chuyên đề kỹ năng sống cho học sinh trường trong nhà trường phổ thông

VIỆN MEKONG
VIỆN MEKONG
- TRƯỜNG THCS & THPT NHÂN VĂN
- TRƯỜNG THCS & THPT NHÂN VĂN
CHUYÊN ĐỀ
CHUYÊN ĐỀ
:
:
KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH
TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG
Thuyết trình: TS. Thái Lâm Toàn
Thuyết trình: TS. Thái Lâm Toàn
(Chủ tịch HĐQT – Viện MeKong)
(Chủ tịch HĐQT – Viện MeKong)


www.vienmekong.edu.vn
www.vienmekong.edu.vn
Email
Email
:
:


MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ
:
:

Trang bị cho HS những kiến thức,

Trang bị cho HS những kiến thức,
giá trị
giá trị
,
,
thái độ
thái độ
và
và
kỹ
kỹ
năng phù hợp
năng phù hợp
. Trên cơ sở đó hình thành cho HS những
. Trên cơ sở đó hình thành cho HS những
hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những
hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những
hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình
hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình
huống và hoạt động hàng ngày.
huống và hoạt động hàng ngày.

Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn phận
Tạo cơ hội thuận lợi để HS thực hiện tốt quyền, bổn phận
của mình và
của mình và
phát triển toàn diện về thể chất
phát triển toàn diện về thể chất
, trí tuệ, tinh
, trí tuệ, tinh

thần và đạo đức
thần và đạo đức
.
.
NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KNS:
NGUYÊN TẮC GIÁO DỤC KNS:
5T
5T

Tương tác
Tương tác
: KNS không thể được hình thành qua việc nghe giảng &
: KNS không thể được hình thành qua việc nghe giảng &
tự đọc tài liệu. Vì vậy, HS cần tham gia các hoạt động, tương tác GV
tự đọc tài liệu. Vì vậy, HS cần tham gia các hoạt động, tương tác GV
và HS trong quá trình giáo dục KNS.
và HS trong quá trình giáo dục KNS.

Trải nghiệm
Trải nghiệm
: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải
: Người học cần được đặt vào các tình huống để trải
nghiệm & thực hành.
nghiệm & thực hành.

Tiến trình
Tiến trình
: Nhận thức
: Nhận thức



hình thành thái độ
hình thành thái độ


thay đổi hành vi.
thay đổi hành vi.

Thay đổi hành vi
Thay đổi hành vi
: Mục đích cao nhất là giúp người học thay đổi hành
: Mục đích cao nhất là giúp người học thay đổi hành
vi theo hướng tích cực.
vi theo hướng tích cực.

Thời gian
Thời gian
: GDKNS cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện
: GDKNS cần thực hiện ở mọi nơi, mọi lúc và thực hiện
càng sớm càng tốt.
càng sớm càng tốt.
ƯỚC MƠ
ƯỚC MƠ
CỦA CÁC EM LÀ GÌ?
CỦA CÁC EM LÀ GÌ?
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………

……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………
ƯỚC MƠ
ƯỚC MƠ
CỦA CÁC EM LÀ GÌ?
CỦA CÁC EM LÀ GÌ?
KHÁM PHÁ
KHÁM PHÁ
GIÁ TRỊ
GIÁ TRỊ
TỪ BẢN THÂN….!
TỪ BẢN THÂN….!

Tình huống
Tình huống
: Cây viết chuyền tay và “chiếc bánh hòa bình”.
: Cây viết chuyền tay và “chiếc bánh hòa bình”.

Tình huống
Tình huống
: Các nhóm thi đua cắt giấy thủ công thành hình ba
: Các nhóm thi đua cắt giấy thủ công thành hình ba
ngọn nến lung linh (tượng trưng cho một gia đình ấm cúng), ngôi
ngọn nến lung linh (tượng trưng cho một gia đình ấm cúng), ngôi
sao mơ ước, những bông hoa tươi thắm, các loài động thực vật,…
sao mơ ước, những bông hoa tươi thắm, các loài động thực vật,…


Khi lớp học bắt đầu ồn ào, giáo viên yêu cầu học sinh nhắm mắt lại
Khi lớp học bắt đầu ồn ào, giáo viên yêu cầu học sinh nhắm mắt lại
và tưởng tượng
và tưởng tượng
mình là ngôi sao may mắn
mình là ngôi sao may mắn
lấp lánh giữa bầu trời.
lấp lánh giữa bầu trời.


KHÁM PHÁ
KHÁM PHÁ
GIÁ TRỊ
GIÁ TRỊ
TỪ BẢN THÂN (tt)….!
TỪ BẢN THÂN (tt)….!

Lần 1: Cây viết được chuyền tay…
Lần 1: Cây viết được chuyền tay…

Lần 2: GV yêu cầu các HS dành 30s nghĩ về sự tôn trọng trước khi
Lần 2: GV yêu cầu các HS dành 30s nghĩ về sự tôn trọng trước khi
chuyền cây viết ngược lại.
chuyền cây viết ngược lại.

Có gì khác biệt giữa hai lần chuyền viết
Có gì khác biệt giữa hai lần chuyền viết
? “Lần đầu đơn giản chỉ là
? “Lần đầu đơn giản chỉ là
chuyền viết. Lần thứ hai phải làm sao cho người nhận viết hiểu

chuyền viết. Lần thứ hai phải làm sao cho người nhận viết hiểu
được mình đang tôn trọng họ”.
được mình đang tôn trọng họ”.

Cảm giác khi được tôn trọng
Cảm giác khi được tôn trọng
? Vui sướng, hạnh phúc, tự thấy mình
? Vui sướng, hạnh phúc, tự thấy mình
có trách nhiệm phải tôn trọng lại,… Nếu bản thân không được tôn
có trách nhiệm phải tôn trọng lại,… Nếu bản thân không được tôn
trọng? Cách thể hiện sự tôn trọng?,
trọng? Cách thể hiện sự tôn trọng?,

“
“
Mỗi người là một loài hoa với hương sắc khác biệt và đẹp với một
Mỗi người là một loài hoa với hương sắc khác biệt và đẹp với một
nét rất riêng,… Hãy
nét rất riêng,… Hãy
nhớ lại
nhớ lại
một lần mình được tôn trọng…”.
một lần mình được tôn trọng…”.
I. QUAN NIỆM VỀ KỸ NĂNG SỐNG
I. QUAN NIỆM VỀ KỸ NĂNG SỐNG
KHÁI NIỆM KỸ NĂNG SỐNG
KHÁI NIỆM KỸ NĂNG SỐNG
:
:


Khả năng làm chủ bản thân của mỗi người.
Khả năng làm chủ bản thân của mỗi người.

Khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với XH.
Khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và với XH.

Khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
Khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống.
HỌC SINH
HỌC SINH
MỐI QUAN HỆ
MỐI QUAN HỆ
A
A
C
C
B
B
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG:
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG:
1.
1.
Theo quan điểm phân loại
Theo quan điểm phân loại
xã hội
xã hội
học:
học:
a) Nhóm kỹ năng chung:
a) Nhóm kỹ năng chung:


Kỹ năng
Kỹ năng
nhận thức
nhận thức
: Tư duy phê phán, giải quyết vấn đề, nhận thức hậu
: Tư duy phê phán, giải quyết vấn đề, nhận thức hậu
quả, ra quyết định, khả năng sáng tạo, tự nhận thức về bản thân, đặt mục
quả, ra quyết định, khả năng sáng tạo, tự nhận thức về bản thân, đặt mục
tiêu, xác định giá trị,…
tiêu, xác định giá trị,…

Kỹ năng đương đầu với
Kỹ năng đương đầu với
cảm xúc
cảm xúc
: Động cơ, ý thức trách nhiệm, cam kết,
: Động cơ, ý thức trách nhiệm, cam kết,
kiềm chế căng thẳng, kiểm soát được cảm xúc, tự quản lí, tự giám sát và tự
kiềm chế căng thẳng, kiểm soát được cảm xúc, tự quản lí, tự giám sát và tự
điều chỉnh,…
điều chỉnh,…

Kỹ năng
Kỹ năng
xã hội
xã hội
hay kỹ năng tương tác: Kỹ năng giao tiếp, tính quyết đoán,
hay kỹ năng tương tác: Kỹ năng giao tiếp, tính quyết đoán,
kỹ năng thương thuyết hay từ chối, lắng nghe tích cực, hợp tác, sự thông

kỹ năng thương thuyết hay từ chối, lắng nghe tích cực, hợp tác, sự thông
cảm, nhận biết sự thiện cảm của người khác,…
cảm, nhận biết sự thiện cảm của người khác,…
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG (tt):
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG (tt):
b) Nhóm kỹ năng chuyên biệt:
b) Nhóm kỹ năng chuyên biệt:

Ngoài những KNS chung như đã nêu trên, KNS còn thể hiện trong
Ngoài những KNS chung như đã nêu trên, KNS còn thể hiện trong
những vấn đề cụ thể khác nhau trong đời sống xã hội như: Các vấn đề
những vấn đề cụ thể khác nhau trong đời sống xã hội như: Các vấn đề
về giới tính, sức khoẻ; vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh sức khoẻ,
về giới tính, sức khoẻ; vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh sức khoẻ,
vệ sinh dinh dưỡng; ngăn ngừa và chăm sóc người bệnh HIV/AIDS;
vệ sinh dinh dưỡng; ngăn ngừa và chăm sóc người bệnh HIV/AIDS;
vấn đề sử dụng rượu, thuốc lá, ma tuý; ngăn ngừa thiên tai, bạo lực và
vấn đề sử dụng rượu, thuốc lá, ma tuý; ngăn ngừa thiên tai, bạo lực và
rủi ro; đề phòng tai nạn thương tích; hoà bình và giải quyết xung đột;
rủi ro; đề phòng tai nạn thương tích; hoà bình và giải quyết xung đột;
gia đình và cộng đồng; giáo dục công dân; bảo vệ thiên nhiên và môi
gia đình và cộng đồng; giáo dục công dân; bảo vệ thiên nhiên và môi
trường; văn hoá; ngôn ngữ; công nghệ,…
trường; văn hoá; ngôn ngữ; công nghệ,…
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG (tt):
II. PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG (tt):
2.
2.
Theo quan điểm phân loại
Theo quan điểm phân loại

tâm lý
tâm lý
học:
học:
a) Nhóm kỹ năng
a) Nhóm kỹ năng
nhận biết và sống với chính mình
nhận biết và sống với chính mình
:
:
♦
♦


Kỹ năng tự nhận thức.
Kỹ năng tự nhận thức.
♦
♦
Lòng tự trọng.
Lòng tự trọng.
♦
♦


Sự kiên quyết.
Sự kiên quyết.
♦
♦
Đương đầu với cảm xúc.
Đương đầu với cảm xúc.

♦
♦


Đương đầu với căng thẳng.
Đương đầu với căng thẳng.
b) Nhóm kỹ năng
b) Nhóm kỹ năng
nhận biết và sống với người khác
nhận biết và sống với người khác
:
:
♦
♦


Quan hệ (tương tác liên nhân cách).
Quan hệ (tương tác liên nhân cách).
♦
♦
Cảm thông.
Cảm thông.
♦
♦


Đứng vững trước sự lôi kéo của bạn bè, người khác.
Đứng vững trước sự lôi kéo của bạn bè, người khác.
♦
♦

Thương lượng.
Thương lượng.
♦
♦
Giao tiếp có hiệu quả.
Giao tiếp có hiệu quả.
c) Nhóm kĩ năng ra
c) Nhóm kĩ năng ra
quyết định một cách hiệu quả
quyết định một cách hiệu quả
:
:
♦
♦


Tư duy phê phán.
Tư duy phê phán.
♦
♦


Tư duy sáng tạo.
Tư duy sáng tạo.
♦
♦

Ra quyết định.
Ra quyết định.
♦
♦


Giải quyết vấn đề.
Giải quyết vấn đề.
CÁC EM CÓ
CÁC EM CÓ
NHẬN XÉT GÌ
NHẬN XÉT GÌ
TỪ PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG?
TỪ PHÂN LOẠI KỸ NĂNG SỐNG?

Dù đứng ở góc độ nào để phân loại thì chúng ta cũng cần nắm
Dù đứng ở góc độ nào để phân loại thì chúng ta cũng cần nắm
vững các quan điểm phân loại này trong một thể thống nhất của
vững các quan điểm phân loại này trong một thể thống nhất của
chúng.
chúng.

Trong thực tế các KNS không hoàn toàn tách rời nhau. Cuộc sống
Trong thực tế các KNS không hoàn toàn tách rời nhau. Cuộc sống
luôn đặt mỗi cá nhân trước những tình huống, hoàn cảnh bất ngờ
luôn đặt mỗi cá nhân trước những tình huống, hoàn cảnh bất ngờ
không bình thường, nên khi cần quyết định vấn đề một cách hiệu
không bình thường, nên khi cần quyết định vấn đề một cách hiệu
quả thì nhiều kỹ năng được
quả thì nhiều kỹ năng được

huy động đan xen
huy động đan xen
,
,
hòa trộn nhau
hòa trộn nhau
để
để
vận dụng.
vận dụng.
III.
III.
CÂU CHUYỆN THỎ & RÙA
CÂU CHUYỆN THỎ & RÙA
:
:

Ngày xửa ngày xưa
Ngày xửa ngày xưa
: C
: C
ó
ó
1
1
con rùa và
con rùa và
1
1
con thỏ

con thỏ
cãi nhau xem ai nhanh hơn.
cãi nhau xem ai nhanh hơn.

Chúng quyết định giải quyết
Chúng quyết định giải quyết


việc tranh luận
việc tranh luận


bằng
bằng


một cuộc thi chạy
một cuộc thi chạy


đua.
đua.

Chúng đồng ý lộ trình
Chúng đồng ý lộ trình


và bắt đầu cuộc đua
và bắt đầu cuộc đua
.

.

Thỏ xuất phát nhanh như bắn và chạy thục mạng một hồi, và sau khi thấy
Thỏ xuất phát nhanh như bắn và chạy thục mạng một hồi, và sau khi thấy
rằng đã bỏ khá xa bạn
rằng đã bỏ khá xa bạn
R
R
ùa
ùa
.
.
Lâu lắm cậu ta mới
Lâu lắm cậu ta mới
đuổi kịp mình
đuổi kịp mình

Thỏ ngồi dưới bóng cây và nhanh chóng
Thỏ ngồi dưới bóng cây và nhanh chóng
ngủ thiếp đi
ngủ thiếp đi
.
.

Rùa từ từ vượt qua thỏ và sớm kết thúc đường đua, dành chiến thắng
Rùa từ từ vượt qua thỏ và sớm kết thúc đường đua, dành chiến thắng
.
.

Thỏ gi

Thỏ gi
ật
ật
mình tỉnh giấc và nhận ra rằng nó đã bị thua.
mình tỉnh giấc và nhận ra rằng nó đã bị thua.

Bài học của câu chuyện trên là:
Bài học của câu chuyện trên là:
C
C
hậm và ổn định
hậm và ổn định
đã chiến thắng
đã chiến thắng
nhanh nhưng cẩu thả
nhanh nhưng cẩu thả
,
,


hời hợt
hời hợt
trong cuộc đua.
trong cuộc đua.

Thỏ vô cùng thất vọng vì để thua và nó cố suy
Thỏ vô cùng thất vọng vì để thua và nó cố suy
nghĩ.
nghĩ.
Thỏ

Thỏ
nhận ra rằng nó đã thua chỉ vì
nhận ra rằng nó đã thua chỉ vì
quá
quá
tự tin
tự tin
,
,
bất cẩn
bất cẩn
và
và
thiếu kỷ luật
thiếu kỷ luật
. Nếu nó không
. Nếu nó không
xem mọi thứ
xem mọi thứ
quá dễ dàng
quá dễ dàng
và
và
chắc thắng
chắc thắng
, thì
, thì
R
R
ùa không thể nào

ùa không thể nào
“
“
có cửa
có cửa
”
”
hạ được nó
hạ được nó
.
.
CÂU CHUYỆN TIẾP TỤC,…
CÂU CHUYỆN TIẾP TỤC,…
Tại sao
Tại sao
mình lại
mình lại
thua?
thua?

Vì thế, nó quyết định thách thức một cuộc
Vì thế, nó quyết định thách thức một cuộc
đua mới. Rùa đồng ý
đua mới. Rùa đồng ý
.
.
Chúng ta
Chúng ta

đua vòng khác?
đua vòng khác?
Ok
Ok

Lần này,
Lần này,
T
T
hỏ chạy với tất cả sức lực của nó và
hỏ chạy với tất cả sức lực của nó và
chạy suốt một mạch về đích. Nó bỏ xa
chạy suốt một mạch về đích. Nó bỏ xa
R
R
ùa
ùa
đến mấy dặm đường.
đến mấy dặm đường.

B
B
ài học của câu chuyện này
ài học của câu chuyện này
là gì
là gì
?:
?:
N
N

hanh
hanh
và
và
vững chắc
vững chắc
sẽ chiến
sẽ chiến
thắng cái
thắng cái
chậm
chậm
và
và
ổn định
ổn định
. Nếu có 2 người trong công ty của
. Nếu có 2 người trong công ty của
bạn: một người chậm, nguyên tắc và đáng tin cậy; một người
bạn: một người chậm, nguyên tắc và đáng tin cậy; một người
khác nhanh và vẫn đáng tin cậy ở những việc anh ta làm. Người
khác nhanh và vẫn đáng tin cậy ở những việc anh ta làm. Người
nhanh và đáng tin cậy chắc chắn sẽ được thăng chức nhanh hơn.
nhanh và đáng tin cậy chắc chắn sẽ được thăng chức nhanh hơn.
Chậm và chắc là điều tốt, nhưng
Chậm và chắc là điều tốt, nhưng
nhanh
nhanh
và
và

tin cậy là điều tốt hơn
tin cậy là điều tốt hơn
.
.
NHƯNG CÂU CHUYỆN CŨNG KHÔNG DỪNG LẠI Ở ĐÂY,…
NHƯNG CÂU CHUYỆN CŨNG KHÔNG DỪNG LẠI Ở ĐÂY,…

Rùa đã suy ngẫm kết quả và nhận ra rằng:
Rùa đã suy ngẫm kết quả và nhận ra rằng:
N
N
ó
ó
không
không
có cách nào thắng được
có cách nào thắng được


T
T
hỏ trên đường đua vừa
hỏ trên đường đua vừa
rồi. Nó suy nghĩ thêm một tí nữa và rồi thách
rồi. Nó suy nghĩ thêm một tí nữa và rồi thách
T
T
hỏ
hỏ
một cuộc đua khác

một cuộc đua khác
.
.
Làm thế
Làm thế
nào để
nào để
thắng?
thắng?

N
N
hưng có một chút
hưng có một chút
thay đổi về đường đua
thay đổi về đường đua
.
.


Thỏ đồng ý
Thỏ đồng ý
.
.
Đồng ý!
Đồng ý!
Chúng ta
Chúng ta

sẽ đua vòng khác?
sẽ đua vòng khác?

Họ bắt đầu cuộc đua. Như đã tự hứa với lòng mình
Họ bắt đầu cuộc đua. Như đã tự hứa với lòng mình
là phải luôn nhanh,
là phải luôn nhanh,
T
T
hỏ bắt đầu chạy và chạy với
hỏ bắt đầu chạy và chạy với
tốc độ cao nhất cho đến bên bờ sông. Vạch đích đến
tốc độ cao nhất cho đến bên bờ sông. Vạch đích đến
lại còn đến 2 Km nữa ở bên kia sông!
lại còn đến 2 Km nữa ở bên kia sông!
Đích
Đích

Thỏ đành ngồi xuống và tự hỏi không biết làm sao đây. Trong lúc đó,
Thỏ đành ngồi xuống và tự hỏi không biết làm sao đây. Trong lúc đó,
R
R
ùa đã đến nơi, lội xuống sông và bơi qua bờ bên kia, tiếp tục chạy và
ùa đã đến nơi, lội xuống sông và bơi qua bờ bên kia, tiếp tục chạy và
kết thúc đường đua.
kết thúc đường đua.
Tôi sẽ
Tôi sẽ
làm gì?
làm gì?


Ý nghĩa từ câu chuyện này
Ý nghĩa từ câu chuyện này
?
?
Trước tiên, cần phải xác định
Trước tiên, cần phải xác định
ưu thế của mình
ưu thế của mình
, và sau đó là biết
, và sau đó là biết
chọn sân
chọn sân
chơi phù hợp
chơi phù hợp
.
.
CÂU CHUYỆN VẪN CHƯA DỪNG LẠI,…
CÂU CHUYỆN VẪN CHƯA DỪNG LẠI,…

Đến đây,
Đến đây,
T
T
hỏ và
hỏ và
R
R
ùa đã trở thành đôi bạn thân thiết và họ
ùa đã trở thành đôi bạn thân thiết và họ

cùng nhau suy
cùng nhau suy
ngẫm
ngẫm
. Cả hai nhận ra rằng cuộc đua sau cùng có lẽ sẽ có kết quả tốt hơn.
. Cả hai nhận ra rằng cuộc đua sau cùng có lẽ sẽ có kết quả tốt hơn.

Vì thế, chúng quyết định tổ chức một cuộc đua cuối cùng, nhưng chúng sẽ
Vì thế, chúng quyết định tổ chức một cuộc đua cuối cùng, nhưng chúng sẽ
cùng chạy chung một đội.
cùng chạy chung một đội.
Đúng, chúng ta sẽ
Đúng, chúng ta sẽ
nhanh chóng
nhanh chóng


chiến thắng?
chiến thắng?
Chiến thắng! tôi
Chiến thắng! tôi
nghĩ 2 chúng ta
nghĩ 2 chúng ta
giúp đỡ nhau
giúp đỡ nhau

Cuộc đua bắt đầu,
Cuộc đua bắt đầu,
T
T

hỏ cõng
hỏ cõng
R
R
ùa chạy đến bên bờ sông
ùa chạy đến bên bờ sông
.
.

R
R
ùa lội xuống sông và cõng
ùa lội xuống sông và cõng
T
T
hỏ bơi qua bên kia bờ sông.
hỏ bơi qua bên kia bờ sông.