Giá chuyển hướng lò xo không khí

Giá chuyển hướng lò xo không khí: Thực tại và xu hướng phát triển
trên ĐSVN
Giá chuyển hướng lò xo không khí (GCHLXKK) là loại giá chuyển toa xe
(TX) khách kiểu mới được sử dụng trên ĐSVN. GCHLXKK có các thông
số kỹ thuật phù hợp để nâng cao tính êm dịu khi đoàn tàu vận hành
với tốc độ cao (tới 100 km/h).
Hiện nay, ĐSVN đang sử dụng 86 toa xe khách vận dụng trên khổ ĐS 1.000
mm lắp GCHLXKK (52 TX giường ngủ, 15 TX ngồi, 6 toa ăn, 5 TX khách 2 tầng
và 8 TX phát điện); sử dụng cả 2 loại GCHLXKK có và không có xà nhún.
Khung GCHLXKK (kết cấu hàn) cũng là thùng chứa gió bổ sung cho lò xo
không khí (LXKK); làm giảm số lượng chi tiết, phụ tùng và giảm tự nặng TX.
GCHLXKK sử dụng bộ phận định vị hộp trục đàn hồi không mài mòn, có tác
dụng giảm chấn và định vị. Hộp trục kết cấu bằng thép đúc, do sử dụng ổ bi
côn kín nên thực tế chỉ tương đương với 1 yên chịu tải, 2 bên thiết kế các lỗ
định vị có tác dụng định vị theo các hướng dọc ngang. Bộ phận treo có lò xo
thứ cấp là LXKK, tự làm kín bằng áp lực khí và được lắp đồng bộ với van điều
chỉnh áp suất và van điều chỉnh độ cao có tác dụng tự động điều chỉnh. Giữa
thân LXKK và khoang khí phụ trợ có đặt van "tiết lưu", tạo ra độ tắt dần của
dao động, giảm chấn trong phạm vi tần số tương đối rộng theo phương thẳng
đứng. Phần dưới LXKK có có lò xo phụ bằng cao su, khi có sự cố rò rỉ không
khí thì TX vẫn có thể chạy an toàn với tốc độ ≤ 40 km/giờ để về ga kế tiếp.
Loại giá chuyển hướng (GCH) không xà nhún sử dụng liên kết giữa hộp cối và
khung giá chuyển bằng các cụm cao su kéo, không gây mài mòn khi vận hành,
mỗi cụm cao su kéo được lắp nghiêng 3o về phía trung tâm GCH để dễ định
tâm trong mặt phẳng ngang. Để cải thiện tính năng động lực theo chiều
ngang của GCH, giữa hộp cối (hoặc xà nhún) và khung giá có lắp giảm chấn
thủy lực. Trục bánh xe sử dụng hãm đĩa, ổ bi côn kín nên có độ bền cao, thuận
tiện trong sử dụng, bảo dưỡng. Các nồi hãm đơn nguyên, có tác dụng tự động
điều chỉnh khe hở giữa má hãm và đĩa hãm, đảm bảo hành trình piston nồi
hãm luôn được ổn định. Nồi hãm được treo tại 3 điểm, đảm bảo khi có dịch
chuyển ngang của trục bánh thì áp lực guốc hãm vẫn được giữ đều. Đây là hệ

thống hãm có độ tin cậy cao, sử dụng và bảo dưỡng đơn giản, hạn chế độ mài
mòn và tăng tuổi thọ bánh xe.
Một số tồn tại trong sửa chữa, chỉnh bị TX lắp GCHLXKK
Qua công tác kiểm tra có thể thấy các đơn vị sửa chữa, vận dụng toa xe đã
có nhiều cố gắng nâng cao chất lượng sửa chữa, chỉnh bị toa xe, giá chuyển ;
tuy nhiên, cũng còn một số tồn tại cần kịp thời chấn chỉnh. Cụ thể: một số đơn
vị sửa chữa TX chưa quan tâm đầu tư các thiết bị phục vụ công tác sửa chữa,
chỉnh bị toa xe như giá kê LXKK, bộ đồ gá chuyên dụng để vận chuyển LXKK.
LXKK sau khi tháo khỏi giá chuyển vẫn đặt trực tiếp xuống nền xưởng. Không
có các thiết bị để che đầu ống gió, các lỗ lắp LXKK trên khung giá, trục cấp khí
và các bộ phận trên LXKK để tránh bụi bẩn, dị vật lọt vào LXKK. Tại một số
đơn vị, công nhân trực tiếp sửa chữa, thử nghiệm các bộ phận, thiết bị của
GCHLXKK lại chưa thực sự nắm vững yêu cầu công tác sửa chữa, chỉnh bị
GCHLXKK. Một số cán bộ kỹ thuật, giám sát, kỹ thuật viên còn thiếu kinh
nghiệm. Bản vẽ, tài liệu kỹ thuật, dụng cụ kiểm tra chưa đầy đủ. Trong quá
trình sửa chữa chưa tuân thủ đúng các quy định về sửa chữa GCHLXKK như:
LXKK không được tháo lắp bằng các dụng cụ chuyên dùng nên dễ bị trầy,
xước bề mặt cao su; trong khi đó, theo quy định, khi tháo, lắp van phải dùng
dụng cụ chuyên dùng. Các sự cố, hỏng hóc ở các chi tiết bên ngoài van điều
chỉnh độ cao (LV3) nhưng không được xử lý, khắc phục triệt để. Sử dụng dầu
không đúng quy định của nhà sản xuất. Việc thử nghiệm giảm chấn trước khi
lắp ráp là quy định bắt buộc đối với công tác sửa chữa, chỉnh bị GCHLXKK,
nhưng ở một số đơn vị, vì không có bộ đồ gá thích hợp nên không thể lắp loại
giảm chấn ngang (3A2H) lên máy thử nghiệm được, do đó công đoạn thử
nghiệm bị "bỏ qua" Trong khám chữa, chỉnh bị còn bỏ sót các hư hỏng của
cụm cao su kéo của GCHLXKK không xà nhún như: lỏng bu lông liên kết, đứt
cụm cao su kéo Chưa chú ý sửa chữa kịp thời hiện tượng tay đòn điều chỉnh
van LV3 bị mòn rộng lỗ, rơ, lỏng dẫn đến tuột tay điều chỉnh khỏi thân van,
làm mất tác dụng điều chỉnh. Thanh điều chỉnh bị nát cao su khớp cầu, lỏng
bu lông, lỗ bắt trên khung giá bị "ô van" nhưng chưa được sửa chữa kịp

thời. Chiều cao LXKK chưa được kiểm tra thường xuyên để kịp thời điều chỉnh
khi có sai lệch.
Để nâng cao chất lượng TX trong vận dụng, sửa chữa, đảm bảo TX hoạt động
ổn định, an toàn, êm dịu và giảm sự cố, tai nạn chạy tàu ; các đơn vị sửa
chữa, vận dụng TX cần thực hiện nghiêm Quy trình KCTX, các văn bản kỹ
thuật có liên quan đến công tác sửa chữa, vận dụng TX lắp GCHLXKK, nhất là
đối với các bộ phận quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn chạy tàu
như LXKK, van điều chỉnh độ cao, giảm chấn thủy lực đảm bảo tính năng kỹ
thuật và tuổi thọ làm việc của thiết bị. Mặt khác, cần đầu tư về máy móc, thiết
bị, công nghệ chế tạo GCH và TX. Cần nâng cao ý thức trách nhiệm, tay nghề
sửa chữa, chỉnh bị, bảo dưỡng, kiểm tra đối với đội ngũ công nhân, cán bộ kỹ
thuật, nghiệm thu trong công tác sửa chữa, chỉnh bị TX để khai thác những
TX có lắp GCHLXKK được hiệu quả, an toàn.
Phương hướng hoàn thiện GCHLXKK
Hiện nay, GCHLXKK chế tạo trong nước đều dùng khung GCH làm thùng gió
phụ trợ. Trong chế tạo, sửa chữa, phải kiểm tra bằng các thiết bị chuyên
dùng. Nhưng hiện nay, các thiết bị chuyên dùng kiểm tra chưa được trang bị
đầy đủ nên việc kiểm soát chất lượng GCHLXKK không được đồng đều. Mặt
khác, việc sử dụng khung giá làm thùng chứa khí đã gây hiện tượng đọng
nước, làm ảnh hưởng đến độ bền khung giá. Quá trình vận dụng, chuyên chở
hành khách, hành lý GCH phải làm việc trong điều kiện chịu tải trọng lớn,
chỉ một vết nứt nhỏ trên khung giá cũng dẫn đến xì hở gió ép, ảnh hưởng đến
hoạt động của hệ thống LXKK, nếu không khắc phục được sẽ phải giảm tốc độ
tàu, cắt xe, gây ách tắc sản xuất. Để hạn chế sự cố này, hiện nay, ở một số
quốc gia có nền ĐS phát triển (Nhật Bản, Anh, Đức ) đã sử dụng thùng gió
phụ trợ riêng cho LCKK và dùng hình thức cấp gió cho LXKK từ trên xuống.
Năm 2007, ĐSVN đã thực hiện một số giải pháp như lắp thử nghiệm LXKK
của Đức (SEK 660-11), thử nghiệm hoán cải hệ thống cung cấp gió ép trên cả
2 loại GCHLXKK có và không có xà nhún. Đến nay, các TX được hoán cải tạo
vẫn đang hoạt động ổn định. Trên cơ sở kết quả đã đạt được, ĐSVN đã cho

phép hoán cải hệ thống cung cấp gió ép mới cho LXKK trên những toa xe đã
bị nứt khung GCH. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là giải pháp tình thế nhằm khắc
phục sự cố phát sinh.
Định hướng phát triển của ĐSVN là nâng tốc độ tàu khách từ 120 km/giờ trở
lên. Bởi vậy, một yêu cầu cấp thiết được đặt ra là phải hoàn thiện kết cấu,
nâng cao tính năng động lực học, độ bình ổn của TX khách trong quá trình
vận dụng. Để đạt được mục tiêu này, cần tiếp tục hoàn thiện GCHLXKK để có
tính năng động lực tốt, phù hợp với điều kiện khai thác trên ĐSVN. Hiện nay,
ngành đang nghiên cứu sử dụng LXKK cấp gió từ trên xuống đối với GCH
không xà nhún chế tạo trong nước. Bên cạnh đó, ĐSVN cũng đang nghiên cứu,
phối hợp với một số đơn vị trong ngành để áp dụng cơ cấu định vị hộp trục
mới cho GCH loại không xà nhún. Giải pháp này sẽ mở ra khả năng sử dụng
GCHLXKK và phát triển một loại GCHLXKK thế hệ mới của ĐSVN.