Luận văn nghiên cứu khả năng áp dụng chi trả dịch vụ môi trường đối với hệ sinh thái đất ngập nước tại đầm phá tam giang cầu hai, tỉnh thừa thiên huế

TRirdNG DAI HOC KINH Tfi QU6c DAN
--------------------------------..................................................................................................................

........................................................

daihocktqd
TT. THONG TIN THUVIEN

[pHONG LUAN AN • TU LIEU

LUXJ THI HUtfNG

NGHIEN CUU KHA NANG AP DUNG CHI TRA DICH VU
MOI TRU0NG DOI VOI HE SINH THAI DAT NGAP NUflC
TAI DAM PHA TAM GIANG CAU HAI,
TINH THUA THIEN HUE
Chuyen nganh: kinh te va quan ly moi trircmg

LUAN VAN THAC SY KINH DOANH VA QUAN LY
ths.
Ngiidi htfdng dan khoa hoc:
TS.Lfi HA THANH

HA NOI, NAM 201J

*


L()I CAM DOAN

Luan van : “Nghien cuu kha nang ap dung chi tra dich vu moi truong dOi

voi he sinh thai dat ngap nuoc tai dam pha Tam Giang - Cau Hai, tinh Thua Thien
Hue” la san pham nghien cuu cua rieng toi.
r

r

r

Cac ket qua nghien cuu trong luan van chua tung duqc ai cong bo trong bat
ky cong trinh nao khac.

Toi xin chiu trach nhiem ve nghien cuu cua minh.

Hoc vien

Luu Thi Huong


LO1 CAM ON

Luan van nay la ket qua cua qua trinh hoc tap, nghien cuu cua toi tai khoa

Moi Truong va Do Thi, vien dao tao sau dai hoc, truong Dai Hoc Kinh Te Qu6c
Dan. Voi tinh cam chan thanh, toi xin bay to long biet on den quy thay co giao da
tham gia giang day lop cao hoc khoa 20 khoa Moi Truong va Do Thi cac thanh vien
trong lop CH20Q da nhiet tinh giup do, tao dieu kien cho toi trong qua trinh hoc tap

va hoan thanh luan van nay.

Dae biet, toi xin bay to long biet on sau sac den TS. Le Ha Thanh la ngubi da
true tiep hubng dan cho toi thuc hien hoan thanh luan van. Toi cung xin cam on ban
be, dong nghiep da giup do de co duqc nhung thong tin can thiet phuc vu noi dung

luan van.
Cuoi cung, toi xin chan thanh cam on gia dinh, ban be da luon dong vien,

ung ho de toi hoan thanh tot luan van.
Toi xin chan thanh cam on!


MUC LUC
•

•

LOH CAM DOAN

LOI CAM ON
MUC LUC
DANH MUC tC VIET TAT
DANH MUC SO DO, BANG, HINH

TOM TAT KET QUA NGHIEN CU*U
MO DAU.................................................................................................................. 1
CHVONG 1: CO SO LY LUAN VE CO CHE CHI TRA DICH VU MOI
TRUING............................................................................. ..................................... 6

1.1 Khai niem Chi tra dich vu moi truong........................................................... 6
1.1.1 Khai niem he sinh thai.................................................................................. 6
1.1.2 Chuc nang cua he sinh thai...............................................
7
1.1.3 Dich vu he sinh thai...................................................................................... 8
1.1.4 Khai niem ve Chi tra dich vu moi truong.................................................... 9
1.2 Kinh nghiem quoc te ve Chi tra dich vu moi truong..................................... 18

1.2.1. Cach tiep can..............................................................................................18
1.2.2. Cac chinh sach, chuong trinh Chi ha dich vu moi truong duec ap dung o mot so
nudc tren the gicd.................................................................................................. 19
1.2.3 Cac ecinh sach, chuoog ttinn Chi tta dich vu moi ttucmg dupe ttiuc hien

tren the gidi.......................................................................................................... 20
1.2.4. Bai hoc kmh n ngiem cco Viet Nam............................................................. 26

1.3 Tonn qqun ve Chi t ra dich vv moi truornn tai Viet Nam............................. 28
1.3.1 Cac van ban quy pham phap luat lien quan den Chi tra dich vu moi truong
tai Viet Nam......................................................................................................... 28

1.3.2 Thcc trang ap dung Chi ha dich vu moi truong o Viet Nam........................ 29
CHUONG 2: THUC TRANG QUAN LY VA KHA NANG AP DUNG CO CHE
TRA DICH
VU• MOI TRUONG TAI
•
• DAM PHA TAM GIANG - CAU HAI
TINH THU*A THIEN HUE................................................................................... 37
2.1 Dieu kien ttr nthen, kinh te - xa hoi va dinh huorig phat trien tai dam pha
Tnm Ginng - Cau Hni, tinh Thun Thien Hue.................................................... 37
2.1.1. DDcdiem Cu nhienvVnnDDm ppa Tam Giaan - Cau Hai........................ 37

2.1.2. Dac diem kinh te, xa hoi cua vung dam pha Tam Giang - Cau Hai........... 39
2.1.3. Dinh hudng phat trien kinh te - xa hoi khu vuc dam pha Tam Giang - Cau

Hai, tinh Thtra Thien Hue.....................................................................................41
2.2 Cac gia tri cua he sinh dam pha Tam Giang - Cau Hai, tinh Thira Thien
Hue.......................................................................................................................... 42
2.2.1 Cac gia tri sinh thai cua he sinh dam pha Tam Giang - Cau Hai, tinh Thtra
Thien HuS............................................................................................................. 42
2.2.2 Cac gia tri kinh te chu yeu cua he sinh dam pha Tam Giang - Cau Hai, tinh
Thtra Thien HuS....................................................................................................46
2.3 Thue trang quan ly dam pha Tam Giang - Cau Hai.....................................52
A

A

2.4 Cac linh virc tiem nang ap dung Chi tra dich vu moi trirong tai dam pha
Tam Giang - Cau Hai............................................................................................ 55

2.5 Loi ich cua viec ap dung Chi tra dich vu moi trircmg tai dam pha Tam
Giang - CSu Hai..................................................................................................... 62

2.5.1 Loi ich ve moi trirong..................................................................................... 62
2.5.2 Loi ich kinh te.............................................................................................. 64
2.5.3 Loi ich ve xa hoi.......................................................................................... 66

2.6 Nhung thuan loi, kho khan khi ap dung Chi tra dich vu moi trirong tai
dam pha Tam Giang - Cau Hai............................................................................ 68

2.6.1 Thuan loi...................................................................................................... 68
2.6.2 Nhung kho khan.......................................................................................... 70

CHUONG 3: DE XUAT AP DUNG CHI TRA MOT SO DICH VU MOI
TRUONG DOI VOI HE THONG SINH THAI DAT NGAP NUOC TAI DAM
PHA TAM GIANG - CAU HAI, TiNH THUA THIEN HUE........................... 75

3.1 De xuat ve Chi tra dich vu moi trirong doi vdi dich vu du lich................... 75
3.1.1 De xuat cac ben tham gia co che Chi tra dich vu moi trudng doi vdi du lich...... 75
yr

r

r

3.1.2 De xuat co che quan ly chi tra dich vu du lich............................................ 82
3.2 De xuat ve Chi tra dich vu doi voi thuy san.................................................... 85

3.2.1 De xuat cac ben tham gia co che Chi tra dich vu doi vdi thuy san................ 85
3.2.2 De xuat co che quan ly Chi tra dich vu doi vdi thuy san...............................89
3.3. Cac de xuat khac............................................................................................ 90
KET LUAN............................................................................................................. 94
TAI LIEU THAM KHAO..................................................................................... 96


DANH MUC TU* VIET TAT
TGCH

Tam Giang - Cau Hai

PES

Chi tra dich vu moi truang

NGOs

Cac to chicc phi chinh phu

DDSH

Da dang sinh hoc

WTP

Susan long chi tra (Willingness to pay )

ICEM

Trung tarn Quan ly Moi truang Quoc te

DDSH

Da dang sinh hoc


DANH MUC SO DO, BANG, HINH
SO DO
Sodd 1.1.

Cac thanh phan cua he sinh thai va su tac dong qua lai giua chung

trong he sinh thai............................................................................... 7

So do 1.2 :

Bon tru cot cua Chi tra dich vu moi truong....................................... 28

So d6 2.1:

So do he thong quan ly dam pha Tam Giang Cau Hai.................... 52

So do 3.1

Doi tuong tham gia chi tra dich vu du lich..................................... 75

So do 3.2:

Co cau to chuc Ban quan ly khu vuc dam pha Tam Giang Cau Hai..... 79

So d6 3.3:

Cau true bo may trien khai Chi tra dich vu moi truong du lich tiem

r

r

9

a

9

a

a

nang tai he sinh thai dat ngap nudc dam pha Tam Giang Cau Hai .82
So do 3.4:

Cac doi tuong tham gia Chi tra dich vu moi truong cung cap gia tri
thuy san........................................................................................... 85

So d6 3.5:

Quy trinh, he thong tieu chuan va cau true trong nhan sinh thai khi

tham gia cap nhan sinh thai xay dung thuong hieu......................... 86
So d6 3.6:

Cau true bo may trien khai Chi tra dich vu moi truong cung cap gia

tri thuy san va phat trien thuy san xanh.......................................... 89

BANG
Bang 1.1:

Danh gia so bo ve ngudi mua va ddng co....................................... 12

Bang 1.2:

Tong hop cac phuong phap tiep can chung cua Chi tra dich vu moi
truong............................................................................................... 19

Bang 2.1:

Ket qua san luong nuoi trong thuy san cac huyen nam 2012..........47

Bang 2.2:

Dich vu he sinh thai do dat ngap nudc cung cap............................ 55

Bang 2.3:

Muc do quan tarn cua du khach voi tai nguyen du lich khu dam pha
Tam Giang Cau Hai ....................................................................... 58

Bang 3.1 :

Cac thong so co ban cua cac vung loi dam pha Tam Giang - Cau Hai... 77

Bang 3.2 :

Cac Khu bao ve dam pha Thtra Thien Hue..................................... 78

Bang 3.3

Muc do chi tra khach du lich dam pha Tam Giang Cau Hai........... 84

HINH
Hinh 2.1 Ban do ve tinh d dam pha Tam Giang Cau Hai........................................ 37

i

TOM TAT KET QUA NGHIEN CUU
Dam pha Tam Giang - Cau Hai (TGCH ) d Thira Thien Hud la he sinh thai

tieu bieu trong cac he sinh thai dat ngap nude ven bien. Dam pha co gia tri to Ion v£
moi trudng nhu dieu hda khi hau, giam thien tai, duy tri nguon nude. Cac gia tri vd

da dang sinh hoc la nod giau tai nguyen dong, thuc vat, duoc danh gia la phong phu

nhat d khu vuc Dong Nam A. Theo bao cao cua UBND Thira Thien Hue “Nhung
hoat dong dam pha Thira Thien Hue” cho biet cd tdi 230 loai ca, 63 loai dong vat

day, 43 loai rong, 73 loai chim, 15 loai co bien, 171 loai phu du thuc vat, 37 loai
phu du dong vat, cac thanh phan loai thuy sinh va rung ngap man, nhieu phu he cd

bien, rung ngap man cung cap sinh dudng va dong vai tro cue ky quan trong trong
phat trien kinh te xa hoi cua dia phuong va xa hoi. Nhung hien nay nguon tai
nguyen san co cua dam pha co nguy co can kiet, da dang sinh hoc suy giam, moi

trudng nude bat dau bi d nhiem cue bo, cac he sinh thai dat ngap nude bi thu hep.
Can co 1 cong cu ly hieu qua bao ve nguon tai nguyen khu vuc dam pha TGCH.

Due rut tir kinh nghiem ap dung Chi tra dich vu moi trudng ( PES) vdi rung tai Viet

Nam cho thay PES la mot cong cu kinh te quan ly hieu qua cung cd kha nang ap
dung thanh cong doi vdi he sinh thai dat ngap nude.

Day la ly do tdi da chon de tai “Nghien cuu kha nang dp dung Chi tra dich
vu moi trudng doi vai he sinh thai dat ngap marc tai dam pha Tam Giang Cdu

Hai, tinh Thira Thien Hue”.

Nghien cuu nay se giup cac co quan quan ly nhin nhan ro hon gia tri kinh te
cua dam pha TGCH, dong thdi la co sd cho xay dung cac chinh sach ve Chi tra dich
vu moi trudng cho he thong dat ngap nude cua Viet Nam.
Muc dich nghien cuu tong the cua cua de tai la danh gia kha nang ap dung cor

che chi tra: mot each nhin tong the tu ly thuyet va thuc tien ap dung mot sd dich vu

moi trudng cd kha nang ap dung chi doi vdi he sinh thai dat ngap nude ven bien
dam pha TGCH, tinh Thira Thien Hue, nham bao ton va phat trien ben vung dat

ngap nude nay.


ii

Muc dich nghien cuu cua de tai la :
- Nghien cuu co sd ly luan ve Chi tra dich vu moi truong.
-Tong quan kinh nghiem quoc te ve Chi tra dich vu moi truong.

- Danh gia thuc trang quan ly va nhung kho khan, bat cap trong cong tac

quan ly cua he sinh thai dat ngap nuoc ven bien dam pha TGCH, tinh Thua
Thien Hue.

- Xac dinh nhung dich vu moi truong co kha nang ap dung PES cao nhat tai
dam pha TGCH.

- De xuat mot so noi dung cua Chi tra dich vu moi truong phu hop voi he
sinh thai dat ngap nuoc ven bien tai dam pha TGCH, tinh Thua Thien Hue nham

bao ton va phat trien ben vung cac vung dat ngap nuoc.
Tu nghien cuu chuong 1 cho thay PES dang la la cong cu tai chinh dua

vao thi truong de quan ly tai nguyen thien nhien dem lai nhieu loi ich. Diem nhan
manh cua PES tao duoc nguon tai chinh tu nhung khoan chi tra thuong xuyen cho
dich vu sinh thai va hoat dong de chia se loi ich cong dong. Luan van da nghien

cuu mot cach nhin tong the tu ly thuyet va thuc tien ap dung PES tren the gioi
va Viet Nam tu do rut ra nhung kinh nghiem cho ap dung ca che PES tai dam
pha TGCH.

Chuong 2 da xac dinh duoc muc tieu nghien cuu ve thuc trang co che quan

ly dam pha TGCH, dua ra duoc nhung uu nhuoc diem cua co che quan ly hien hanh
ap dung voi khu vuc dam pha. Su chong cheo chuc nang, quan ly tren co che hanh

chinh menh lenh dan den hoat dong to chuc, quan ly kem hieu qua. Tuy nhien, viec

phan tich co che quan ly hien dang ap dung tai dam pha TGCH cho thay mot co che
quan ly thuy san moi : hinh thanh cac chi hoi Nghe ca tu Hoi Nghe ca Thua Thien
Hue. Day la mot co che quan ly hoat dong hieu qua nhat duoc nguoi dan tich cuc
~
r
tham gia nhung van chua phat huy duoc het suc manh quan ly va cdn nhieu bat cap,

yr

chua quan ly triet de, chua thu hut duoc tat ca nguoi dan khai thac thu san tham gia,
thieu chia se loi ich cong dong dan cu giua cac ben huang loi va cung cap dich vu.
Tu nghien cuu dieu kien tu nhien va cac gia tri kinh te dam pha TGCH, toi da dua


iii

ra duqc 17 dich vu dam pha TGCH co thd cung cap. Tuy nhien, ket hop vdi nhung
a

i

r

a

r

nghien cuu ve tong quan ly thuyet ve PES, nhung kinh nghiem the gidi va Viet

Nam da ap dung, nghien cuu ve co che quan ly va thuc trang ap dung PES va dac
biet la kinh te xa hoi dam pha TGCH, luan van dua ra hai dich vu co kha nang cao
nhat ap dung Chi tra dich vu moi truong voi he sinh thai dat ngap nudc dam pha

TGCH la dich vu cung cap gia tri thuy san phat trien thuong hieu thuy san xanh va
dich vu du lich. Tu kha nang ap dung cao nhat ve chi tra hai dich vu moi truong nay
da tong ket duqc nhung loi ich ma dich vu co kha nang mang lai cho khu vuc dam
pha TGCH.

Chuong 3 tu tiem nang ap dung chi tra hai dich vu moi truong trinh bay d

chuong 2 luan van da dua ra nhung de xuat cu the ap dung co che PES:
- De xuat cac ben tham gia hai dich vu moi truong bao gom: ben cung cap

dich vu, ben mua dich vu va ben trung gian thuc day thuc hien. Doi vdi moi ben
tham gia co che PES luan van da lam rd chuc nang nhiem vu moi ben, cd nhung to
chuc tham gia PES la do tac gia luan van de xuat nhu Ban quan ly khu vuc dam pha

TGCH hay Quy bao ton va phat trien dam pha TGCH.
- De xuat la co che quan ly cua chi tra moi truong hai dich vu tren theo hai
dong: hoat dong ddng thong tin va hoat dong dong tien chi tra.

- Tu nhung thuan loi kho khan khi ap dung chi tra hai dich vu moi truong de
xuat nhung giai phap hd trq vdi timg cap chinh quyen nham nang cao kha nang ap

dung thanh cong PES vdi he sinh thai dat ngap nudc TGCH.


w
TRUING DAI HOC KINH Tts QU(5c DAN
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

LUU THI HUONG

NGHIEN ClJll KHA NANG AP DUNG CHI TRA DICH VU
MOI TRUDNG DOI VOI HE■ SINH THAI DAT NGAP
NUflC
■
TAI DAM PHA TAM GIANG CAU HAI,

TINH THtfA THIEN HUE
Chuyen nganh: kinh te va quan ly moi trudng

LUAN VAN THAC SY KINH DOANH VA QUAN LY

NgxXdi hitdng dan khoa hoc:
TS. Lfi HA THANH

HA NOI, NAM 2O1J

£


1

MO DAU

1. Sir• can thiet cua luan
• van
Chi tra dich vu moi truong duoc coi la cong cu tai chinh dua vao thi truong
r

•>

de quan ly tai nguyen thien nhien. Ban chat cua hoat dong Chi tra dich vu moi
truong la coi dich vu moi truong nhu hang hoa duoc mua ban tren thi truong, dua

tren nguyen tac “nguoi duoc huong loi phai tra tien”. Nguyen tac nay dem lai tac

dong tich cue doi voi moi truong, thong qua viec chia se loi ich tu nhung nguoi

duoc huong loi cac dich vu moi truong den nhung nguoi cung cap dich vu hoac
nhung nguoi duoc giao quan ly cac nguon tai nguyen moi truong.

PES tao duoc nguon tai chinh tu nhung khoan chi tra thuong xuyen cho dich
vu sinh thai. Nguon tai chinh nay se giup tang cubng kha nang su dung ben vung

lau dai va bao ton nguon tai nguyen thien nhien thong qua viec cung cap nguon thu
nhap bo sung on dinh, tao mot co che tiep can moi nham thuc day su dung tai

nguyen moi truong mot each hieu qua va ben vung.
Trong nhung nam qua, viec ap dung mo hinh Chi tra dich vu moi truong da
r

7

r

\

phd bien va lan rong tren khap toan cau. Tu nam 2004, Chinh phu Viet Nam da
r
bat dau xay dung nen mong mot chuong trinh quoc gia ve Chi tra dich vu moi
a

r

a

r

\

r

r

r

truong rung. Hai trong so cac van ban quan trong nhat la (i) Quyet dinh dinh so
380/QD-TTg ngay 10/4/2008 cua Thu tudng Chinh phu ve “Chinh sach thi diem

Chi tra dich vu moi truong rung" b hai tinh Lam Dong va Son La”, (ii) Nghi dinh

so 99 ngay 24/9/2010 cua Chinh phu ve “Chinh sach Chi tra dich vu moi truong
rung” thuc hien PES tren pham vi ca nude. Sau hai nam thuc hien, chuong trinh

da mang lai nhung thanh tuu dang ghi nhan. Rung tai khu vuc Chi tra dich vu moi
truong cua tinh Lam Dong duoc quan ly tot hon, giam so vu vi pham 50%; ty le

ho ngheo trong vung thi diem giam 15%. Den nam 2012 da co 8553 ho gia dinh

dupe chi tra khi tham gia nhan quan ly bao ve 226.793 ha rung thuoc cac luu vuc
song Dong Nai, ho thuy dien Da Nhim, Dai Ninh va Ham Thuan-Da Mi. Tai tinh

Son La, tong dien tich chi tra la 397.272 ha/594.000 ha rung voi tong so chu rung
la 52.000. Ngoai ra, chinh sach da gop phan lam chuyen bien nhan thuc cua cac


2

cap, cac nganh va ngudi dan tren dia ban, gop phan quan trong cho cong tac giu
rung, tao dieu kien thuan loi cho viec phat trien cac nganh khac nhu giam khi nha

kinh, han che lu lut, thuy dien, du lich...
Nhung ket qua ap dung thi diem PES rung noi tren cho thay viec thuc hien

co che Chi tra dich vu moi truong nhu mot co che tai chinh ben vung la mot hudng
di tat yeu va can phai duqc uu tien trien khai sdm cho tat ca cac loai hinh he sinh
A

A

r

7

thai khac. Dieu nay dac biet can trien khai sdm vdi cac he sinh thai dat ngap nudc la

mot trong nhung he sinh thai nang suat cao nhat tren trai dat. Dat ngap nudc duqc
mo ta nhu “cac qua than cua canh quan” do chuc nang ma chung dam nhan trong
cac chu trinh thuy van va hoa hoc, vira duqc coi la “sieu thi sinh hoc” vi nguon thuc

pham phong phu va da dang sinh hoc giau cd ma chung cung cap (Edward B

Barbier, Mike Acreman va Duncan Knowler, 1997).
Tuy nhien cung nhu nhieu he sinh thai dat tu nhien khac, dat ngap nudc
ven bien dang phai doi mat vdi su de doa tu bien doi khi hau, o nhiem moi
a

t

•>

r

truong va nang ne hon ca la ap luc chuyen doi muc dich su dung dat cua ngudi
dan dia phuong..
-

Dam pha TGCH d Thua Thien Hue la he sinh thai tieu bieu trong cac he

sinh thai dat ngap nudc ven bien. Nd cd gia tri to ldn ve moi truong nhu dieu hoa

khi hau, giam thien tai, duy tri nguon nudc. Cac gia tri ve da dang sinh hoc la noi

giau tai nguyen dong, thuc vat, duqc danh gia la phong phu nhat d khu vuc Dong
Nam A. So lieu dieu tra nam 2012 cho thay, cd tdi 230 loai ca, 63 loai dong vat day,
43 loai rong, 70 loai chim, 15 loai co bien, 171 loai phu du thuc vat, 37 loai phu du

dong vat; trong do co 30 loai ca co gia tri kinh te, chiem 70% luqng khai thac hang
nam; cd 34 loai chim di cu va 36 loai chim ban dia; chim nudc, cac thanh phan loai

thuy sinh va rung ngap man, cac loai chim, nhieu phu he cd bien, rung ngap man

cung cap sinh dudng va dong vai tro cue ky quan trong trong phat trien kinh te xa

hoi cua dia phuong. Dac biet gia tri thuy san, co hon 415.000 ngudi dan trong vung
hien song nguon lqi tu dam pha. The nhung, do nhieu ly do khac nhau, ca chu quan

va khach quan, dam pha TGCH dang dung trudc nhung thach thuc nghiem trong:

3

nguon loi thuy san co nguy co can kiet, da dang sinh hoc suy giam, so luong bay

chim di tru ngay mot it di, moi trudng nude bat dau bi 6 nhiem cue bo, cac he sinh
thai dat ngap nude bi thu hep (Phan Van Hoa, 2010). Do vay, can xay dung mot co

che quan ly hieu qua khu vuc dam pha TGCH. Mot trong so nhung cong cu quan ly
do la PES

Xuat phat ttr nhung ly do tren tdi da chon de tai nghien cuu “Nghien cuu
kha nang dp dung Chi tra dich vu moi trudng doi vdi he sinh thai dat ngap
nude tai dampha Tam Giang Cau Hai, tinh Thira Thien Hue” lam luan van.
Luan van nghien cuu kha nang ap dung co che Chi tra dich vu moi trudng tai
dam pha TGCH, nham de xuat xay dung mot cong cu quan ly phu hop he dam pha

TGCH, tinh Thtra Thien Hue.

2. Muc
• tieu cua luan
• van
Muc tieu tong the:
Nghien cuu mot each nhin tong the ttr ly thuyet va thuc tien ap dung mot sd

dich vu moi trudng cd kha nang ap dung chi doi vdi he sinh thai dat ngap nude ven
bien dam pha TGCH, tinh Thtra Thien Hue, nham bao ton va phat trien ben vung

dat ngap nude nay.

Muc tieu cu the:

- Nghien cuu co sd ly luan ve Chi tra dich vu moi trudng.

-Tong quan kinh nghiem quoc te ve Chi tra dich vu moi trudng.
- Danh gia thuc trang quan ly va nhung kho khan, bat cap trong cong tac
quan ly cua he sinh thai dat ngap nude ven bien dam pha TGCH, tinh Thtra
Thien Hue.

- Xac dinh nhung dich vu moi trudng cd kha nang ap dung PES cao nhat tai
dam pha TGCH.

- De xuat mot sd noi dung cua Chi tra dich vu moi trudng phu hop vdi he

sinh thai dat ngap nude ven bien tai dam pha TGCH, tinh Thtra Thien Hue nham
bao ton va phat trien ben vung cac vung dat ngap nude.

3. Doi tuong va pham vi nghien ciru


4

r
- Doi tuong nghien cuu:
+ Cac dich vu moi truong he sinh thai dat ngap nuoc ven bien tai dam pha
TGCH, tinh Thua Thien Hue.

+ Cac doi tuong lien quan den Chi tra dich vu moi truong tai dam pha
TGCH, tinh Thua Thien Hue.

- Pham vi nghien cuu:
+ Pham vi ve mat khoa hoc : Nhung noi dung khoa hoc lien quan den Chi tra
dich vu moi truong.

+ So lieu thu thap: Su dung so lieu so cap va thu cap tu nam 2005-2013.
+ Pham vi khong gian: He dam pha TGCH gom 5 huyen Phong Dien, Quang

Dien, Huong Tra, Phu Vang va Phu Loc va cac doi tuong chiu anh hudng cua Chi
tra dich vu moi truong tai he dam pha TGCH, tinh Thua Thien Hue.

4. Cau hoi nghien cuu
De dat duoc muc tieu nghien cuu, luan van tap trung tra loi nhung cau

hoi sau:
- Chi tra dich vu moi truong la gi ?
- The gioi ap dung co che Chi tra dich vu moi truong nhu the nao?
- Viet Nam ap dung co che Chi tra dich vu moi truong nhu the nao?
- Co the ap dung Chi tra dich vu moi truong nao tai TGCH? Viec ap dung
PES tai TGCH dem lai loi ich gi, gap phai nhung kho khan nao?

- De xuat nhung noi dung nao trong co che Chi tra dich vu moi truong tai

TGCH ?
5. Phuong phap nghien cuu
Luan van su dung cac phuong phap nghien cuu sau:

- Phuong phap tong thu thap thong tin
Phan tich cac van ban quy pham phap luat, cac chinh sach ve linh vuc dat dai,
ve quan ly va su dung dat ngap nuoc, ve bao ve moi truong cua Viet Nam. Ke thua cac

ket qua cua cac nghien cuu lien quan den ap dung Chi tra dich vu moi truong tai he
sinh thai dat ngap nuoc ven bien tai dam pha TGCH, tinh Thua Thien Hue.


5

Trong qua trinh lam toi co tham khao y kien mot so chuyen gia trong linh vuc
moi truong de trao doi kinh nghiem, quy trinh va hinh thuc Chi tra dich vu moi

truong va cac van de lien quan den he thong sinh thai dat ngap nude TGCH, tinh

Thira Thien Hue.

- Phuongphap dieu Pa thuc dia
r

r

r

r

r

Phong van true tiep cac doi tuong lien quan den co che Chi tra dich vu moi

truong tai TGCH, tinh Thira Thien Hue nhu ngudi dan, doanh nghiep.

6. Ket cau luan van
Chuang 1: Co so ly luan ve Chi tra dich vu moi truong

Chuang 2: Tong quan ve dam pha Tam Giang - Cau Hai va kha nang ap

dung Chi tra dich vu moi truong
Chuang 3: De xuat ap dung Chi tra dich vu moi truong doi vdi he sinh thai

dat ngap nudc tai dam pha Tam Giang - Cau Hai, tinh Thira Thien Hue


6

CHUONG 1

CO sd LY LUAN
VE CO CHE CHI TRA DICH
VU•
•
•
MOItruOng
1.1 Khai niem Chi tra dich vu moi trirfrng
1.1.1 Khai niem
• he• sinh thai
Trong nhung thap ky gan day, nhan loai da quan tarn nhieu den van de phat
•>

9

r

a

trien ben vtrng dua tren cu so he sinh thai, tiep can he sinh thai de quan ly va bao

ton da dang sinh hoc, quy hoach phat trien kinh te - xa hoi dua tren cac he sinh thai,
v. V... Viec nghien cuu he sinh thai da tru thanh cong cu quan trong trong viec danh

gia va kiem soat cac tac dong den moi truong trong qua trinh phat trien nong

nghiep, cong nghiep, du lich va dich vu phuc vu doi song con nguoi, doi hoi chung

ta phai co each tiep can day du, chinh xac va he thong ve khai niem he sinh thai,
tinh chat, thanh phan, cau true, chuc nang va phan loai cua chung. Tuy nhien, khai

niem he sinh thai cho den nay con chua duuc thong nhat.
Khai niem he sinh thai lan dau tien duoc nha sinh vat hoc nguoi Anh Sir
Arthur George Tansly dinh nghia vao nam 1935: “He sinh thai bao gom khong chi

phuc he sinh vat ma edn ca phuc he cac yeu to tu nhien tao thanh moi tnrung cua
quan xa sinh vat - yeu to noi cu tru theo nghia rong hon”. Cac nha sinh thai hoc My
con dua ra nhieu dinh nghia khac nhau ve he sinh thai. Theo Linderman (1942) “He

sinh thai la mot he thong bao gom cac qua trinh vat ly, hoa hoc, sinh hoc hoat dong
trong mot dun vi khong gian va thui gian nao do

Odum (1971) dinh nghia “He

sinh thai la mot dun vi bat ky nao bao gom tat ca cac vat song (thuc vat, dong vat, vi

sinh vat) trong mot khu vuc nhat dinh co su tuong tac vdi moi truung vat ly bang
cac dong nang luong tao nen cau true dinh duung xac dinh, su da dang ve loai va
\

r

9

r

a

chu trinh tuan hoan vat chat (nghia la su trao doi vat chat giua cac thanh phan hiru
sinh va vd sinh ben trong he thong do). Whittaker (1975) dinh nghia “He sinh thai la
r

\

r

mot he thong chuc nang bao gom mot tap hup cac vat song (thuc vat, dong vat, vi
sinh vat) va moi truong vat ly (khi hau. dat) tuung tac qua lai lan nhau”.


7

z

'

>

r

Tuy nhien, tat ca cac dinh nghia deu cho rang he sinh thai la doi tuong
nghien cuu cua sinh thai hoc. Tat ca cac sinh vat trong cung mot khu vuc deu co tac

dong qua lai vdi moi trudng ttr nhien bang cac dong nang luong tao nen cac cau true
dinh dudng, su da dang ve loai va chu trinh trao doi vat chat theo cong thuc rut gon:

Quan xa sinh vat + Moi trudng xung quanh + Nang luong mat trdi = He sinh thai.

Su do 1.1. Cac thanh phan cua he sinh thai va su* tac dong qua lai giura chung

trong he sinh thai

Nhu vay he sinh thai la mot khai niem rong, da nganh, da linh vuc, vi thd cd

the ap dung cho tat ca cac trudng hop cd moi quan he tuong ho gitra sinh vat va moi
trudng, cd su trao doi vat chat, thong tin va nang luong giua chung vdi nhau, tham
chi xay ra trong mot th di gian ngan.
Qua do he sinh thai cd the duoc dinh nghia nhu sau: “He sinh thai la he cac
y
r
•>
r
quan xa sinh vat song chung va phat trien trong mot moi trudng nhat dinh, tuomg

tac vdi nhau va vdi moi trudng do thdng qua qua trinh trao doi vat chat, thong tin

va nang luffng
1.1.2 Chuc nang cua he sinh thai

Chuc nang chu yeu cua he sinh thai duoc chia thanh 4 nhom:
(1) Noi cu tru: la noi sinh song cua loai ngudi va moi sinh vat tren trai dat.


8

(2) San xuat: noi chua dung su da dang sinh hoc va cung cap cac nguon loi

to Ion cho su phat trien cua xa hoi loai ngudi, nhu: luong thuc, thuc pham, ngudn

duqc lieu,...
(3) Dieu chinh: la kha nang dieu chinh cac qua trinh sinh thai quan trong va
cac he thong ho trq cuoc song thong qua cac chu trinh sinh dia hoa va cac qua trinh
e

7

7

A

sinh quyen khac. Hon nua, de duy tri sue khoe he sinh thai, cac chuc nang dieu
sinhh nay cung cap cac dich vu mang lai loi ich true tiep hoac gian tiep cho con
ngudi, nhu lam sach nudc, khong khi, dat va cac dich vu phong tru sinh hoc.

(4) Thong tin: cung cap co hoi de phat trien nhan thuc, tiem nang cho du lich
sinh thai.
Trong bon chuc nang tren cua he sinh thai tren thi chuc nang san xuat la

de nhan biet nhat qua cung cap nhung gia tri su dung true tiep phuc vu ddi song

cong dong xung quanh he sinh thai. Day cung la chuc nang de do luong va quan
trong nhat.

1.1.3 Dich vu he sinh thai
Tu nam 1997, Lien hop quoc dinh nghia dich vu he sinh thai la nhung chuc
nang dinh tinh do cac dac tinh phi san xuat cua dat, nudc va khong khi (bao gom ca
cac he sinh thai lien quan) va cac sinh vat cua chung cung cap. Noi mot each don

gian hon, dich vu he sinh thai thudng duqc de cap den nhu la cac ngoai ung moi

qua do cac he sinh thai tu nhien va cac loai phat trien ton tai va phuc vu cho cuoc
r
song con nguaF.

Nhung dich vu do chang han nhu la rung thi cung cap nhung gia tri phong ho
dau nguon, canh quan, la be chua cacbon, bao ton nhung gia tri da dang sinh

hoc,..., Rung ngap man thi cung cap nhung gia tri nhu la bao ve bd bien, luu tru


9

r

r

a

\

r

chat dinh duong, chong xoi mon, nuoi trong thuy hai san..., khu bao tdn cung cap

nhung gia tri ve cac loai quy hiem, cac nguon gen quy, canh quan du lich, khu vui
choi giai tri...vung dat ngap nude cung cap cac gia tri thuy san, du lich, be chua
nudc, ■ tham thuy sinh..
Dich vu he sinh thai la nhung qua trinh qua do moi trudng san sinh ra nhung

tai nguyen ma chung ta thudng coi nhu duoc ban tang nhu nudc sach, go, moi

trudng nuoi trong thuy san, thu phan cho cay trong ban dia hay cay luong thuc. Cac
dich vu he sinh thai rat da dang, tac dong den chat luong dat, nudc, luong thuc va
suc khoe con ngudi.
Theo Sven Wunder cho rang co bon loai dich vu he sinh thai noi bat:

- Hap thu va luu giu cac bon
- Bao ton vung dat ngap nudc
- Bao ve rung phong ho dau nguon (trong do co ca bao ve dat)
- Bao ton cac loai, sinh canh cac loai va bao ton da dang sinh hoc

1.1.4 Khai niemvu Chi tra dich vu moi trudng
Theo To chuc Bao ton Thien nhien Quoc te

Chi tra dich vu moi trudng la: “Ngudi mua [tu nguyen] dong y tra tien hoac
cac khuyen khich khac de chap nhan va duy tri cac bien phap quan ly tai nguyen

thien nhien va dat ben vung han ma no cung cap dich vu he sinh thai xac dinh
Dieu nay co nghia la chung ta phai co duoc mot thoa thuan tu nguyen giua
ngudi cung cap dich vu va ngudi su dung dich vu.

Phai co duoc mot hop dong rang buoc ve mat phap ly, ngudi su dung dich vu
thuc hien viec mua mot dich vu moi trudng duoc xac dinh ro rang, ngudi cung cap
thuc hien viec cung cap nhung gia tri lam cho mot dich vu phai duoc lam ro va viec

chi tra hoac den bu cho nha cung cap phai duoc thuc hien thong qua chi tai chinh
hoac cac hinh thuc khac. Viec chi tra hoac den bu phu thuoc va dich vu moi trudng

duoc cung cap mot cach lien tuc va d mot muc do xac dinh.
Theo Wunder va cong su (2007):
Chi tra dich vu moi trudng: la mot giao dich tu nguyen, trong do da xac dinh


10

dirge ro dich vu he sinh thai (hoac hoat dong su dung dat de dam bao cung cap dich
vu he sinh thai do). Duoc mua bdi ben mua dich vu (co it nhat mot nguoi mua).

Duoc cung cap bdi ben ban dich vu (co it nhat mot nguoi ban). Chi khi ben ban
dich vu dam bao dich vu do duoc cung cap (tinh dieu kien).

Theo Luat Lam nghiep so 7575 cua Costa Rica, PES duoc dinh nghia la

“Cong cu tai chinh de phuc hoi va bao ton rung va cac loi ich lien quan”.
Mot so dinh nghia khac duoc nhieu nude mo ta theo nhieu each khac nhau,
r

r

r

r

tuy nhien, ban chat cua PES la cong cu kinh te, tao co che khuyen khich va mang lai
o
Ar
A
A
A
loi ich cho cong dong cung cap dich vu moi truong, nham tao nguon tai chinh ben

vung cho cong tac bao ton tai nguyen va da dang sinh hoc, huong tdi xda doi, giam
ngheo dua tren nen tang co ban sau:

A
+ Nguai duac huang lai phai tra tien
PES khdng hoat dong theo co che nguoi gay d nhiem phai tra tien ma huong

tdi mot co che khac la nguoi duoc huong loi tu dich vu moi truong se tra tien cho
viec thu huong do. Cac nha kinh te da tien hanh nhieu nghien cuu va chi ra rang, se

hieu qua hon neu tra tien de con nguoi giu gin moi truong hon la bat ho phai chi tra

cho nhung thiet hai moi truong ma ho da gay ra. Mot vi du cu the la, thay vi phat

nhung nguoi dan d vung thuong luu vi da chat pha rung gay ra lu lut cho vung ha

luu thi chi tra cho ho mot khoan tien de ho giu cac khu rung do va dem lai loi ich
cho dan d vung ha luu.

+ Su san long chi tra (Willingness to pay - WTP)

Su san ldng chi tra la thudc do do thoa man, dong thdi la thudc do loi ich va

la dudng cau thi truong tao nen co che chi tra, xac dinh loi ich doi vdi xa hoi tu viec
tieu thu hoac ban mot dich vu cu the.
a

r

Nen tang cua PES chinh la viec nhung nguoi cung cap dich vu moi truong se
nhan duoc mot khoan tien cho viec ho chap nhan bao ve moi truong (tinh dieu kien)

va muc chi tra nay phu thudc vao su thda thuan vdi ben nhan duoc loi ich tu cac loi
ich tir moi truong.


11

1.1.4.1 Cac ben tham gia ca che Chi tra dich vu moi truong
r
a) Ben cung cap dich vu moi trudng

Can cu xac dinh ben ban dich vu chinh la quyen tiep can vdi he sinh thai:

ngudi cung cap dich vu co duqc quy dinh rd rang quyen duqc tiep can, su dung hay
quan ly khu vuc sinh thai do hay khong.
Doi vdi cac he sinh thai cd tarn quan trong (VD. Vudn quoc gia, khu bao ton,

khu Ramsar, ho ldn) thi Ban quan ly la don vi duqc quy dinh ro quyen quan ly khu

vuc sinh thai do, do do day chinh la ben cung cap dich vu, ben ban dich vu dau tien.
Trong trudng hop nay, thong thudng ngudi dan sinh song xung quanh cung duqc

quy dinh quyen tiep can vdi cac muc do han che khac nhau. Ngudi dan se trd thanh

ngudi cung cap dich vu khi ho dong y han che hoat dong cd kha nang gay tac hai
den moi trudng, hoac tham gia hoat dong bao ve va/hoac cai thien he sinh thai.

Tuy nhien, doi vdi cac he sinh thai khac (VD. Dai rung ngap man ven bien)
khong cd Ban quan ly true tiep, thi ca quan quan ly duqc quy dinh la UBND hoac

HDND dia phuong (cap tinh, huyen, hoac xa tuy quy mo vung) hoac to chuc Chu
thap do. Trong trudng hop nay, quyen tiep can cua ngudi dan song xung quanh

vung thudng ldn han trudng hop khu vuc sinh thai trong khu bao ton, dong thdi
cong tac quan ly khong nghiem ngat bang, do do ap luc cua cong dong gay ra vdi he
sinh thai cung ldn hon. Viec dua ra nhung quy dinh de cong dong trd thanh mot mat

xich trong qua trinh cung cap dich vu he sinh thai cd y nghTa quan trong trong viec
giam ap luc sinh ke len moi trudng.
Viec tim hieu ro quyen duqc tiep can, su dung hay quan ly con cd y nghia quan

trong doi vdi viec xac dinh mot each hqp ly ai la ben ban, ai la ben mua, bdi su khac biet

gitra ngudi ban va ngudi mua khong phai bao gid cung duqc phan biet ro rang.
Ben hudng lai -ben mua dich vu moi trudng

Ve nguyen tac, doi vdi cac to chuc (bao gom ca ca quan nha nudc); doanh
A

'
'
.
nghiep, cong dong dan cu thon, ho gia dinh, ca nhan ... sinh song tren dat nudc Viet

Nam duqc hudng lqi ich tu moi trudng dem lai hoac cd cac hoat dong trong san
xuat va ddi song gay anh hudng tac dong cd hai tac dong xau tdi moi trudng sinh