Skkn một số kinh nghiệm dạy học tích hợp theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh trong môn sinh học lớp 8

1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Hiện nay dạy học tích hợp (DHTH) và đổi mới phương pháp dạy học
(PPDH) theo hướng nghiên cứu bài học định hướng phát triển năng lực (PTNL)
học sinh (sau đây xin gọi tắt là dạy học định hướng phát triển năng lực) đã trở
thành một yêu cầu mang tính cấp thiết. DHTH và dạy học định hướng PTNL của
học sinh đã mạng lại những hiệu quả tích cực, những thành cơng nhất định. Học
sinh khơng chỉ hứng thú hơn, tích cực hơn trong các giờ học, các em nhanh hiểu
bài hơn mà các em đã bước đầu hình thành được những năng lực thiết yếu. Đó là
cơ sở để những "chủ nhân tương lai" trở thành người lao động có đủ phẩm chất
và năng lực đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của xã hội.
Tuy nhiên trên thực tế việc dạy học định hướng PTNL của học sinh gặp
nhiều khó khăn do đang còn trong giai đoạn thử nghiệm và dựa trên cấu trúc
SGK cũ. Còn nhiều giáo viên chưa thường xuyên áp dụng DHTH trong thực tiễn
vì cho rằng tích hợp sẽ làm “nặng” thời lượng và chương trình, sẽ khơng đảm
bảo thời gian của tiết học. Giáo viên thực hiện DHTH nhưng chưa chú ý đến
phát triển năng lực, phẩm chất của người học và ngược lại dạy học PTNL lại bỏ
qn DHTH. Trong khi đó theo tơi đây là 2 q trình khơng được phép tách rời
và chỉ có như vậy mới thực hiện được mục tiêu mà đổi mới giáo dục đã đặt ra.
Hiện nay các tài liệu hướng dẫn cho DHTH và đổi mới PPDH theo hướng
nghiên cứu bài học định hướng PTNL cịn khá ít và chung chung. Giáo viên chủ
yếu tham khảo và nghiên cứu qua Internet, vừa làm vừa học hỏi và rút kinh
nghiệm dần. Các bài DHTH, dạy học định hướng PTNL có chất lượng để nghiên
cứu nghiên cứu áp dụng cịn ít, đặc biệt là không phù hợp lắm với điều kiện của
địa phương và nhà trường.
Từ những vấn đề đã nêu trên bản thân tơi đã cố gắng nghiên cứu tìm hiểu
các nguồn tài liệu, học hỏi đồng nghiệp và tích cực áp dụng vào trong thực tế
giảng dạy để tích lũy kinh nghiệm cho bản thân. Tích cực dự giờ, trao đổi thảo
luận với đồng nghiệp về DHTH và dạy học định hướng PTNL sao cho phù hợp
và có hiệu quả.
1

Qua thực tế giảng dạy, bản thân tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm
nhỏ, xin được trình bày trong đề tài: “Một số kinh nghiệm dạy học tích hợp
theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh trong môn Sinh học lớp 8
tại trường THCS Thọ Thanh, Thường Xuân” .
1.2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài này nghiên cứu nhằm mục đích tìm ra các biện pháp và giải pháp
nhằm tháo gỡ những khó khăn trong DHTH kết hợp với dạy học định hướng
PTNL mà nhiều giáo viên thường né tránh. Tiếp tục sáng tạo trong DHTH và
dạy học định hướng PTNL để đóng góp thêm vốn kiến thức, kinh nghiệm trong
lĩnh vực còn khá mới ở nước ta.
Động viên, khích lệ đồng nghiệp hăng hái và tăng cường thực hiện DHTH
kết hợp với dạy học định hướng PTNL; đồng thời cùng nhau trao đổi, thảo luận,
chia sẻ kinh nghiệm giữa các đồng nghiệp cùng cơ quan và trên “trường học kết
nối”. Trau dồi kiến thức và kĩ năng cho bản thân và đồng nghiệp để chuẩn bị tốt
cho việc thực hiện theo chương trình và sách giáo khoa mới và mơ hình trường
học Việt Nam mới.
Giúp cho giờ học trở nên sinh động, hấp dẫn, tạo hứng thú đối với học
sinh. Phát huy tối đa khả năng tư duy, óc sáng tạo, tinh thần và ý thức trong hợp
tác nhóm của các em. Tạo điều kiện nhiều hơn cho các em được thể hiện bản
thân trước tổ nhóm, trước lớp các em có cơ hội phát huy tối đa tiềm năng của
mình, phát triển tồn diện về phẩm chất và năng lực.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Trong phạm vi đề tài này tơi sẽ tìm hiểu, nghiên cứu một cách tổng thể về
DHTH và dạy học định hướng PTNL.
Tìm các biện pháp và giải pháp để sao cho DHTH kết hợp với DH định
hướng PTNL có hiệu quả, phù hợp với thực tiễn. Giúp cho việc DHTH và DH
định hướng PTNL trở nên phù hợp, đơn giản, dễ thực hiện hơn, cụ thể là với bộ
môn sinh học lớp 8.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

2


Với đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp: phương pháp nghiên cứu cơ
sở của vấn đề; phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; phương
pháp thống kê xử lý số liệu.
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Việc nghiên cứu về việc thực hiện, tổ chức dạy học tích hợp ở mơn sinh
học 8 ở trường THCS Thọ Thanh, Thường Xuân cũng là một điểm mới.
Dạy học tích hợp là định hướng dạy học mới, giúp học sinh phát triển khả
năng huy động tổng kiến thức, kỹ năng... thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau đề giải
quyết có hiệu quả các vấn đề phù hợp trong học tập và cuộc sống, phát triển các
kỹ năng cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề. Vì vậy, trong việc nghiên
cứu phát hiện ra nhiều yếu tố quan trọng mới của đề tài chủ yếu trong việc rút ra
bài học, kinh nghiệm và phương pháp nghiên cứu... Đặc biệt là bài học, kinh
nghiệm rút ra thông qua việc thực hiện và nghiên cứu hai chủ thể chính:
* Đối với giáo viên:
Ban đầu có thể có chút khó khăn do việc phải tìm hiểu sâu các kiến thức
môn học khác. Tuy nhiên đây chỉ là bước đầu, có thể khắc phục:
Trong q trình dạy học mơn của mình giáo viên vẫn thường xuyên dạy
các kiến thức có liên quan đến mơn học khác và vì vậy cơ sự am hiểu về kiến
thức liên môn.
Người giáo viên khơng cịn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ
chức, kiểm tra, định hướng học sinh trong và ngoài lớp học. Giúp nâng cao kiến
thức và kỹ năng nghề nghiệp.
* Đối với học sinh:
Trước hết, các chủ đề tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn
với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh.

Học các chủ đề tích hợp học sinh tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp và
giải quyết vấn đề thực tiễn, ít phải nghi nhớ kiến thức máy móc. Các chủ đề tích
hợp giúp học sinh khơng phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở
các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán vừa không vận dụng kiến
thức tổng quát vào thực tiễn.
3


2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1. Cơ sở lý luận về đổi mới Phương pháp dạy học theo định hướng phát
triển năng lực và phẩm chất của học sinh trong dạy học
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khoá XII về giáo dục đã tiếp tục củng
cố và phát triển Nghị quyết số 29-NQ/TW của hội nghị Trung ương 8 Khóa XI
của Ban chấp hành Trung ương Đảng, cụ thể là: Chú trọng phát triển nguồn
nhân lực Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập của đất nước. Nâng
cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu đổi mới mơ hình tăng trưởng.
Thực hiện tốt cơ chế, chính sách, pháp luật về phát triển giáo dục – đào tạo,
khoa học - công nghệ. Tạo chuyển biến nhanh và rõ nét trong phát triển nguồn
nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao.
Theo Quyết định số 2653/QĐ-BGDĐT ngày 25/07/2014 của Bộ trưởng
Bộ GD&ĐT ban hành kế hoạch hành động của ngành giáo dục triển khai
chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW
ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 Khóa XI đã chỉ rõ mục tiêu, nội dung
đổi mới hình thức, phương pháp dạy và học là: Chỉ đạo các cơ sở giáo dục và
đào tạo đẩy mạnh đổi mới PPDH theo hướng phát triển năng lực cá nhân của
người học, áp dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực, chú trọng rèn
luyện phương pháp tự học; tăng cường các hoạt động xã hội, nghiên cứu khoa
học và vận dụng kiến thức vào thực tế. Công văn số: 5555/BGDĐT-GDTrH-V/v
hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra,

đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của trường trung
học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng đã chỉ rõ việc dạy học định
hướng PTNL là việc làm cần thiết và thường xuyên đối với giáo viên.
Những nội dung trên là căn cứ để đổi mới PPDH theo định hướng phát
triển phẩm chất và năng lực học sinh, đồng thời cũng là cơ sở lí luận vững chắc
cho DHTH.
4


5