Phát Triển Du Lịch Văn Hóa Trên Địa Bàn Huyện Vĩnh Lộc, Tỉnh Thanh Hóa.doc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------

PHẠM THỊ D

PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH
LỘC, TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGHỆ AN - 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
----------

PHẠM THỊ D

PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN VĨNH LỘC, TỈNH THANH HĨA

CHUN NGÀNH: KINH TẾ CHÍNH TRỊ
MÃ SỐ: 60.31.01.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học:
TS. ĐINH TRUNG THÀNH

NGHỆ AN – 2023


I

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và làm đề tài luận văn tốt nghiệp tại Trường
Đại học Vinh, Tôi đã được các thầy cô giáo và cán bộ nhân viên nhà trường
giúp đỡ rất nhiệt tình.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới nhà trường, các thầy cô giáo và
đặc biệt là TS. Đinh Trung Thành, người hướng dẫn khoa học đã hướng dẫn,
giúp đỡ, dìu dắt tôi với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt q trình
triển khai, nghiên cứu và hồn thành đề tài “Phát triển du lịch văn hóa trên
địa bàn huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa”.
Tơi xin chân thành cảm ơn các Thầy, Cô giáo, các nhà khoa học đã trực
tiếp truyền đạt những kiến thức khoa học về chuyên ngành kinh tế chính trị
cho bản thân tác giả trong những năm qua.
Xin gửi tới Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa, Cục
thống kê tỉnh Thanh Hóa, Ủy ban nhân dân huyện Vĩnh Lộc lời cảm ơn sâu
sắc đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi giúp tác giả thu thập số liệu và những
tài liệu liên quan đến đề tài.
Do các giới hạn về kiến thức và thời gian nghiên cứu, chắc chắn luận
văn cịn có những thiếu sót và hạn chế. Tơi mong nhận được sự chỉ dẫn, góp
ý, nhận xét của thầy cơ giáo, các nhà khoa học và bạn bè đồng nghiệp.
Tôi xin trân trọng cảm ơn.
Tác giả

PHẠM THỊ D

II
MỤC LỤC

Trang

LỜI CẢM ƠN...................................................................................................I
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................V
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH VẼ...............................................VI
A. MỞ ĐẦU......................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài................................................3
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu............................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu...........................................................................6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài......................................................6
7. Bố cục luận văn.........................................................................................6
B. NỘI DUNG...................................................................................................7
Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT
TRIỂN DU LỊCH VĂN HĨA..........................................................................7
1.1. Du lịch, vị trí, vai trị của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. 7
1.1.1. Một số khái niệm liên quan...................................................................7
1.1.2. Vị trí, vai trò của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội.................13
1.2. Nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa....18
1.2.1. Phát triển du lịch...............................................................................18
1.2.2. Phát triển du lịch văn hóa...................................................................26
1.2.3. Các yếu tố tác động đến việc phát triển du lịch văn hóa.........................31
1.3. Kinh nghiệm phát triển du lịch văn hóa của một số địa phương và bài
học đối với huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.............................................35
1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong phát triển du lịch văn hóa. 35
1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn

huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa..................................................................39
Kết luận chương 1.......................................................................................41


III
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN HÓA TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LỘC, TỈNH THANH HÓA................................42
2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội ảnh hưởng đến phát triển
du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa..................42
2.1.1. Sơ lược về điều kiện tự nhiên của huyện Vĩnh Lộc.................................42
2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội huyện Vĩnh Lộc.............................................45
2.1.3. Tiềm năng phát triển du lịch văn hóa huyện Vĩnh Lộc...........................47
2.1.4. Các nhân tố quan trọng cho sự phát triển du lịch văn hóa Vĩnh Lộc.......58
2.2. Thực trạng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc, tỉnh
Thanh Hóa thời gian qua.............................................................................65
2.2.1. Về Kinh tế.........................................................................................65
2.2.2. Về chính trị.......................................................................................72
2.2.3. Về văn hóa - xã hội............................................................................78
2.2.4. Về môi trường...................................................................................82
2.3. Đánh giá sự phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc. .83
2.3.1. Những kết quả đạt được.....................................................................83
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân....................................................................86
Kết luận chương 2.......................................................................................89
Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH VĂN
HÓA TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN VĨNH LỘC, TỈNH THANH HÓA..........90
3.1. Định hướng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc,
tỉnh Thanh Hóa............................................................................................90
3.1.1 Bối cảnh chung ảnh hưởng đến phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn
Vĩnh Lộc, Thanh Hóa..................................................................................90
3.1.2. Định hướng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc,

tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2016 – 2020.........................................................96
3.2. Một số giải pháp phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh
Lộc, tỉnh Thanh Hóa..................................................................................102
3.2.1. Nhóm giải pháp bền vững về kinh tế..................................................102


IV
3.2.2. Ổn định chính trị, bảo đảm quốc phịng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội 103
3.2.3. Tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, bảo tồn, phát huy di sản văn hóa và
tài nguyên du lịch nhân văn.......................................................................107
3.2.4. Bảo tồn và khai thác bền vững tài nguyên và đa dạng sinh học............112
3.2.5. Đẩy mạnh hợp tác, liên kết phát triển du lịch văn hóa..........................115
3.2.6. Chủ động tích cực hội nhập và hợp tác quốc tế về du lịch văn hóa........117
3.2.7. Tăng cường quản lý nhà nước về kinh tế, văn hóa, xã hội....................118
Kết luận chương 3.....................................................................................121
C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................122
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................125
PHỤ LỤC......................................................................................................128


V
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

DN

Doanh nghiệp

DL

Du lịch

DLVH

Du lịch văn hóa

NV

Nhân viên

NN

Nhà nghỉ

NXB

Nhà xuất bản

LĐ

Lao động

KS

Khách sạn

KHCN

Khoa học công nghệ

UBND

Uỷ ban nhân dân

SPDL

Sản phẩm du lịch

VHTTDL

Văn hóa, thể thao, du lịch

UNESCO

(United Nations Educational, Scientific
and Cultural Organization) Tổ chức giáo dục,
khoa học và văn hóa thế giới


VI
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH VẼ
TT

Tên bảng

Trang

Bảng 1.1: So sánh sản phẩm du lịch và sản phẩm văn hóa…………………

12
Bảng 2.1: Cơ cấu kinh tế huyện Vĩnh Lộc giai đoạn 2011 – 2015................45
Bảng 2.2: Tổng thu ngân sách nhà nước của huyện Vĩnh Lộc.....................46
Bảng 2.3: Bảng tổng lượng khách du lịch đến Vĩnh Lộc..............................66
Bảng 2.4: Bảng tổng thu về du lịch tại huyện Vĩnh Lộc...............................67
Bảng 2.5: Số đơn vị phục vụ lưu trú huyện Vĩnh Lộc..................................69
Hình 2.6: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước về du lịch từ tỉnh Thanh
Hoá đến huyện Vĩnh Lộc................................................................................75
Bảng 2.7: Bảng tổng số lao động du lịch giai đoạn 2011- 2015....................81
Hình 3.1: Biểu đồ tăng trưởng khách du lịch trên thế giới đến 2020...........90


1
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nền kinh tế xã hội phát triển, mức sống của người dân ngày một nâng cao
đã tạo cơ hội cho ngành kinh tế du lịch có điều kiện phát triển nhanh chóng,
đồng thời cũng đặt ra những thách thức to lớn. Chất lượng các dịch vụ, sản
phẩm du lịch được xem như là một nội dung ưu tiên trong chiến lược phát triển
của mỗi đơn vị, mỗi địa phương. Mục tiêu “tìm kiếm sản phẩm mới” và “làm
mới lại sản phẩm đã có” là một việc làm có tính liên tục nhằm thỏa mãn nhu cầu
ngày một đa dạng của du khách.
Trong xu thế chung đó những năm gần đây, du lịch văn hóa đã và đang
trở thành xu hướng phổ biến của nhiều quốc gia trên thế giới và khu vực, đặc
biệt là với những nước đang phát triển khi mà nền tảng, quy mơ, nguồn lực
khơng lớn, chưa có đủ thế mạnh trong việc xây dựng những điểm du lịch đắt
tiền, những trung tâm giải trí tầm cỡ và hiện đại. Đối với nước ta, du lịch văn
hóa cũng được xác định là một trong những loại hình du lịch đặc thù, có thế
mạnh và tiềm năng phát triển phong phú.
Thanh Hóa là một tỉnh thuộc khu vực Bắc Trung Bộ, có bề dày lịch sử hào

hùng và truyền thống văn hóa độc đáo. Đồng thời cũng là tỉnh có tiềm năng phát
triển du lịch to lớn, đó là những thế mạnh về địa lý tự nhiên và nguồn lực di sản
văn hóa truyền thống. Đây là cơ sở cho Thanh Hóa đổi mới nâng cao chất lượng
sản phẩm du lịch trong bối cảnh du lịch quốc tế và khu vực đang mở rộng địa bàn
hoạt động. Với hàng nghìn di tích lịch sử gắn với q trình dựng nước và giữ
nước của dân tộc Việt Nam và các danh lam thắng cảnh kỳ thú. Các di tích lịch sử
- văn hóa được phân bố ở khắp các huyện, thị trong tỉnh là cơ sở để tạo nên nhiều
sản phẩm du lịch đặc sắc hấp dẫn du khách.
Huyện Vĩnh Lộc là huyện có bề dày lịch sử và truyền thống văn hóa của
tỉnh Thanh Hóa, có thế mạnh về phát triển du lịch, đặc biệt là loại hình du lịch


2
văn hóa. Tồn huyện có tới 14 di tích danh thắng được xếp hạng quốc gia, 50 di
tích danh thắng được xếp hạng cấp tỉnh. Đặc biệt nơi đây có Thành Nhà Hồ - Di
sản văn hóa thế giới và từng là kinh đô nước Đại Ngu dưới vương triều Hồ. Là
nơi phát tích của 12 đời Chúa Trịnh. Vĩnh Lộc còn là nơi ẩn chứa nhiều truyền
thuyết huyền thoại với những di chỉ khảo cổ nổi tiếng. Ở đây, có nhiều làng
nghề với những sản phẩm có giá trị, có nhiều lễ hội đặc sắc, nhiều trị chơi dân
gian, nhiều món ăn độc đáo và nguồn lao động dồi dào.
Tuy nhiên tiềm năng, thế mạnh về phát triển du lịch của Vĩnh Lộc là rất
lớn nhưng hiện nay vẫn chưa được khai thác triệt để, chưa thực sự thu hút du
khách và tạo ra nguồn thu lớn cho huyện. Việc phát triển loại hình du lịch văn
hóa ở Vĩnh Lộc chưa được trú trọng, chưa được nghiên cứu đầy đủ, toàn diện và
phù hợp. Việc khai thác những lợi thế sẵn có là điều kiện cần thiết, bởi khơng
chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn để Vĩnh Lộc trở thành điểm đến hấp dẫn
của bạn bè trong và ngồi nước. Chính vì vậy, việc nghiên cứu để tìm ra phương
hướng khai thác và giải pháp phát triển loại hình du lịch văn hố trên địa bàn
huyện Vĩnh Lộc là việc cần thiết và cấp bách. Phát triển du lịch văn hoá phù hợp
với xu hướng chung hiện nay của du lịch thế giới. Bởi ngoài việc nghỉ ngơi giải

trí, du khách cịn có nhu cầu tìm hiểu văn hoá lịch sử dân tộc nơi tham quan.
Phát triển loại hình này khơng chỉ góp phần vào việc bảo tồn, phát triển nền văn
hố dân tộc mà cịn tạo ra tính hấp dẫn, kéo dài ngày lưu trú bình qn của
khách đến Thanh Hố góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động du lịch cũng như
tạo thêm nguồn thu nhập cho người dân địa phương.
Nhằm góp phần tìm ra những phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu
quả khai thác sản phẩm du lịch văn hóa huyện Vĩnh Lộc trong thời gian tới, đưa
du lịch văn hóa thành loại hình chủ đạo đem lại nhiều lợi ích về kinh tế và xã hội
cho huyện Vĩnh Lộc, tác giả chọn vấn đề “Phát triển du lịch văn hóa trên địa
bàn Huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa” làm đề tài luận văn Thạc sĩ chuyên
ngành Kinh tế chính trị.


3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Cho đến nay du lịch nói chung, du lịch văn hóa nói riêng đã có nhiều tác
giả nghiên cứu ở nhiều khía cạnh, phạm vi khác nhau.
Điển hình là một số cơng trình nghiên cứu:
- Dương Văn Sáu, Lễ hội Việt Nam trong sự phát triển du lịch, NXB
Trường đại học Văn hóa Hà Nội, 2004. Tác giả đã nghiên cứu tổng quan về lễ
hội Việt Nam, bản chất của lễ hội truyền thống Việt Nam, các loại hình lễ hội
Việt Nam và nghiên cứu lễ hội trong sự phát triển du lịch ở Việt Nam.
- Nguyễn Viết Cường, Di tích - danh thắng trên con đường du lịch văn
hóa “các làng gốm cổ truyền thống vùng châu thổ Sông Hồng”, Cục di sản Văn
hóa, 2008. Bài viết tập trung nghiên cứu về các làng gốm cổ truyền thống thuộc
vùng châu thổ Sông Hồng, tác giả đã nêu được tổng quan về di tích và danh
thắng vùng châu thổ Sơng Hồng và di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu từ đó bổ
sung cho hoạt động du lịch văn hóa các làng gốm cổ truyền thống vùng châu thổ
Sông Hồng thêm phong phú và hấp dẫn.
- Dương Văn Sáu, Di tích lịch sử - văn hóa và danh thắng Việt Nam, NXB

đại học quốc gia Hà Nội, 2008. Cuốn sách nghiên cứu về di sản văn hóa, hệ thống di
tích lịch sử - văn hóa và danh thắng Việt Nam. Và mối quan hệ giữa hệ thống di tích
lịch sử - văn hóa trong hoạt động du lịch. Vai trị và đặc điểm của các loại hình du
lịch gắn với hệ thống di tích lịch sử văn hóa – danh lam thắng ở Việt Nam. Dự đoán
xu hướng phát triển du lịch ở Việt Nam và thế giới.
- Xuân Giang, Gắn kết văn hóa – kinh tế - du lịch (gợi nghĩ từ thực tiễn ở
tỉnh Lào Cai), Cục di sản Văn hóa, 2010. Bài viết đã nêu lên được sự gắn kết
giữa văn hóa – kinh tế - du lịch, việc khai thác giá trị kinh tế và du lịch từ di sản
văn hóa Việt Nam, tác giả đã lấy ví dụ thực tiễn từ việc khai thác du lịch gắn kết
với kinh tế và văn hóa tại Lào Cai.
- Lê Văn Tạo, Di sản văn hóa nguồn lực đặc biệt cho phát triển du lịch
Thanh Hóa, NXB thế giới, 2011. Cuốn sách nghiên cứu về những di sản văn hóa


4
của tỉnh Thanh Hóa. Từ đó tác giả đưa ra việc phát huy các giá trị của di sản văn hóa
trong hoạt động du lịch ở Thanh Hóa.
- Đề án “Phát triển du lịch dựa vào cộng đồng tại huyện Vĩnh Lộc tỉnh
Thanh Hóa”(giai đoạn đến năm 2020, định hướng đến năm 2030) của UBND
tỉnh Thanh Hóa, 2016. Đề án đã đưa ra phát triển du lịch dựa vào cộng đồng là
hướng đi cần được ưu tiên tại huyện Vĩnh Lộc, bởi vì du lịch cộng đồng nếu được
thực hiện sẽ mang lại những tác động tích cực đối với sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của huyện Vĩnh Lộc, đặc biệt là cộng đồng dân cư tại các điểm đến du lịch.
Bên cạnh các cơng trình khoa học trên đây tác giả có tìm hiểu và tham
khảo thêm một số luận văn, luận án của một số thạc sỹ, tiến sỹ nói về đề tài du
lịch văn hóa, cụ thể:
- Luận văn thạc sĩ “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa Tỉnh Thái
Bình” của tác giả Phạm Thị Bích Thủy - Trường đại học khoa học xã hội và
nhân văn, năm 2011. Tác giả Phạm Thị Bích Thủy đã nghiên cứu cơ sở lý luận
về du lịch văn hóa tài nguyên du lịch nhân văn, điểm đến của du lịch văn hóa,
thị trường, nguồn khách... từ đó đánh giá thực trạng và đưa ra đề xuất giải pháp

cho sự phát triển văn hóa du lịch tại Tỉnh Thái Bình.
- Luận văn thạc sĩ “Nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa Tỉnh Lào Cai”
của tác giả Vũ Thanh Ngọc – Trường đại học khoa học xã hội và nhân văn, năm
2015. Tác giả Vũ Thanh Ngọc đã nêu lên những thuận lợi và khó khăn trong
việc phát triển loại hình du lịch văn hóa ở Lào Cai.
Tuy nhiên, đó là định hướng phát triển du lịch ở từng vùng, ngành khác
nhau, chưa có cơng trình nào sâu nghiên cứu sâu và tồn diện về vai trị, đánh giá
thực trạng về loại hình du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc. Các đề tài trên
mới chỉ nghiên cứu ở mức độ nghiên cứ chung về phát triển du lịch gắn với văn
hóa, lịch sử, di sản văn hóa, về định hướng phát triển chung của du lịch Thanh Hóa,
hay nghiên cứu ở phạm vi nhỏ về du lịch văn hóa ở một tỉnh mà chưa đi sâu nghiên
cứu tính tồn diện về loại hình du lịch văn hóa….. Vì thế nhiệm vụ đặt ra của luận


5
văn là nghiên cứu chuyên sâu về du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc một
cách tương đối đầy đủ, toàn diện để đề ra được những giải pháp thiết thực bước đầu
góp phần thúc đẩy sự phát triển du lịch văn hóa của tỉnh Thanh Hóa nói chung và
của huyện Vĩnh Lộc nói riêng. Là một cơng trình khoa học được nghiên cứu trên
cơ sở kế thừa nhiều cơng trình nghiên cứu trước đó, nhưng được vận dụng vào địa
bàn mới. Đây là một vấn đề có ý nghĩa thực tiễn rất cao.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch văn
hóa, mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm đề xuất giải pháp phát triển du lịch
văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh Lộc tỉnh Thanh Hóa. Góp phần khai thác có
hiệu quả tiềm năng du lịch phong phú và đặc sắc của huyện, đưa du lịch trở
thành ngành kinh tế mũi nhọn trong định hướng phát triển kinh tế của huyện
Vĩnh Lộc và tỉnh Thanh Hóa.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu, làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về du lịch văn hóa.
- Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn
Huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề xuất những giải pháp phát triển du lịch văn hóa ở huyện Vĩnh Lộc,
góp phần phát triển kinh tế xã hội của huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn Huyện
Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
4.2.1. Phạm vi về khơng gian
Nghiên cứu tình hình phát triển hoạt động du lịch văn hóa trên địa bàn
huyện Vĩnh Lộc tỉnh Thanh Hóa.
4.2.2. Phạm vi về thời gian: Tác giả nghiên cứu từ năm 2011 - 2015


6
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ
Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển các loại hình
dịch vụ. Để làm rõ mục đích, nhiệm vụ, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên
cứu của kinh tế chính trị làm cơ sở, kết hợp sử dụng các phương pháp tiếp cận hệ
thống, tiếp cận lịch sử và các phương pháp điều tra xã hội học, thống kê, so sánh
để thực hiện đề tài.
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể
Luận văn được nghiên cứu dựa trên nhiều phương pháp khác nhau:
- Phương pháp thu thập, xử lý thông tin số liệu.
- Phương pháp phân tích tổng hợp số liệu.
- Phương pháp dự báo.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
6.1. Ý nghĩa lý luận
- Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về du lịch văn hóa.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về phát triển du lịch văn hóa
- Nghiên cứu, khảo sát thực trạng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn
huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn
huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
7. Bố cục luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, danh mục các bảng biểu,
danh mục các chữ viết tắt, luận văn được bố cục gồm 3 chương.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch văn hóa.
Chương 2: Thực trạng phát triển du lịch văn hóa trên địa bàn huyện Vĩnh
Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Chương 3: Định hướng và giải pháp phát triển du lịch văn hóa trên địa
bàn huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa.


7
B. NỘI DUNG
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
DU LỊCH VĂN HÓA
1.1. Du lịch, vị trí, vai trị của du lịch đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
1.1.1. Một số khái niệm liên quan
1.1.1.1. Du lịch
Du lịch là một ngành công nghiệp đặc biệt, được xem là “ngành cơng
nghiệp khơng khói” hay “con gà đẻ trứng vàng”. Ngày nay du lịch đã trở thành
một hiện tượng kinh tế - xã hội phổ biến. Hội đồng lữ hành và du lịch quốc tế

(World Travel and Tourism Council – WTTC) đã công nhận du lịch là một
ngành kinh tế lớn nhất thế giới vượt trên cả ngành sản xuất ô tô, thép, điện tử và
nông nghiệp. Hoạt động du lịch xuất hiện từ lâu trong lịch sử phát triển của loài
người và phát với tốc độ rất nhanh, song cho đến nay khái niệm “du lịch” được
hiểu rất khác nhau tại các quốc gia khác nhau và từ nhiều góc độ khác nhau. Do
hồn cảnh khác nhau, dưới mỗi góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi người có một
cách hiểu về du lịch khác nhau. Do vậy có bao nhiêu tác giả nghiên cứu về du
lịch thì có bấy nhiêu định nghĩa.
Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (World Tourist Organization), một tổ chức
thuộc Liên Hiệp Quốc du lịch bao gồm tất cả mọi hoạt động của những người du
hành, tạm trú, trong mục đích tham quan, khám phá và tìm hiểu, trải nghiệm
hoặc trong mục đích nghỉ ngơi, giải trí, thư giãn; cũng như mục đích hành nghề
và những mục đích khác nữa, trong thời gian liên tục nhưng khơng q một
năm, ở bên ngồi môi trường sống định cư; nhưng loại trừ các du hành mà có
mục đích chính là kiếm tiền. Du lịch cũng là một dạng nghỉ ngơi năng động
trong môi trường sống khác hẳn nơi định cư.


8
Tại hội nghị LHQ về du lịch họp tại Rome – Italia (21/8 – 5/9/1963), các
chuyên gia đưa ra định nghĩa về du lịch: Du lịch là tổng hợp các mối quan hệ,
hiện tượng và các hoạt động kinh tế bắt nguồn từ các cuộc hành trình và lưu trú
của cá nhân hay tập thể ở bên ngoài nơi ở thường xun của họ hay ngồi nước
họ với mục đích hồ bình. Nơi họ đến lưu trú khơng phải là nơi làm việc của họ.
Theo Điều 4, Chương I, Luật du lịch Việt Nam năm 2005: “Du lịch là các
hoạt động có liên quan đến chuyến đi của con người ngồi nơi cư trú thường
xun của mình nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, tìm hiểu, giải trí, nghỉ dưỡng
trong một khoảng thời gian nhất định” [15, tr.20].
1.1.1.2. Du lịch văn hóa
Khi nói đến “du lịch văn hóa” nghĩa là việc tiếp cận văn hóa từ du lịch,

thơng qua du lịch, thực chất là việc khai thác và biến sản phẩm văn hóa thành
sản phẩm du lịch, thuộc sản phẩm du lịch. Du lịch văn hóa là loại hình du lịch
mà khách muốn tìm hiểu và thẩm nhận về văn hóa, lịch sử dân tộc của nước sở
tại thông qua di sản văn hóa, di tích lịch sử văn hóa, lễ hội truyền thống, những
phong tục tập quán, cách tổ chức cộng đồng, lối sống của một dân tộc v.v...
“Văn hóa du lịch” là một vấn đề không kém phần quan trọng trong công
tác tổ chức du lịch. Khái niệm này chỉ yếu tố văn hóa trong du lịch, hồn tồn
khác với nghĩa khai thác văn hóa để phục vụ du lịch. Mà nói đến văn hóa trong
du lịch thì có nhiều vấn đề liên quan cần bàn, bao hàm cả thái độ ứng xử (văn
hóa ứng xử) của nhà tổ chức du lịch, khách du lịch đối với cảnh quan - mơi
trường (trong đó có cảnh quan - mơi trường văn hóa), của nhà tổ chức du lịch
đối với khách du lịch (biểu hiện thông qua thái độ, chất lượng phục vụ, chất
lượng sản phẩm du lịch cả về hình thức lẫn nội dung)…
Du lịch văn hóa là một khái niệm mà mỗi chủ thể nghiên cứu lại có những
hướng và cách tiếp cận khác nhau, có thể có nghĩa rộng bao hàm nhiều yếu tố,
song cũng có những hướng tiếp cận tập trung vào một yếu tố cụ thể, trong một
không gian hẹp hơn.


9
Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) đưa ra khái niệm về du lịch văn hóa
“Du lịch văn hóa bao gồm hoạt động của những người với động cơ chủ yếu là
nghiên cứu, khám phá về văn hóa như các chương trình nghiên cứu, tìm hiểu về
nghệ thuật biểu diễn, về các lễ hội và các sự kiện về văn hóa khác nhau, thăm
các di tích và đền đài, du lịch nghiên cứu thiên nhiên, văn hóa hoặc nghệ thuật
dân gian và hành hương". [1.tr.7]
Hội đồng Quốc tế các di chỉ và di tích (ICOMOS) lại nêu khái niệm du
lịch văn hóa như sau: “Du lịch văn hóa là loại hình du lịch mà mục tiêu là khám
phá những di tích và di chỉ. Nó mang lại những ảnh hưởng tích cực bằng việc
đóng góp vào việc duy tu, bảo tồn. Loại hình này trên thực tế đã minh chứng cho

những nổ lực bảo tồn và tôn tạo, đáp ứng nhu cầu của cộng đồng vì những lợi
ích văn hóa - kinh tế - xã hội”. [14, tr.2]
Theo Luật du lịch Việt Nam năm 2005 thì “Du lịch văn hóa là hình thức
du lịch dựa vào bản sắc văn hóa dân tộc với sự tham gia của cộng đồng nhằm
bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống”. [15, tr.22]
Như vậy chúng ta thấy rằng Du lịch văn hóa trước hết là một loại hình du
lịch cũng như nhiều loại hình du lịch khác. Du lịch văn hóa lấy chỗ dựa là tài
nguyên du lịch văn hóa đó là bản sắc văn hóa dân tộc (theo Luật Du lịch 2005),
nhưng nói rộng ra là dựa vào văn hóa mà văn hóa là tất cả những gì con người
sáng tạo ra và tích lũy trong q trình sống của mình. “Lấy văn hóa làm điểm
tựa, du lịch văn hóa mang sứ mệnh tôn vinh và bảo vệ các di sản văn hóa tốt đẹp
của con người. Lấy du lịch làm cầu nối, văn hóa được làm giàu thêm thơng qua
sự tiếp xúc, tiếp biến, giao lưu, lan tỏa, tiếp nhận và hội tụ tinh hoa văn hóa các
dân tộc. Du lịch văn hóa khơng chỉ đem đến lợi ích về kinh tế mà cịn góp phần
giáo dục tình u Tổ quốc, thúc đẩy tích cực sự phát triển xã hội”. [1.Tr.8]
1.1.1.3. Tài nguyên du lịch
Tài nguyên hiểu theo nghĩa rộng bao gồm tất cả nguồn nguyên liệu, năng
lượng và thông tin trên Trái đất và trong không gian vũ trụ mà con người có thể
sử dụng phục vụ cho cuộc sống và sự phát triển của mình.


10
Tài nguyên được phân loại thành tài nguyên thiên nhiên gắn liền với các
nhân tố tự nhiên và tài nguyên nhân văn gắn liền với con người và xã hội.
Tài nguyên du lịch là một dạng đặc sắc của tài ngun nói chung. Khái
niệm tài ngun du lịch ln gắn liền với khái niệm du lịch. Tại điều 10 Pháp
lệnh du lịch Việt Nam (1999): “Tài nguyên du lịch được hiểu là cảnh quan thiên
nhiên, di tích lịch sử, di tích cách mạng, giá trị nhân văn, cơng trình sáng tạo của
con người có thể được sử dụng nhằm thỏa mãn nhu cầu du lịch; là yếu tố cơ bản
để hình thành các điểm du lịch, khu du lịch nhằm tạo ra sức hấp dẫn du lịch”.

Theo luật Du lịch Việt Nam năm 2005 thì nêu khái niệm tài nguyên du lịch
như sau: “Tài nguyên du lịch là cảnh quan thiên nhiên, yếu tố tự nhiên, di tích lịch
sử - văn hố, cơng trình lao động sáng tạo của con người và các giá trị nhân văn
khác có thể được sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu du lịch, là yếu tố cơ bản để hình
thành các khu du lịch, điểm du lịch, tuyến du lịch, đô thị du lịch”. [15, tr.20]
Điều 13 luật Du lịch Việt Nam (2005) qui định: “Tài nguyên du lịch gồm
tài nguyên du lịch tự nhiên và tài nguyên du lịch nhân văn đang được khai thác
và chưa được khai thác.
Tài nguyên du lịch tự nhiên gồm các yếu tố địa chất, địa hình, địa mạo,
khí hậu, thuỷ văn, hệ sinh thái, cảnh quan thiên nhiên có thể được sử dụng phục
vụ mục đích du lịch.
Tài nguyên du lịch nhân văn gồm truyền thống văn hóa, các yếu tố văn
hố, văn nghệ dân gian, di tích lịch sử, cách mạng, khảo cổ, kiến trúc, các cơng
trình lao động sáng tạo của con người và các di sản văn hố vật thể, phi vật thể
khác có thể được sử dụng phục vụ mục đích du lịch”. [15, tr.28]
Như vậy tài nguyên du lịch được xem là tiền đề để phát triển du lịch.
Thực tế cho thấy, tài nguyên du lịch càng phong phú, càng đặc sắc bao nhiêu thì
sức hấp dẫn và hiệu quả hoạt động càng cao bấy nhiêu.
1.1.1.4. Tài nguyên du lịch văn hóa
Du lịch văn hóa sử dụng văn hóa như là nguồn lực. Có hai loại tài nguyên
thuộc về văn hóa sử dụng trong loại hình du lịch này là: tài nguyên nhân văn và
tài nguyên xã hội.


11
Tài nguyên du lịch nhân văn: là những của cải vật chất và của cải tinh
thần do con người sáng tạo ra, có khả năng thu hút con người tiến hành hoạt
động du lịch văn hóa.
Tài nguyên du lịch xã hội: là những nét riêng biệt về phong tục, tập quán,
quan niệm và phương thức sản xuất, sinh hoạt trong đời sống dân cư của mỗi

dân tộc.
"Tính chất của tài nguyên du lịch nhân văn là tạo nên sự hứng thú đối với
du khách về nhu cầu tìm hiểu lịch sử, tìm hiểu cội nguồn. Tài nguyên du lịch xã
hội lại là điểm lôi cuốn, là điều kiện để du lịch phát triển theo chiều sâu thông
qua việc hưởng thụ văn hóa của các nước khác, dân tộc khác. Sự khác nhau giữa
các nền văn hóa là do sự khác nhau về lịch sử, điều kiện và mơi trường sống.
Chính sự khác biệt giữa các nền văn hóa này sẽ tạo ra hứng thú và làm nảy sinh,
thúc đẩy động cơ du lịch nói chung, du lịch văn hóa nói riêng”. [1.Tr.15]
1.1.1.5. Sản phẩm du lịch văn hóa
Con người sáng tạo ra văn hóa, bởi vậy mọi sản phẩm văn hóa là của con
người, thuộc về con người. Sản phẩm văn hóa được sinh ra trước sản phẩm du
lịch. Một sản phẩm du lịch trước hết phải là một sản phẩm văn hóa. Nó trở thành
sản phẩm du lịch khi được sử dụng vào hoạt động kinh doanh du lịch nhằm thỏa
mãn các nhu cầu của du khách. Tất các các sản phẩm du lịch đều là sản phẩm
văn hóa, nhưng khơng phải mọi sản phẩm văn hóa đều trở thành sản phẩm du
lịch. Có nhiều sản phẩm văn hóa không nên và không thể khai thác trong kinh
doanh du lịch được.
Hiện nay nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm sản phẩm du lịch.
Theo tác giả Nguyễn Văn Đính và Trần Thị Minh Hòa: “Sản phẩm du lịch
là các dịch vụ, hàng hóa cung cấp cho khách được tạo nên bởi sự kết hợp của
việc khai thác các yếu tố tự nhiên, xã hội với việc sử dụng các nguồn lực cơ sở
vật chất kỹ thuật, lao động tại một cơ sở, một vùng hay một quốc gia nào đó”.
[16.tr.31]


12
Theo Điều 4 Luật Du lịch Việt Nam (2005) qui định: “Sản phẩm du lịch
là tập hợp các dịch vụ cần thiết để thoả mãn nhu cầu của khách du lịch trong
chuyến đi du lịch” [15. tr.21]
Sản phẩm du lịch và sản phẩm văn hóa có sự gắn bó những cũng có nhiều

sự khác biệt như:
Bảng 1.1: So sánh sản phẩm du lịch và sản phẩm văn hóa [27, tr.33]
Sản phẩm văn hóa

Sản phẩm du lịch

- Bền vững, tính bất biến cao

- Thích ứng, tính khả biến cao.

- Mang nặng dấu ấn của cộng đồng cư

- Mang nặng dấu ấn của các cá nhân,

dân bản địa.

các nhà tổ chức, khai thác.

- Dùng cho tất cả các đối tượng khác
nhau, phục vụ mọi người.
- Sản xuất ra không phải để bán, chủ
yếu phục vụ đời sống sinh hoạt văn
hóa - tinh thần của cư dân bản địa.

- Chỉ dùng cho khách du lịch, phục vụ
những đối tượng sử dụng dịch vụ du
lịch.
- Sản xuất ra phải được bán ra thị
trường, bán cho du khách, phục vụ nhu
cầu của các đối tượng du khách là cư

dân của các vùng niềm khác nhau.

- Chú trọng giá trị tinh thần, giá giá trị

- Giá trị văn hóa đi kèm giá trị kinh tế

khơng đo được hết bằng giá cả.

- xã hội. Giá trị được đo bằng giá cả.

- Quy mô hạn chế, thời gian và không

- Quy mô không hạn chế, thời gian và

gian xác định.

không gian không xác định.

- Sản phẩm mang nặng tính định tính,

- Định tính, định lượng được thể hiện

khó xác định định lượng. giá trị của

qua thời gian hoạt động. Giá trị của

sản phẩm mang tính vơ hình thể hiện

sản phẩm là hữu hình, biểu hiện thơng

qua ấn tượng, cảm nhận,…

qua những chỉ số kinh tế thu được.