Xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền vững theo phương pháp tiếp cận từ dưới lên trường hợp hợp tác xã Nấm Chùa Hang – Đồng Hỷ - Thái Nguyên

Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
LỜI MỞ ĐẦU
Trong giai đoạn hiện nay khi nước ta đang đẩy mạnh tiến trình công
nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước với mục tiêu trở thành một nước công
nghiệp vào năm 2020. Song song với quá trình đó là công cuộc hội nhập sâu
vào năm nền kinh tế khu vực và thế giới. Trong xu thế tất yếu của thời đại
mới, thời đại mà tiến trình khu vực hóa và toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ. Các
vấn đề mang tính toàn cầu cũng ngày càng nhiều và đòi hỏi sự hợp tác và giải
quyết của tất cả các quốc gia. Và nước ta cũng không nằm ngoài sự vận động
đó. Một trong những vấn đề mang tính thời sự nhất hiện nay là môi trường
toàn cầu và biến đổi khí hậu. Đây là một vấn đề mang tính sống còn của cả
nhân loại đòi hỏi tất cả các quốc gia phải bắt tay cùng giải quyết. Một trong
những động thái mạnh mẽ nhất của các nước là xây dựng chương trình nghị
sự 21 (Agenda 21). Theo đó mỗi quốc gia tham dự phải xây dựng một định
hướng chiến lược cho mình về phát triển bền vững, một phương thức duy nhất
đảm bảo sự ổn định và tồn tại cho con người trong tương lai. Và nước ta cũng
tham gia vào chương trình này. Hiện nay ta đã có được bản định hướng chiến
lược PTBV cho riêng mình. Trong công tác tổ chức thực hiện PTBV thì sự
tham gia của cộng đồng là hết sức quan trọng. Quan điểm của nước ta về vấn
đề này rất rõ ràng: "Phát triển bền vững là sự nghiệp của toàn dân. Quá trình
hoạch định và thực hiện chính sách phát triển bền vững phải được toàn dân
tham gia theo phương thức "dân biết, dân bàn , dân làm, dân kiểm tra". Có
nhiều hình thức huy động sự tham gia rộng rãi của cộng đồng vào việc thực
hiện PTBV. Trong đó xây dựng các điển hình về cộng đồng phát triển bền
vững về hệ thống tự quản tài nguyên thiên nhiên bảo vệ môi trường và nhân
rộng các điển hình là một hình thức khá hiệu quả.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
1
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
Là một sinh viên ngành Kinh tế quản lý tài nguyên môi trường thuộc Đại
học Kinh tế Quốc dân sau 4 năm học tập và nghiên cứu tôi đã trang bị cho

mình những kiến thức mang tính cơ bản và chuyên sâu về lĩnh vực kinh tế
môi trường cũng như những vấn đề về phát triển bền vững.
Sau một thời kỳ thực tập tại Trung tâm hỗ trợ phát triển bền vững Việt
Bắc (VSDC), với việc tiếp cận tới các công tác thực tế về hoàn thiện thực
hiện phát triển bền vững. Với mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé của
mình vào hoàn thiện công tác tổ chức thực hiện phát triển bền vững tôi quyết
định chọn đề tài: "Xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền vững theo
phương pháp tiếp cận từ dưới lên trường hợp hợp tác xã Nấm Chùa Hang –
Đồng Hỷ - Thái Nguyên" để nghiên cứu và xây dựng chuyên đề thực tập tốt
nghiệp.
Trong phạm vi của chuyên đề này chủ yếu tập trung vào công tác xây
dựng cơ sở khoa học và quá trình tổ chức thực hiện xây dựng mô hình cộng
đồng phát triển bền vững với việc sử dụng phương pháp tiếp cận từ dưới lên.
Bố cục chuyên đề gồm 3 chương:
Chương I: Cơ sở khoa học xây dựng mô hình cộng đồng phát triển
bền vững
Chương II: Thực trạng của dự án xây dựng và phát triển HTX Nấm
Chùa Hang
Chương III: Phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh
của mô hình cộng đồng phát triển bền vững
Em xin chân thành cảm ơn TS. Lê Thu Hoa đã hỗ trợ, giúp đỡ chỉnh sửa
và đưa ra những góp ý quý báu giúp em thực hiện chuyên đề. Tuy nhiên do
vấn đề đặt ra khá mới mẻ và phức tạp nên trong quá trình thực hiện không
tránh khỏi sai sót. Kính mong sự giúp đỡ và chỉ bảo của thầy cô.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
2
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
CHƯƠNG I
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA XÂY DỰNG MÔ HÌNH CỘNG
ĐỒNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG (PTBV) THEO PHƯƠNG

PHÁP TIẾP CẬN TỪ DƯỚI LÊN
I. PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
1.1. Khái niệm về phát triển bền vững
Khái niệm "phát triển bền vững" xuất hiện trong phong trào bảo vệ môi
trường từ những năm đầu của thập niên 70 của thế kỷ 20. Năm 1987, trong
báo cáo "Tương lai của chúng ta" của Hội đồng Thế giới về môi trường và
phát triển (WCED) của Liên Hiệp Quốc, "phát triển bền vững" được định
nghĩa là sự phát triển đáp ứng được những mâu thuẫn của hiện tại không gây
trở ngại cho việc đáp ứng nhu cầu của các thế hệ mai sau" (Bend)
Hội nghị thượng đỉnh Trái đất về môi trường và phát triển tổ chức ở
RiodeJaneiro CBraxin năm 1992 và Hội nghị thượng định thế giới về phát
triển bền vững tổ chức ở Johnnesburg (Cộng hòa Nam Phi) đã xác định "Phát
triển bền vững là quá trình có sự kết hợp chặt chẽ hài hòa và hợp lý giữa 3
mặt của sự phát triển. Phát triển kinh tế (tăng trưởng kinh tế), phát triển xã hội
(nhất là thực hiện tiến bộ xã hội, công bằng xã hội, xóa đói giảm nghèo và
giải quyết việc làm) và bảo vệ môi trường (nhất là xử lý khắc phục ô nhiễm,
phục hồi và cải thiện chất lượng môi trường, phòng chống cháy và chặt phá
rừng, khai thác hợp lý và sử dụng tiết kiểm tài nguyên thiên nhiên.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
3
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
Hình 1.1. Mô hình phát triển bền vững
Tiêu chí cơ bản để chúng ta đánh giá sự phát triển bền vững là sự tăng
trưởng kinh tế ổn định, thực hiện tốt tiến bộ và công bằng xã hội, khai thác
hợp lý, sử dụng tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ và nâng cao chất
lượng môi trường sống. Phát triển bền vững là nhu cầu và xu thế tất yếu trong
tiến trình phát triển của xã hội loài người.
1.2. Các nguyên tắc của phát triển bền vững
Thứ nhất, con người là trung tâm của phát triển bền vững. Vì đáp ứng
ngày càng đầy đủ nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi tầng lớp nhân dân,

xây dựng đất nước giàu mạnh, xã hội công bằng dân chủ và văn minh là
nguyên tắc quán triệt nhất quán trong mại giai đoạn phát triển.
Thứ hai, bởi phát triển kinh tế là nhiệm vụ trung tâm của giai đoạn sắp
tới, tạo cơ sở nền tảng về vật chất thực hiện các mục tiêu nâng cao chất lượng
cuộc sống tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết tốt các vấn đề xã hội kết
hợp với việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên,
từng bước thực hiện nguyên tắc "mọi mặt: kinh tế - xã hội – môi trường đều
có lợi.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
4
Mục tiêu
KT
PTBV
Bảo
vệ môi
trường
Mục
tiêu xã
hội
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
Thứ ba, Bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường phải được coi là một
yếu tố không thể tách rời ra khỏi quá trình phát triển.
Thứ tư, quá trình phát triển phải đảm bảo đáp ứng một cách công bằng
nhu cầu của thế hệ hiện tại và không gây trở ngại tới cuộc sống của các thế hệ
trong tương lai. Tạo lập điều kiện để mọi người và cộng đồng có cơ hội bình
đẳng để phát triển.
Thứ năm, khoa học và công nghệ là nền tảng và động lực cho quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa thúc đẩy phát triển nhanh, mạnh và bền vững
đất nước. Trong đó cần chú ý khuyến khích áp dụng các công nghệ sạch và
thân thiện với môi trường trong đó đặc biệt chú ý đến các ngành các lĩnh vực

có tác dụng lan truyền mạnh, có khả năng thúc đẩy sự phát triển của nhiều
ngành và lĩnh vực khác.
Thứ sáu, phát triển bền vững là sự nghiệp của toàn Đảng, các bộ ngành
và địa phương, của các cơ quan doanh nghiệp, đoàn thể xã hội, các cộng đồng
dân cư và mọi người dân.
Thứ bảy, gắn chất việc xây dựng một nền kinh tế độc lập tự chủ với việc
chủ động hội nhập kinh tế quốc tế để phát triển bền vững đất nước.
Thứ tám, kết hợp một cách chặt chẽ giữa phát triển kinh tế, phát triển xã
hội và bảo vệ môi trường với bảo đảm an ninh quốc phòng, an ninh và trật tự
xã hội
1.3. Mô hình cộng đồng phát triển bền vững.
Đây là một cách tiếp cận trong phát triển bền vững theo đó đặt cộng
đồng vào trung tâm của quá trình phát triển nhằm mục đích khuyến khích sự
tham gia của cộng đồng trong tất cả các khía cạnh của chính sách phát triển
trên cơ sở theo đuổi các mục tiêu phát triển bền vững
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
5
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
II. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN TỪ DƯỚI LÊN
2.1. Phương pháp tiếp cận từ dưới lên
Phương pháp tiếp cận cho phép cộng đồng và những tổ chức trong địa
phương thể hiện quan điểm của họ và giúp cho việc xác định các chương trình
phát triển ở địa phương vào chính những quan điểm nguyện vọng và kế hoạch
của họ.
Sự tham gia của cộng đồng được thể hiện ở tất cả các cấp, hoặc là thông
qua họ bàn bực, hoặc là bằng cách đưa họ trở thành các bên tham gia. Và
hướng vào toàn thể cộng đồng, những người đề xuất ý tưởng và dự án, cơ
quan hành chính và các tổ chức tự nguyện, các nhóm sở thích về kinh tế, xã
hội và các cơ quan công cộng cũng như các cá nhân đại diện.
Phương pháp tiếp cận từ dưới lên

Khuyến khích qúa trình cùng tham gia
- Cộng đồng
- Những người đề xuất ý tưởng và dự án
- Cơ quan hành chính và các tổ chức tình nguyện
- Các nhóm sở thích kinh tế và xã hộ
- Cơ quan công cộng và địa diện của nhóm cá thể
Đồng thời sự tham gia được khuyến khích ở tất cả các giai đoạn: khi xác
định dự án, khi thực hiện dự án, khi đánh giá và xem xét lại toàn bộ chương
trình hoặc trực tiếp thông qua các tổ chức đại diện cho quyền lợi và lợi ích
chung (hội phụ nữ, hội văn hóa).
2.2. Những nội dung cơ bản của phương pháp tiếp cận từ dưới lên
2.2.1. Những mục tiêu của phương pháp tiếp cận từ dưới lên
Một là, có sự tham gia của cộng đồng trong chính sách phát triển, đầy là
cơ sở tạo nên sự tin tưởng và tính bền vững trong qúa trình thực hiện theo đó
tạo điều kiện cho quá trình trao đổi thông tin, tiếp cận đào tạo và tìm ra những
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
6
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
phương pháp đề xuất thích hợp, nó cũng là cơ sở tạo nên tính minh bạch trong
quá trình ra quyết định. Và đây cũng là mục tiêu trong đó yêu cầu phải làm
cho các bên tham gia (đặc biệt là cộng đồng không chỉ dừng lại ở việc đơn
thuần bày tỏ nhu cầu, kỳ vọng hay kế hoạch của họ).
Hai là, mục tiêu đề xuất ý tưởng và đưa ra sáng kiến: trên quan điểm này
giúp tạo cơ hội và khuyến khích các cuộc gặp gỡ và trao đổi giữa các cá nhân,
các tổ chức, đồng thời khuyến khích sự đồng tâm của các ngành, khuyến
khích sự trao đổi và bổ sung các kiến thức từ đó đưa ra những ý tưởng và đề
xuất.
Ba là, xây dựng sự đồng tâm nhất trí trong mọi vấn đề. Đây là mục tiêu
quan trọng vì nhằm giải quyết các vấn đề mâu thuẫn từ đó tăng cường mối
liên kết giữa các bên tham gia.

Bốn là, ủy quyền ra quyết định cho cộng đồng địa phương. Qúa trình ra
quyết định có sự tham gia của cộng đồng địa phương sẽ cho phép những ý
tưởng, những dự án mới sẽ được quản lý và phối hợp một cách đầy đủ.
2.2.2. Những nguyên tắc cơ bản của phương pháp tiếp cận từ dưới lên
Nguyên tắc đầu tiên: là phải có sự tôn trọng ý kiến của mọi người. Vì
đây là điều kiện tiên quyết cho sự thành công như tính khả thi của phương
pháp. Bởi lẽ sẽ không thể có sự trao đổi, phối hợp nếu như tồn tại sự thờ ơ,
lãnh đạo không quan tâm để ý cũng như coi thường ý kiến của người khác.
Nguyên tắc thứ hai, là thừa nhận các nhu cầu khác biệt: Đảm bảo sự phối
hợp giữa khía cạnh kinh tế - xã hội vì đây là tiền đề cho sự phát triển cân đối
và bền vững. Phải tìm ra được sự cân đối hài hòa về nhu cầu của các bên liên
quan.
Nguyên tắc thứ ba, là đảm bảo tính sinh hoạt theo đó cần rõ ràng và công
khai trong việc giao nhiệm vụ cũng như ra quyết định...
Nguyên tắc thứ tư, là phương pháp tiếp cận từ dưới lên phải có sự linh
hoạt điều chỉnh sao cho phù hợp với từng cá nhân, tổ chức, hoàn cảnh, mục
tiêu cũng như mục đích khác nhau.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
7
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
2.2.3. Nội dung cơ bản của phương pháp tiếp cận từ dưới lên
Phương pháp tiếp cận từ dưới lên về cơ bản bao gồm 4 cấp độ. Mỗi cấp
độ có đặc điểm riêng về công cụ, phương pháp, thời gian và đối tượng khác
nhau.
Các cấp độ Công cụ và phương pháp Thời điểm Đối tượng tham gia
Thông tin - Họp tập thể quần chúng
- Thông tin đại chúng và
truyền thông
Giai đoạn đầu
tiên các giai

đoạn thực hiện
chương trình
giai đoạn xác
định dự án
Toàn thể cộng đồng
các bên tham gia,
người lãnh đạo dự
án, các cơ quan,
người ra quyết định
Bàn bạc,
thảo luận
- Kiểm tra sổ sách, số hiệu,
thống kê địa phương
- Các phương pháp phân
tích cộng đồng, đào tạo
những người tham gia đề
xuất
Giai đoạn đầu
và giai đoạn
phát triển kế
hoạch mang tính
chiến lược
Các nhóm cộng động
địa phương tích cực,
các hiệp hội, các
nhóm sở thích.
Cùng hợp
tác và phát
triển
Các nhóm làm việc chuyên

môn, sự tham gia sáng kiến
của các bên, đào tạo người
nêu đề xuất ý tưởng, các tổ
chức địa phương
Giai đoạn đầu
của dự án giai
đoạn thực hiện
chương trình, tự
đánh giá
Các nhóm làm việc,
ngành liên quan, các
nhóm sở thích.
Ra quyết
định tập thể
Lựa chọn phương án theo
phương pháp tiếp cận từ
dưới lên, với các ý tưởng
đề xuất của các bên
Xác định các
chương trình
hành động và
chiến lược của
chương trình
Các bên tham gia vào
nhóm hoạt động địa
phương, những
người lãnh đạo dự án
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
8
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa

III. XÂY DỰNG MÔ HÌNH CỘNG ĐỒNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG
THEO PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN TỪ DƯỚI LÊN
3.1. Khái niệm, nguyên tắc mục tiêu xây dựng mô hình
3.1.1. Khái niệm
Xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền vững theo phương pháp tiếp
cận từ dưới lên là một quá trình kết hợp hài hòa giữa mục tiêu phát triển cộng
đồng với những yêu cầu về phát triển bền vững trong đó sử dụng phương
pháp tiếp cận từ dưới lên (như một công cụ thực hiện)
3.1.2. Nguyên tắc xây dựng mô hình
* Nguyên tắc đầu tiên là phải đảm bảo mục tiêu phát triển cộng đồng,
nâng cao chất lượng cuộc sống của các thành viên nhưng vẫn phải đảm bảo
được các yêu cầu về phát trieenr bền vững tứ là dung hòa được ba yếu tố kinh
tế - xã hội – môi trường trong toàn bộ quá trình. Đây cũng là cơ sở và căn cứ
để xây dựng được các tiêu chí cũng như khung chiến lược thực hiện.
* Nguyên tắc đảm bảo sự tham gia của cộng đồng: Đây là nguyên tắc hết
sức quan trọng. Vì cộng đồng là trung tâm trong mô hình này. Theo đó họ
phải là đối tượng tham gia tực tiếp vào việc thiết kế chương trình cũng như sự
điều chỉnh để phù hợp với hoàn cảnh thực tế vì điều kiện ban đầu ở địa
phương là yếu tố cốt yếu quyết định hình thức tham gia của cộng đồng.
* Nguyên tắc phát huy sức mạnh cộng đồng dựa vào nội lực. Theo đó
mô hình phải được xây dựng trên phương châm kết hợp sự hỗ trợ từ bên
ngoài với nội lực bên trong nhưng dựa vào nội lực vẫn là chủ yếu, sự hỗ trợ
chỉ là yếu tố giúp cho đánh thức sự đóng góp của người dân và huy động năng
lực cộng đồng.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
9
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
3.1.3. Mục tiêu xây dựng mô hình cộng đồng PTBV theo phương pháp tiếp
cận từ dưới lên.
Nhằm xây dựng lên một mô hình cộng đồng có kinh tế phát triển, văn

minh, hạ tầng cơ sở được cải thiện, đời sống văn hóa của cộng đồng dân cư
phong phú, lành mạnh, đảm bảo tính truyền thống và hiện đại, môi trường tự
nhiên được duy trì, bảo vệ và phát triển.
Mục tiêu thứ hai là phát huy được tính tự chủ, chủ động sáng tạo của
cộng đồng dân cư để giải quyết tốt những vấn đề chung của cộng đồng với
phương châm dựa vào nội lực do cộng đồng dân cư làm chủ.
3.2. Nội dung xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền vững theo
phương pháp tiếp cận từ dưới lên
3.2.1. Nghiên cứu – phân tích thực trạng địa phương và xây dựng tiến trình
lựa chọn mô hình dự án
Các cơ quan và tổ chức tham gia hoạt động hỗ trợ thực hiện mô hình này
như các nhóm hành động địa phương, ban phát triển xã, huyện, chính quyền
địa phương cùng phối hợp nghiên cứu và phân tích thực trạng kinh tế, xã hội
địa phương, nêu lên những khó khăn , thách thức, điểm yếu, đủ mạnh... Xây
dựng được cái nhìn tổng quan về địa phương trên mọi mặt
Kết quả đối với các cơ quan thực hiện hoạt đồng xây dựng hỗ trợ thực
hiện hoạt động xây dựng mô hình thì lập được kế hoạch trình cho các bước
tiếp theo.
3.2.2. Tập huấn, hướng dẫn đào tạo về đánh giá cộng đồng
* Nâng cao nhận thức của các bên liên quan trong dự án về vai trò của
cộng đồng trong quá trình thực hiện. Thực chất của quá trình này là nhằm đào
tạo các thành viên trong ban phát triển của địa phương cũng như các bên có
trách nhiệm trong qúa trình xây dựng mô hình nhằm trang bị các kiến thức và
biện pháp cho họ trong việc tạo những điều kiện thuận lợi cho công tác đánh
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
10
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
giá, thu thập kết quả cũng như giảng giải cho người dân về mối liên hệ giữa
công tác đánh giá cộng đồng
* Những người tham gia trong quá trình này bao gồm những cá nhân cán

bộ có liên quan có trách nhiệm trong xã về việc tổ chức thực hiện chương
trình này, những người đại diện cho các tổ chức quần chúng như (chi hội phụ
nữ, hội nông dân...)
* Thời gian của giai đoạn này là trước khi tiến hành các hoạt động thực
hiện dự án trong chương trình xây dựng mô hình cộng đồng phát triển bền
vững.
3.2.3. Tổ chức truyền thông về tiến trình thực hiện dự án xây dựng mô hình
cộng đồng phát triển bền vững.
* Các hoạt động truyền thông: sử dụng mọi phương tiện và cách thức
truyền thông để đưa thông tin về chủ chương thực hiện dự án đến người dân.
Các hoạt động cụ thể có thể kể đến như: phát thanh của thôn, xã các cuộc
họp xóm hoặc phát tờ rơi... Các hoạt động này thông qua sự phối hợp và cho
phép của ban phát triển xã, huyện với các nhóm hành động của địa phương.
Mục tiêu của bước này là truyền đạt thông tin tới cộng đồng, ảnh hưởng
vào toàn bộ cộng đồng, đặc biệt là các thành viên năng động nhất, cùng như
thành viên của các hiệp hội địa phương, các tổ chức và những người có thể
làm chủ dự án trong tương lai.
Kết quả thu được bước này :
• Mọi người dân hiểu được công tác và chủ trương của dự án cũng
như lý do hoạt động của chương trình
• Người dân hiểu được vai trò và tự quyết định những vấn đề mà họ
muốn thảo luận.
3.2.4. Giai đoạn bàn bạc thảo luận và đề xuất dự án
Nội dung cơ bản của giai đoạn này có thể chia thành 2 cấp độ
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
11
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
- Cấp độ tập thể
- Cấp độ cá nhân
* Cấp độ tập thể: tổ hcức các buổi hội thảo với sự tham gia của cộng

đồng và các bên tham gia. Địa điểm tổ chức hội họp ngay tại địa phương
(Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng từ giai đoạn trước để thông
báo về kế hoạch tổ chức hội thảo)
* Cấp độ cá nhân: tiến hành trợ giúp và hướng dẫn cho những người có
khả năng trở thành chủ dự án hướng dẫn họ trong việc hoàn thành các thủ tục
đăng ký dự án bằng cách liên hệ trực tiếp
Nhưng hoạt động chủ đạo trong giai đoạn này là bàn bạc và thảo luận
giữa các bên liên quan, trong đó cộng đồng đóng vai trò là trung tâm. Có một
điểm quan trọng trong các hoạt động này là vai trò hướng dẫn của một cơ
quan tổ chức, chuyên môn. Theo đó họ sẽ đưa ra các chủ đề và tiêu chí mà
được xây dựng dựa trên nền tảng của phát triển bền vững. Dựa vào đó làm cơ
sở cho cộng đồng thảo luận rồi đưa ra các đề xuất dự án sao cho phù hợp với
các tiêu chí và có tính khả thi trong thực hiện
Kết quả thu được từ giai đoạn này cho ta
- Các đề xuất của cộng đồng về việc hỗ trợ thực hiện các dự án đã được
bàn bạc và thảo luận dự trên các tiêu chí đảm bảo yêu cầu về PTBV.
- Đối với các cơ quan chuyên môn đóng vai trò là đơn vị hướng dẫn và
tổ chức hoạt động thì tập hợp được một danh sách các dự án và đề xuất từ
phía cộng đồng. Phục vụ cho công tác xem xét đánh giá từ đó đưa ra những tư
vấn lựa chọn dự án...
3.2.5. Cộng tác lựa chọn dự án theo mô hình cộng đồng phát triển bền vững
Các dự án do cộng đồng đề xuất thỏa mãn những yêu cầu và tiêu chí về
phát triển bền vững sẽ được hỗ trợ thực hiện. Tuy nhiên việc lựa chọn dự án
đòi hỏi phải áp dụng phương pháp cho điểm. Việc cho điểm thông qua tiến
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
12
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
hành thảo luận nhóm nhỏ theo đó các cán bộ và chuyên viên kỹ thuật thuộc
đơn vị tổ chức hoặc trong nhóm hành động của địa phương tiến hành đánh giá
và so sánh với các tiêu chí đã đề ra. (Đảm bảo sự phù hợp với yêu cầu về phát

triển bền vững) các dự án và đạt điểm cao trong danh sách sẽ được lựa chọn.
3.2.6 Thực hiện các dự án theo mô hình cộng đồng PTBV tới phương pháp
tiếp cận từ dưới lên.
* Bước 1 : Thành lập Ban quản trị dự án
- Tổ chức một cuộc họp bao gồm đầy đủ các thành viên tham gia đề xuất
dự án, mục tiêu là chọn ra ban quản trị điều hành hoạt động dự án.
- Phương pháp : biểu quyết tập thể
- Kết quả của bước này là : Xác định được các thành viên ban quản trị
được thể hiện trong biên bản và nghị quyết cuộc họp
Hoàn tất các thủ tục pháp lý cho dự án
Ban quản trị của dự án thay mặt cho các thành viên tiến hành thực hiện các
thủ tục pháp lý với cơ quan quản lý Nhà nước cùng với sự hỗ trợ của các đơn
vị cơ quan tham gia xây dựng mô hình.
* Bước 2 : Xác định trình tự ưu tiên thực hiện các hạng mục của dự án.
Tổ chức họp các thành viên của dự án. Tiến hành thảo luận và xác lập
trình tự ưu tiên thực hiện cho các hạng mục.
* Bước 3 : Tiến hành đấu thầu và xây dựng (thực hiện các hạng mục)
Hoạt động này do ban quản trị dự án đại diện tiến hành nhưng phải thông
qua ý kiến của tất cả các thành viên, trong quá trình lựa chọn phải đảm bảo
tính minh bạch.
* Bước 4 : Vận hành kết quả của dự án
Nhóm kỹ thuật của cơ quan chuyên môn tham gia hỗ trợ xây dựng mô
hình sẽ thực hiện chức năng giám sát và thực hiện cùng với cộng đồng.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
13
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
3.3 Lợi ích từ việc xây dựng mô hình cộng đồng PTBV theo phương pháp
tiếp cận từ dưới lên
Việc xây dựng thành công một mô hình cộng đồng phát triển bền vững
trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết và có ý nghĩa. Vì phát triển bền vững

đang là vấn đề cấp thiết mang tính toàn cầu. Riêng đối với một nước mà trình
độ phát triển còn thấp như nước ta hiện nay thì các mô hình cộng đồng phát
triển bền vững càng có ý nghĩa to lớn
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
14
Lập báo cáo kinh tế kỹ thuật - lựa chọn đề
xuất có tính khả thi triển khai thực hiện
TG và RDG khảo sát đề xuất
Thu đề xuất từ người dân
Đào tạo, hướng dẫn nâng cao nhận thức của
cộng đồng về vai trò cũng như khả năng tự
quyết định vấn đề mà họ muốn thảo luận
Lựa chọn đề xuất phù hợp với bản kế hoạch
chiến lược cho điểm sau đó lấy điểm từ cao
xuống thấp
Tổ chức hội thảo và thảo luận nhóm nhỏ tại
địa phương hướng dẫn người dân đề xuất dự
án trên cơ sở PTBV
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
Trước hết nó giúp nâng cao hiệu quả của việc thực hiện chiến lược quốc
gia về phát triển bền vững.
Thứ hai là nâng cao hiệu quả trong thực hiện các chính sách phát triển
nông thôn cũng như mục tiêu giảm nghèo.
Thứ ba, huy động được nội lực của nhân dân vào quá trình phát triển, phát
huy được tính tự chủ của người dân. Từ đó giúp cho chính phủ giảm bớt được
những gánh nặng trong nhiệm vụ điều hành các chính sách phát triển nông
thôn cũng như xoá đói giảm nghèo. Vì nếu thực hiện tốt mô hình cộng đồng
PTBV theo phương pháp tiếp cận từ dưới lên sẽ giúp không chỉ nâng cao đời
sống của người dân một cách bền vững mà còn giúp chính quyền địa phương
dễ quản lý. Đặc biết nó khắc phục được tình trạng sản xuất manh mún hiện

nay, thay vào đó là tính chuyên môn và tập trung trong sản xuất. Là nhân tố
phát triển hoạt động sản xuất có tính chuyên môn hoá cao - hướng ra xuất
khẩu.
Thứ tư nâng cao trình độ dân trí của cộng đồng. Đặc biệt là tư duy hiểu
biết về cách làm kinh tế trong giai đoạn của nền kinh tế thị trường nước ta
hiện nay. Đồng thời đạt được mục tiêu nâng cao nhận thức của cộng đồng về
các vấn đề môi trường hôm nay.
3.4 Kinh nghiệm của các nước và Việt Nam trong việc xây dựng mô hình
cộng dồng PTBV
Vấn đề xây dựng phát triển cộng đồng này đã được đề cập từ khá sớm tại
các quốc gia châu Âu. Tuy nhiên trong giai đoạn đầu có nhiều hình thức khác
nhau. Tại mỗi quốc gia có một cách tiếp cận và xây dựng riêng. Cùng với sự
phát triển của thế giới, vấn đề môi trường ngày càng trở nên cấp bách thì yêu
cầu về tính bền vững trong phát triển ngày càng được quan tâm.
Các biện pháp tiếp cận trong phát triển cộng đồng cũng có những yêu cầu
và mục tiêu mới song song được thiết lập và lồng ghép vào quá trình xây
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
15
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
dựng mô hình phát triển có sự tham gia của cộng đồng. Ví dụ như tại Ireland
là chương trình phát triển địa phương.
Scotland với quỹ giải quyết các thách thức nông thôn
Thụy Điển, Bỉ, Áo cũng đã xây dựng những chính sách và mô hình tiếp
cận đem lại những định hướng mới.
Với Việt Nam thì đã có những thành công bước đầu trong việc xây dựng
các mô hình HTX kiểu mới. Bên cạnh đó cùng với sự hỗ trợ của một số tổ
chức quốc tế, các tổ chức NGO
s
và hiệp định hợp tác song phương giữa Việt
Nam và các quốc gia khác thì việc xây dựng mô hình cộng đồng PTBV theo

phương pháp tiếp cận từ dưới lên đã có được những thành công bước đầu
được thể hiện thông qua một số mô hình HTX nằm trong dự án thí điểm phát
triển nông thôn theo vùng tại Thái Nguyên do tổ chức INSA – GTEA (Tây
Ban Nha) thực hiện.
IV. Đánh giá hiệu quả của mô hình cộng đồng phát triển bền vững.
Đây là phần hết sức quan trọng trong công tác xây dựng và nhân rộng mô
hình này. Nó đòi hỏi phải tiến hành một quá trình mang tính hệ thống và
khách quan. Trên cơ sở đó ta tiến hành xem xét tính phù hợp hiệu quả, hiệu
suất, ảnh hưởng và tính bền vững của dự án
Công tác đánh giá được tiến hành trên ba khía cạnh
* Khía cạnh kinh tế
* Khía cạnh xã hội
* Khia cạnh môi trường
Với mỗi khía cạnh khác nhau ta có các tiêu chí đánh giá và phân tích hiệu
quả khác nhau.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
16
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
4.1 Đánh giá hiệu quả trên khía cạnh kinh tế của mô hình
4.1.1 Tiêu chí về lợi nhuận và hiệu quả sản xuất kinh doanh
Đây là một tiêu chí quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả của mô hình.
Tiêu chí này thể hiện khả năng duy trì và phát triển mô hình. Hoạt động sản
xuất kinh doanh của mô hình phải đem lại lợi nhuận mới có thể có kinh phí
duy trì hoạt động, đảm bảo cuộc sống cho các thành viên. Sau đó là vốn cho
tài sản xuất mở rộng quy mô.
Hơn nữa, hiệu quả của mô hình phải thể hiện được tính ưu việt hơn so với
các loại hình sản xuất kinh doanh đơn lẻ của các thành viên trước đó, có như
vậy mới đảm bảo được sự nhiệt tình và hứng thú tham gia của các thành viên
đó là cơ sở cho sự bền vững theo thời gian của mô hình cũng như mục tiêu
phát triển và mở rộng mô hình

4.1.2 Tiêu chí về sản phẩm, dịch vụ đầu ra của mô hình
Đây là một nhóm các yêu cầu về đầu ra của mô hình (sản phẩm hoặc dịch
vụ) theo đó :
Các sản phẩm cần có tính đổi mới : sản phẩm mới – cách làm mới. Điều
này có nghĩa là mô hình nên đia vào tìm kiếm và sản xuất các sản phẩm mới
cho địa phương, mới ở đây là đặt trong tương quan so sánh với các sản phẩm
đã có trong vùng. Hoặc là cách làm mới, điều này là việc mô hình sản xuất
kinh doanh các sản phẩm mà tại khu vực đó đã có thể sản xuất được nhưg
dưới hình thức tư nhân nhỏ lẻ, nay mô hình đưa vào áp dụng quy trình sản
xuất mới, quy trình quản lý mới, cũng như phương thức phân phối mới.
Cùng trong vấn đề này còn phải đề cập đến giá trị thương mại hoá của sản
phẩm. Thể hiện thông qua quy mô sản xuất sản phẩm – dịch vụ, giá trị kinh tế
của sản phẩm - dịch vụ, kế hoạch hay chiến lược phát triển sản xuất kinh
doanh
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
17
Chuyên đề thực tập tốt nghiệp GVHD: TS. Lê Thu Hoa
4.1.3 Tiêu chí về khả năng nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm và dịch vụ của
địa phương
Bản chất của tiêu chí này đòi hỏi mô hình cần khả năng kéo theo sự phát
triển của các ngành khác trong khu vực có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp
đến lĩnh vực sản xuất kinh doanh của mô hình.
4.2 Nhóm các tiêu chí liên quan đến khía cạnh xã hội của mô hình
4.2.1 Tiêu chí về tạo công ăn việc làm
Đây là tiêu chí căn bản bảo vệ mặt xã hội cho hầu hết các dự án phát triển.
Trong mô hình cộng đồng PTBV thì nó cũng là tiêu chí hàng đầu. Nó thể hiện
tầm ảnh hưởng về mặt xã hội của mô hình. Việc tạo được nhiều công ăn việc
làm cho người lao động không chỉ giúp nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống
mà còn giúp tính hình văn hoá xã hội, an ninh quốc phòng ở địa phương thêm
ổn định, giảm được tệ nạn xã hội cũng như các vấn đề tiêu cực liên quan

4.2.2 Tiêu chí về sự tham gia của phụ nữ, dân tộc thiểu số, người tàn tật và
thực hiện các kế hoạch đào tạo.
* Sự tham gia của phụ nữ, dân tộc thiểu số, người tàn tật thể hiện tính nhân
văn của dự án. Bên cạnh đó các đối tượng tham gia mô hình là phụ nữ còn là
điều kiện để đánh giá mức độ bình đẳng giới. Đây là một tiêu chí mà nếu một
mô hình có thể thực hiện được sẽ mang lại một tầm ảnh hưởng xã hội rất rộng
& có tính lan toả.
* Việc xây dựng các kế hoạch đào tạo : là một tiêu chí quan trọng thể hiện
khả năng duy trì phát triển của mô hình trong dài hạn. Hay nói cách khác,
việc thực hiện xây dựng và thực hiện các kế hoạch đào tạo một cách bài bản
là một tiêu chí đảm bảo cho sự phát triển lâu dài và bền vững của mô hình
đồng thời giúp nâng cao nhận thức cho cộng đồng về ý nghĩa của việc thực
hiện PTBV.
Hoàng Chí Hiếu Lớp: Kinh tế môi trường 46
18