Phát tiển cà phê bền vững trên địa bàn tỉnh đắk lắk


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ






NGUYỄN VĂN HOÁ




PHÁT TRIỂN CÀ PHÊ BỀN VỮNG TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK





LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HUẾ - NĂM 2014


TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ



NGUYỄN VĂN HOÁ





PHÁT TRIỂN CÀ PHÊ BỀN VỮNG TRÊN
ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK


Chuyên ngành: Kinh tế Nông nghiệp
Mã số: 62.62.0115

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ





Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Mai Văn Xuân















HUẾ - NĂM 2014
i
LỜI CAM ĐOAN

 

tin

tin 


Tác giả luận án

ii
LỜI CÁM ƠN

Trước hết cho phép tôi bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất tới các cơ quan, đơn vị
và cá nhân đã trực tiếp giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu thực hiện luận
án này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo UBND tỉnh, Lãnh đạo và Chuyên viên
các Sở, Ban, Ngành và lãnh đạo huyện, các Phòng, Ban của các huyện trong tỉnh
Đắk Lắk đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, cung cấp tài liệu và những thông tin cần
thiết để tôi hoàn thành luận án này.
Tôi xin cảm ơn Lãnh đạo Nhà trường, Lãnh đạo Khoa Kinh tế và Phát triển,
Phòng Quản lý Khoa học Công nghệ - Hợp tác quốc tế và Đào tạo sau đại học và
tập thể các Nhà khoa học kinh tế của Trường Đại học Kinh tế Huế đã giúp đỡ, đóng
góp nhiều ý kiến khoa học quý giá trong quá trình hoàn thiện luận án. Đặc biệt tôi
xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Mai Văn Xuân, Trưởng khoa Kinh
tế và Phát triển, Trường Đại học Kinh tế Huế đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi
trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài và hoàn chỉnh luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Đại học Huế, Ban Đào tạo Sau Đại học
Đại học Huế, Lãnh đạo Nhà trường, Lãnh đạo Khoa Kinh tế và các phòng, ban của
Trường Đại học Tây Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi nhiều
mặt để hoàn thành luận án.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của người thân,
gia đình và đồng nghiệp trong suốt thời gian qua.
Một lần nữa xin chân thành cảm ơn!


iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1
ADB
Ngân hàng Phát tri Châu Á (The Asian Development Bank)
2
AFTA
 (ASEAN Free Trade Area)
3
ASEAN
tion of South East Asian Nations)
4
BQ
Bình Quân
5
BVTV

6
CKKD

7
CN-XD
 g
8
CP
Cà phê
9
CPI

Ch s giá tiêu dùng
10
DT

11
DTCP

12
BSCL
 b sông C long
13


14
FAO
 (the Food and
Agriculture Organization of the United Nations)
15
GAP
Good Agricultural Practices )
16
GDP
tic Production)
17
GO
Giá tr s xu (Gross Ouput)
18
GOCP
Giá tr s xu cà phê
19

GOCP/NK
Giá tr s xu cà phê bình quân nhân kh
20
GONN
Giá tr s xu nông nghi
21
HQ

22
HTX

23
ICO
 (International Coffee Organization)
24
IMF
  (International Monetary Fund)
25
ISO
tiêu tional Standard Organization)
26
KD
Kinh doanh
27


28
KHKT

29

KQ

30
KTCB
 
31
KTNN

32
KT-XH
- 
33


34
LNKT
L nhu kinh t
35
MI

36
NLN
Nông lâm nghiêp
37
NN&PTNT

iv
38
NS


39
NSBQ

40
NXB

41
PTCPBV

42
PTNN

43
PT-NN-NT
  Nông thôn
44
PTNT

45
QH
Quy 
46
SL

47
STT

48
SWOT


49
SX

50
SXKD

51
TC

52
TCVN
Tiêu 
53


54
TN-MT
Tài nguyên  
55
VietGAP
Tiêu 
56
WTO
tion)
57
XK

58
XKCP
 cà phê

v
MỤC LỤC

 i
 ii
 iii
 v
 viiii
 x
 1
1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu 2
3. Các câu hỏi nghiên cứu 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
5. Những đóng góp mới của luận án 4
 6
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển và phát triển bền vững 6
1.1.1.  6
1.1.2.  27
1.1.3.  30
1.1.4.  32
1.2. Cơ sở thực tiễn của phát triển cà phê bền vững 42
1.2.1.  42
1.2.2.  44
1.2.3. à VN 49
1.2.4.  50
 54
2.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk 54
2.1.1.  54
2.1.2. Tài nguyên thiên nhiên 55

2.1.3. - 57
vi
2.2. Tổng quan về phát triển cà phê ở tỉnh Đắk Lắk 58
2.2.1.  58
2.2.2.  60
2.3. Tiếp cận nghiên cứu và khung phân tích phát triển cà phê bền vững 65
2.3.1.  65
2.3.2.  66
2.4. Phương pháp nghiên cứu 68
2.4.1.  68
2.4.2.  68
2.4.3. X 69
2.4.4.  69
2.4.5.  78
3    85
3.1. Thực trạng phát triển cà phê bền vững ở tỉnh Đắk Lắk 85
3.1.1.  85
3.1.2.  106
3.1.3.  116
3.2. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến PTCPBV ở tỉnh Đắk Lắk 123
3.2.1.  123
3.2.2.  126
3.2.3.  132
3.2.4.  135
3.3. Đánh giá chung thực trạng phát triển cà phê bền vững ở tỉnh Đắk Lắk 141
3.3.1. thành công trong quá trình PTCPBV  141
3.3.2. PTCPBV  143
3.3.3. PTCPBV  146
 149
4.1. Những căn cứ của định hướng và đề xuất giải pháp 149

4.1.1.  149
4.1.2.  150
vii
4.1.3.   153
4.2. Quan niệm và định hướng phát triển cà phê bền vững đến năm 2020 và tầm
nhìn đến năm 2030 155
4.2.1. Quan  155
4.2.2.   155
4.3. Các giải pháp đẩy mạnh PTCPBV trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 160
4.3.1.  kinh doanh cà phê 160
4.3.2.  165
4.3.3.  kinh doanh cà phê 167
4.3.4.   174
4.3.5. Xây d 177
 181

 185
 186
 196
viii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
1.1 49
1.2 50
- 57
 2010 60
 62
 86
 . 87
 89
 3.4  . 90

3.5 
 93
3.6 96
 3.7 97
 3.8:  100
3.9 2010 107
 108
 109
 111
-2012) 114
L 117
 119
 121
 122
CP 124
-Ln 127
  130
3.21 cà
phê  134
ix

 2012) 152
  
 1588
  
 1588

x
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ

  9
 32
 41
 67
(% khối lượng) 103
 105
 110
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
          
nhanh chóng 
, 
nói chung và
t k Lk nói riêng 
M
cà phê, cao su, tiêu,

Tây Nguyên            
 


các cây côdài ngày , cà phê. 
 có trên 20, là t
. Scà phê 
            10-2011 
487.74 602

 [19] [20]. 


cà phê. - 
-  
[19] [20].
nói chung và
t k Lk nói riêng 

2



 


y Nguyên trong ó có t k Lk 



ng.
C th, do  quy 
 Tây N
  
 s
 ch l, 
 . 
n 
, 



  

Phát triển cà phê
bền vững trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ”  
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
           

3
2.2. Mục tiêu cụ thể
(1) Góp ph h   và làm sáng t   ý lu và th ti 
PTCPBV;
(2) ánh giá  b v k trên các
khía cnh: kã h và ; Phân tích các y y tác  
h 
(3) b   

3. Các câu hỏi nghiên cứu

- Các quan   lý lu và th ti PTCPBV ang x ra theo nh
khuynh h nào?
- 

- phát t cà ?
-   
 là gì?
-  

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
lý   và 
 

ý và các công ty/doanh

4.2. Phạm vi nghiên cứu
- PTCPBV 
PTCPBV
b  PTCPBV . 
u vào các tr cà phê trên  s d
4
lâu dài và tr cà phê liên kng trong ngành hàng cà
phê và có vai trò quan tr phát tri cà phê trên  bàn t k Lk.
- 2
m 2011 
 m 2030.
5. Những đóng góp mới của luận án
phát
tri cà phê b v
 à phê 

.
PTCPBV 
các 
và tác PTCPBV 

 và 
phê; 
và  cho PTCPBV.
PTCPBV
PTCPBV PTCPBV 
 (tng tr, , , 
tranh); ii)           ; iii) Môi

tr (khai thác ) và ó
trong PTCPBV.   
ph
PTCPBV  
ng trm, có
ng cha . ng thu
ng cha bình 
phê  b
5
sinh thái.         
PTCPBV ; iii) 
tr; iv) PTCPBV  

á 
 
.
l
 
 l.   
 và 
doanh cà phê và ng c
PTCPBV.

6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ PHÁT TRIỂN CÀ PHÊ BỀN VỮNG
1.1. Cơ sở lý luận về phát triển và phát triển bền vững
1.1.1. Khái niệm và lý luận về phát triển cà phê bền vững
1.1.1.1. Phát triển

Theo tác gi 
Phát triển được hiểu là một phạm trù triết học dùng để chỉ
quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn
thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy
vọt, đưa tới sự ra đời của cái mới thay thế cái cũ”. ,
“Sự phát triển là kết quả của quá trình thay đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay
đổi về chất, là quá trình diễn ra theo đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại
dường như sự vật ban đầu nhưng ở cấp độ cao hơn [28]
Nhà 
(i) Gng;
(ii)    p; (iii) C Còn Gunnar
Myrdal, nhà kinh tl 
giá trị phát triển






tiêu 

7





 




 tiêu tiêu
 



Nh v, có th khái quát nh quan i ch y v phát tri nh sau:
- ó là s gia t v 
- 
- ính là  
1.1.1.2. Phát triển bền vững
  niên 


theo 
 báo cáo  
 N 
. Theo các báo cáo Brundtland [57], [58]:
"Phát triển bền vững là phát triển đáp ứng các nhu cầu của hiện tại mà không
ảnh hưởng tới khả năng của các thế hệ tương lai để đáp ứng nhu cầu riêng của họ.
Nó bao gồm hai nội hàm:
8

Khái niệm về “nhu cầu” nói riêng đối với nhu cầu thiết yếu của người nghèo
trên thế giới, điều mà cần được ưu tiên trước;

Quan điểm về sự giới hạn được hình thành bởi trạng thái công nghệ và tổ
chức xã hội trên cơ sở khả năng chịu đựng của môi trường đến đáp ứng được
những nhu cầu hiện tại và tương lai".



 de Jareiro, Braxin 

nêu trong b- 







 








 [22]: (i) 

 (ii) 
  (iii) 
9
ngu
 (iv) T

thông q     (v) 



sau: M
 m     
 m
 m
  m
 [29].
 Brundtland (1987), trên quan  
a ra mô hình
 [2], [15], [55]:


Sơ đồ1.1: Mô hình phát triển bền vững của Ngân hàng Thế giới
ng chung quy

KINH TẾ
* Tăng trưởng
* Hiệu quả * Ổn định

MÔI TRƯỜNG
* Đa dạng sinh học và
thích nghi
* Bảo tồn tài nguyên
thiên nhiên
* Ngăn chặn ô nhiễm

PTBV
XÃ HỘI
* Giảm đói nghèo
* Xây dựng thể chế

* Bảo tồn di sản
văn hoá dân tộc

KT – MT
- Đánh giá tác động của MT
- Tiền tệ hoá tác động của MT

XH – MT
- Công bằng giữa các thế hệ
- Sự tham gia của quần chúng

KT-XH
- Công bằng giữa các thế hệ
- Mục tiêu trợ giúp việc làm
10



ng tr
  
tró là 

1.1.1.3. Phát triển nông nghiệp bền vững
Theo FAO (1990): "Phát triển nông nghiệp bền vững là sự quản lý và bảo
tồn sự thay đổi về tổ chức và kỹ thuật nhằm đảm bảo thoả mãn nhu cầu ngày càng
tăng của con người cả cho hiện tại và mai sau. Sự phát triển như vậy của nền
nông nghiệp (bao gồm cả lâm nghiệp và nuôi trồng thuỷ sản) sẽ đảm bảo không
tổn hại đến môi trường, không giảm cấp tài nguyên, sẽ phù hợp về kỹ thuật và
công nghệ, có hiệu quả về kinh tế và được chấp nhận về phương diện xã hội"[66].
   (1999)          

Đó là sự quản lý và bảo vệ cơ sở của các nguồn lợi tự
nhiên và phương hướng của các thay đổi kỹ thuật và thể chế cách nào để đảm bảo
đạt được sự thỏa mãn nhu cầu con người trong thế hệ này và thế hệ tương lai. Sự
phát triển bền vững ấy bao gồm sự bảo vệ đất, nước, các nguồn lợi di truyền thực
vật và động vật không bị thoái hóa về môi trường, thích ứng về kỹ thuật, có sức
sống về kinh tế và chấp nhận được về xã hội[50] .
: Nền nông nghiệp bền vững bao gồm việc quản
lý có hiệu quả nguồn lực để thoả mãn nhu cầu ngày càng tăng của con người mà vẫn
duy trì hay làm tăng thêm chất lượng của môi trường và bảo tồn tài nguyên thiên
nhiên [65].
Maureen (1990)         
Nông nghiệp bền vững

 
11
 phát
 [76].
Theo Bill Mollison (1994) thì nông nghiệp bền vững 

 



phong phú trong
 [3].
tiêu 
 (1994) ã
      



 
 [40].
             
        ki   . 


 

 [39], [25].

 

 [37], [84].
12
 




 [78].

  vùng

g

  International Board for Soil Research and Management (Thailand)
(IBSRAM) và Australian Centre for International Agricultural Research (ACIAR)

 [57].





 [11], [21] hành
 
thành
 [11],
[13] 


tiêu, ca cao; ;
và cây cà phê 

 [31], [47], [61].
13
Nh b v, s
là 
 


 [22].
Tóm l có nhi quan i khác nhau v phát tnông nghi ,
nhng chung quy l phát tri nông nghi b v s
b v
 v ;  
. Hay nói cách khác

 và   v m xã h. Phát
tri nông nghi b v v m kinh t ó là s gia tng s l nông nghi,
s xu nông nghi ph hi qu và  ; v m xã h là vi g ói

nghèo, t vi làm, bình  gi các  t trong phát tri nông nghi; còn
v m môi tr ó là 
 Nh vy, pc 
xem xét theo ba tr c kinh t, xã h và môi tr, lý 

v s ph nông nghi . Lý lu phát
tri nông nghi là n t lý thuy cho lý lu v phát tri cà phê b v.
1.1.1.4. Lý luận về phát triển cà phê bền vững
a. Tổng quan các quan điểm của các tổ chức và cá nhân nước ngoài về phát
triển cà phê bền vững
các lý  
ác nghiên c ã
 PTCPBV.
Theo   Rio d,
 trong ngànhMôi trường, xã hội và kinh tế.
