luận văn thạc sĩ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh hà nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (430.93 KB, 109 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
---------------------------------------
NGÔ THỊ HƯƠNG LAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG
CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI, NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI
---------------------------------------
NGÔ THỊ HƯƠNG LAN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG
CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HÀ NAM
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 60340410
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS.NGUYỄN THỊ THU HIỀN
HÀ NỘI, NĂM 2019
1
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.
Các tài liệu được sử dụng trong công trình đều có nguồn gốc rõ ràng. Những
đánh giá, nhận định trong công trình đều do cá nhân tôi nghiên cứu và thực
hiện.
Hà Nam, ngày tháng 02 năm 2019
Tác giả luận văn
2
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực tập và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được rất
nhiều sự giúp đỡ.
Trước tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Nguyễn Thị Thu Hiền đã
tận tâm hướng dẫn tôi hoàn thành công trình.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu cùng toàn thể Thầy, Cô giáo
Trường Đại học Thương mại đã truyền đạt, trang bị cho tôi những kiến thức và
kinh nghiệm quý giá trong suốt hai năm học vừa qua.
Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo các Sở, ngành: Tài chính; Kế hoạch
và Đầu tư; Cục Thống kê, Kho bạc Nhà nước, các Ban quản lý dự án đầu tư xây
dựng chuyên ngành tỉnh Hà Nam … đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá
trình thu thập số liệu để thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp
những người đã luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ, cổ vũ và động viên
tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nam, ngày tháng 02 năm 2019
Tác giả luận văn
3
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU...................................................................................vii
DANH MỤC HÌNH...............................................................................................vii
MỞ ĐẦU..................................................................................................................1
1.Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu...................................................................1
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan:.........................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................................5
5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................6
6. Kết cấu của luận văn...........................................................................................7
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC CẤP
TỈNH ĐỐI VỚI ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC.............................................................................................................8
1.1. Khái quát chung về đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước...........8
1.1.1.Một số khái niệm cơ bản.................................................................................8
1.1.2. Đặc điểm và phân loại đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước............9
4
1.1.3. Phân cấp quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà
nước........................................................................................................................ 11
1.2. Quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước của
một tỉnh..................................................................................................................13
1.2.1. Khái niệm và nguyên tắc quản lý.................................................................13
1.2.2. Các phương pháp và công cụ quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản
................................................................................................................................ 15
1.2.3. Nội dung quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách
nhà nước................................................................................................................17
1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ
ngân sách nhà nước của một tỉnh.........................................................................26
1.3.1. Hệ thống chính sách, pháp luật...................................................................26
1.3.2. Tình hình kinh tế xã hội tại địa phương.....................................................26
1.3.3. Năng lực chuyên môn của các nhà quản lý................................................27
1.3.4. Các yếu tố khác............................................................................................28
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY
DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH HÀ NAMGIAI ĐOẠN 2013 – 2017..........................................................29
2.1 Khái quát về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý Nhà nước về đầu tư xây
dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tỉnh Hà Nam..............................................29
2.1.1. Hệ thống các văn bản pháp luật của Nhà nước về quản lý Nhà nước về
đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước...................................................29
2.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội và đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân
sách nhà nướctrên địa bàn tỉnh Hà Nam.............................................................30
2.1.3. Bộ máy quản lý các dự án đầu tư XDCB từ NSNN trên địa bàn tỉnh Hà
Nam........................................................................................................................ 33
2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ
nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2013-2017
theo nội dung quản lý............................................................................................36
5
2.2.1. Thực trạng xây dựng chiến lược, kế hoạch và phân bổ đầu tư xây dựng cơ
bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam.............................36
2.2.2. Thực trạng tổ chức đấu thầu, thi công xây dựng cơ bản từ nguồn ngân
sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam.............................................................42
2.2.3. Thực trạng quản lý quyết toán vốn và nghiệm thu công trình đầu tư xây
dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam..............44
2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách
nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam.....................................................................46
2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ
bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam...........................48
2.3.1. Những kết quả đạt được...............................................................................48
2.3.2. Những hạn chế, tồn tại................................................................................49
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế tồn tại....................................................50
CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ
XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
HÀ NAM................................................................................................................55
3.1. Định hướng, quan điểm quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản bằng
nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam.......................................55
3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ
bản bằng nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam.....................56
3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng công tác kế hoạch hóa đầu tư........57
3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng lập, thẩm định và phê duyệt dự án
đầu tư...................................................................................................................... 61
3.2.3. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng công trình sử dụng đầu tư xây dựng
cơ bản từ ngân sách nhà nước..............................................................................64
3.2.4. Nhóm giải pháp tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với
hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản........................................................................73
3.3. Một số kiến nghị..............................................................................................74
3.3.1. Kiến nghị với Bộ Kế hoạch – Đầu tư...........................................................74
6
3.3.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính..........................................................................75
3.3.3. Kiến nghị với Bộ xây dựng...........................................................................75
KẾT LUẬN............................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Chữ viết tắt
Tên đầy đủ
1
DA
Dự án
2
KBNN
Kho bạc nhà nước
3
KTXH
Kinh tế xã hội
4
QLNN
Quản lý nhà nước
5
UBND
Ủy ban nhân dân
6
XDCB
Xây dựng cơ bản
7
NSNN
Ngân sách nhà nước
7
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Giá trị sản xuất tỉnh Hà Namgiai đoạn 2013-2017.............................31
Bảng 2.2: Tình hình thực hiện đầu tư XDCB trên địa bàntỉnh Hà Nam...........33
giai đoạn 2013 – 2017............................................................................................33
Bảng 2.3: Kế hoạch tổng thể về đầu tư xây dựng cơ bản của Tỉnh....................39
Hà Nam đến năm 2020..........................................................................................39
Bảng 2.4: Kết quả phân bổ dự toán chi đầu tư từ ngân sách nhà nước cho
XDCBtrên địa bàn tỉnh Hà Nam năm 2017.........................................................41
Bảng 2.5: Quyết toán chi đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách tỉnh Hà Nam
giai đoạn 2013-2017...............................................................................................45
Bảng 2.6: Tình hình tổ chức đoàn thanh tra, kiểm tra các dự án đầu tư..........46
xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2013 - 2017....................46
Bảng 2.7. Kết quả thực hiện công tác giám sát, đánh giá đầu tư 2013-2017.....48
DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Sơ đồ bộ máy quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN
................................................................................................................................. 11
Hình 1.2: Các bước tổ chức triển khai đầu thầu dự án......................................20
8
Hình 2.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức chung của các Ban quản lý đầu tư xây dựng cơ
bản chuyên ngành tỉnh Hà Nam...........................................................................34
1
MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) giữ một vai trò quan trọng trong nền
kinh tế quốc dân. Vai trò vào ý nghĩa của XDCB có thể nhìn thấy từ sự đóng
góp của cả lĩnh vực này trong quá trình tái sản xuất tài sản cố định cho nền kinh
tế quốc dân thông qua các hính thức xây dựng mới, cải tạo, sửa chữa hoặc khôi
phục các công trình hư hỏng hoàn toàn. Vì vậy việc tăng cường đầu tư XDCB
để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, công nghệ tiên tiến cho sản xuất xã hội
nhằm thúc đẩy kết cấu hạ tầng ngày càng phát triển, làm thay đổi diện mạo của
đất nước. Tốc độ và quy mô đầu tư XDCB góp phần quan trọng tăng trưởng,
phát triển kinh tế, cải thiện, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.
Đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước (NSNN) là một khoản chiếm tỉ
trọng lớn trong tổng ngân sách. Trong những năm qua, cùng với quá trình đổi
mới kinh tế, quản lý đầu tư XDCB từ NSNNđã có những đổi mới và mang lại
những kết quả bước đầu rất quan trọng. Tuy nhiên trước thực trạng của nền
kinh tế đang trong giai đoạn phát triển, đổi mới và hội nhập kinh tế Quốc tế nên
khó tránh khỏi những hạn chế trong đó có lĩnh vực đầu tư XDCB, đặc biệt là
công tác quản lý đầu tư XDCB bằng nguồn NSNN đang tồn tại khá nhiều hạn
chế gây nên tình trạng thất thoát, lãng phí và tiêu cực.
Trong chu trình quản lý đầu tư NSNN bên cạnh phải xác định được tổng
mức vốn Ngân sách là bao nhiêu? cho đối tượng nào? phục vụ cho mục đích gì?
thì việc thiết lập một cơ chế quản lý đầu tư NSNN khoa học, hợp lý nhằm nâng
cao chất lượng công tác quản lý đầu tư NSNN cũng có vai trò không nhỏ trong
việc nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính. Nhất là trong điều kiện
nền kinh tế nước ta hiện nay, nguồn thu ngân sách còn hạn chế thì việc quản lý
chặt chẽ, tiết kiệm, có hiệu quả các khoản đầu tư Ngân sách có ý nghĩa đặc biệt
quan trọng.
Hiện nay, đầu tư cho XDCB chiếm 75% tỉ trọng chi đầu tư phát triển từ
2
NSNNtrong cả nước. Việc quản lý hiệu quả hoạt động đầu tư XDCB đã có
những tác động tích cực, tạo tiền đề, động lực và kích thích sự phát triển kinh tế
- xã hội (KT-XH) của các địa phương trong cả nước. Trong những năm qua,
cùng với sự phát triển kinh tế chung, kinh tế đã có những chuyển biến rõ nét,
đời sống nhân dân có sự thay đổi đáng kể. Có được điều này, một phần là do sự
nỗ lực của Nhà nước trong việc gia tăng đầu tư về cơ sở hạ tầng xã hội, hạ tầng
kỹ thuật.
Chính vì vậy, đầu tư đối với XDCBlà vô cùng cần thiết. Tuy nhiên sự đầu
tư vẫn cần có một cơ chế quản lý phù hợp và chặt chẽ để phát huy hiệu quả đầu
tư; do vậy vấn đề quản lý đầu tư từ NSNN cho XDCBphải được quan tâm và
hoàn thiện ở mức cao nhất hiện nay.
Hà Nam vùng địa lý quan trọng của của cả vùng Bắc Bộ. Các chính sách
quản lý đầu tư từ NSNN cho đầu tư XDCB áp dụng trên địa bàn tỉnh phần lớn
đều theo chính sách chung, tuy có một số bước chuyển biến tích cực nhưng
chưa phát huy hết tiềm năng vốn có của địa phương cũng như phù hợp với tình
hình KT-XH trên địa bàn tỉnh, như: đầu tư toàn xã hội thấp, công tác quản lý
nhà nước (QLNN) về đầu tư XDCB còn bất cập, thất thoát, lãng phí còn cao,
đặc biệt việc xây dựng kế hoạch, ban hành các văn bản, chính sách, tổ chức
thực thi, giám sát và đánh giá về XDCB còn hạn chế.
Xuất phát từ tình hình đó, vấn đề tìm giải pháp để hoàn thiện các chính
sách QLNN về đầu tư từ NSNN cho đầu tư cho XDCBở tỉnh Hà Nam trong giai
đoạn hiện nay mang ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Vì vậy em đã chọn Đề tài: “Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ
bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Hà Nam” , nhằm mục
đích đưa ra một số giải pháp dựa trên khoa học và thực tiễn góp phần giải quyết
các vấn đề tồn tại và nâng cao chất lượng, tăng cường hoàn thiện, đề ra các
chính sách QLNN cho đầu tư cho XDCB từ nguồn NSNN ở tỉnh Hà Nam trong
giai đoạn hiện nay hợp lý và thực tiễn, mang lại hiệu quả cao nhất.
3
2. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan:
Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về vốn
NSNN nói chung và quản lý đầu tư cho XDCBtừ NSNN từ quy mô quốc gia
cho đến quy mô cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã ở Việt Nam. Qua nghiên cứu, tìm
hiểu nguồn dữ liệu tại một số website và một số chuyên mục chuyên ngành cho
thấy, một số công trình khoa học nghiên cứu về lĩnh vực này đã và đang được
ứng dụng vào thực tiễn, một số nghiên cứu tiêu biểu như:
Bùi Mạnh Cường (2012), “Nâng cao hiệu quả đầu tư, phát triển đầu tư
NSNN ở Việt Nam”. Luận án Tiến sỹ chuyên ngành Kinh tế chính trị - Đại học
Quốc gia Hà Nội. Trong luận án này, tác giả đãđưa ra các cơ sở lý luận về đầu
tư phát triển từ NSNN như khái niệm về đầu tư phát triển từ NSNN; phương
phápđầu tư phát triển từ NSNN; các yếu tố ảnh hưởng đếnđầu tư phát triển từ
NSNN... Đồng thời đãđưa ra một số chỉ tiêu để đánh giá được hiệu quả đầu tư
phát triển tại Việt Nam như chỉ tiêu đồng bộ, hệ thống, công bằng và khả thi.
Trần Thị Song (2016), “Hoàn thiện công tác quản lý vốn NSNN trên địa
bàn tỉnh Thái Bình”, Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế, Đại học Thương mại.
Nội dung chủ yếu của luận văn là hệ thống hóa các sơ sở lý luận dựa trên phân
tích thực tế quản lý, sử dụng nguồn vốn NSNN đầu tư vào các hoạt động
XDCBvà sự nghiệp công lập trong mốc thời gian từ 2013-2016, từ đó đưa ra
các giải pháp quản lý hiệu quả vốn NSNN như giải pháp về lập dự toán, thực
hiện dự toán, quản lý quyết toán và tăng cường tranh tra kiểm soát nguồn vốn
NSNN trên địa bàn tỉnh Thái Bình.
Đặng Hữu Hiếu (2015), “Nâng cao hiệu quả QLNN về đầu tư XDCB từ
NSNN tỉnh Lào Cai giai đoạn 2015-2018, tầm nhìn đến năm 2020”, Luận văn
thạc sĩ, Trường Đại học Thương mại. Tác giả nghiên cứu về phân cấp QLNN về
đầu tư XDCB từ NSNN tại tỉnh Lào Cai, kết luận về thực trạng QLNN về đầu
tư XDCB từ NSNN giữa tỉnh, huyện, xã ở tỉnh Lào Cai về cơ bản giống như
luật định. Tuy nhiên, tình trạng mất cân đối NSNN của các cấp chính quyền là
4
phổ biến. Luận văn cũng xem xét mối quan hệ giữa các cấp chính quyền theo
chu trình QLNN về đầu tư XDCB từ và các khuyến nghị giải pháp nhằm cải
thiện hiệu quả quản lý NSNN trên địa bàn tỉnh Lào Cai.
Nguyễn Thị Thanh Thủy (2015); “Một số giải pháp nhằm tăng cường
công tác QLNN về đầu tư XDCB từ NSNN tại Tổng cục Hải quan”, Luận văn
thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc Gia. Cho thấy: Với việc sử dụng tổng hợp
nhiều phương pháp nghiên cứu, gắn liền cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn đã
từ những hạn chế, nguyên nhân kém hiệu quả quản lý vốn NSNN cho đầu tư
XDCB và định hướng hoàn thiện quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB trong
ngành Hải quan, trên cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn đã đưa một số giải
pháp và kiến nghị mang tính khả thi đối với Chính phủ, Bộ Tài chính, Kho bạc
nhà nước (KBNN) và đối với Lãnh đạo Tổng cục Hải quan nhằm đổi mới công
tác quản lý vốn NSNN cho đầu tư XDCB trong ngành Hải quan.
Nguyễn Đức Hiển (2016), “Hoàn thiện quản lý NSNN cho đầu tư XDCB
tỉnh Nam Định”, Luận văn thạc sỹ, Trường Đại học Thương mại. Tác giả đã hệ
thống hóa những vấn đề lý luận về đầu tư XDCBtừ NSNN cấp tỉnh và hiệu quả
quản lý nhà nước về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN cấp tỉnh. Làm rõ vai trò,
nội dung, các nhân tố tác động đến hiệu quả quản lý nhà nước về đầu tư XDCB
từ nguồn NSNN tỉnh. Phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả QLNN về đầu tư
XDCB từ nguồn NSNN tỉnh Nam Định. Từ đó tác giả đề xuất một số giải pháp
nhằm nâng cao hiệu quả QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tỉnh và vai
trò, trách nhiệm trong quản lý, sử dụng NSNN của các cơ quan chuyên môn và
các đơn vị thụ hưởng ngân sách trên địa bàn tỉnh Nam Định, góp phần thúc đẩy
phát triển KTXH và tăng cường hội nhập quốc tế của địa phương.
Nguyễn Lê Phương (2016), “Làm thế nào để ổn định nguồn NSNN chi
cho đầu tư XDCB”, Đăng trên tạp chí Kinh tế số 47. Tác giả đã phân tích một
cách hoa học các số liệu chi cho đầu tư XDCB của nước ta giai đoạn 20052015, dẫn chứng rằng nguồn chi tốn một số lượng ngân sách chỉ đứng sau chi
thường xuyên mà kết quả đạt được rất hạn chế. Từ những phân tích đó tác giả
5
đã đề xuất các giải pháp để ổn định nguồn NSNN chi cho đầu tư XDCB.
Đồng Hoàng Hoài Thương (2017), “Hoàn thiện công tác quyết toán chi
đầu tư XDCB cho ban QLNN về đầu tư XDCB cấp huyện”, Nghiên cứ khoa học
của KBNN Huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn. Tác giả đã phân tích các tồn tại
yếu kém trong công tác quản lý nói chung và giai đoạn quyết toán vốn đầu tư
XDCB của ban quản lý cấp huyện, từ đó phân tích và rút ra những nhận định và
giải pháp nhằmHoàn thiện công tác quyết toán chi đầu tư XDCB cho ban
QLNN về đầu tư XDCB cấp huyện nói chung và thực tế cho địa bàn huyện
Hữu Lũng,tình Lạng Sơn.
Có thể nói các đề tài trên đã có đóng góp rất nhiều cho việc nghiên cứu về
hoạt động quản lý NSNN nói chung và quản lý NSNNcho đầu tư XDCB nói
riêng, tuy nhiên do mục đích và yêu cầu khác nhau nên các công trình nghiên
cứu trên chưa phân tích sâu đến hoạt động đầu tư XDCB từ nguồnNSNN trên
địa bàn cấp tỉnh, đặc biệt là chưa có công trình nào viết hay nghiên cứu về
QLNN về đầu tư XDCBtừ nguồn NSNNtrên địa bàn tỉnh Hà Nam. Với đặc thù
là một tỉnh ở đồng bằng sông Hồng, cửa ngõ phía Nam của Thủ đô Hà Nội,
nằm trong vùng trọng điểm kinh tế và là tỉnh đang có nhiều hoạt động kinh tế
sôi động, nhất là việc xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế do
vậy hoạt động QLNN về đầu tư XDCB từ NSNN cũng như việc thực thi Luật
NSNNtrên địa bàn tỉnh Hà Nam cũng có rất nhiều đặc điểm riêng, khác biệt.
Chính vì thế, đề tài học viên lựa chọn mặc dù có tính kế thừa, nhưng nó cũng
thể hiện các quan điểm nghiên cứu độc lập của tác giả.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là đề xust giải pháp hoàn thiện QLNN về
đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Để thực hiện những mục đích nghiên cứu của đề tài, luận văn thực hiện
những nhiệm vụ sau đây:
- Hệ thống hóa những lý luận cơ bản về QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn
NSNN.
6
- Phân tích thực trạng QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa
bàn tỉnh Hà Nam. Đánh giá những thành công, tồn tại và nguyên nhân thực
trạng.
- Đề xuất giải pháp hoàn thiện QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN
trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn về
QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN ở phạm vi cấp tỉnh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng QLNN về đầu tư
XDCB từ NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong khoảng thời gian từ năm 2013
đến năm 2017 và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện QLNN về đầu tư
XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam đến năm 2025.
Về không gian: Đề tài nghiên cứu về QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn
NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Về nội dung:QLNNvề đầu tư XDCB từ nguồn NSNN bao gồm QLNN ở
Trung ương và QLNN cấp địa phương. Luận văn tập trung nghiên cứu QLNN
cấp địa phương (cấp tỉnh). Đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN trong luận văn
chỉ bao gồm nguồn vốn cân đối trong ngân sách đã được Hội đồng nhân dân
cấp tỉnh phê duyệt hàng năm, không bao gồm nguồn vốn đầu tư nhà nước ngoài
NSNN.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu
Để phân tích thực trạng QLNNvề đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa
bàn tỉnh, tác giả thực hiệnthu thập số liệu từ các nguồn sau đây: Thu thập các số
liệu liên quan đến đầu tư XDCB từ NSNNtỉnh Hà Nam tại các cơ quan chuyên
ngành củatỉnh; Các quyết định, báo cáo, ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh Hà
7
Nam về giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển KT-XH, dự toán và quyết toán đầu tư
XDCB từ NSNN; Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh về phát triển KT-XH.
Các báo cáo của Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính về tình hình đầu tư
XDCB từ NSNN tỉnh Hà Nam, các dữ liệu thống kê tình hình ngân sách địa
phương ...
Trên cơ sở các quy định, chính sách pháp luật của nhà nước về đầu tư
XDCB từ NSNN thông qua các văn bản quy phạm pháp luật như: Luật NSNN
năm 2015, Luật Đầu tư công 2014, Luật Xây dựng 2014, Luật Đấu thầu 2013,
các Nghị định, Thông tư hướng dẫn liên quan ... và các văn bản hướng dẫn
quản lý về đầu tư XDCB của địa phương để phân tích và đánh giá thực trạng
công tác QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh.
5.2. Phương pháp phân tích, xử lý dữ liệu
+ Phương pháp thống kê mô tả
Dựa trên các dữ liệu thống kê, số liệu mô tả sự biến động cũng như những
thay đổi về số liệu... Phương pháp này sử dụng để mô tả thực trạng công tác
quản lý nhà nước về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN.
+ Phương pháp tổng hợp
Những vấn đề sẽ được phân tích theo nhiều góc độ khác nhau, phân tích
từng chỉ tiêu rồi tổng hợp lại lôgic với nhau. Phân tích thực trạng QLNN về đầu
tư XDCB từ nguồn NSNN tỉnh Hà Nam và qua đó chỉ ra những điểm mạnh,
điểm yếu, những hạn chế, tồn tại của công tác đầu tư XDCB từ NSNN nhằm đề
xuất những giải pháp có tính khả quan để giải quyết, khắc phục những hạn chế,
tồn tại.
+ Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh được sử dụng trong quá trình phân tích, đánh giá thực
trạng QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tỉnh Hà Nam qua các năm. Tiến
hành so sánh, nếu quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đầu tư
XDCB từ nguồn NSNNtrên địa bàn tỉnh giai đoạn nghiên cứu (2013 – 2017), so
8
sánh kết quả thực hiện quản lý ngân sách giữa các cấp chính quyền, các đơn
vịđược đầu tư XDCB. Từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá tạo cơ sở cho các
phương pháp phân tích, tổng hợp.
+ Phương pháp quy nạp diễn dịch
Luận văn sử dụng phương pháp quy nạp, diễn dịch để đưa ra những đánh
giá mang tính tổng quát về thực trạng ở địa phương và từ đó đề ra những giải
pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN
trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Một số lý luận cơ bản về quản lý nhà nước cấp tỉnh đối với
đầu tư XDCB từ nguồn NSNN
Chương 2: Thực trạng QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa
bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2013-2017
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn
NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
9
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC
CẤP TỈNH ĐỐI VỚI ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ
NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
1.1. Khái quát chung về đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước
1.1.1.Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm về đầu tư
Trong nền kinh tế thị trường, đầu tư được hiểu là việc bỏ vốn ra hôm nay
để mong nhận được kết quả lớn hơn trong tương lai. Kết quả mang lại đó có thể
là hiệu quả kinh tế xã hội (KTXH).
“Hoạt động đầu tư là quá trình sử dụng đầu tư nhằm duy trì những tiềm lực
sẵn có, hoặc tạo thêm tiềm lực mới để mở rộng qui mô hoạt động của các ngành
sản xuất, dịch vụ, kinh tế, xã hội nhằm tăng trưởng và phát triển nền kinh tế, nâng
cao đời sống vật chất, văn hóa và tinh thần cho mọi thành viên trong xã hội”.
[12,tr45]
Mục tiêu của đầu tư có thể thực hiện được thông qua các dự án (DA) đầu
tư. Theo quan điểm phổ biến hiện nay thì DA đầu tư là một tập hợp những đề
xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở
vật chất nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng hoặc duy trì cải
tiến, nâng cao chất lượng của sản phẩm hoặc dịch vụ trong khoảng thời gian
xác định.
1.1.1.2. Khái niệm đầu tư xây dựng cơ bản
“Đầu tư XDCB là việc sử dụng vốn để tiến hành các hoạt động XDCB
nhằm tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng, hiện đại hoá hoặc khôi
phục tài sản cố định.”[9tr23]
Đầu tư XDCB được hiểu là toàn bộ chi phí đã bỏ ra để đạt được mục đích
10
đầu tư, bao gồm: Chi phí cho việc khảo sát quy hoạch xây dựng, chi phí chuẩn
bị đầu tư, chi phí thiết kế và xây dựng, chi phí mua sắm, lắp đặt máy móc thiết
bị và các chi phí khác được ghi trong tổng dự toán.
“Đầu tư XDCB từ NSNN là quá trình nhà nước sử dụng một phần vốn
tiền tệ đã tập trung được dưới hình thức: Thuế, phí, lệ phí... để đầu tư cho xây
dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, văn hoá xã hội.” [8,tr15]
Chi đầu tư XDCB là khoản chi được ưu tiên hàng đầu trong tổng chi
NSNN. Chi đầu tư XDCB của NSNN là quá trình sử dụng một phần vốn tiền tệ
đã được tập trung vào NSNN nhằm thực hiện tái sản xuất giản đơn và tái sản
xuất mở rộng, từng bước tăng cường và hoàn thiện cơ sở vật chất kỹ thuật cho
nền kinh tế.
Chi đầu tư XDCB từ NSNN được thực hiện hàng năm nhằm mục đích để
đầu tư xây dựng các công trình, kết cấu hạ tầng kinh tế, văn hoá, xã hội, an
ninh, quốc phòng, các công trình không có khả năng thu hồi vốn.
Hiện nay nguồn vốn từ NSNN được bố trí trực tiếp cho các công trình văn
hoá, y tế, giáo dục, QLNN, cơ sở hạ tầng và những công trình trọng điểm quan
trọng, có ý nghĩa làm thay đổi cơ cấu kinh tế của cả nước, của vùng lãnh thổ và địa
phương.
1.1.2. Đặc điểm và phân loại đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà
nước
1.1.2.1. Đặc điểm đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước
- Nguồn vốn đầu tư: Nguồn vốn đầu tư XDCB từ NSNN là nguồn vốn
chủ yếu được dành cho đầu tư kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, không có khả
năng thu hồi vốn trực tiếp. Đó là các công trình, DA cơ sở hạ tầng như đường
giao thông, đường điện, trường học, bệnh viện, hệ thống thuỷ lợi, đê, cảng biển,
...; các DA trồng rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ; các công trình, DA thuộc
chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình phát triển KTXH; các công trình,
DA văn hoá xã hội, công cộng; các công trình DA an ninh, quốc phòng, ...
11
- Dự án đầu tư: Sản phẩm đầu tư XDCB có tính đơn chiếc; mỗi hạng mục
công trình, công trình có một thiết kế và dự toán riêng tùy thuộc vào mục đích
đầu tư và điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn, khí hậu, thời tiết… của nơi đầu
tư xây dựngcông trình. Mục đích của đầu tư và các điều kiện trên quyết định
đến qui hoạch, kiến trúc, qui mô và kết cấu khối lượng, quy chuẩn xây dựng,
giải pháp công nghệ thi công… và dự toán chi phí đầu tư xây dựng công trình,
hạng mục công trình. Vì vậy, quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB phải gắn
với từng hạng mục công trình, công trình xây dựng nhằm quản lý chặt chẽ về
chất lượng xây dựng và vốn đầu tư.
-Chủ thể đầu tư: Đầu tư XDCB từ NSNN có điểm khác cơ bản với đầu tư
bằng vốn không phải của nhà nước là cơ chế quản lý. Do chủ sở hữu đầu tư
phát triển của nhà nước là nhà nước, chủ đầu tư chỉ là người sử dụng vốn nên
cần có cơ chế quản lý chặt chẽ đi liền với việc kiểm tra giám sát để hạn chế tiêu
cực, thất thoát, lãng phí. Còn đầu tư không phải của nhà nước, chủ đầu tư là chủ
sở hữu vốn đích thực nên cơ chế quản lý đơn giản, gọn nhẹ hơn.
- Mục tiêu đầu tư:Đầu tư XDCB bằng vốn nhà nước chủ yếu được tiến
hành theo kế hoạch nhà nước, nhằm thực hiện mục tiêu chiến lược phát triển
KTXH trong từng thời kỳ.
1.1.2.2. Phân loại đầu tư XDCB từ ngân sách nhà nước
NSNN với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của nhà nước tham
gia huy động và phân phối đầu tư XDCB thông qua hoạt động thu, chi NSNN.
Tuỳ theo căn cứ phân chia, đầu tư XDCB thường được phân loại như sau:
- Thứ nhất, căn cứ vào cấp quản lý ngân sách:
+ Đầu tư của ngân sách Trung ương được hình thành từ các khoản thu của
ngân sách trung ương nhằm đầu tư cho các DA phục vụ cho lợi ích quốc gia.
+ Đầu tư của ngân sách địa phương được hình thành từ các khoản thu của
ngân sách địa phương nhằm đầu tư cho các DA phục vụ cho lợi ích của từng địa
12
phương đó.
- Thứ hai, căn cứ mức độ kế hoạch đầu tư:
+ Đầu tư XDCB tập trung: Nguồn vốn này được hình thành theo kế hoạch
với tổng mức vốn và cơ cấu vốn do Thủ tướng Chính phủ quyết định giao cho
từng bộ, ngành và từng tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
+ Đầu tư XDCB từ nguồn thu được để lại theo Nghị quyết của Quốc hội,
các địa phương chủ động đầu tư (bao gồm đầu tư từ nguồn thu tiền sử dụng
đất).
13
+ Đầu tư theo các chương trình, DA quốc gia như: chương trình 135, chương
trình kiên cố hoá kênh mương và giao thông nông thôn, DA trồng mới 5 triệu ha
rừng…
+ Đầu tư XDCB thuộc NSNN nhưng được để lại cho đơn vị đầu tư tăng
cường cơ sở vật chất như nguồn vốn quảng cáo, nguồn thu học phí, viện phí,
liên doanh liên kết …
Nguồn NSNN đầu tư cho XDCB không có khả năng thu hồi trực tiếp với
số lượng lớn, có tác dụng chung cho nền kinh tế, xã hội; các thành phần kinh tế
khác không có khả năng hoặc không muốn tham gia đầu tư. Vì là nguồn vốn
cấp phát trực tiếp từ NSNN không hoàn lại nên dễ bị thất thoát, lãng phí, đòi
hỏi phải quản lý chặt chẽ.
1.1.3. Phân cấp quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân
sách nhà nước
Để quản lý hiệu quả cần phải có cơ chế quản lý phù hợp. Một cơ chế quản
lý thông thường bao gồm những quy định về nội dung, trình tự công việc cần
làm; tổ chức bộ máy để thực thi công việc và những quy định về trách nhiệm
khi thực hiện các quy định đó.
Người có thẩm quyền quyết định đầu tư
(Quốc hội, Chính phủ, TTCP, HĐND, UBND các cấp, HĐQT, GĐ
DNNN, ...)
Cơ quan chức năng (Đầu tư, Tài chính,
Xây dựng, Thanh tra, …..)
Chủ đầu tư
Cơ quan cấp vốn (KBNN,
Ngân hàng Phát triển, ....)
Nhà thầu
14
Hình 1.1: Sơ đồ bộ máy quản lý Nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN
(Nguồn: Nghị quyết số 66/2006/QH11)
15
Theo sơ đồ trên, việc QLNN về đầu tư XDCB từ NSNN được thực hiện ở
các cơ quan như sau:
- Người có thẩm quyền quyết định đầu tư là người đại diện theo pháp luật
của tổ chức, cơ quan nhà nước tùy theo nguồn đầu tư. Theo quy định hiện hành,
người có thẩm quyền quyết định đầu tư bằng nguồn vốn NSNN gồm: Quốc hội,
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc
chính phủ, Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị nhà nước theo thẩm quyền ....
- Chủ đầu tư là người chủ sở hữu vốn, người vay vốn hoặc người được
giao trách nhiệm trực tiếp quản lý và sử dụng vốn để thực hiện đầu tư theo quy
định của pháp luật. Chủ đầu tư là cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp hoặc
cũng có thể là doanh nghiệp nhà nước.
- Các cơ quan chức năng của nhà nước thực hiện QLNN theo chức năng,
nhiệm vụ được giao liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến quản lý vốn NSNN
trong đầu tư XDCB như: Kế hoạch đầu tư, Tài chính, Xây dựng, Thanh tra,..
- Các nhà thầu là người bán sản phẩm cho chủ đầu tư. Một DA có thể có
một hoặc nhiều nhà thầu như nhà thầu tư vấn cung cấp cho chủ đầu tư các dịch
vụ như tư vấn như lập DA, thiết kế, giám sát chất lượng công trình, QLNN về
đầu tư XDCB, ..; nhà thầu cung cấp máy móc thiết bị; nhà thầu xây lắp thực
hiện việc thi công xây dựng công trình.
Theo hướng dẫn tại Nghị định 59/2015/NĐ-CP ngày 18/6/2015 của Chính
phủ về QLNN về đầu tư XDCB xây dựng, tỉnh Hà Nam đã kiện toàn bộ máy
quản lý về đầu tư XDCB từ NSNN như sau:
- Đối với cấp Tỉnh: Chủ Tịch UBND tỉnh thành lập các Ban sau để thực
hiện chức năng chủ đầu tư và nhiệm vụ quản lý đồng thời nhiều dự án sử dụng
vốn ngân sách nhà nước, vốn nhà nước ngoài ngân sách trên địa bàn Tỉnh:
Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp;
Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông;
