Nghiên cứu xác định các tiểu vùng và các biện pháp kỹ thuật trồng cây cao su tại tỉnh Lai Châu

B GIÁO DC VÀ ÀO TO B NÔNG NGHIP VÀ PTNT
VIN KHOA HC NÔNG NGHIP VIT NAM




NGUYN TRNG AN



NGHIÊN CU XÁC NH CÁC TIU VÙNG
VÀ CÁC BIN PHÁP K THUT TRNG CÂY CAO SU
TI TNH LAI CHÂU






LUN ÁN TIN S NÔNG NGHIP








HÀ NI – 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO B NÔNG NGHIP VÀ PTNT
VIN KHOA HC NÔNG NGHIP VIT NAM

NGUYN TRNG AN



NGHIÊN CU XÁC NH CÁC TIU VÙNG
VÀ CÁC BIN PHÁP K THUT TRNG CÂY CAO SU
TI TNH LAI CHÂU



Chuyên ngành: Khoa hc cây trng
Mã s: 62 62 01 10


LUN ÁN TIN S NÔNG NGHIP


Ngi hng dn khoa hc:
1. PGS. TS Lê Quc Doanh
2. TS Nguyn Vn Lng


HÀ NI – 2013

i
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan rng s liu và kt qu nghiên cu trong lun án này là
hoàn toàn trung thc, cha h s dng cho bo v mt hc v nào. Mi s giúp đ
cho hoàn thành lun án đu đã đc cm n. Các thông tin, tài liu trình bày trong
lun án này đã đc ghi rõ ngun gc.

Tác gi




Nguyn Trng An

















ii
LI CM N

Trong thi gian thc tp và thc hin đ tài này, tôi đã nhn đc s quan
tâm giúp đ ca Tnh y, Hi đng nhân dân, y ban nhân dân tnh Lai Châu, các
S: Nông nghip và Phát trin nông thôn, Khoa hc và Công ngh, các thy giáo, cô
giáo, bn bè, đng nghip, c quan và gia đình.
Trc tiên tôi xin đc bày t lòng bit n sâu sc ti các thy hng dn:
PGS.TS Lê Quc Doanh - B Nông nghip và Phát trin nông thôn; TS Nguyn
Vn Lng - B Khoa hc và Công ngh đã tn tình hng dn, ch bo và to mi
điu kin gi
úp đ tôi hoàn thành lun án này.
Tôi xin bày t lòng bit n đn lãnh đo Tnh y, Hi đng nhân dân, y ban
nhân dân tnh Lai Châu; lãnh đo các S: Nông nghip và Phát trin nông thôn,
Khoa hc và Công ngh; lãnh đo Vin Khoa hc Nông nghip Vit Nam, Vin
Khoa hc K thut Nông lâm nghip min núi phía Bc, Vin Quy hoch và Thit
k Nông nghip, Vin Khí tng Thy vn và Môi trng, Công ty C phn C
ao su
Lai Châu, Công ty C phn Cao su Lai Châu II, các đng nghip, các h nông dân
trng cao su đã giúp đ, to điu kin thun li cho tôi trong quá trình thc hin
lun án này.
Nhân dp này cho tôi xin bày t lòng bit n chân thành nht ti Ban ào to
sau i hc - Vin Khoa hc Nông nghip Vit Nam, các thy giáo, cô giáo, bn bè
đng nghip, c quan, gia đình và ngi thân đã quan tâm đng viên tôi trong sut
quá trình hc tp và thc hin đ tài.
Xin trân trng cm n!


Tác gi



Nguyn Trng An

iii
MC LC
Trang
Li cam đoan i
Li cm n ii
Mc lc iii
Danh mc các bng vi
Danh mc các hình x
M U 1
1 Tính cp thit ca đ tài 1
2 Mc đíc
h, yêu cu 2
3 Ý ngha khoa hc và thc tin ca đ tài 2
4 Nhng đóng góp mi ca lun á
n 3
5 i tng và phm
vi nghiên cu 4
CHNG 1 TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU 5
1.1 Tng quan v cây cao su và yêu cu sinh thái 5
1.1.1 Ngun gc xut x và quá trình di
nhp 5
1.1.2 c đim t
hc vt hc 7
1.1.3 Yêu cu sinh thái 7
1.2 Vai trò ca cây cao su đi vi phát trin đt nc 13
1.2.1 V giá tr kinh t 13
1.2.2 V xã hi 15
1.2.3 V môi trng 15

1.3 Tình hình nghiên cu ngoài nc 16
1.3.1 ánh giá v vùng trng cao su 16
1.3.2 Ci tin và chn to ging cao su ti mt s nc 19
1.3.3 K thut canh tác và khai thác m 24
1.4 Tình hình nghiên cu trong nc 32
1.4.1 ánh giá v vùng trng cao su 32
1.4.2 Ci tin và chn to ging cao su ti Vit Nam 38


iv
1.4.3 K thut canh tác và khai thác m 42
1.4.4 Tình hình phát trin cao su  các tnh m
in núi phía Bc và mt s
nghiên cu v ging, k thut canh tác 46
1.5 Nhng kt lun rút ra t tng quan nghiên cu tài liu 51
CHNG 2 VT LIU, NI DUNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 53
2.1 Vt liu nghiên cu 53
2.1.1 Ging 53
2.1.2 Phân bón và vt t khá
c phc v nông nghip 53
2.2 Thi gian và đa đim nghiên cu 53
2.2.1 Thi gian nghiên cu 53
2.2.2 a đim
nghiên cu 53
2.3 Ni dung nghiên cu 54
2.3.1 Nghiên cu điu kin t nhiên và xác đnh tiu vùng c
ó kh nng
phát trin cao su ti Lai Châu. 54
2.3.2 La chn dòng/ging cao su trng  Lai C
hâu 54

2.3.3 Nghiên cu mt s bin pháp k thut trng cao su ti Lai Châu 54
2.4 Phng pháp nghiên cu 54
2.4.1 Nghiên cu điu kin t nhiên và xác đnh tiu vùng c
ó kh nng
phát trin cao su ti Lai Châu 54
2.4.2 La chn dòng/ging cao su trng  Lai C
hâu 61
2.4.3 Nghiên cu mt s bin pháp k thut trng cao su  La
i Châu 62
2.5 Các ch tiêu theo dõi 66
2.5.1 i vi cây cao su 66
2.5.2 i vi cây lúa cn, ngô, đu tng, lc trng xe
n trong nng
cao su thi k kin thit c bn 68
2.6 Phng pháp x lý s liu 69
CHNG 3 KT QU NGHI
ÊN CU VÀ THO LUN 70
3.1 Nghiên cu điu kin t nhiê
n và xác đnh các tiu vùng có kh nng
phát trin cao su ti Lai Châu 70


v
3.1.1 Khái quát chung v điu kin t nhiên kinh t, xã hi tnh Lai Châu 70
3.1.2 Nghiên cu xác đnh tiu vùng có kh nng phát trin cao su ti
tnh Lai C
hâu 86
3.2 La chn ging cao su trng  Lai
Châu 120
3.2.1 La chn ging trên vn s tuyn 120

3.2.2 ánh giá kh nng c
hu lnh ca các ging 123
3.2.3 Xây dng m
ô hình th nghim ging cao su cho mt s tiu vùng 129
3.3 Nghiên cu mt s bin pháp k thut trng cao su ti Lai Châu 135
3.3.1 Nghiên cu xác đnh thi v và loi stump ging trng mi 135
3.3.2 Thí nghim
nghiên cu bón lót phân chung và phân hu c vi
sinh phù hp cho cao su 137
3.3.3 Nghiên cu trng xen cây lúa cn, ngô, đu tng, lc trong t
hi
k cao su kin thit c bn 140
3.3.4 nh hng ca khi lng tàn d thc vt t gc đn t l thit
hi và kh nng phc hi ca cao su 141
3.3.5 Nghiên cu bin phá
p phc hi vn cao su sau rét 142
LUN VÀ  NGH 144
I Kt lun 144
II  ngh 145
Danh mc các công trình công b liên quan đn lun á
n 146
Tài liu tham kho 147




vi
DANH MC CÁC BNG
Stt Tên bng Trang
1.1 nh hng ca nhit đ đn sinh trng và nng sut m ca cây cao su 8

1.2 nh hng ca gió mnh đn cây cao su 9
1.3 Khí hu mt s vùng trng cao su trên th gii 10
1.4 Khí hu mt s vùng trng cao su ti ông Nam B và Tây Nguyên 11
1.5 Bng thang chun đánh giá đt trng cao su ti Vit Nam (tng đt 0 –
30 cm) 13
1.6 Hiu qu sn xut cao su và mt s cây trng lâu nm
khác (trên đt
Bazan – Tây Nguyên) 14
1.7 Lng dinh dng ly đi bi các sn phm
thu hoch 16
1.8 Phân loi vn cao su  Trung Quc 19
1.9 Qu đt có kh nng trng cao su ca mt s tnh Tây Bc 35
1.10 Tính cht lý hoá hc đt đ vàng  Tây Bc 36
1.11 Din tích vùng an toàn sng mui và nhit đ thp đi vi cây cao su
 đai cao di 600 m các tnh in Biên, Sn La và Lai Châu 37
1.13 C cu ging ca
o su giai đon 2006 - 2010, hiu chnh 2008 41
1.13 Din tích trng mi cao su đi đin  các tnh Tây Bc đn ngày
01/01/2012
47
1.14 Khuyn cáo c cu ging cao su 2011-2015 48
2.1 Yêu cu s dng đt ca cây cao su 58
2.2 Phân cp yu t, ch tiêu phc v xây dng bn đ đn v đt đai vùng
có kh nng phát trin cao su trên đa bàn tnh Lai Châu
59
3.1 Hin trng s dng đt ca tnh Lai Châu 75
3.2 c đim khí hu các huyn trong tnh qua các nm (2001-2011) 76
3.3 Tc đ gió trung bình và ln nht (m/s) tháng và nm tnh Lai Châu
(t nm 2001 – 2010)
79

3.4 Din tích vùng an toàn sng mui và nhit đ thp đi vi cây cao su
 đai cao di 600 m tnh Lai Châu
81


vii
3.5 GDP bình quân ca c nc và tnh Lai Châu (giá thc t) 83
3.6 c đim khí hu, thi tit ca vùng trng cao su tnh tnh Lai Châu
qua các nm (2001-2011)
89
3.7 Din tích vùng an toàn sng mui và nhit đ thp đi vi cây cao su
 đai cao di 600 m ti các huyn Sìn H, Phong Th, Mng Tè,
Tân Uyên và Than Uyên
91
3.8 Tc đ gió trung bình và ln nht (m/s) tháng và nm vùng thung
lng núi thp  đ cao di 600 m so vi mc nc bin tnh Lai Châu
(t nm 2001 – 2010)
92
3.9 So sánh đc đim khí hu vùng trng cao su  Lai Châu vi mt s
vùng trng cao su truyn thng  Vit Nam
94
3.10 Bng phân loi đt các huyn Sìn H, Mng Tè, Phong Th, Tân
Uyên và huyn Than Uyên tnh Lai Châu
96
3.11 Tính cht hoá hc và vt lý ca đt đ vàng phát trin trên đá phin
thch sét và đá bin cht
97
3.12 Tính cht hoá hc và vt lý ca đt đ vàng phát trin trên đá mácma axit 99
3.13 Tính cht hoá hc và vt lý ca đt nâu đ phát trin trên đá vôi 100
3.14 Din tích mc đ thích hp ca đt đai đi vi cây cao su trên các loi

hình s dng đt
105
3.15 Din tích đt có kh nng trng cao su tnh Lai Châu chia theo các
tiu vùng 106
3.16 Din tích cao su tnh Lai Châu đn nm 2012 chia theo đa bàn các huyn 108
3.17 Mt s thông tin v vn cao su kho sát 109
3.18 Kt qu kho sát vanh thân vn cao su ti xã Mng Than và xã
Khng Lào 110
3.19 Khí hu vùng trng cao su tnh Lai Châ
u nm 2007 và 6 tháng đu
nm 2008 111
3.20 iu kin t nhiên ti các đa đim kho sát 113


viii
3.22 Kt qu điu tra t l thit hi do rét ti đim th nghim xã Phúc
Than huyn Than Uyên 115
3.23 Kt qu điu tra t l th
it hi do rét ti đim th nghim xã Bình L
huyn Tam ng 116
3.24 Kt qu điu tra t l thit hi do rét ti đim th nghim x
ã Pa Tn
huyn Sìn H 116
3.25 T l và
mc đ phc hi sau rét ti vn cao su xã Phúc Than huyn
Than Uyên 117
3.26 T l và
mc đ phc hi sau rét ti vn cao su xã Bình L huyn
Tam ng 118
3.27 T l và mc đ phc hi sau rét ti vn cao s

u xã Pa Tn huyn Sìn H 118
3.28 Tình hình sinh trng ca mt s ging cao s
u trng ti các tiu vùng
tnh Lai Châu qua các nm 119
3.29 Kt qu phân tích đt vn s tu
yn ging  xã Khng Lào huyn
Phong Th 120
3.30 Sinh trng vanh thân ca các dòng vô tính cao su trên vn s tuyn
Khng Lào, Phong Th
122
3.31 c đim khí hu vùng trng cao su tnh Lai Châu trong tháng 1 nm 2011 123
3.32 Thit hi ca các dòng vô tính trên vn s tuyn tháng 2 nm
2011
ti Khng Lào, Phong Th 125
3.33 Mc đ phc hi sau rét ca các dòng vô tính trong vn s tuyn ti
Khng Lào 126
3.34 T l thit hi do rét ca các dòng/ging cao su ti xã Nm
Hàng
huyn Mng Tè 127
3.35 T l thit hi do rét
ca các dòng/ging cao su ti xã Hoang Thèn
huyn Phong Th 128
3.36 Cp t
hit hi do rét ca các dòng/ging cao su ti Công ty C phn
Cao su Lai Châu  vùng thp huyn Sìn H 128
3.37 Kt qu phân tích đt trc th nghim đim Khng Lào huyn Phong Th 129


ix
3.38 Tình hình sinh trng ca mt s dòng/ging cao su ti đim th

nghim qua các nm
130
3.39 Mt s đi tng sâu bnh hi ch yu trên cây cao su 131
3.40 Kt qu phân tích đt trc th nghim đim nghiên
cu xã Phúc Than
huyn Than Uyên 132
3.41 Tình hình sinh trng ca mt s dòng/ging cao su ti đim th
nghim
qua 2 nm 133
3.42 Cp t
hit hi ca các dòng/ging cao su sau đt rét tháng 2 nm 2011
ti xã Phúc Than huyn Than Uyên 134
3.43 Sâu bnh hi các dòng/
ging cao su ti đim th nghim xã Phúc
Than huyn Than Uyên 135
3.44 Kt qu phân tích loi stump trng và thi v trng khác nhau đn t
l sng sau trng 30 ngày (mt tháng) ca dòng/ging GT 1
136
3.45 Kt qu phân tích đt trc thí nghim đim Hoang Thèn huyn
Phong Th
138
3.46 Kt qu nh hng ca phân bón đn sinh trng ca cao su dòng GT 1 139
3.47 Nng sut và kh nng hn ch xói mòn ca các loi cây trng xen
trên cao su kin thit c bn 140
3.48 nh hng ca khi lng tàn d thc vt t gc đn t l thit hi và
kh nng phc hi ca cao su dòng/ging GT 1
142
3.49 nh hng ca bin pháp x lý sau rét đn kh nng phc hi ca
dòng/ging GT 1 143

x
DANH MC CÁC HÌNH
Stt Tên hình Trang
1.1 T l din tích trng cao su các nc trên th gii nm 2010 6
1.2 T l sn lng ca
o su ca các nc trên th gii nm 2010 6
2.1 Mô hình chng xp bn đ và đánh giá đt cho cây cao s
u 57
3.1 V trí ca tnh Lai C
hâu so vi vùng cao su truyn thng ca Vit
Nam và vùng cao su ca tnh Vân Nam - Trung Quc 71
3.2 Bn đ đt tnh Lai C
hâu 72
3.3 Bn đ phâ
n b đt Feralit đ vàng tnh Lai Châu 73
3.4 Bn đ nhit đ không khí trung bình nm tnh Lai C
hâu 77
3.5 Bn đ phân vùng an toàn sng mui và nhit đ thp đi vi cây

cao su tnh Lai Châu 80
3.6 Bn đ v trí đa lý ca tnh Lai Châ
u so vi vùng trng cao su hàng
hóa tnh Vân Nam - Trung Quc 86
3.7 Bn đ vùng thung lng núi t
hp có đ cao di 600 m so vi mc
nc bin tnh Lai Châu 87
3.8 Bn đ đ dc vùng thung lng núi t

hp có đ cao di 600 m so vi
mc nc bin tnh Lai Châu 102
3.9 Bn đ tng dà
y đt ti các tiu vùng có đ cao di 600 m so vi
mc nc bin tnh Lai Châu 102
3.10 Bn đ phâ
n hng thích hp vi cây cao su ti tnh Lai Châu 104
3.11 Biu đ din bin nhit đ các tháng vùng trng cao s
u qua các nm
2006 (bình quân t nm 2001-2006), nm 2007 và 2008 112
3.12 Biu đ din bin lng ma vùng trng cao su qua các nm 2006
(bình quân t nm 2001-2006), nm
2007 và 2008 113




1
M U

1. Tính cp thit ca đ tài
Cao su là cây trng đa mc đích, có giá tr kinh t cao hin đang đc phát
trin vi quy mô ln ti nhiu ni trên th gii, trong đó có Vit Nam. M cao su là
nguyên liu rt cn thit cho nhiu ngành công nghip hin nay, bên cnh m cây
cao su còn cho các sn phm khác cng không kém phn quan trng nh g và du
ht Ngoài ra, cây cao su còn có tác dng bo v môi trng sinh thái và ci thin
điu kin kinh t xã hi, đc bit là vùng trung du m
in núi. Kinh doanh cao su s
to đc công n vic làm n đnh cho mt b phn dân c. Trng cao su còn có tác
dng góp phn vào vic phân b dân c hp lý, to công n vic làm cho dân c

nông thôn, đc bit là vùng trung du và min núi, vùng đnh c ca đng bào các
dân tc ít ngi.
Lai Châu là tnh min núi biên gii đc bit khó khn, nm phía Tây Bc ca
T quc, có din tích 9.068,78 km
2
song din tích đt sn xut nông nghip rt thp
ch chim 9,83 % tng din tích t nhiên, ch yu là rung bc thang, nng ry sn
xut mt v, nng sut cây trng thp ph thuc nhiu vào t nhiên. Trong nhng
nm qua tnh đã trin khai thc hin mt s d án th nghim chuyn đi c cu
cây trng nh: trng tru, trng cà phê, cây ten, cây tre mng song kt qu thu
đ
c cha nh mong đi.
Sau khi chia tách tái lp nm 2004, tnh Lai Châu t chc nhiu đoàn cán b
đi kho sát, hc tp kinh nghim trng cây c
ao su ti tnh Vân Nam - Trung Quc;
tng kt mô hình trng th nghim cây cao su ti 2 huyn Phong Th, Than Uyên
và xin ý kin các B, Ngành Trung ng, đc bit là Tp đoàn Công nghip Cao su
Vit Nam. Tnh Lai Châu ch trng phát trin cao su trên quy mô ln, theo hng
tp trung hàng hóa t
hành mt ngành kinh t quan trng, góp phn đy nhanh vic
chuyn đi c cu cây trng, c cu sn xut, b trí, sp xp li dân c; nâng cao
hiu qu sn xut, khai thác có hiu qu tim nng đt đai, khí hu và ngun nhân
lc ti đa phng; xóa đói, gim nghèo, gii quyt vic làm và tng bc thay đi


2
tp quán canh tác cho bà con nông dân; đng thi góp phn ph xanh đt trng, đi
trc, bo v môi trng sinh thái và to vùng nguyên liu tp trung gn vi công
nghip ch bin.
Tuy nhiên cho đn na

y các nghiên cu v cây cao su ti các tnh Tây Bc nói
chung và Lai Châu nói riêng còn rt hn ch. c bit là vic xác đnh s thích hp
v điu kin t nhiên ti mt s tiu vùng sinh thái, k thut canh tác (làm đt,
trng, thi v, k thut trng mi, bón phân chm sóc, bo v thc vt ) và ging
đi vi phát trin cao su bn vng trong vùng.
T thc t trên chúng tôi thc hin đ tài: "Nghiên cu xác đnh các tiu
vùng và các bin pháp k thut trn
g cây cao su ti tnh Lai Châu”.
 tài có ý ngha thit thc và cp thit, góp phn thc hin ch trng
chuyn đi c cu kinh t, c cu cây trng gn vi vic b trí, sp xp li
dân
c, đc bit đi vi vùng tái đnh c các công trình thy đin ln trên đa bàn
tnh Lai Châu.
2. Mc đích, yêu cu ca đ tài
2.1. Mc đích
Nghiên cu xác đnh các tiu vùng và mt s bin pháp k thut phù hp
nhm phát trin cao su bn vng ti tnh Lai Châu.
2.2. Yêu cu

- ánh giá nh hng ca khí hu, đt đai đn sinh trng và phát trin ca
cây cao su trên mt s tiu vùng sinh thái ca tnh Lai Châu.
- Xác đnh đc 2 - 3 ging cao su có kh nng thích nghi tt ti mt s tiu
vùng sinh thái tnh Lai Châu.
-  xut mt s bin pháp k thut canh tác cao su thi k kin thit c bn
thích hp trong điu kin c th ca tnh.
3. Ý n
gha khoa hc và thc tin ca đ tài
3.1. Ý ngha khoa hc
- ánh giá s thích nghi ca cây cao su trên vùng đt mi ngoài các vùng
trng cao su truyn thng.

3
- Thông qua nghiên cu mi quan h gia các yu t khí hu, đt đai vi quá
trình sinh trng, phát trin ca cây cao su  mt s tiu vùng sinh thái tnh Lai
Châu đ đánh giá tính thích ng ca mt s ging ch lc làm c s khoa hc cho
vic phát trin bn vng cây cao su trong tnh và các vùng có điu kin sinh thái
tng t.
- Cung cp ngun t liu liên quan đn sinh trng, phát trin ca mt s ging
cao su mi phc v cho công tác chn ging và xây dng quy trình thâm
canh phù
hp trong điu kin tnh Lai Châu nói riêng và các tnh Tây Bc nói chung.
3.2. Ý ngha thc tin
- Góp phn đnh hng và quy hoch có c s khoa hc vùng trng cây cao
su hp lý trên đa bàn tnh Lai Châu và các tnh vùng Tây Bc có điu kin sinh thái
tng t;
- Khuyn cáo cho sn xut nhng ging cao su trin vng, sinh trng và phát
trin tt, có kh nng t
hích ng vi điu kin khí hu  mt s tiu vùng sinh thái
tnh Lai Châu;
- Xây dng đc mt s bin pháp k thut canh tác cây cao su giai đon kin
thit c bn phù hp vi điu kin canh tác ca tnh;
Góp phn s dng hiu qu, bn vng ngun tài nguyên đt đai, khí hu to
công n vic làm và tng t
hu nhp cho ngi dân trong vùng trng cao su.
4. Nhng đóng góp mi ca lun án
Cao su là cây trng mi và nm ngoài vùng truyn thng đi vi Lai Châu nói
riêng và các tnh Tây Bc nói chung. Kt qu nghiên cu ca đ tài đã xác đnh
đc các tiu vùng có kh nng phát trin cao su ca tnh và mt s bin pháp k
thut (ging chu lnh, k thut chm sóc cao su thi k kin thit c bn ) phù

hp vi đa p
hng, đng thi cung cp ngun t liu có c s khoa hc góp phn
phát trin cao su bn vng trên vùng đt mi Lai Châu và các vùng khác có điu
kin sinh thái tng t.


4
5. i tng và phm vi nghiên cu
5.1. i tng nghiên cu
- Mt s dòng/ging cao su có trin vng đc Vin Khoa hc K thut
Nông lâm nghip min núi phía Bc, Vin Nghiên cu Cao su Vit Nam khuyn
cáo phát trin ti Lai Châu.
- iu kin t nhiên khí hu, đt đai tnh Lai Châu nói chung và các tiu
vùng trng cao su tnh Lai Châu nói riêng.
- Tác đng ca mt s yu t k thut nh: thi v và l
oi stump ging trng
mi, phân bón, trng xen, che ph, bin pháp phc hi li vn cây cao su sau rét,
tình hình sâu bnh hi đi vi cây cao su thi k kin thit c bn.
5.2. Phm vi nghiên cu
- Các tiu vùng sinh thái ca tnh Lai Châu.
- Các yu t sinh thái chính nh khí hu (nhit đ, ma, gió, m đ, gi
nng); đt đai (đ cao so vi mc nc bin, đ dc, loi đt, tng dày đt).

- iu tra, kho sát trên vn cây cao su đc trng  Lai Châu t nm 1993
đn nm 2011.
5.3. Gii hn nghiên cu ca đ tài
Cây cao su là cây lâu nm vi chu k kinh t trên 30 nm nhng thi gian
nghiên cu có hn nên đ tài mi xác đnh đc các ch tiêu đánh giá v sinh
trng, kh nng chu rét, phc hi sau rét ca mt s dòng/ging cao su và các
bin pháp k thut nh: thi v và loi stum

p ging trng mi, phân bón lót, trng
xen, che ph, bin pháp phc hi li vn cây cao su sau rét, tình hình sâu bnh hi
đi vi cây cao su thi k kin thit c bn.


5
CHNG 1
TNG QUAN TÀI LIU NGHIÊN CU

1.1. Tng quan v cây cao su và yêu cu sinh thái
1.1.1. Ngun gc xut x và quá trình di nhp
Cây cao su (Hevea brasiliensis) có ngun gc là cây mc hoang di trong
lu vc sông Amazone - Brazil và các vùng k cn, vào các nm 1493 - 1496 nhà
thám him Christopher Columbus và các thu th khi đi khám phá các vùng đt
châu M đã phát hin ra cht cao su t nhng qu bóng làm t nha cây ca th dân
đo Haiti [93]. n nay bng nhiu con đng cao su đã đc di nhp đn các vùng
trng khác nhau:
Nm
1873, Colin và Markham thu đc 2.000 ht cao su ti Cametta gn cng

Para và đem trng trong vn Bách Tho Kew (Luân ôn) nhng ch có 12 cây
sng đc trong đó 6 cây đem trng trong vn bách tho  Calcutta - n , sau
đó không còn cây nào sng.
Nm
1876, Henry Wickham mang 70.000 ht cao su t Rio Tapajoz  vùng
thng lu sông Amazone v vn thc vt Kew và có 2.700 ht ny mm và phát
trin thành cây đc. Cùng thi gian y Cross thu đc 1.000 cây t vùng bán đo
Para Marajo (h lu sông Amazone) cng gi v Kew đ trng. S
au đó vào tháng 9
nm 1876, các cây cao su t vn thc vt Kew đc đa v vn thc vt Ceylon

(Srilanka) mt s ít đc đa sang vn tho mc Singapore nhng kt qu không
còn cây nào sng [28].
Nm
1883, t 22 cây cao su sng ti vn thc vt Ceylon đc phân phi đ
trng nhiu ni trên th gii. Nm 1892, sn lng cao su thu đc t nhng cây
nhân trng ti Ceylon có cht lng tt và tip the
o đó là 120 ha cây cao su đu tiên
đc nhân trng  Malaysia [33].

Hin nay có 24 quc gia trng cao su ti 3 châu lc: Á, Phi và M La Tinh.
Tng din tích cao su toàn th gii trên 10 triu ha, trong đó Châu Á chim 93%,
Châu Phi chim 5% và M La Tinh, quê hng ca cây cao su cha đn 2% din


6
tích cao su th gii. Indonesia là quc gia có din tích cao su ln nht th gii, tip
theo là Thái Lan, Malaysia, Trung Quc, n  và Vit Nam. Nhng nc xut
khu cao su nhiu nht là Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Vit Nam, n , Trung
Quc, Sri Lanka, Liberia và Coted’Ivoire.
T l din tích trng cao su và sn lng ca n
hng nc trng cao su hàng đu
th gii ti hình 1.1 và hình 1.2.



Hình 1.1. T l din tích trng cao su c
ác nc trên th gii nm 2010
Indonesia; 27%
Thái Lan; 32%
Malaysia; 9%

Trung Quc; 6%
Vit Nam; 7%
n ; 8%
Các nc khác;
11%

Hình 1.2. T l sn lng cao su ca các nc trên th gii nm 2010
Ngun
: MO YEYONG, 2011 [21]


7
1.1.2. c đim thc vt hc [33]
Cao su t
huc loi cây thân g ln, cao  nhng cây lâu nm chiu cao cây có
th ti 25 – 30 m và đng kính thân ti 1 m.
B r cao su bao gm r cc (r tr, r cái) và r bàng (r hp thu). R cc
cao su trng thà
nh thng dài t 3 – 5 m, h thng r bàng n rng t 6 – 9 m, do
đó tng dày đt ti thiu trng cao su yêu cu phi đt trên 0,7 m [70].
L
á cao su là lá kép gm 3 lá chét vi phin lá nguyên, mc cách, khi trng
thành, lá có m
àu xanh đm  mt trên lá và màu nht hn  mt di lá. Các lá chét
có hình bu dc, hi dài hoc hi tròn, màu sc, hình dáng, kích thc lá thay đi
khác nhau gia các ging cây, phn cui phin lá chét có tuyn mt trong giai đon
lá non, va n đnh.
Hoa cao su thuc loi đn tính đng c
hu, th phn chéo (hoa đc và hoa cái
mc riêng r trên cùng mt cây), hoa đc và hoa cái không chín cùng mt lúc mà

thng hoa đc chín trc mt ngày sau thì tàn [14], do vy mun có ging ca
o su
tt phi s dng phng thc cây ghép - nhân ging vô tính.
Qu cao su thuc loi qu nang có lp v dày cng trong c
ó cha các ht,
khi chín v t nt ht có th tách ra ngoài.
Ht cao su hình trng hi tròn,
khi chín có màu nâu,  ngoài là v sng
cng, có vân, bên trong có nhân gm phôi nh và cây mm.
V gm 03 lp chí
nh: lp da bn là lp v ngoài cùng tp hp các t bào
cht, đ bo v lp tr
ong; lp v cng là lp v gia, da cát có cha mt s mch
m; lp v mm là lp v trong cùng, da la, cha nhiu mch m, ni cung cp
m (latex).
1.1.3. Yêu cu sinh thái [33]
Do
ngun gc cây cao su  vùng nhit đi cho nên khi nhân trng nên chn
các vùng trng,
có điu kin phù hp:
1.1.
3.1. Khí hu
a) Nhit đ: cao su cn nhit đ cao và đu vi nhit đ thích hp nht là t
25 - 30
0
C (có tài liu vit nhit đ thích hp 20 - 28
0
C) [46], trên 40
0
C cây khô héo,

8
di 10
0
C cây có th chu đng trong mt thi gian ngn, nu kéo dài cây s b nguy
hi nh héo và rng lá, chi ngn ngng sinh trng, thân cây cao su thi k kin
thit c bn b nt n, xì m nhit đ thp di 5
0
C kéo dài s dn đn cây cht.
Bng 1.1. nh hng
ca nhit đ đn sinh trng và nng sut m
ca cây cao su
nh hng đn sinh trng và sn lng Nhit đ
Trung bình (
0
C) m ca cây cao su
Cng đ hô hp ln hn cng đ quang hp, c ch sinh

trng và gây cháy lá non.
40
26 - 27 Cây cao su sinh trng tt nht.
20 - 30 Thun li cho c sinh trng ln dòng chy m
18 Nhit đ gii hn cho quá trình sinh trng bình thng
15 Nhit đ gii hn cho quá trình phân hóa mô cây
< 5 Bt đu b tn hi vì rét
< 0 Tn hi nghiêm trng vì rét
Ngun: Huang Zongdao (1983) [21]

b) Lng ma: cây cao su có th trng  nhng vùng đt có lng ma t

1.500 - 2.000 mm/nm, nu lng ma thp hn thì cn phi phân b đu trong
nm, đt phi gi nc tt,  nhng ni không có điu kin thun li, cây cao su
cn lng ma 1.800 - 2.000 mm/nm.
c) Gió: cây cao su a lng gió, vi tc đ gió nh 1 – 2 m/s có li cho cây
cao su vì giúp cho vn cây thông thoáng, khi gió cp 5 - 6 s làm lá cao su xon
li, rách lá, chm tng trng. Trng cao su  nhng ni có gió mnh thng
xuyên, gió to, gió lc s gây h hi cho cây, gãy cành, trc gc nht là  nhng
vùng đt mng (nông) r cây cao su không phát trin sâu và rng đc.





9
Bng 1.2. nh hng ca gió mnh đn cây cao su
Cp gi
ó Beaufort Tc đ gió (m/s) % gy đ
8 17,2 - 20,7 2 - 5
9 20,8 - 24,4 5 - 10
10 24,5 - 28,4 10 - 16
11 28,5 - 32,6 16 - 24
12 32,7 - 36,9 24 - 33
13 37,0 - 41,4 33 - 45
14 41,5 - 46,1 45 - 55
15 46,2 - 50,9 55 - 66
16 51,0 - 56,0 66 - 80
17 56,1 - 61,2 > 80
Ngun [23]

d) Gi chiu sáng: ánh sáng đy đ giúp cây ít bnh, tng trng nhanh và

sn lng m cao, gi chiu sáng tt cho cây cao su bình quân là 1.800 – 2.800
gi/nm, tt nht là vào khong 1.600 – 1.700 gi/nm.
Cng đ chiu sáng thích hp là 28.000 lux và cao su thuc loi cây trung
tính [46].
Sng mù nhiu gây kiu khí hu t to c hi cho các loi nm bnh phát
trin tn công cây cao su.
Hin nay,
nh có các tin b k thut v ging và bin phá
p canh tác …,
nhiu nc đang m rng din tích cao su ra ngoài vùng truyn thng nh mt công
c đ bo v môi trng và nâng cao thu nhp ca ngi dân. Ti Assam - n 
vùng trng lên đn 23
0
v đ Bc, ti Vân Nam - Trung Quc vùng trng lên đn
22
0
- 24
0
v đ Bc [33]. Nh vy, cây cao su chu đng các điu kin khí hu
không thun li nh vùng nguyên quán vi khí hu nhit đi.
Khí hu mt s vùng trng cao su trên th gii và vùng trng cao su chính
ca Vit Nam đc th hin ti bng 1.3 và bng 1.4.


10
Bng 1.3. Khí hu mt s vùng trng cao su trên th gii
Nc/đa
đim
Brazil Mal
aysia

Thái Lan
(Manaus) (K.lumpur) (Songkla)
Trung Quc
(Baotinh)
Trung Quc
(Jin
ghong)
V đ
3
0
08 Nam 3
0
08 Bc 7
0
12’ Bc 18
0
36’ Bc 21
0
52’ Bc
Cao trình (m)
45 87 5 94 553
Nhit đ TB (
0
C)
26,9 27,2 27,4 23,9 21,7
Nhit đ
thpTB (
0
C)
26,3 26,7 23,0 18,9 15,6

Nhit đ thp
cc đi (
0
C)
>15 >15 >15 0,8 2,7
Lng ma
(mm/nm)
1.736 2.559 2.163 1.984 1.196
Tc đ gió cc
đi (m/s)
- - 39 28 20
Gi chiu sáng
2.125 2.100 - 1.870 2.229
Tng hp t ngun [97]

Nh vy, đim khác bit ln nht gia vùng cao su truyn thng và không
truyn thng là v đ và ch đ nhit ti ni trng cây cao su, th hin nh sau:
Các nc trong vùng truyn thng ca cây cao su nh Brazil, Malaysia và
Thái Lan phn ln nm  hai bên đng xích đo t 3
0
08 v đ Nam (Manaus -
Brazil) đn 7
0
12’ v đ Bc (Songkla - Thái Lan) vi nhit đ bình quân ngày/nm
là ± 27
0
C, nhit đ ti thp cc đi >15
0
C.
Vùng cao su ca Trung Quc hoàn toàn nm ngoài vùng truyn thng t 18

0

v đ Bc đn 21
0
52’ v đ Bc vi nhit đ bình quân ngày/nm t 21,7
0
C
(Jinghong) đn 23,9
0
C (Baotinh), nhit đ ti thp trung bình ti Jinghong là 15,6
và nhit đ ti thp cc đi là t 0,8
0
C (Baotinh) đn 2,7
0
C (Jinghong).


11
Bng 1.4. Khí hu mt s vùng trng cao su ti ông Nam B và Tây Nguyên
ông Nam B Tây Nguyên
Yu t khí
tng
Xuân
Lc
ng
Phú
Du
Ting
Lc
Linh

Kon
Tum
Pleiku
Buôn
Ma Thut
Nhit đ TB
(
0
C)
24,5 26,0 27,0 26,2 21,7 23,8 23,4
Nhit đ TB
bình ti đa
30,8 - 32,7 32,2 30,4 29,2 33,9
Nhit đ TB
bình ti thp
21,3 - 22,7 22,0 15,0 18,4 19,8
Lng ma/
nm (mm)
2.176 2.399,3 2.177,4 2044,8 2.374,4 2.737 1.712,4
S ngày
ma/nm
167,0 176,6 142 141,0 126,2 124,0 153,0
S ngày ma
sáng
50,9 29,5 - - - - -
Bc hi
(mm)
839,5 142,5 985,5 876,0 1.181,1 803,0 1168,0
Vn tc gió
TB (m/giây)

2,3 1,0 2,2 3,2 2,8 2,6 3,8
Vn tc gió
mnh nht
(m/giây)
- - 7,1 23,0 28,0 17,0 16,0
S ngày có
sng mù
37,1 7,3 - - 58,0 - 17,8
 m
không khí
(%)
83,6 80,0 76,7 77,9 80,0 - 80,5
Tng hp t ngun [21]


12
Nh vy, vùng trng cao su ông Nam B và Tây Nguyên nm hoàn toàn t
v tuyn 15
0
27’ v đ Bc tr vào. ây đc coi là vùng cao su truyn thng ca
Vit Nam vi nn nhit đ trung bình ngày/nm ti vùng ông Nam B t 24,5
0
C
đn 27
0
C và vùng Tây Nguyên nn nhit đ thp hn t 21,7
0
C (Kon Tum) đn
23,8
0

C (Gia Lai), nhit đ ti thp trung bình  Kon Tum là 15
0
C.
1.1.3.2. t đai [33
]
a) Cao trình (đ cao so vi mc nc bin): cây cao su thích hp vi vùng
đt có cao trình tng đi thp ni có đ cao di 200 m so vi mc nc bin thì
tt, càng lên cao càng bt li do đ cao tng thì nhit đ gim và gió mnh.
b)  dc: đ dc có liên quan đn đ phì đt, đt càng dc xói mòn càng
mnh khin các dinh dng trong đt nht là lp đt mt b mt đi nhanh chóng.
c) Lý và hoá tính đt: pH gii hn đ trng cao su là t 3,
5 - 7,0, tt nht là t
4,5 - 5,5.
d)  dày tng đt: đt trng cao su lý tng phi có tng canh tác sâu 2 m,
trong đó không có tng gây tr ngi cho s tng trng ca r cao su nh lp nc
ngm (thy cp treo), lp laterit, lp đá tng Thc t hin nay đt có tng canh
tác t 0,8 m tr lên có th xem là đt yêu cu trng đ
c cao su.
e) Kt cu đt: đt có th trng cao su phi có thành phn sét  lp đt mt (0
– 30 cm) ti thiu 20% và lp đt sâu hn (> 30 cm) ti thiu là 25%;  ni mùa
khô kéo dài, đt phi có thành phn sét 30 – 40% mi thích hp trng cây cao su; 
vùng khí hu khô hn, đt có t l sét t 20 – 25% (đt cát pha sét) đc xem là gii
hn cho cây cao su.
Các loi đt có thành phn ht thô ( = 1 – 2 cm) chim 3
0%  chiu sâu 20
– 30 cm cách mt đt là ít thích hp cho cây cao su, đt có thành phn ht thô chim
trên 50% trong 80 cm lp đt mt xem nh không thích hp cho cây cao su.
f) Cht dinh dng trong đt: cây cao su cn cung cp đ cht dinh dng đa
lng nh: N, P, K, Ca, Mg và các nguyên t vi lng. Yêu cu v đt trng cao su
ti Vit Nam đc nghiên cu ti vùng truyn thng th hin ti bng 1.5.

13
Bng 1.5. Bng thang chun đánh giá đt trng cao su ti Vit Nam
(tng đt 0 – 30 cm)
Ch tiêu Rt thp Thp Trung bình Cao Rt cao
Mùn (%) Di 0,5 0,5 - 1,0 1,0 - 2,5 2,5 - 6 trên 6,0
N ts (%) Di 0,05 0,05- 0,01 0,10 - 0,15 0,15 - 0,25 trên 0,25
P
2
O
5
ts (%) Di 50 50 - 250 250 - 500 500 - 800 trên 800
P
2
O
5
dt (%) Di 5 5 - 10 10 - 30 Trên 30
K
2
O ts (%) Di 0,1 0,1 - 0,5 0,5 - 2,0 2,0 - 4,0 trên 40
K
2
Odt
(lđl/100g)
Di 0,01 0,01- 0,05 0,05 - 0,1 0,1 - 0,2 trên 0,2
MgOdt
(lđl/100g)
Di 0,1 0,1 - 0,5 0,5 - 2,0 2.0 - 6,0 trên 6,0

Ngun đ tài đt trng cao su [1]


Nh vy, đi vi cây cao su các cht dinh dng trong đt không phi là yu
t gii hn nghiêm trng, tuy nhiên trng cao su trên các loi đt nghèo dinh dng
cn đu t nhiu phân bón s làm tng chi phí đu t khin hiu qu kinh t kém đi.
1.2. Vai trò ca cây cao su đi vi phát trin đt nc
1.2.1. V giá tr kinh t
Cây cao su chim v trí quan trng trong nn nông, lâm nghip nc ta và
đc s dng vi nhiu mc đí
ch khác nhau nh ly m, ly g, bo v đt và
chng xói mòn. Theo s liu ca Hip hi cao su Vit Nam nm 2009, kim ngch
xut khu đt 1,226 t USD; nm 2010, kim ngch xut khu 2,388 t USD; nm
2011 kim ngch xut khu mt hàng cao su đt 3,234 t USD và tr thành nông sn
xut khu ln th 2 sau go và vt qua cà phê.
Ngoài sn phm chính là m, mi
hecta cao su hàng nm c
ó th cung cp khong 450 kg ht, có th ép đc 56 kg du
phc v cho công ngh ch bin sn, xà phòng, thc n chn nuôi và làm phân bón