng lm mt
vic vỡ li ớch hoc theo yờu cu ca ngi
a hi l. Nh vy, thc hin tho thun
trỏi phỏp lut gia hai bờn, ngi nhn hi l
trong trng hp ny bt buc phi lm hay
khụng lm mt vic vỡ li ớch hoc theo yờu
cu ca ngi a hi l.
Trong trng hp s nhn li ớch vt
cht, s tho thun trỏi phỏp lut gia bờn
a v nhn li ớch cú ni dung: Ngi cú
chc v, quyn hn lm hoc khụng lm mt
vic vỡ li ớch hoc theo yờu cu ca ngi
a hi l. i li, ngi cú liờn quan n
mt th tc phỏp lớ (ngi a hi l) s
phi a cho ngi cú chc v, quyn hn
li ớch vt cht sau khi yờu cu ca mỡnh
c tho món. Li ớch vt cht chớnh l s
trao i vi cụng vic m ngi cú chc v,
quyn hn lm cho ngi a hi l.
trng hp ny, hnh vi nhn li ớch vt cht
ch din ra sau khi hnh vi liờn quan n th
tc phỏp lớ vỡ li ớch hoc theo yờu cu ca

ngi a hi l ó c thc hin.
Hnh vi s nhn li ớch vt cht trong
mi quan h so sỏnh vi hnh vi ó nhn li
ớch vt cht s cú tớnh nguy him ớt hn vỡ
trong trng hp ny, li ớch m ngi cú
chc v, quyn hn nhn c mi ch dng
li s tho thun gia cỏc bờn m cha
c hin thc hoỏ (cha tr thnh li ớch
ca ngi ú trờn thc t). Do ú vn cũn tn
ti s ri ro trong vic bin tho thun gia
cỏc bờn tr thnh hin thc v nh vy yu t
kớch thớch vic thc hin hnh vi phm ti
ca ngi cú chc v, quyn hn mc
no ú b hn ch (khụng mónh lit nh trong
trng hp ó nhn li ớch vt cht). Tho
thun trỏi phỏp lut gia cỏc bờn cha c
thc hin chng no ngi cú chc v, quyn


nghiªn cøu - trao ®æi
72 t¹p chÝ luËt häc sè 3/2009

hạn chưa “làm hay không làm một việc vì lợi
ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ”.
Thứ hai: Về cấu thành tội đưa hối lộ theo
Điều 289 BLHS
Điều 289 BLHS không mô tả các hành vi
khách quan của tội đưa hối lộ mà chỉ nêu tên
hành vi kèm theo các điều kiện phải chịu
TNHS của hành vi này. Cách xây dựng này

vừa thiếu sự rõ ràng trong việc nhận thức
vừa thiếu các căn cứ trong thực tiễn áp dụng
quy định của Điều luật này.
“Đưa hối lộ” và “nhận hối lộ” là tấm
gương phản chiếu, là hai mặt tương xứng
của nhau, vì vậy chúng tôi cho rằng cần xây
dựng Điều 289 BLHS (tội đưa hối lộ) thành
các CTTP với việc mô tả hành vi khách quan
tương xứng với hành vi khách quan được mô
tả trong Điều 279 BLHS (tội nhận hối lộ).
Cách xây dựng này trước hết đảm bảo tính
thống nhất, tính logic của các điều luật. Mặt
khác xây dựng như vậy sẽ tạo điều kiện
thuận lợi, dễ dàng không chỉ trong nhận thức
mà cả trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử
các hành vi phạm tội này.
Là tấm gương phản chiếu của tội nhận
hối lộ, hành vi khách quan của tội đưa hối lộ
cũng bao gồm ba nhóm hành vi: “đề nghị”,
“đã đưa” và “sẽ đưa lợi ích vật chất”.
“Đề nghị đưa lợi ích vật chất” là trường
hợp người đưa hối lộ chủ động đưa ra đề nghị
về lợi ích vật chất cho người có chức vụ,
quyền hạn để đổi lấy việc người có chức vụ,
quyền hạn sẽ làm hay không làm một việc vì
lợi ích hoặc theo yêu cầu của mình. Trường
hợp này, người đưa hối lộ là người hoàn toàn
chủ động. Người nhận hối lộ, ngược lại là
người hoàn toàn thụ động. Bên đưa và bên
nhận cũng hình thành thoả thuận trái pháp

luật, trong đó người đưa hối lộ chủ động đưa
ra đề nghị về việc đưa tiền, tài sản hay những
lợi ích vật chất khác. Đề nghị về giá trị của
lợi ích, về phương thức, thời gian đưa lợi
ích. Lợi ích này được trao đổi với việc người
có chức vụ, quyền hạn, lợi dụng chức vụ,
quyền hạn để làm hoặc không làm một việc vì
lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối
lộ. Lợi ích vật chất có thể được đưa trước hay
sau khi người có chức vụ, quyền hạn làm hay
không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu
cầu của người đưa hối lộ. Điều này phụ
thuộc vào nội dung thoả thuận trái pháp luật
giữa các bên. Bên nhận hối lộ thường là bên
thụ động chấp nhận những đề nghị của phía
bên kia. Trường hợp này được gọi là trường
hợp chủ động của phía chủ động.
“Đã đưa lợi ích vật chất” và “sẽ đưa lợi
ích vật chất” là những trường hợp trong đó,
người có liên quan đến các thủ tục pháp lí bị
đòi hỏi lợi ích cho việc giải quyết những vấn
đề có liên quan. Họ là người mà vì lợi ích của
mình hoặc của người thân hay bạn bè mà phải
miễn cưỡng chấp nhận đòi hỏi của người có
chức vụ, quyền hạn. Họ phải đưa lợi ích vật
chất cho người có chức vụ, quyền hạn trước
hoặc sau khi người đó làm hay không làm
một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của
mình. Các trường hợp này được gọi là các
trường hợp thụ động của phía chủ động.

Cũng tương tự như các trường hợp “đòi
hỏi”, “đã nhận” và “sẽ nhận lợi ích vật chất”,
các trường hợp “đề nghị”, đã đưa” và “sẽ
đưa lợi ích vật chất” cũng sắp xếp theo thứ
tự tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi
phạm tội giảm dần.


nghiªn cøu - trao ®æi
t¹p chÝ luËt häc sè 3/2009 73

làm hoặc
không làm
một việc vì
lợi ích hoặc
theo yêu
cầu của
người đưa
hối lộ
đã nhận
lợi ích
v
ật chất

sẽ nhận
lợi ích
v
ật chất

lợi dụng

chức vụ,
quyền hạn
đòi hỏi
lợi ích
v
ật chất

cho
mình
cho
người
khác

trực
tiếp
qua
trung
gian

Thứ ba: Về vấn đề “đưa” và “nhận” lợi
ích vật chất cho người thứ ba
Điều 279 và Điều 289 BLHS chưa đề
cập vấn đề nhận và đưa lợi ích vật chất cho
người thứ ba. Đây là các trường hợp người
có chức vụ, quyền hạn đòi hỏi, đã nhận hay
sẽ nhận lợi ích vật chất nhưng không phải
cho chính mình mà cho người khác (cho cha,
mẹ, vợ, con, thậm chí cho bạn bè, cấp trên
của họ). Ngược lại, người đưa hối lộ không
trực tiếp đưa lợi ích vật chất cho chính người

có chức vụ, quyền hạn mà đưa cho người
khác có quan hệ nhất định với người có chức
vụ, quyền hạn. Những trường hợp này được
gọi là các trường hợp đưa hoặc nhận lợi ích
vật chất cho người thứ ba.
Ở những trường hợp này, tương tự các
trường hợp trên, giữa người có chức vụ,
quyền hạn và bên đưa lợi ích vật chất cũng
tồn tại sự thoả thuận trái pháp luật: Người có
chức vụ, quyền hạn làm hoặc không làm một
việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người
đưa hối lộ. Ngược lại, người có liên quan
đến thủ tục pháp lí sẽ phải đưa lợi ích vật
chất để đổi lấy việc người có chức vụ, quyền
hạn thực hiện một việc vì lợi ích hoặc theo
yêu cầu của mình. Tuy nhiên, lợi ích vật chất
không được đưa cho chính bản thân của
người có chức vụ, quyền hạn mà vì lí do nào
đó, theo sự thoả thuận của hai bên, lợi ích
vật chất sẽ được đưa cho người thứ ba mà
người này có quan hệ nhất định đối với
người có chức vụ, quyền hạn.
Hiện nay, lợi dụng việc điều luật chưa
quy định rõ ràng trường hợp này nên rất
nhiều trường hợp, người nhận hối lộ và
người đưa hối lộ thoả thuận đưa lợi ích vật
chất cho người thứ ba chứ không đưa trực
tiếp cho người có chức vụ, quyền hạn. Điều
đó gây ra rất nhiều khó khăn cho hoạt động
điều tra, truy tố, xét xử các trường hợp phạm

tội này. Theo chúng tôi, để ngăn chặn các
trường hợp này và để tạo điều kiện thuận lợi
cho quá trình tố tụng cần quy định rõ trường
hợp đưa hoặc nhận lợi ích vật chất cho người
thứ ba trong cấu thành tội phạm các tội đưa
và nhận hối lộ quy định tại Điều 289 và Điều
279 BLHS hiện hành.
Hành vi khách quan của tội nhận hối lộ theo
sự phân tích trên có thể mô tả bằng sơ đồ sau:



nghiªn cøu - trao ®æi
74 t¹p chÝ luËt häc sè 3/2009


Hành vi khách quan của tội đưa hối lộ có thể mô tả bằng sơ đồ sau:

Từ những phân tích trên, theo chúng tôi,
quy định về các tội nhận và đưa hối lộ cần
được hoàn thiện theo hướng sau:
Điều Tội nhận hối lộ:
1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền
hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian đòi hỏi,
đã nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi
ích vật chất khác dưới bất kì hình thức nào
có giá trị [ ] cho mình hoặc cho người khác
để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích
hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ thì
bị phạt tù [ ].
[ ]
Điều Tội đưa hối lộ
1. Người nào trực tiếp hoặc qua trung
gian đề nghị, đã đưa hoặc hứa hẹn sẽ đưa
tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dưới
bất kì hình thức nào có giá trị [ ] cho người
có chức vụ, quyền hạn hoặc cho người khác
để người có chức vụ, quyền hạn làm hoặc
không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu
cầu của mình thì bị phạt tù [ ].
[ ]


(1). Cũng có quan điểm cho rằng thực tiễn xét xử
không phải trường hợp nào cứ có người nhận thì phải
có người đưa hối lộ mà tuỳ từng trường hợp có thể có

người nhận hối lộ nhưng không có người đưa, ngược
lại có trường hợp có người đưa hối lộ nhưng lại
không có nhận hối lộ (xem: Đinh Văn Quế, Bình luận
khoa học Bộ luật hình sự - Phần các tội phạm - Tập
V, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh 2006, tr. 307).
(2). Về mục đích và yêu cầu trong việc xây dựng
CTTP, Xem: GS.TS. Nguyễn Ngọc Hoà, “Kĩ thuật
xây dựng cấu thành tội phạm và việc hoàn thiện Bộ
luật hình sự”, Tạp chí luật học số 4/2006, tr. 15.

để người có chức
vụ, quyền hạn làm
hoặc không làm
một việc vì lợi ích
hoặc theo yêu cầu
của người đưa
đã đưa lợi ích
vật chất
sẽ đưa lợi ích
vật chất
đề nghị lợi ích
vật chất
cho người có chức
vụ, quyền hạn
cho người khác
trực tiếp
qua trung gian