Lãnh đạo và quản lý

LÃNH O VÀ QUN LÝ
Gs.  quc Sam

Nhng t lãnh đo, qun lý thng đc nói đn hàng ngày, tuy nhiên ý ngha
và ni dung ca nhng t đó không phi ai cng chú ý và nm chc. Trong giai đon
trc mt, khi đy mnh thc hin chng trình Ci cách hành chính trong tình hình
mi, cn phân đnh rõ chc nng qun lý nhà nc ca Chính ph bên cnh vai trò lãnh
đo ca đng, vì vy vn đ
tìm hiu v lãnh đo và qun lý đã tr thành vn đ thi s.
Mt khác, chúng ta cng không th trì hoãn vic nghiên cu v th ch tng th ng
lãnh đo, Nhà nc qun lý, Nhân dân làm ch đ hoàn thin th ch chính tr chung,
làm nn tng cho toàn b công cuc ci cách và đi mi toàn din c v kinh t, vn
hóa, xã hi, song song vi công cuc công nghip hóa, hin đi hóa
đang đc khn
trng đy ti.
Bài vit này nhm tìm hiu nhng s ging nhau và khác nhau gia qun lý và
lãnh đo( có phn nào liên quan đn vn đ cm quyn, chp chính), nht là v mt
chc nng và tính cht đ làm c s tham kho cho vic nghiên cu nhng vn đ quan
trng hn đã nói  trên.

I TH NÀO LÀ LÃNH O, TH NÀO LÀ QUN LÝ.
1 Nhng nhà nghiên cu lý thuyt v “lãnh đo hc” và qun lý hc” cng
cha thng nht đc v mt đnh ngha cho hai t trên, song đu khng đnh, lãnh đo
và qun lý là hai công vic khác nhau, thm chí khác nhau rt c bn. Tp hp nhiu ý
kin phân tích li, có th nêu ra nhng đim khác nhau nh sau:
T đin Bách khoa Vit nam không có đnh ngh
a t lãnh đo, nhng đi vi
t qun lý thì gii thích là “chc nng và hot đng ca h thng có t chc thuc các
gii khác nhau, bo đm gi gìn mt c cu n đnh nht đnh, duy trì s hot đng ti
u và bo đm thc hin nhng chng trình và mc tiêu ca h thng đó.” i Bách
khoa toàn th Trung quc c

ng không nêu ra mt đnh ngha trc tip cho t lãnh đo,
mà ch gii thích lãnh đo phn ánh khái nim v quan h gia khng ch và phc tùng
trong mt qun th.
T đin Ting Vit ( Hoàng Phê ch biên) gii thích đn gin và d hiu
hn :”Lãnh đo” là đ ra ch trng và t chc đng viên thc hin, còn “Qun lý” là
t chc và điu khin các hot đng theo các yêu cu nht đnh. T đin Hán ng ca
Trung quc cng cho nhng gii thích tng t: Lãnh đo là xoái lnh và dn đo ti
n
lên theo mt hng nht đnh, còn Qun lý là tin hành thun li mt loi vic đc
giao trách nhim, bo qun và x lý, chm sóc đng thi có ràng buc cht ch.
Nh vy, có th hiu: Lãnh đo là ch đng, vch li, nhìn xa trông rng,
hng ti mc tiêu cui cùng, còn qun lý là t chc và điu khin các hot đng theo
các yêu cu đ
ó. Lãnh đo là đ ra ch trng, đng li, nguyên lý, sách lc, còn qun
lý là t chc thc hin. Lãnh đo quan tâm đn nhng vn đ chin lc, nhng mc
tiêu lâu dài, còn qun lý chú trng nhng yêu cu có tính chin thut, mc tiêu c th và
thng là ngn hn. Lãnh đo có th gn vi các khía cnh tru tng ca cuc sng,
còn qun lý thng phi x lý nhng v
n đ rt thc t. Lãnh đo thuc lnh vc chính
tr, ngi lãnh đo là nhà chính tr, còn qun lý thuc lnh vc hành chính, ngi làm
qun lý là nhng “nhà hành chính”.
Lãnh đo dùng bin pháp đng viên, thuyt phc, gây nh hng da vào đo
lý là chính, trái li qun lý phi s dng các bin pháp t chc cht ch, da vào ràng
buc ca pháp ch, th ch. Lãnh đo tác đng đn ý th
c ca con ngi, còn qun lý
s dng con ngi nh mt ngun lc, ngun nhân lc bên cnh ngun tài lc và vt
lc. Lãnh đo thuc v phm trù t tng, lý lun và đo đc, không có tính cng ch,
còn qun lý li thuc phm trù lut pháp, pháp quy, có ý ngha cng ch rõ rt.
Ni dung chc nng ca công vic lãnh đo và qun lý cng khác nhau khá xa:
Lãnh đo thng

đc hiu là gm có : xác đnh phng hng, mc tiêu lâu
dài (c trung hn và dài hn), la chn ch trng chin lc, điu hòa phi hp các
mi quan h và đng viên, thuyt phc con ngi. Chc nng qun lý bao gm các vic:
xây dng k hoch ( bao gm c xác đnh mc tiêu c th, ch đnh k hoch, quy đnh
tiêu chun đánh giá và th ch
hóa), sp xp t chc ( b trí t chc, phi hp nhân s,
phân công công vic v.v.), ch đo , điu hành (hng dn, đng viên v.v.), kim soát
(bo đm hoàn thành mc tiêu, qun lý kt qu, sa cha sai sót nu có).
Nh vy, có th nói lãnh đo ging nh mt ngh thut, chc chn cn có tài
nng; còn qun lý thiên v mt k thut, đòi hi ph
i có k nng, có th thông qua hc
tp mà tr thành thành tho. Trong nhng tình hung có nhiu bin đng, thng cn có
bàn tay lãnh đo đ x lý và ng phó vi nhng ri ro có tính chin lc. Còn trong
nhng thi k n đnh, bin đng ít hoc nh, các quy lut hot đng vn gi bình
thng thì li cn nhng nhà qun lý đ to ra nhng nng sut và hiu qu cn thit.
Khi công vic ph
c tp, đng chm đn nhiu ngi tham gia, mc đích không tht rõ
ràng, nhim v khó khn, nhân t nh hng nhiu thì cn làm rõ mc tiêu, điu tit các
mi quan h, đng viên thuyt phc nên phi có bàn tay lãnh đo. Còn vi công vic
tng đi đn gin thng ít ngi tham gia, mc tiêu rõ ràng, khó khn ít, ch cn có
k hoch chu đáo, t chc cht ch, n
m tình hình chc là là có th qun lý thành công
đc. Lãnh đo quan tâm đn hiu qu toàn cc, còn qun lý thng chú ý đn hiu
sut ca mi công vic đc giao (1), (2).
Còn có nhiu khía cnh, ngoài chc nng và tính cht, có th tip tc so sánh
nhng ch khác nhau gia lãnh đo và qun lý nh v phm vi và mc đ tác đng,
trng tâm trng đim, yu t cu thành,
đc tính cn có ca nhà lãnh đo và nhà qun lý
v.v. song điu đáng chú ý nht là lãnh đo liên quan đn mc tiêu dài hn, đn nhng
nhim v, ch trng chin lc, đn vic đng viên, thuyt phc con ngi, còn qun

lý thng gn vi k hoch c th, t chc c th, ch đo c th, nm cht tình hung
c th. Tuy nhiên, lãnh đ
o và qun lý cng hoàn toàn không phi là hai khái nim đi
lp, trái li, gia lãnh đo và qun lý li có nhiu ch tng đng, gn nh b sung cho
nhau, công vic quan trng quc gia hay ch ca mt doanh nghip cng cn c lãnh
đo và qun lý.
2 Nhng ch tng đng gia lãnh đo và qun lý cng quan trng không
kém các phn khác bit.
Lãnh đo và qun lý đu phc v chung mt m
c đích cui cùng, dù là ca
mt t chc kinh t, vn hóa hay mt đa ht lãnh th, mt quc gia, mc tiêu dài hn
hay ngn hn cng đu là đ đt đc mc đích cui cùng mà thôi. Các nhim v k
hoch có đt thì các ch trng chin lc mi có c thc hin, s ch đo thng
xuyên có cht ch, đúng quy phm pháp lut, thì s
 nghip mi hoàn thành, có hiu sut
công vic thì cui cùng mi có hiu qu, Nh vy, lãnh đo và qun lý chng qua ch là
hai góc đ ca mt công vic, mt công v. ng nhiên, lãnh đo phi đi trc mt
bc, bit nhìn xa trông rng, vch đng ch li và nói chung, không th có sai lm
(đáng k); li phi bit theo dõi tin trình qun lý bng con mt chin lc và cu
i cùng
đánh giá kt qu chung, không ch ca quá trình qun lý. Có ngi mô t mt cách na
nghiêm túc, na không rng nhân tài lãnh đo là con ngi có con mt hn ngi, có
khí phách quyt đoán, tinh thn mo him, dng khí sát pht và ma lc đc bit. Nhc
đim ca h là không chú trng đn chi tit ca quá trình và thiu nng lc chuyên
nghip. Còn nhân tài qun lý là ngi có nng lc chuyên nghip v t chc, chp n
i,
thc thi, tng hp, không khuôn sáo, dám hy sinh (3).
Trong tin trình thc hin mt đng li hay mt ch trng quan trng, hai
quá trình lãnh đo và qun lý thng b sung cho nhau, đan xen nhau mà không cn tr
nhau. Tuy phi đi kim tra hoàn thành mc tiêu cui cùng thì hai quá trình mi gn

nh cùng kt thúc, song quá trình lãnh đo ( xác đnh mc tiêu, nhim v chin lc, t
chc đng viên v.v.) vn phi đi trc mt bc và chim nhi
u thi gian hn v giai
đon đu, còn quá trình qun lý (th ch, k hoch, t chc, kim tra v.v.) chim nhiu
thi gian hn  giai đon sau. Nu ta coi đn gin tin trình tin hành mt công vic ln
nh là bao gm 3 khâu: ra quyt đnh, t chc thc hin, kim tra, đánh giá kt qu thì
khâu ra quyt đnh ch yu
thuc thm quyn ca ngi lãnh đo, khâu thc hin thuc
trách nhim ca ngi qun lý, còn khâu kim tra đánh giá thì thuc c hai chc nng,
mi chc nng thc hin theo các tiêu chí riêng. Hoc nu đt vn đ đn gin hn na,
ch có hai khâu quyt sách và thc thi thì ranh gii gia lãnh đo và qun lý đã quá rõ
ràng.
Tuy nhiên, trong thc t s phân bit gia lãnh đo và quàn lý không ph
i lúc
nào cng rành rt nh vy. V lý thuyt, ngi ta phân bit lãnh đo và qun lý theo
ngha hp và ngha rng, lãnh đo theo ngha rng bao gm c qun lý (ngha hp), và
trong khái nim qun lý theo ngha rng li bao gm c lãnh đo (ngha hp). Vì vy,
nhiu ngi  nhiu ch vn còn dùng ln ln hai t lãnh đo và qun lý. V chng, đi
v
i mt quá trình dài thì lãnh đo đi trc đ ra quyt đnh, qun lý đi sau thc hin,
song nu tách quá trình qun lý thành nhiu khâu công vic c th thì trong tng vic,
ngi qun lý vn phi la chn và ra mt s quyt đnh c th đ cp qun lý di
thc hin. Ngay trong công vic qun lý quc gia v hành chính, kinh t, vn hóa, xã
hi và chính tr, Chính ph vn phi luôn luôn ra nh
ng quyt đnh, hoc là đ x lý
mt s vn đ c th, hoc là đ ban hành mt s quy đnh có tính th ch lâu dài, ngha
là thc hin mt s nhim v lãnh đo. Vì vy vn thng nghe nói Chính ph lãnh đo
ngành này, ngành kia, đa phng này, đa phng khác thc hin nhim v này, nhim
v n. V phía ng lãnh đo cng vy, có nhng công vic hin nay cha ci tin
đc, t chc lãnh đo vn phi kiêm qun lý nh công tác khoa hc xã hi. Rõ ràng là

rt khó tách bch gia lãnh đo và qun lý. Hình thc gi là lãnh đo trc tip, toàn
din và tuyt đi cng là mt cách hòa ln lãnh đo và qun lý, không nhiu hn, không
ít hn (4) (5) (6).
3 Ngoài hai khái nim lãnh đo và qun lý, còn m
t khái nim th ba có liên
quan là cm quyn (chp chính), ngi nc ngoài gi là “ti quyn”( in power). ng
ta là đng cm quyn, giành đc chính quyn t tay lc lng xâm chim ca nc
ngoài (Pháp, Nht) bng cuc Cách mng tháng tám và mc nhiên nhn đc s ng h
tuyt đi ca toàn dân đ nm quyn cai tr đt nc. T mt đng cách mng chuy
n
sang làm mt đng cm quyn, chúng ta đã tng tri hn mt na th k kinh nghim,
song trong thi k đi mi cng cn nhìn li quá kh đ t đi mi, đáp ng tt nht
cho yêu cu ca tng lai đt nc. Thc t ch rõ, sau khi giành đc chính quyn,
ng ta đã n lc ht sc mình đ gi vng chính quy
n trong thi k trng nc, lãnh
đo tin hành thng li hai cuc chin tranh chng đ quc không cân sc và hai cuc
chin tranh phc tp vi hai nc láng ging, vn gi đc lòng tin gn nh tuyt đi
ca nhân dân làm cho v trí lãnh đo ca ng vn duy trì vng chc, tính “chính đáng”
(legitimacy) ca ng đc cng c ( Tính chính đáng  đây đc hiu là đc nhân
dân tín nhim, ng h và tha nhn Còn tính “hp pháp”—legality—thì đã đc ghi
vào Hin pháp). Bc sang thi k phát trin kinh t thi bình, chúng ta đã không ng
n
ngi la chn con đng đi mi và li tranh th đc s ng h ca nhân dân toàn
quc. Mt ln na, vai trò chp chính ca.ng li tip tc đc cng c. Tuy nhiên,
vic sm đui kp mc phát trin ca th gii và bo đm công bng xã hi, phát trin
đng đu đang là nhng thách thc không nh đi v
i nng lc lãnh đo và cm quyn
ca đng ta, úng thc là trong vòng 30 nm hòa bình, chung ta đã va phát trin, va
đi mi và đt đc nhng thành tích cc k quan trng làm thay đi c b mt đt
nc. Nhng vn có ý ngh cho rng cng trong vòng 30 nm, khong t 1960-1990,

nhng nc gn ta nh Nam Hàn, Sinhgapo đã t mt đim xut phát thp chy
đc
mt chng đng khá xa trên con đng công nghip hóa, hin đi hóa mà vn kt hp
đc phát trin kinh t vi phát trin xã hi. D nhiên, chúng ta có lý do hu chin và
cm vn đ thanh minh, song qua mt s nm na, khi dân trí ngày mt nâng cao, chc
nhng lý l khách quan đó không còn có th dùng đ vin dn na. Và chuyn đó ít
nhiu s nh hng đn tính “chính đáng” ca vai trò chp chính.
Lãnh đo, nh trên đã nêu, là đ ra mc tiêu lâu dài và dn dt toàn th nhân
dân, toàn xã hi cùng phn đu đ đt đc mc tiêu đó. Còn cm quyn là mt hình
thc lãnh đo, nhng đi tng lãnh đo gii hn  hot đng chính quy
n quc gia, 
công vic qun lý đt nc, nói cách khác là lãnh đo công vic qun lý đt nc. Cm
quyn cng có tác đng đn xã hi, đn nhân dân, nhng là qua b máy Nhà nc.
Lãnh đo là hot đng chính tr, bao gi cng da vào s thuyt phc, còn cm quyn là
hot đng pháp tr, thông qua b máy chính quyn da vào lut pháp và các th ch; tuy
vy, phng pháp tác đng ca lãnh
đo đi vi chính quyn vn là vn đng, gii thích
đ cho ý chí ca lãnh đo bin thành quyt sách ca Nhà nc. Quan h gia cm
quyn, lãnh đo và qun lý ch yu th hin  ch đó.
Cm quyn là mt hình thc lãnh đo, không phi là qun lý,và lãnh đo vi
qun lý là hai vic không th đng nht vi nhau, cho nên không có vn đ hòa nhp
vi chính quyn theo “nh
t nguyên ch” (va lãnh đo, va qun lý), cng không có
vn đ làm thay chính quyn (trc tip qun lý), mà chc nng ch yu vn là dn dt
chính quyn thc hin nhng chính sách và ch trng ca ng tin ti đt đc mc
tiêu chung cui cùng đã đ ra. ng nhiên, c quan chính quyn có nhiu vic c th
hàng ngày mà t chc lãnh đo có trách nhim phi nghiên cu
đ, nu cn thit, thì ch
đo gii quyt.  hoàn thành nhim v chp chính, t chc ng thng có nhiu c
cu b máy.  mi cp ra quyt đnh, có t chc cp y làm nhim v lãnh đo; lng

trong b máy ca Nhà nc, các doanh nghip, t chc s nghip, các đoàn th và t
chc dân s, có các t chc ng
đoàn, Ban cán s, v.v. làm nhim v ch đo trc tip
(hin nay, các t chc này cha phát huy hiu qu cao vì nhiu lý do) Ngoài ra, còn có
mt kênh quan trng là chn c nhng cán b có đo đc và nng lc vào nhng v trí
ch cht ca b máy chính quyn đ bo đm các ch trng, chính sách ca c quan
lãnh đo có đ sc thuyt phc đi vi c quan Nhà nc.
Tuy c
ng là hình thc lãnh đo, song cm quyn (chp chính) và lãnh đo có
nhiu ch khác nhau: v phm vi tác đng, lãnh đo tác đng đn toàn xã hi, toàn th
nhân dân, còn phm vi nh hng trc tip ca chp chính li là chính quyn, b máy
nhà nc. V phng thc tác đng, lãnh đo s dng ch yu là phng pháp đng
viên, thuyt phc, gây nh hng, còn cm quyn da vào pháp lut và các th ch
, quy
ch. V hiu lc, lãnh đo giúp cho qun chúng nhân dân t t chc và hot đng, làm
cho nh hng ca lãnh đo lan ta ra toàn xã hi, còn cm quyên thng thông qua
hot đng ca chính quyn tác đng trc tip đn nhân dân, hiu lc là trc tip (7) (8).
Nh vy, có th nói cm quyn tc là s lãnh đo đi vi b máy chính quyn
Nhà nc và  phn di có nói đn ph
ng thc cm quyn tc là nói v phng thc
lãnh đo ca ng đi vi Nhà nc hay đi vi Chính ph. Chính phng thc lãnh
đo náy nh hng trc tip đn hiu qu ca công cuc ci cách hành chính và s
đúng đn ca th ch chính tr chung: ng lãnh đo, Nhà nc qun lý, Nhân dân làm
ch.
II LÃNH O VÀ QUN LÝ I VI CÔNG CUC CI CÁCH HÀNH CHÍNH.

n nay, có th thng nht ý kin rng ci cách hành chính không ch đn
thun là thay đi v th tc hành chính trong các c quan Nhà nc hay trong vn
phòng ca các c quan s nghip, các t chc kinh t hoc t chc xã hi mà thc cht
đó là s đi mi phng thc qun lý nhà nc (qun lý nhà nc nh ta thng hi

u
trc đây trong thi c ch k hoch hóa tp trung) hay đi mi th ch qun lý hành
chính nhà nc nh cách nói cht ch ngày nay; cng có ch gi đn gin là ci cách
Chính ph hay là ci cách qun lý công cng. Liên quan đn vn đ lãnh đo và qun lý
trong ci cách hành chính có my vn đ đáng quan tâm sau đây:
1- Cho đn nay, mc du đã qua nhiêu đt ci tin trong công vic hành
chính , song quá trình ra quyt
đnh thng vn b kéo dài, hiu qu chm và không cao.
Nguyên nhân mt phn quan trng là do gia lãnh đo và qun lý còn có ch chng
chéo, trùng lp, làm thay hoc phân công, phân cp không rõ ràng gây nên. Mt phn
khác là do mt c ch phân công trong b máy Nhà nc tuy rành mch nhng không
khoa hc, theo đó gn nh bt c vic gì mun quyt đnh cng phi có s tha thun
ca nhng ngành có liên quan, cp di có khi cn tha thu
n ca cp trên, cp trên có
lúc cng phi có s tha thun ca cp di. Ch cn mt quyt đnh đc coi là có ý
ngha quan trng nào đó là thi gian xác đnh nhim v, xây dng đ án, thông qua tha
thun, xin ý kin v quy hoch chung, ý kin v các ni dung ca đ án, sa cha hoàn
chnh vn bn và thông qua ln cui v.v. phi mt t 1 đn 2 n
m. Thi gian gi là th
ch hóa, vit thành vn bn pháp quy di dng lut, pháp lnh hay ngh đnh cng tiêu
tn không di 6 tháng đn 1 nm; đn vn bn hng dn ca các ngành liên quan
cng đòi hi không kém, ngha là cng khong 6 tháng hay 1 nm. Nh vy, mt ch
trng hay chính sách, có th đã có tên trong mt ngh quyt ca ng hay danh mc
nhim v công tác ca Nhà nc, cng cn có trên 2 nm
đ đa vào thc hin, còn
thi gian thc hin kéo dài bao nhiêu lâu thì thng không xác đnh rõ, có th có vic
không bao gi kt thúc.
Thc ra, quá trình ra quyt đnh có th tránh đc các khâu chng chéo, trùng
lp bng cách sp xp, thit k (li) quy trình ra quyt đnh theo 2 nguyên tc đã có: a)
Mt công vic ch do mt c quan, (và quy cho cùng ch do mt ngi) chu trách

nhim đy đ và có quyn quyt đnh cui cùng; b) Ngành nào và cp nào có kh
nng
điu hành có hiu qu nht thì giao công vic cho ngành đó hoc cp đó ra quyt đnh
và chu trách nhim đy đ v công vic đó. Nh vy s không có vic nào mà hai c
quan cùng có quyn quyt đnh, k c phn vic lãnh đo và qun lý: nu là thuc chc
nng lãnh đo thì do c quan lãnh đo chu trách nhim, k c trc pháp lut; nu là
thu
c chc nng qun lý thì ch mt c quan qun lý chu trách nhim, c quan lãnh đo
ch cn ch yu là tin hành hu kim, xem xét kt qu ca công vic đã thc hin mà
không cn đi sâu vào chi tit công vic thc hin nh th nào.
Còn khâu mt nhiu thi gian vì “c ch tha thun” là vì các vn bn pháp
lut ca nc ta thng quy đnh m
i b, mi ngành đu “ chu trách nhim qun lý nhà
nc v toàn ngành trên toàn lãnh th”.Vì vy, mi khi mt vn bn ca mt ngành có
đng chm đn vn đ thu chng hn phi có s tha thun (bng vn bn) ca ngành
Tài chính, có liên quan đn đu t phi có tha thun ca ngành K hoch, v.v.,và theo
cách làm đó, các d án đu t thng phi thông qua rt nhi
u ca vì đu liên quan đn
rt nhiu vn đ thuc nhiu b ngành khác nhau (t x lý cht thi đn phòng cháy,
cha cháy v.v.)  tránh bt nhng rc ri do ôm đm hoc đùn đy trách nhim này,
ch cn quy đnh chi tit các điu kin c th v tính thu (khuyn khích hay u đãi),
các phân ngành đc đu t và không đc đu t hoc nên đu t
 hay không nên đu
t, các tiêu chí v môi trng và phòng cháy, cha cháy v.v. đ các ngành, các cp khi
phi xin ý kin các ngành hu quan trc khi ra các vn bn và các ngành hu quan s
thc hin hu kim mt cách cht ch sau khi thc hin. Nhng vic này đu trong
thm quyn ca Th tng Chính ph, không cn đn sa đi vn bn lut pháp. Vn
đ này cng là mt ni dung ci cách hành chính nên thc hin sm.
2 Nhng thay đi nêu trên, ngoài vic có th gim nhiu thi gian dùng cho
th tc hành chính và tránh đc nhng tranh châp không cn thit, còn có mt tác

dng rt quan trng là trong mi công vic hành chính đu có th quy đnh mt cách
không th nhm ln trách nhi
m c th ca tng c quan, thm chí tng ngi, đi vi
mi công vic đc phân giao, và đây là trách nhim trc pháp lut nhà nc. S gim
bt đc các v vic có thành tích thì nhn v mình, còn thiu sót thì đùn đy cho
ngi khác hoc cho tp th, hay có nhng c quan có quyn ra quyt đnh nhng li
không chu trách nhim trc tip v chính quyt đnh đ
ó. Và cng s tránh đc nhng
trng hp mà báo chí đã đng ti v đng chí bí th huyn y này hay bí th chi b
kia b truy cu trách nhim vì đã ký quyt đnh cp đt tái đnh c cho h này hay h
khác.Vn đ phân đnh rõ trách nhim và cân đôi gia quyn hn và trách nhim đã
đc nhc đn t lâu, ln này nên đc làm rõ đ đi mi trit đ
.
Nh vy, vic phân đnh rành mch trách nhim gia c quan lãnh đo và c
quan qun lý có ý ngha rt quan trng đi vi công vic ci cách hành chính. D nhiên,
s phân công c th gia lãnh đo và qun lý không phi là lúc nào cng d thc hin.
Trong thc t s có nhng công tác trong đó các phn trách nhim đan xen nhau;
thng là nhng v vic trong phm vi hp, quy mô không ln, lúc đó có th giao cho
c
 quan qun lý chu trách nhim c vic ra quyt đnh và vic thc hin và chu trách
nhim cui cùng v toàn b công vic. Còn đi vi phn ln các công vic nhà nc,
thng là công vic có tính chin lc hoc quy hoch phi đi trc mt bc, đc
quyt đnh trên đi th di hình thc mt vn bn ca c quan lãnh đo, sau đó đc
quy đnh c th hn thành ch trng ca Nhà nc bng mt vn bn có tính ràng
buc pháp lý (th ch hóa). Cui cùng là vn bn ca Chính ph đ thc thi nhng ch
trng trên. Vic phân đnh trách nhim lúc m đu công vic và truy cu trách nhim
khi kt thúc chc chn s đc thun tin hn nu vic phân công gia chc nng lãnh
đo và chc n
ng qun lý đc thc hin rõ ràng và rành mch.
3 Mun cho s phân công gia chc nng lãnh đo và chc nng qun lý

luôn luôn đc rõ ràng và rành mch, điu rt quan trng là cn th ch hóa càng t m
càng tt mi quan h gia lãnh đo và qun lý  c cp trung ng và các cp đa
phng. Hình thc th ch hóa có th di dng lut pháp, ngh quyt, k c
 tha c
gia các c quan đng đu v lãnh đo và qun lý. Công vic th ch hóa này cn chú ý
đc đim th ch chính tr ca nc ta là b máy nhà nc gm có Quc hi (mt Vin,
c quan quyn lc cao nht) và Chính ph (c quan hành chính cao nht), trong đó
quan h lãnh đo ca ng cm quyn đi vi Quc hi nên đc coi là quan trng
nht, vì Quc h
i là ni bin ý chí, đng li, phng châm ca ng thành ch trng,
chính sách ca Nhà nc di dng lut pháp, ngh quyt ca Quc hi. S quan trng
này không cn và không nên th hin bng t l cao tuyt đi ca s đng viên làm đi
biu Quc hi, trái li phng thc lãnh đo nên da chính vào uy tín ca ng, vào s
tin tng ca ng đi v
i ngi dân và đi biu ca h đc bu chn mt cách dân
ch.
Mt khác, đ bo đm hiu qu ca vic phân công trách nhim lãnh đo và
qun lý, cn xây dng mt c ch kim tra và giám sát cht ch và tt nht là mt h
kim tra “t đng”, có ngha là, trong chui các khâu công tác lãnh đo và qun lý,
khâu sau có trách nhim kim tra li kt qu ca khâu trc, khâu tr
c có đt yêu cu
thì khâu sau mi tip tc tin hành. Hin nay  nc ta cha có t chc Tòa án hin
pháp hoc Hi đng hin pháp đ phán xét s đúng sai ca các c quan quyn lc (k
c ca các c quan lãnh đo đi vi các vn đ ca Nhà nc).

III LÃNH O VÀ QUN LÝ VI TH CH NG LÃNG O, NHÀ
NC QUN LÝ, NHÂN DÂN LÀM CH

Th
ch chính tr tng th “ng lãnh đo, Nhà nc qun lý, Nhân dân làm

ch” cha đng nhiu ni dung cn phi đ nhiu thi gian nghiên cu, làm rõ và có
bin pháp thc hin cho hiu qu tt nht,  đây ch xin nói đn mt s vn đ liên quan
ít nhiu đn lãnh đo và qun lý, cng là đ nêu lên mt vài hng nghiên cu.
1 Quan trng trc ht là mi quan h gi
a ng, Nhà nc và Nhân dân,
v trí tng đi ca mi ch th đó đi vi hai ch th kia và trong mi quan h chung.
D dàng nhn thy nhân dân là tp hp nhng con ngi trong mt quc gia, mà mc
tiêu sinh tn và phát trin đc y thác cho Nhà nc cáng đáng. Nhà nc là t chc
b máy do nhân dân chn c ra đ qun lý đt nc và ng là b phn u tú trong giai
cp công nhân, m
t b phn trong nhân dân, đc nhân dân tha nhn là lc lng lãnh
đo. Phi có xã hi (nhân dân) ri mi có quc gia, sau đó mi có chính đng. Vì vy,
nhân dân phi là ch th có v trí quan trng nht.
ng trên góc đ quyn lc mà nói, thì nhân dân mi là ch th có toàn b
quyn lc. Hin pháp cng ghi rõ, tt c quyn lc thuc v nhân dân. Quyn qun lý
ca Nhà nc ch là quyn y thác ca nhân dân và quyn lãnh đo ca đng cng là
mt ph
n trong quyn qun lý (qun lý hiu theo ngha rng) mà nhân dân tha nhn.
Khu hiu “nhân dân làm ch” tc là thc hin quyn lc ca nhân dân trong
vic điu
hành, qun lý đt nc và xã hi. Trong thc t, vn đ th ch hóa quyn làm
ch ca nhân dân còn là công vic mi m,  nc ta, ngoài vic ban hành quy ch dân
ch  c s và phân bit dân ch trc tip và dân ch gián tip ra, cha có bin pháp
thc hin gì mi hn.
Trong mi quan h gia ba ch th, ng, Nhà nc và Nhân dân, cng nh
gia ba chc nng, lãnh đo, qun lý và làm ch, d dàng nhn thy vai trò làm ch ca
nhân dân gi v trí tin
đ cho c ba chc nng, vì không có nhân dân làm ch thì s
lãnh đo và qun lý cng không còn thuc v ch ngha xã hi na. Nhà nc qun lý
gi vai trò làm phng tin hay điu kin đ thc hin quyn làm ch ca nhân dân

trong công vic qun lý quc gia và xã hi. Còn s lãnh đo ca ng gi v trí then
cht trong vic phát huy quyn làm ch ca nhân dân và dn dt chính quyn nhà n
c
qun lý đt nc. iu quan trng  đây là bc vào giai đon mi, nhp đ công
nghip hóa và xây dng nn kinh t th trng đnh hng xã hi ch ngha ngày càng
khn trng, đng thi trình đ dân sinh và dân trí cng ngày càng cao thì yêu cu nâng
cao cht lng ca lãnh đo và qun lý s ngày càng cp thit và bc súc. S đi mi
này trc sau cng phi th
c hin, song nu ch đng làm trc thì có li hn nhiu so
vi b đng đi sau.
2 T khi Cách mng thành công đn nay, có th nói mi quan h gia lãnh
đo-qun lý-làm ch hay gia ng, Nhà nc, Nhân dân v c bn là tt đp, trách
nhim qun lý ca t chc Nhà nc thc hin có hiu qu, vai trò, v trí lãnh đo ca
ng đi vi nhân dân, xã hi và Nhà n
c đc tha nhn và cng c. Tuy nhiên,
đng trc giai đon phát trin mi, có nhu cu thc s nâng cao mi quan h đó lên
mt bc mi, làm c s vng chc cho s nghip đi mi và phát trin.
Trong mi quan h gia ng và Nhà nc, ng thc hin s lãnh đo v
chính tr, nhng không vì th mà có th đng trên Nhà nc hay trên lut pháp nhà
nc, không chu s ràng buc ca lut pháp; cng không th hòa vào trong nhà nc,
quc gia hóa, hành chính hóa, làm thay hay hot đng trùng lp, vì nh phn trên đã nói,
chc nng ca ng và Nhà nc hoàn toàn khác nhau, không th nhm ln.
Trong mi quan h gia ng và nhân dân, ng th
c hin s lãnh đo, da
vào đng li, phng châm, chính sách đ đng viên, thuyt phc và t chc nhân dân
thc hin, ng là mt b phn tiên tin trong nhân dân, nm trong nhân dân, giúp nhân
dân thc hin quyn làm ch; không th đng ngoài nhân dân, càng không th đng
trên nhân dân đ ch th, ra lnh. ng thi, ng phi luôn luôn tranh th nm bt ý
nguyn và nhng xét đoán ca nhân dân đi vi s lãnh
đo ca ng và đng viên.

Trong mi quan h gia nhà nc và nhân dân, nhà nc là mt phn ca xã
hi (nhân dân) đc tách ra và vô hình chung nm trong phn trên ca xã hi. B máy
nhà nc đc s y thác ca nhân dân, thay mt nhân dân đ qun lý xã hi, quan h
vi nhân dân là gia “công bc” và “ch nhân”, song trong thc t, nhà nc thng
quen đng trên nhân dân và đo ngc vai trò “ch-t”, đây là tình trng cn thay đi.
3 S nghi
p đi mi lãnh đo và qun lý đt ra nhiu vic phi làm. Riêng vi
đòi hi nâng cao cht lng ca h thng lãnh đo – qun lý – làm ch có th nêu ra
mt s hng sau:
V ngn hn, có th có my vn đ ln là:
a) Ci thin mi quan h gia ng vi nhân dân: ng là lc lng nòng ct
trong nhân dân, phi đng trong hng ng nhân dân, không th đng bên trên
đ quyt
đnh mi vic, (quyn lãnh đo ca ng không th cao hn quyn làm ch ca ngi
dân), trái li, ng va bo v và đ cao quyn li ca nhân dân, va đng viên thuyt
phc, giúp nhân dân làm ch vn mnh ca đt nc và ca bn thân mình, luôn luôn
to ra s đng tình và ng h cao ca nhân dân đi vi đng li, chính sách ca ng,
ó là b
o đm cho tính “chính đáng” ca s lãnh đo ca ng.
b) i mi phng thc lãnh đo ca ng đi vi Nhà nc và Chính ph:
Nh trên đã nói, đi mi phng thc lãnh đo ca ng đi vi Nhà nc và Chính
ph, nói gn là đi vi chính quyn, thc cht cng là đi mi phng thc cm quyn
ca ng. i
u c bn  đây là cn phân đnh rõ phm vi chc nng gia lãnh đo và
qun lý, quy đnh c th quyn hn và trách nhim, t chc ng không làm thay công
tác chính quyn, c quan chính quyn không  li vào t chc ng, c hai bên không
làm vic trùng lp và chng chéo lên nhau đng thi đ cao trách nhim đi vi ng,
Nhà nc và pháp lut.
Trong mi quan h gia ng và Nhà nc, khâu trng yu là quan h vi
Quc hi, là ni bin ý chí ca lãnh đo thành lut pháp nhà n

c.Tuy nhiên, cng
không nên vì s quan trng mà li đ cho mt s ch trng, thm chí d án phát trin,
phi qua hai ln quyt đnh, trong đó có mt ln tr thành hình thc. Nên chng, trong
các ch trng hay d án cn lut hóa đó, nên tách ra thành hai phn, phn ch trng
chính tr phi thông qua lãnh đo ca ng, còn phn chuyên môn, hành chính, nhà
nc đ cho Quc hi hoàn toàn quyt đnh, Nh vy cng phù h
p hn vi ý tng
toàn b quyn lc thuc v nhân dân mà Quc hi là đi din hp pháp.
c) Nâng cao trách nhim ca Chính quyn nhà nc đi vi nhân dân và xã
hi: Chính quyn nhà nc là t nhân dân mà ra, đc s y thác ca nhân dân đ qun
lý xã hi và quc gia. iu quan trng hin nay là mt mt, Nhà nc cn có c ch tt
đ luôn luôn phn ánh đc chính xác và kp thi ý nguy
n ca nhân dân và gii quyt
mt cách nhanh chóng nht, mt khác, cn to mi kh nng đ ngi dân có th tham
d càng nhiu càng tt vào các công vic qun lý đt nc, qua các hot đng ca các
t chc dân c và các t chc xã hi, đoàn th nhân dân.
d) Th ch tng th ng lãnh đo, Nhà nc qun lý, Nhân dân làm ch cn
có mt c ch kim tra, giám sát: S phân đ
nh chc nng và phân v gia các ch th
là rõ ràng, song nu không có mt c ch giám sát cht ch gia các chc nng và s
kin tra sát sao trong ni b các ch th thì không tránh khi nhng hin tng vit v,
ln sân v.v, nht là gia lãnh đo và qun lý, trong khi đó s giám sát ca nhân dân đi
vi c hot đng ca ng và Nhà nc là cn bn nht, đng thi c
ng là không th
thiu vi vai trò ca ngi làm ch.
Nhìn v lâu dài, có my đnh hng có tính chin lc sau:
a) nh hng dân ch hóa đã đc ghi trong mc tiêu phn đu dài hn, là
“dân giu, nc mnh, xã hi công bng, dân ch, vn minh”. Dân ch va là c
nguyn ca nhân loi, va là phng thc qun lý và lãnh đo bo đm cho n đnh, an
ninh và phát trin ca các quc gia.

i vi mt s nc nh nc ta, hàng ngàn nm
đã sng trong ch đ phong kin và thuc đa chuyên ch, thi gian sau Cách mng làm
quen vi khái nim dân ch còn ngn, li b hn ch bi tình th chin tranh liên tip, vì
vy vn đ xây dng dân ch hóa đòi hi phi có các bc đi thích hp, song thi gian
trc mt, nu không sm phát huy và m rng dân ch thì s gim rt nhiu đng lc
phát trin đ
t nc, c v ngun nhân lc và v s ng h tinh thn cho đng li phát
trin và đi mi. Trình đ dân trí đc nâng cao vi mt tc đ khá nhanh hin nay
cng là bo đm tt cho xu hng đy nhanh nhp đ dân ch hóa. Thc ra, cng khó
tng tng đc mt nc công nghip hóa, hin đi hóa nm 2020 mà đn nm đó
nn dân ch ca n
c ta cha vt qua các nc vn t nhn là dân ch  gn vi nc
ta.
Dân ch gn lin vi t do, t do ngôn lun, t do c trú v.v. và cng gn
lin vi bình đng, bình đng v c hi. T do không th tuyt đi, t do cá nhân không
th xâm phm đn t do ca ngi khác, t do ca cng đng; song xã hi càng tin b
thì t
 do li càng đc m rng mà vn không thit hi đn t do ca ngi khác. Dân
ch mà chúng ta theo đui là dân ch chân chính, bo đm ý nguyn ca nhân dân đc
thc hin trong quyt sách ca Nhà nc, không phi là dân ch hình thc, tuy có lá
phiu bu nhng ph thuc vào ca ci hay quyn lc, mà quyn dân ch phi thc s
bình đng.
b) nh hng pháp tr hóa hay pháp ch
hóa là xu hng xây dng Nhà
nc pháp quyn, trong đó các ch th ng, Nhà nc, Nhân dân đu hot đng trong
phm vi cho phép ca Hin pháp và pháp lut và chu trách nhim trc pháp lut.
Mun vy, trc ht cn th ch hóa (c v chc nng, quyn hn, nhim v, v c cu
t chc và v c ch vn hành) vai trò ca mi ch th trong h
 thng cng nh các mi
quan h gia các ch th đó. ng thi, cn xây dng c ch và c cu giám sát ln

nhau gia ba ch th, nht là giám sát ca nhân dân đi vi hot đng ca ng và Nhà
nc. Trong ni b mi ch th li có c ch và c cu kim tra riêng, đc bit là trong
ni b chính quyn Nhà nc là n
i nm quyn qun lý quc gia và xã hi, d ny sinh
các biu hin lm quyn, vt quyn và tiêu cc khác. Chúng ta không ch trng tam
quyn phân lp, không có Quc hi hai Vin, cng không có Hi đng Hin pháp hay
Tòa án Hin pháp, cng nên nghiên cu c ch và c cu t chc sao cho các c quan
trong b máy Nhà nc có th t kim tra, giám sát ln nhau, bo đm quyn lc đc
thc thi theo đúng pháp lut, có vy thì các hot đng ca b máy mi thc s an toàn
và ngi dân mi thc s an tâm trong đi sng xã hi.

Trên đây là mt s vn đ v lnh vc lãnh đo và qun lý có liên quan trc
tip đn công tác ci cách hành chính đang tin hành và đn th ch tng th cn đc
nghiên cu thu đáo đ làm nn tng cho toàn b
s nghip ci cách và đi mi ca đt
nc trong giai đon phát trin mi. Nhng ý kin phân tích còn nông cn, mong s có
dp nghiên cu đi sâu hn.


TÀI LIU THAM KHO

1 The difference between management and leadership.
(
www.see.ed.uk
)
2 Không nên ln ln lãnh đo và qun lý.
( chinahrd.net ) 2006.
3 T Vn. Bàn v vai trò ngi lãnh đo và ngi qun lý.
( tech.sina.com.cn ) 2001.
4 Lãnh đo và qun lý có đi lp nhau?

( ìnfochina.alibaba.com ) 2006.
5 Leadership and management.
(
www.references.be
)
6 Tài đng Trit. Phân tích s khác nhau và ging nhau gia lãnh đo và
qun lý. ( guxiang.com ) 2003.
7 Trng chính c. Bàn v chp chính khoa hc, dân ch và theo lut.
Trung tâm t liu i hc nhân dân Trung quc, 2007.
8 Lý trung Kit. Tng cng xây dng nng lc cm quyn .
Vin Khoa hc Trung quc (
www.cas.cn ) 2006.

Hà ni, tháng 4 nm 2007