Vai trò của ngân sách nhà nước trong lĩnh vực điều chỉnh thu nhập, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội

Luật Ngân sách nhà nước đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam khóa IX, kỳ họp 9 thông qua ngày 20-3-1996 cũng có ghi
:ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của nhà nước trong dự án
đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện
trong một năm để đảm bảo thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của nhà
nước
Ngân sách nhà nước là công cụ có hiệu lực của nhà nước để điều chỉnh trong
lĩnh vực thu nhập, góp phần giải quyết các vấn đề xã hội
1) Trước đây, trong thời kì kế hoạch hóa tập chung vai trò này của ngân
sách nhà nước bị hạn chế nhiều thậm chí còn không được coi trọng
-Những sự ưu tiên, ưu đãi dành cho khu vực nhà nước: nhà ở, lương thực,
thực phẩm, hàng tiêu dùng … tác đông ngược chiều tới việc đảm bảo công
bằng xã hội.
Những người làm trong khu vực nhà nước trước đây trung bình có thu nhập
gấp nhiều lần trong khu vực ngoài nhà nước.
-Việc cấp phát vốn tràn lan, giao chỉ tiêu kế hoạch cho doanh nghiệp sau đó
doanh nghiệp giao nộp lại sản phẩm cho nhà nước. lỗ thì nhà nước bù, lãi thì
nhà nước thu. Đã gây ra tâm lý ỉ lại vào nhà nước làm cho việc sử dụng vốn
kém hiệu quả, dẫn tới việc chi cho việc giải quyết các vấn đề xã hội còn
thiếu thốn và không triệt để. Không những thế việc sử dụng không có sự tính
toán kĩ về quy mô, mức độ cũng làm cho kết quả mang lại không như mong
đợi.
2) Ngày nay trong cơ chế kinh tế thị trường vai trò điều chỉnh thu
nhập , giải quyết các vấn đề xã hội của ngân sách nhà nước mới được
thể hiện rõ.
a. Vai trò giải quyết vấn đề thu nhập
_Thông qua chính sách thuế: thuế thu nhập cá nhân , thuế giá trị gia tăng,
sự chênh lệch giữa những người có thu nhập cao và thu nhập thấp giảm
đáng kể
Một cá nhân không có người phụ thuộc, thu nhập trên 9 triệu đồng/tháng
hoặc nếu có 1 người phụ thuộc thì thu nhập trên 12,6 triệu đồng và 2

người phụ thuộc trên 16,2 triệu đồng/tháng phải nộp thuế thu nhập cá
nhân(quy định cũ)
_Bên cạnh thuế, thông qua nguồn vốn ngân sách nhà nước thực hiện các
khoản trợ giúp trực tiếp có thu nhập thấp hoặc có hoàn cảnh đặc biệt như chi
về trợ cấp xã hội, các loại hình thức trợ cấp gián tiếp dưới hình thức trợ giá
cho các mặt hàng thiết yếu
Hộ nghèo theo chuẩn nghèo hiện hành (tức 400 nghìn đồng/tháng với khu
vực nông thôn và 500 nghìn đồng/tháng với khu vực thành phố ) được
hưởng mức trợ cấp 250.000 đồng/người.
b. Vai trò trong lĩnh vực giải quết các vấn đề xã hội
Để giải quyết các vấn đề không vì mục tiêu lợi nhuận như : an ninh quốc
phòng, dân số , sự phát triển của các hoạt đông xã hội, y tế văn hóa hay
ngay cả kinh phí để hoạt đông bộ máy nhà nước, nhà nước đều lấy từ
ngân sách nhà nước. Vì thế có thể nói ngân sách nhà nước có vai trò hàng
đầu trong việc thực hiện các vấn đề chung của toàn xã hội
_Đầu tư của ngân sách để thực hiện các chính sách xã hội : chi Giáo dục -
đào tạo, y tế, kế hoạch hóa gia đình, văn hóa, thể thao, truyền thanh, chi
bảo đảm xã hội, sắp xếp lao động và việc làm… các chương trình quốc
gia lớn về chống mù chữ, chống dịch bệnh ,….
Ví dụ: về chính sách giáo dục : theo Điều 5 Nghị định số 49/2010/NĐ-CP
của Chính phủ :
. Đối tượng được giảm học phí
1. Các đối tượng được giảm 70% học phí gồm: học sinh, sinh viên các
chuyên ngành nhã nhạc cung đình, chèo, tuồng, cải lương, múa, xiếc và
một số chuyên ngành, nghề nặng nhọc, độc hại.
2. Các đối tượng được giảm 50% học phí gồm:
a) Trẻ em học mẫu giáo và học sinh, sinh viên là con cán bộ, công nhân,
viên chức mà cha hoặc mẹ bị tai nạn lao động hoặc mắc bệnh
nghề nghiệp được hưởng trợ cấp thường xuyên;
b) Trẻ em học mẫu giáo và học sinh phổ thông có cha mẹ thuộc diện hộ có

thu nhập tối đa bằng 150% thu nhập của hộ nghèo;
c) Học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở đi học nghề.
_Thông qua thuế gián thu nhằm hướng dẫn sản xuất, tiêu dùng hợp lý,
tiết kiệm
Ví dụ : việc áp dụng thuế phí khác nhau giữa những sản phẩm an toàn với
môi trường và sản phẩm không được khuyến khích (thuốc lá) làm cho việc
sản xuất được điều chỉnh theo hướng tăng phúc lợi xã hội