Giáo án bồi dưỡng tham khảo Bài 39 Bài tiết nước tiểu

PHÒNG GIÁO DỤC L¬ng Tµi
TRƯỜNG THCS Trung Kªnh

BÀI DẠY: BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU

EM HÃY NÊU TÊN VÀ CHỈ RÕ
CÁC CƠ QUAN CỦA HỆ
BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU ?

THẬN
ỐNG DẪN
NƯỚC TIỂU
BÓNG ĐÁI
ỐNG ĐÁI

MỖI ĐƠN VỊ CHỨC NĂNG CỦA THẬN GỒM
NHỮNG PHẦN CHÍNH NÀO ?
C
Ầ
U

T
H
Ậ
N
NANG CẦU
THẬN
ỐNG
THẬ

N

Mỗi quả thận chứa khoảng 1 triệu đơn vị
chức năng để lọc máu và hình thành nước tiểu
Vậy quá trình lọc máu để hình thành nước tiểu ở
các đơn vị chức năng của thận đã diễn
ra như thế nào?
C
Ầ
U

T
H
Ậ
N
NANG CẦU
THẬN
ỐNG
THẬ
N

N
Ư
Ớ
C

T
I
Ể
U

C
H
Í
N
H

T
H
Ứ
C
NƯỚC TIỂU ĐÂÙ
I. TẠO THÀNH NƯỚC TIỂU
TI TẾ 41
Em hãy nghiên cứu thông tin và quan sát sơ đồ
39.1 sách giáo khoa để tìm hiểu sự tạo thành nước
tiểu diễn ra ở đâu ? Gồm những quá trình nào ?
QUÁ TRÌNH LỌC MÁU
QUÁ TRÌNH HẤP THỤ LẠI
QUÁ TRÌNH BÀI TIẾT TIẾP
CẦU THẬN
NANG CẦU THẬN
ỐNG THẬN
MAO MẠCH QUANH ỐNG THẬN

Có ba quá trình bài tiết diễn ra ở
các đơn vị chức năng của thận
+ Lọc máu ở nang cầu thận
+ Hấp thụ lại
+ Bài tiết tiếp

Ở ống thận


ĐIỀN NHỮNG THÔNG TIN CẦN THIẾT
( Nước tiểu đầu, trừ tế bào máu và prôtêin, các
chất không cần thiết và chất có hại)
vào sơ đồ tóm tắt sự hình thành nước tiểu dưới
đây cho chính xác
Máu
Lọc máu qua
màng lọc
(……………………)
Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
……………
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng,
nước, muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
(………………………)
Nước tiểu
chính thức

ĐÁP ÁN
Máu
Lọc máu qua
màng lọc
Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại

(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức
Nước tiểu đầu
Nước tiểu đầu
(trừ tế bào máu và prôtein)
(trừ tế bào máu và prôtein)
THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở
CHỖ NÀO?


(
(
các chất không cần thiết
các chất không cần thiết


và chất có hại)
và chất có hại)
Xảy ra ở vách các mao mạch (màng lọc) của cầu thận với các lỗ rất nhỏ: 30-
40 Å, các tế bào máu và prôtêin có kích thước lớn hơn lỗ lọc nên ở lại trong
máu; còn nước, muối khoáng (nhiều nhất là NaCl), đường glucôzơ (0,12%),
một ít chất béo, các chất thải, chất tiết do các tế bào sinh ra như urê, axit uric
… qua các lỗ nhỏ ở nang cầu thận tạo ra nước tiểu đầu. Quá trình này xảy
ra được do sự chênh lệch áp suất tạo ra lực đẩy các chất qua lỗ lọc (giai
đoạn này tuân theo định luật khuếch tán)

THÀNH PHẦN NƯỚC TIỂU

ĐẦU KHÁC VỚI MÁU Ở CHỖ
NƯỚC TIỂU ĐẦU MÁU
Không có các tế bào
máu và prôtêin
Có các tế bào máu
và prôtêin

Máu
Lọc máu qua
màng lọc
Áp lực máu
(cơ chế khuyếch tán)
Hấp thụ lại
(chất dinh dưỡng, nước,
muối khoáng…)
Bài tiết tiếp
Nước tiểu
chính thức
(trừ tế bào máu và prôtein)
(trừ tế bào máu và prôtein)


Nước tiểu đầu
Nước tiểu đầu


(các chất không cần thiết
(các chất không cần thiết

và chất có hại)
và chất có hại)
Đại bộ phận nước, các chất dinh dưỡng (toàn bộ
đường glucôzơ), các ion cần thiết như Na
+,
Cl
-
… từ
trong ống thận được thấm qua ống thận vào thành
mạch máu để vào máu (quá trình này phải sử dụng
năng lượng ATP)
Các chất được bài tiết tiếp là: urê, axit amin, crêatin
…, các chất thuốc, các ion thừa H
+
, K
+
…
(quá trình này cũng cần năng lượng ATP)
Kết quả: Nước tiểu chính thức được hình thành
ở ống góp , theo các ống góp đổ vào bể thận và theo
ống dẫn nước tiểu đổ vào bóng đái
NƯỚC TIỂU CHÍNH THỨC KHÁC VỚI
NƯỚC TIỂU ĐẦU Ở CHỖ NÀO ?

Đánh dấu x vào ô đúng trong bảng dưới đây
Ở NƯỚC TIỂU
ĐẦU ( 170l )
Ở NƯỚC TIỂU
CHÍNH THỨC ( 1,5l )
1. Nồng độ các chất hoà

tan đậm đặc
2. Nồng độ các chất hoà
tan loãng hơn
3. Nồng độ các chất cặn
bã và các chất độc thấp
4. Nồng độ các chất cặn
bã và các chất độc cao
5. Nồng độ các chất dinh
dưỡng cao
6. Nồng độ các chất dinh
dưỡng thấp
x
x
x
x
x
x
ĐÁP ÁN

EM CÓ BIẾT
? Hiện tượng gì sẽ xảy ra nếu màng lọc
bị tổn thương?


Vi khuẩn thường làm các quản cầu bị thương tổn và trở nên dễ
thấm hơn làm cho prôtêin và các tế bào máu nguyên vẹn cũng
vào nước tiểu gây ra hiện tượng đái đường, đái ra máu

EM CÓ BIẾT
Cơ chế hoạt động của thận và
của thận nhân tạo ?

- Máu hấp thụ lại và
bài tiết tiếp qua ống
thận là chủ động,
mang tính chọn lọc (vì
cần nhiều năng
lượng)
-
Ở thận nhân tạo cơ chế bị
động do áp lực lọc

Vậy em có nhận xét gì về vai trò
của bài tiết nước tiểu ?
•
Lọc máu giữ lại các chất cần thiết
•
Bài tiết các chất độc hại
•
Cân bằng, ổn định thành máu đi
nuôi cơ thể

Ở người bình thường có khoảng 1440
lít máu qua thận để lọc mỗi ngày, tạo
thành khoảng 170 lít nước tiểu đầu
sau thành khoảng 1,5 lít nước tiểu
chính thức.

Vậy nước tiểu chính thức được bài tiết
Vậy nước tiểu chính thức được bài tiết
ra ngoài cơ thể như thế nào ?
ra ngoài cơ thể như thế nào ?

* Phiếu học tập:
Sắp xếp lại tên các cơ quan của hệ bài tiết và
đánh mũi tên cho chính xác đường bài xuất
của nước tiểu chính thức:
ống thận ống dẫn nước tiểu bể thận
ống góp ống đái bóng đái
II. BÀI TIẾT NƯỚC TIỂU

a) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI
a) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
SAI
SAI
ĐÚNG
b) ống góp  ống thận  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái

c) ống thận  bể thận  ống góp
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
d) ống thận  ống góp  bể thận
 ống dẫn nước tiểu  bóng đái
Em hãy chọn câu trả lời đúng trong các
đáp án cho dưới đây

Sự tạo
thành nước
tiểu diễn ra
liên tục
Nhưng sự
thải nước
tiểu ra khỏi
cơ thể chỉ
xảy ra vào
những lúc
nhất định
Có sự khác
nhau đó là
do đâu ?

CÓ SỰ KHÁC NHAU ĐÓ LÀ DO
+ Máu tuần hoàn liên tục qua thận để lọc tạo thành
nước tiểu (không theo ý muốn)
+ Nước tiểu chính thức được tích trữ trong bóng
đái khi lên tới 200ml, đủ áp lực để gây cảm giác
muốn đi tiểu. Nếu cơ vòng mở ra (có sự phối hợp
co của cơ bóng đái và cơ bụng)  nước tiểu mới
thoát ra ngoài

GIẢI
THÍCH
TẠI
SAO
TRẺ
EM
THÌ
HAY
ĐÁI
DẦM

CÒN
NGƯỜI
GIÀ
KHÓ
ĐIỀU
KHIỂN
PHẢN
XẠ ĐI
TIỂU
GIẢI THÍCH


PHẢN
XẠ
THẦN
KINH
CHƯA

PHÁT
TRIỂN


CƠ VÂN
CO
KHÔNG
TỐT

-
Nước tiểu được tạo thành ở
………………
-
Bao gồm quá trình: Lọc máu ở cầu thận
… , quá trình hấp thụ lại
các chất cần thiết, quá trình bài tiết tiếp các chất
độc và chất không cần thiết ở ống thận để tạo nên
…………………………
- Nước tiểu chính thức đổ vào ……….
Qua ống………………, xuống tích trữ ở
rồi được thải ra ngoài nhờ hoạt động của cơ vòng
……… , cơ bóng đái và cơ
bụng
các đơn vị chức năng của thận
bể thận
dẫn nước tiểu
bóng đái
để tạo thành nước tiểu đầu
nước tiểu chính thức
ống đái

CỦNG CỐ
ĐIỀN THÔNG TIN THÍCH HỢP VÀO CHỖ TRỐNG
ĐỂ HOÀN CHỈNH KIẾN THỨC CỦA BÀI HỌC
KẾT LUẬN

MỘT VIÊN SỎI THẬN

CHÚC CÁC EM HỌC TỐT