(Luận Văn Thạc Sĩ) Quản Lý Nhà Nước Về Bồi Thường, Hỗ Trợ Và Tái Định Cư Khi Nhà Nước Thu Hồi Đất Trên Địa Bàn Thị Xã Buôn Hồ, Tỉnh Đắk Lắk.pdf

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUN NGÀNH: QUẢN LÝ CƠNG
Mã số: 8 34 04 03

ĐỀ TÀI LUẬN VĂN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ
VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BUÔN HỒ, TỈNH ĐẮK LẮK

Người thực hiện: Nguyễn Thị Thêu
Lớp cao học:
HC24 – TN3
Niên khóa:
2019 - 2021
Người hướng dẫn: TS. Lê Văn Từ.


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ này là cơng trình do chính tơi nghiên
cứu và thực hiện. Các số liệu, thông tin được sử dụng trong luận văn là hoàn
toàn trung thực bằng công sức của mình, chính xác và chưa từng được công bố
dưới bất kỳ hình thức nào. Với sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Lê Văn Từ Học viện Hành chính Quốc gia, thơng tin trích dẫn trong ḷn văn đều đã được
ghi rõ nguồn gốc.
Buôn Hồ, ngày

tháng 01 năm 2022
Tác giả

Nguyễn Thị Thêu

Họ và tên: Nguyễn Thị Thêu
Giới tính: Nữ.
Ngày sinh: 13/03/1977
Nơi sinh: Nam Định
Quê quán: Nam Định
Dân tộc: Kinh
Cơ quan công tác: Trung tâm phát triển quỹ đất thị xã Buôn Hồ
Địa chỉ liên lạc: 15 - Nguyễn Văn Cừ, phường An Lạc, thị xã Buôn Hồ,
tỉnh Đắk Lắk.
Điện thoại di động: 0932593379


LỜI CẢM ƠN
Giúp đỡ hoàn thành khóa luận này, tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban
Giám đốc, các Nhà Khoa học, các Thầy giáo, Cô giáo Học viện Hành chính
Quốc gia đã tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập,
nghiên cứu và hoành thành luận văn.
Xin cảm ơn thầy Tiến sĩ Lê Văn Từ - Học viện Hành chính Quốc gia khu
vực Tây Nguyên đã tận tình giúp đỡ chỉ bảo cho tơi trong suốt q trình hồn
thành ḷn văn tốt nghiệp.
Cám ơn sự giúp đỡ, chia sẻ của các cán bộ phịng Tài ngun và Mơi
trường; Ban Giám đốc và toàn thể cán bộ nhân viên Trung tâm phát triển quỹ đất
thị xã Buôn Hồ; bạn bè và người thân đã hết lòng giúp đỡ, động viên, khích lệ,
tạo mọi điều kiện tḥn lợi cho tơi hồn thành ḷn văn này. Mặc dù rất tâm
huyết với đề tài và đã có rất nhiều cố gắng nhưng không thể tránh khỏi những

hạn chế, thiếu sót. Kính mong q Thầy, Cơ tiếp tục chỉ dẫn, bạn bè, đồng
nghiệp góp ý để luận văn được hồn thiện hơn.
Cuối cùng, tơi xin kính chúc quý Thầy, quý Cô, lãnh đạo và các anh chị
bạn bè, đồng nghiệp luôn dồi dào sức khỏe, thành công trong sự nghiệp.
Xin chân thành cám ơn./.
Người thực hiện

Nguyễn Thị Thêu


MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Danh mục bảng chữ cái viết tắt
PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................. ………1
1. Sự cần thiết phải thực hiện đề tài ........................................................... 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................ 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 7
4. Đối tượng và phạm vị nghiên cứu của luận văn .................................... 7
5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn .................................................. 8
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .............................................. 8
7. Kết cấu của luận văn .............................................................................. 9
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT10
1.1. Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ............. 10
1.2. Quản lý Nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất ....................................................................................................... 16
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nước đối với bồi thường, hỗ trợ
và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ......................................................... 38
1.4. Kinh nghiệm quản lý Nhà nước đối với bồi thường, hỗ trợ và tái định

cư khi Nhà nước thu hồi đất của các địa phương và bài học rút ra cho thị xã
Buôn Hồ ......................................................................................................... 42
Tiểu kết chương 1 ..................................................................................... 46
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BUÔN HỒ,TỈNH ĐẮK LẮK ........................... 47
2.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nước đối với bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh
Đắk Lắk ........................................................................................................... 47
2.2. Thực trạng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk ..................................................... 51


2.3. Thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk .................................. 59
2.4. Nhận xét, đánh giá quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh ĐắkLắk .......................... 70
Tiểu kết chương 2 ..................................................................................... 76
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BUÔN HỒ,
TỈNH ĐẮKLẮK ............................................................................................ 77
3.1. Quan điểm quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu
hồi đất ...................................................................................................... 77
3.2. Một số giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh ĐắkLắk ................... 79
3.3. Kiến nghị ........................................................................................... 88
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................... 91
KẾT LUẬN .................................................................................................... 92
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 95

DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT
Cụm từ chưa được viết tắt

Cụm từ viết tắt

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH-HĐH

Ủy ban nhân dân

UBND

Giải phóng mặt bằng

GPMB

Quyền sử dụng đất

QSDĐ

Tái định cư

TĐC

Ủy ban mặt trận

UBMT

MỤC LỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Số hiệu

Tên bảng

Trang

Bảng 2.1

Thống kê đất đai thị xã Buôn Hồ năm 2020

51

Bảng 2.2

Tổng hợp bồi thường và giải phóng mặt bằng
giai đoạn 2019- 2021

55

Sơ đồ 2.1

Cơ cấu Trung tâm phát triển quỹ đất thị xã
Buôn Hồ

62

Sơ đồ 2.2

Cơ cấu tổ chức Hội đồng thẩm định phương án
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thị xã Buôn Hồ

63


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết phải thực hiện đề tài
Quá trình toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay đã tạo ra
nhiều cơ hội và thách thức lớn ở các lĩnh vực khác nhau đòi hỏi phải có hướng đi
phù hợp, trong đó việc thu hồi đất để phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích cơng
cộng và phát triển kinh tế - xã hội là một tất yếu; việc thu hồi đất để thực hiện
các dự án đầu tư có tác động rất lớn đến người bị thu hồi đất. Để bù đắp thiệt hại
và đảm bảo an sinh cho người có đất bị thu hồi, Nhà nước ta đã khơng ngừng
hồn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo hướng tạo điều kiện
ngày càng tốt hơn cho người có đất bị thu hồi, đảm bảo hài hòa về lợi ích giữa
các bên: hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, cộng đồng dân cư có đất bị thu hồi (sau
đây gọi chung là người bị thu hồi đất), chủ đầu tư thực hiện dự án và lợi ích của
Nhà nước.
Tuy nhiên, thời gian qua công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất vẫn còn khá nhiều bất cập, làm cho một bộ phận khơng nhỏ các
hộ dân bị thu hồi đất có nhiều bức xúc, dẫn đến số vụ việc khiếu kiện liên quan
đến bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ngày càng phức tạp. Nguyên nhân, do quy
trình thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thiếu chặt chẽ, chưa
đúng theo quy định của pháp luật; việc thực hiện các chính sách bồi thường chưa
hợp lý như giá bồi thường chưa sát với giá thị trường; điều kiện nơi bố trí tái
định cư khơng bằng nơi ở cũ. Hậu quả là nhiều dự án chậm tiến độ do không giải
phóng được mặt bằng, làm tăng chi phí đầu tư, cũng như phát sinh nhiều vụ việc
khiếu nại kéo dài, làm mất an ninh trật tự, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã

hội nói chung.
Thị xã Bn Hồ của tỉnh Đắk Lắk có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội và
đơ thị hóa khá nhanh. Thời gian qua, trên địa bàn thị xã đã triển khai nhiều dự án
đầu tư phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của thị xã, như dự án đầu tư xây
dựng đường, chợ, khu đô thị Đông Nam, khu du lịch sinh thái Buôn Tring ...
Mặc dù cơng tác giải phóng mặt bằng trong thời gian qua ở thị xã Buôn
Hồ của tỉnh Đắk Lắk đã cơ bản đáp ứng được mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội
của địa phương. Tuy nhiên, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư vẫn còn bộc
lộ nhiều bất cập, như quy trình lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

1


thiếu chặt chẽ; giá bồi thường thấp chưa thỏa đáng cho người có đất bị thu hồi;
việc bố trí tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân có đất bị thu hồi chưa đảm
bảo theo quy định của pháp luật như: chưa đầu tư xây dựng khu tái định cư tập
trung, điều kiện khu tái định cư không đảm bảo như thiếu điện, nước, trường
học...
Xuất phát từ thực tiễn trên, học viên chọn đề tài: “Quản lý nhà nước về bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn
Hồ, tỉnh Đắk Lắk” làm Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý cơng.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất là một chính sách
quan trọng của pháp luật đất đai. Việc triển khai chính sách này trong thực tế vẫn
còn nhiều bất cập, chưa tạo được sự hài lòng và đồng thuận cao của người có đất
bị thu hồi. Do vậy, nghiên cứu đề xuất giải pháp hồn thiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được khá nhiều tác giả quan
tâm. Thời gian qua có nhiều cơng trình nghiên cứu về lĩnh vực bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư; tôi đã tham khảo một số bài viết như sau:
Những cơng trình nghiên cứu liên quan đến cơng tác bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất:
- Phan Trung Hiền: Những điều cần biết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất, NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, 2014.
Quyển sách này chủ yếu đề cập đến các nội dung có liên quan đến bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất theo Luật đất đai năm 2013,
chưa đi sâu, phân tích đến những tồn tại, hạn chế trong công tác bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư.
Trong quyển sách này tác giả dành 03 chương để bàn về vấn đề xác định
thiệt hại và bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất; vấn đề định giá bồi
thường đất thu hồi theo cơ chế thị trường. Đây cũng là vấn đề đang tồn tại phổ
biến trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hiện nay.
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ "Nghiên cứu, đánh giá thực trạng
công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và đề xuất các giải pháp đẩy nhanh tiến
độ thu hồi đất đối với các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang đô thị" do
Đặng Thái Sơn thực hiện năm 2007, trên cơ sở nghiên cứu lý luận và điều tra,
phân tích thực tiễn, đề tài đã đề xuất một số các giải pháp như:

2


+ Đa dạng hóa các phương thức bồi thường, tạo lập quỹ nhà, đất TĐC
phục vụ cho việc thu hồi đất thực hiện các dự án.
+ Xây dựng khung giá đất của địa phương , phù hợp với giá chuyển
nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường phục vụ cho việc áp giá bồi
thường, hỗ trợ và TĐC.
+ Đẩy mạnh việc phân cấp gắn với trách nhiệm và cơng khai trong việc
thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đối
với các cơ quan Nhà nước.
- Năm 2009, Đinh Ngọc Hà và cộng sự thực hiện đề tài nghiên cứu khoa
học công nghệ cấp bộ "Nghiên cứu đánh giá thực trạng sử dụng đất đầu tư xây

dựng kết cấu hạ tầng để chuyển nhượng, cho thuê của các tổ chức kinh tế được
Nhà nước giao đất, cho thuê đất từ quỹ đất do Nhà nước thu hồi. Đề xuất các giải
pháp đảm bảo hài hịa lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người có đất bị thu
hồi", đăng trên website Tổng cục quản lý đất đai ngày 16/10/2014; theo đó các
tác giả đề xuất:
Để đảm bảo hài hòa lợi ích 3 bên giữa nhà nước, nhà đầu tư, người có đất
bị thu hồi, đề xuất tỷ lệ phân chia như sau: 3:4:3 (nhà nước : nhà đầu tư : người
có đất bị thu hồi).
+ Đối với nhà nước cần hài hịa giữa các lợi ích ở tỷ lệ: 3
+ Đối với nhà đầu tư cần cân đối hợp lý đảm bảo phát triển ở tỷ lệ: 4
+ Đối với người có đất bị thu hồi để đảm bảo lợi ích ở tỷ lệ: 3
- Nguyễn Chí Cường, Đại học Cần Thơ, 2016, Luận văn cao học Quản lý
Đất đai: “Đánh giá mức độ hài lòng của người dân và các vấn đề bất cập trong
giải tỏa, bồi thường và tái định cư trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long”. Kết quả nghiên
cứu cho thấy:
+ Mức độ hài lòng của người dân chưa cao, nguyên nhân do: giá tiền bồi
thường được cho là thấp hơn giá thị trường; bố trí tái định cư có diện tích nhỏ
khơng đủ ở; thu tiền tái định cư quá cao gây khó khăn cho người dân.
+ Chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và tiềm kiếm việc làm chưa hiệu quả
+ Đời sống người dân còn nhiều bấp bênh, tỷ lệ người dân cho rằng nơi ở
mới chưa thỏa mãn yêu cầu còn cao, khu tái định cư chưa đáp ứng theo quy định
của Nhà nước được quy định tại Điều 85 của Luật đất đai 2013.

3


- Phạm Duy Tín, Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2015, Luận văn cao
học Quản lý công: “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại địa bàn thành phố Cần
Thơ”. Tác giả đã chỉ ra những tồn tại hạn chế trong công tác tổ chức thực hiện về
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại thành phố Cần Thơ như: giá đất bồi thường

thấp so với thị trường; tổ chức thực hiện bồi thường chưa chặt chẽ, thiếu quyết
liệt; chưa có biện pháp xử lý hiệu quả đối với các hộ dân chống đối không chịu
bàn giao mặt bằng.
Những nghiên cứu liên quan đến pháp luật, chính sách bồi thường, hỗ
trợ:
- Tác giả Nguyễn Quang Tuyến trong bài viết: "Vấn đề thu hồi đất và bồi
thường khi thu hồi đất trong Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)" đăng trên Tạp chí
Luật học Số 12 năm 2008. Đối với những quy định có liên quan đến bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư cho người có đất bị thu hồi, tác giả đề nghị:
+ Ban soạn thảo nên cân nhắc về quy định của Dự thảo Luật về thời điểm
bồi thường là thời điểm có quyết định thu hồi đất để người dân có thể được nhận
cùng một mức tiền tại thời điểm nhận tiền bồi thường và thời điểm có quyết định
thu hồi cũng như có thể cân đối được giá đất khi tính bồi thường và giá chuyển
nhượng của dự án việc bị thu hồi đất.
+ Về quy định giải quyết vấn đề công ăn, việc làm bảo đảm đời sống của
người nông dân bị mất đất sản xuất, Ban soạn thảo nên nghiên cứu, xem xét có
thể bổ sung quy định về việc thành lập quỹ trợ cấp thất nghiệp, quỹ giải quyết
việc làm cho người nông dân bị mất đất nông nghiệp. Một phần kinh phí để
thành lập các quỹ này do các doanh nghiệp được hưởng lợi từ việc thu hồi đất
của người nông dân đóng góp.
- Tác giả Phan Trung Hiền trong cơng trình nghiên cứu: “pháp luật về đền
bù và giải phóng mặt bằng ở Việt Nam - Cân bằng lợi ích nhà nước và lợi ích
người dân” đăng trên Tạp chí khoa học Đại học Cần Thơ, 2008. Qua nghiên cứu,
theo tác giả:
+ Đền bù không thể thực hiện công bằng nếu không giải quyết được vấn
đề xác định giá đất. Giá đền bù hiện nay chưa phản ánh đúng thực tế giao dịch và
đời sống tại địa phương.
+ Các lợi ích bị tác động trong đền bù, giải phóng mặt bằng gồm lợi ích
vật chất (đất đai, tài sản trên đất) và lợi ích phi vật chất (đất đai bị chia cắt, xáo

4


trộn, tổn thương tinh thần...). Quá trình đền bù, giải phóng mặt bằng ở nước ta,
các lợi ích vật chất được thừa nhận gần như hoàn toàn, trong khi đó các lợi ích
phi vật chất thì chưa được xem xét tồn diện.
- Đào Chung Chính, Đại học Nơng nghiệp Hà Nội, 2014, Luận án Tiến sĩ:
“Nghiên cứu thực trạng và đề xuất đổi mới pháp luật về thu hồi đất, bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư”. Qua nhiên cứu tác giả đề xuất một số nội dung liên quan đến
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư như sau:
+ Việc thu hồi đất sử dụng vào mục đích phi nơng nghiệp cần phải được
tính tốn chặt chẽ, tiết kiệm, có giải pháp bù đắp lại nguồn tài nguyên có hạn,
không tái tạo này thông qua các quy định cụ thể hoặc cơng cụ tài chính;
+ Khi tính giá bồi thường về đất cho người dân phải căn cứ vào thời giá
thị trường và không chỉ căn cứ vào các mục đích sử dụng của thửa đất hiện tại
mà cần phải xem xét đến cả công năng của thửa đất đó trong tương lai. Tôn trọng
và bảo đảm bình đẳng cho người có đất bị thu hồi được tham gia vào quá trình ra
quyết định trong việc thu hồi đất, giải phóng mặt bằng;
+ Cần khuyến khích hình thức chuyển nhượng, cho thuê và góp vốn bằng
quyền sử dụng đất để giải quyết bài toán đất đai cho sản xuất kinh doanh phi
nơng nghiệp. Các hình thức này giải quyết tốt hơn yêu cầu chia sẻ lợi ích, đảm
bảo sinh kế lâu dài cho người dân trước tác động của chuyển đổi đất đai;
+ Cần làm rõ các mục đích thu hồi đất; đồng thời, xét về khía cạnh người
có đất bị thu hồi thì dù có sử dụng đất thu hồi vào mục đích nào đi chăng nữa thì
mức thiệt hại của họ là như nhau, vì vậy, dù thu hồi đất cho mục đích nào cũng
cần có quy định thống nhất về mức bồi thường, hỗ trợ;
+ Hỗ trợ đầy đủ cho người bị thu hồi đất để ổn định đời sống, chuyển đổi
việc làm, bù đắp thiệt hại về thu nhập;
+ Khu tái định cư phải được quy hoạch gắn với điều kiện thuận lợi về hạ
tầng phục vụ đời sống; thực hiện tái định cư tại chỗ là chủ yếu. Giải quyết linh

hoạt nhu cầu tái định cư của người có đất ở bị thu hồi.
- Nguyễn Thị Cẩm Tú, Đại học Cần Thơ, 2014, Luận văn cao học Quản lý
đất đai: “Đánh giá khung chính sách bồi thường lên đời sống người dân giữa dự
án đầu tư vốn nước ngoài và ngân sách Nhà nước tại thành phố Cần Thơ”. Qua
nghiên cứu tác giả đề xuất một số giải pháp như sau:
+ Nên có cơ chế thẩm định giá độc lập tại thời điểm thu hồi đất;

5


+ Tăng cường đào tạo chuyên môn cho đội ngũ làm công tác bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư; cần tuyên truyền, vận động tốt đối với người dân;
+ Đặc biệt, lợi ích cơng trình cơng cộng phải được chia đều cho các hộ bị
giải tỏa, bồi thường (quản lý đất đai hai bên đường công cộng để đấu giá, lợi ích
đem hỗ trợ cho cả dự án) và phải có vị trí tái định cư trước khi tiến hành giải tỏa;
+ Có quy trình, quy định chặt chẽ trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư để có cơ sở xử lý khi có phát sinh khiếu nại, tố cáo trong quá trình thực
hiện;
+ Nên có chính sách ưu đãi cho những đối tượng thu nhập thấp, cần hỗ trợ
về nhà ở, đất ở và có những chính sách để hỗ trợ người mua, người thuê nhà
thông qua việc cho vay với lãi xuất thấp, ngay cả với lãi xuất bằng không.
Những nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước về bồi thường:
- Bài viết của Phạm Phương Nam “Hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”, đăng trên Tạp chí Tài ngun và Mơi
trường, 2016. Tác giả chỉ ra một số bất cập trong công tác bồi thường giải phóng
mặt bằng hiện nay như sau:
+ Việc thu thập thông tin về giá đất trên thị trường để bồi thường là vấn
đề khó khăn vì khi chuyển nhượng QSDĐ, người chuyển nhượng thường khai
giá chuyển nhượng trong hợp đồng thấp hơn nhiều so với giá thực tế chuyển
nhượng nhằm giảm số thuế thu nhập phải đóng;

+ Nhiều hộ gia đình, cá nhân sử dụng không hiệu quả tiền bồi thường nên
khi tiêu hết bị bần cùng hóa, khơng có việc làm, xảy ra nhiều tệ nạn làm mất ổn
định trật tự xã hội và tạo áp lực cho các đơ thị khi di chuyển lên thành phố tìm
kiếm việc làm;
+ Thực hiện bồi thường, GPMB chậm một phần do việc xác định nguồn
gốc đất, loại đất, diện tích đất, chủ sử dụng… gặp khó khăn vì công tác đăng ký
đất đai, cấp GCN QSDĐ và lập hồ sơ địa chính cịn nhiều hạn chế. Thơng tin
trong hồ sơ địa chính chưa được cập nhật, không phản ánh đúng thực trạng SDĐ.
+ Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về đất đai còn nhiều hạn chế,
nhiều người SDĐ không nắm được quy định của pháp luật nên thường khiếu nại,
khiếu kiện về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư một cách bất hợp lý.
- Nhóm tác giả Đào Chung Chính, Đặng Hùng Võ, Nguyễn Thanh Trà với
bài nghiên cứu “Đánh giá thực trạng triển khai công tác thu hồi đất, bồi thường,

6


hỗ trợ, tái định cư theo quy định của pháp luật” đăng trên Tạp chí Khoa học và
Phát triển Số 03/2013 thì cho rằng:
+ Về bồi thường: chính sách giá đất hiện hành còn nhiều mâu thuẫn, nhiều
ý kiến đề nghị sửa đổi khung giá đất được xây dựng và ban hành định kỳ 1-3
năm một lần; khi thu hồi đất, phải xác định giá đất cụ thể.
+ Về hỗ trợ: cần quan tâm đến việc giao đất sản xuất mới cho những
trường hợp đã bị thu hồi phần lớn hoặc thu hồi hết đất sản xuất; tăng mức hỗ trợ
ổn định đời sống, việc làm.
+ Về tái định cư: tăng diện tích các căn hộ tái định cư, đất dịch vụ hoặc ưu
tiên cho người dân được đăng ký mua đất thuộc các dự án phát triển nhà, đô thị
với giá ưu đãi, thực hiện cơ chế đất đổi đất hay miễn thuế khi người dân mua đất
tại các dự án khác.
Các công trình trên đã nghiên cứu trên nhiều các chiều cạnh và sát thực tế

về những tồn tại bất cập trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hiện nay;
tuy nhiên, ở góc độ quản lý công, hiện chưa có công trình nào nghiên cứu về
“Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
trên địa bàn thị xã Bn Hồ, tỉnh Đắk Lắk”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở khoa học của công tác quản lý nhà nước về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh
Đắk Lắk.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được múc đích trên, nhiệm vụ của luận văn là:
-Hệ thống hóa, phân tích và làm rõ thêm lý luận quản lý nhà nước về bồi
thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk
Lắk.
-Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước
thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.
-Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ,
nhằm đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo quyền lợi của người dân khi Nhà nước thu
hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn

7


4.1.Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu trên địa bàn thị xã Buôn Hồ.
Phạm vi thời gian: thời gian khảo sát thực tế từ năm 2019 đến năm 2021

Phạm vi nội dung: Trong khuân khổ luận văn, tác giả chỉ đi sâu vào
nghiên cứu và phân tích các nội dung liên quan đến cơng tác bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Các quan điểm, đường lối của
Đảng cộng sản Việt Nam về pháp chế và xây dựng nhà nước pháp quyền của
nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, nhất là quan điểm chỉ đạo của Đảng về
chính sách quản lý nhà nước về đất đai và quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp thu thập số liệu, so sánh,
phân tích, tổng hợp, thống kê, lịch sử, …để làm sáng tỏ về mặt khoa học các vấn
đề tương ứng được nghiên cứu trong luận văn.
Luận văn có sử dụng các số liệu, tài liệu của các cơng trình nghiên cứu đã
được cơng bố trong cả nước có liên quan đến đề tài này.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1.Về lý luận
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý nhà nước về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
6.2.Về thực tiễn
Nghiên cứu đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Từ đó đưa ra các giải pháp, góp
phần đẩy nhanh tiến độ bồi thường, GPMB, bảo vệ quyền lợi cho người dân có
đất bị thu hồi.

8

Luận văn còn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu xây dựng các cơ
chế, chính sách phù hợp để ứng dụng, triển khai có hiệu quả vào cơng tác quản
lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa
bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo,
luận văn được kết cấu thành ba chương:
Chương 1: Cơ sở khoa học của quản lý nhà nước đối với bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
Chương 2: Thực trạng bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất và quản lý nhà nước đối với bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.
Chương 3: Quan điểm, định hướng, giải pháp tăng cường quản lý nhà
nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn
thị xã Buôn Hồ, tỉnh Đắk Lắk.

9


Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
1.1. Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
1.1.1. Một số khái niệm
* Khái niệm nhà nước thu hồi đất
Cho đến nay, về cơ bản, mọi thửa đất có thể sử dụng vào phát triển kinh tế
đều đã có chủ. Theo cách hiểu truyền thống, người chủ đất có mọi quyền đối với
đất thuộc sở hữu của mình, đặc biệt là quyền sử dụng, thu lợi và trao đổi. Trong xã
hội hiện đại, do đất vừa là tài sản, vừa là môi trường sống chung nên chủ sở hữu đất

đã bị Nhà nước hạn chế một số quyền sử dụng đất đối với người sử dụng đất; ví dụ
như quyền lựa chọn hình thức sử dụng đã bị ràng buộc theo quy hoạch và kế hoạch
sử dụng đất mà Nhà nước đã định hướng hoặc trong các quy định về bảo vệ môi
trường. Tuy bị thu bớt một số quyền như thế, người nắm giữ quyền sở hữu đất vẫn
có nhiều đặc quyền, trong đó các quyền cơ bản là: Sử dụng phục vụ nhu cầu của
mình, thu lợi trên đất, trao đổi, chuyển nhượng với người khác với tư cách hàng
hóa độc lập.
Ở các nước duy trì sở hữu tư nhân đất đai, người chủ đất nắm toàn bộ các
quyền về đất. Khi đó, nếu Nhà nước hoặc cá nhân khác muốn sử dụng đất đó
phải mua hoặc thuê lại. Ở các nước này khơng có khái niệm Nhà nước thu hồi
đất mà Nhà nước có quyền trưng dụng đất.
Như vậy, thu hồi đất là quyền lực của Nhà nước được quy định trong luật
căn cứ vào vị thế đại diện chủ sở hữu toàn dân đối với đất đai. Thu hồi đất là
việc cơ quan Nhà nước thu hồi quyền sử dụng đất của những cá nhân và tổ chức
nào đó đã được Nhà nước giao đất để giao cho cá nhân hoặc tổ chức khác sử
dụng hiệu quả hơn hoặc Nhà nước sử dụng vào mục đích chung.
Thu hồi đất hiểu theo nghĩa này, khác với thu hồi đất của chủ cho thuê đất
khi hết kỳ hạn thuê. Thu hồi đất ở đây là hành vi lấy lại quyền sử dụng đất đã
giao của Nhà nước để sử dụng vào mục đích khác. Người bị thu hồi đất khơng có
vị thế giao kết hợp đồng của người th, khơng có quyền từ chối chuyển giao
quyền sử dụng đất cho Nhà nước, thậm chí khơng có quyền thỏa tḥn giá cả

10


đền bù. Do đó đi đôi với thu hồi đất, Nhà nước phải có chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư đối với người bị thu hồi đất.
* Khái niệm bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
Trong đời sống hàng ngày, “bồi thường” là thuật ngữ được sử dụng trong
trường hợp một người có hành vi gây thiệt hại cho người khác và họ phải có

trách nhiệm bồi thường cho người bị thiệt hại do hành vi của mình gây ra. Theo
từ điển tiếng Việt thông dụng: “Bồi thường hay đền bù có nghĩa là trả lại tương
xứng giá trị hoặc công lao cho một chủ thể nào đó bị thiệt hại vì một hành vi của
chủ thể khác”.
- Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối
với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất.
* Đặc điểm của bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất
- Bồi thường là trách nhiệm của Nhà nước nhằm bù đắp tổn thất về quyền
và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất do hành vi thu hồi đất của Nhà nước
gây ra.
- Bồi thường là hậu quả pháp lý trực tiếp do hành vi thu hồi đất của Nhà
nước gây ra. Điều này có nghĩa là chỉ phát sinh sau khi có quyết định hành chính
về thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
- Bồi thường được thực hiện trong mối quan hệ song phương giữa một bên
là Nhà nước (chủ thể có hành vi thu hồi đất) với bên kia là người chịu tổn hại về
quyền và lợi ích hợp pháp do hành vi thu hồi đất của Nhà nước gây ra.
- Căn cứ để xác định bồi thường là diện tích thực tế bị thu hồi; thiệt hại
thực tế về tài sản, cây cối, hoa màu trên đất và khung giá đất do Nhà nước quy
định tại thời điểm thu hồi đất.
- Người sử dụng đất khi bị Nhà nước thu hồi đất muốn được bồi thường về
đất phải thỏa mãn các điều kiện do pháp luật quy định.
- Người bị Nhà nước thu hồi đất không chỉ được bồi thường về đất mà còn
được bồi thường thiệt hại về tài sản trên đất và được hưởng các chính sách hỗ
trợ, tái định cư của Nhà nước nhằm nhanh chóng ổn định đời sống và sản xuất.
Như vậy, có thể hiểu: Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà
nước hoặc tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để sử dụng
vào mục đích quốc phịng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích cơng cộng, hoặc phát
triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (tức các chủ đầu tư) phải bù

11

đắp những tổn hại về đất và tài sản trên đất do hành vi thu hồi đất gây ra cho
người sử dụng đất theo những quy định của pháp luật đất đai.
* Khái niệm hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất
“Hỗ trợ là giúp đỡ nhau, giúp thêm vào”. Người sử dụng đất khi Nhà nước
thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định còn được Nhà nước xem
xét hỗ trợ. Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người
có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển. Việc hỗ trợ phải bảo
đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật.
Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm:
- Hỗ trợ đời sống và sản xuất;
- Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường
hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông
nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà
phải di chuyển chỗ ở;
Hỗ trợ tái định cư với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân,
người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở;
- Hỗ trợ khác.
*Khái niệm tái định cư khi nhà nước thu hồi đất
Theo quy định tại khoản 3, Điều 42 Luật Đất đai năm 2003: Ủy ban nhân
dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lập và thực hiện các dự án tái định cư
trước khi thu hồi đất để bồi thường bằng nhà ở, đất ở cho người bị thu hồi đất ở
mà phải di chuyển chỗ ở. Khu tái định cư được quy hoạch chung cho nhiều dự án
trên cùng một địa bàn và phải có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Trường hợp không có khu tái định cư thì người bị thu hồi đất được bồi thường
bằng tiền và được ưu tiên mua hoặc thuê nhà ở thuộc sở hữu của Nhà nước đối
với khu vực đô thị; bồi thường bằng đất ở đối với khu nông thôn, trường hợp giá
trị quyền sử dụng đất ở bị thu hồi lớn hơn đất ở được bồi thường thì người bị thu
hồi đất được bồi thường bằng tiền đối với phần chênh lệch đó.

1.1.2. Đặc điểm, nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất
1.1.2.1. Đặc điểm
Thứ nhất, cơ sở của việc quy định pháp luật về bồi thường hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất, đó là việc Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào

12


mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hay vì mục
tiêu phát triển kinh tế. Có thể nói, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất là hậu quả pháp lý trực tiếp do hành vi thu hồi đất của Nhà nước gây
ra. Điều này có nghĩa là chỉ phát sinh sau khi có quyết định hành chính của cơ
quan Nhà nước có thẩm quyền để sử dụng vào mục đích chung của xã hội, được
thực hiện trong mối quan hệ song phương giữa một bên là Nhà nước (chủ thể có
hành vi thu hồi đất) với bên kia là người chịu tổn hại về quyền và lợi ích hợp
pháp do hành vi thu hồi đất của Nhà nước gây ra.
Thứ hai, đối tượng được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất là người sử dụng đất hợp pháp bao gồm: hộ gia đình, cá nhân, tổ chức
trong nước, tổ chức nước ngoài, tổ chức kinh tế, cộng đồng dân cư, cơ sở
tôngiáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài phải có giấy chứng nhận quyền
sử dụng đất, hoặc có các giấy tờ mang tính hợp lệ về quyền sử dụng đất, hoặc có
các giấy tờ mang tính hợp lệ về quyền sử dụng đất hoặc có đủ điều kiện để được
cấp GCNQSDĐ thì mới được bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Thứ ba, về phạm vi bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất,
người bị Nhà nước thu hồi đất không những được bồi thường các thiệt hại vật
chất về đất và tài sản mà còn được Nhà nước xem xét, giải quyết các vấn đề
mang tính xã hội như được hỗ trợ ổn định đời sống, ổn định sản xuất, chuyển đổi
việc làm thông qua đào tạo nghề mới...Đối với người sử dụng đất đất đai không
chỉ đơn thuần là vấn đề giá trị vật chất mà nó còn là nguồn lực để họ duy trì sự

sống. Chính vì vậy, khi thu hồi đất, Nhà nước không chỉ chú trọng tới việc bù
đắp những tổn thất về vật chất, mà cần chú trọng bù đắp những tổn thất về mặt
tinh thần cho người bị thu hồi đất.
Thứ tư, căn cứ để xác định bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là diện tích thực tế
bị thu hồi; thiệt hại thực tế về tài sản, cây cối, hoa màu trên đất, giá đất do Nhà
nước quy định tại thời điểm thu hồi đất.
1.1.2.2. Nguyên tắc bồi thường
Để thực hiện công tác thu hồi đất, tránh gây mất an ninh trật tự xã hội,
đảm bảo kế hoạch và tiến độ giải phóng mặt bằng, đảm bảo được quyền lợi của
người dân có đất bị thu hồi, trong quá trình thực hiện, Đảng và Nhà nước ta cần
có sự cân nhắc, có cơ chế, chính sách phù hợp. Trên thực tế những năm qua, việc

13