Thực trạng phân cấp phân quyền và vấn đề tự quản địa phương tại việt nam

1

THỰC TRẠNG PHÂN CẤP, PHÂN QUYỀN
VÀ VẤN ĐỀ TỰ QUẢN ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM
PGS. TS. Nguyễn Minh Phương
Viện Khoa học tổ chức nhà nước – Bộ Nội vụ

Trích dẫn: Nguyễn Minh Phương, ‘Thực trạng phân cấp, phân quyền và vấn đề
tự quản địa phương tại Việt Nam’, Văn phòng Quốc hội, Oxfam, Unicef, Hội
thảo Tổ chức chính quyền địa phương ở Việt Nam: Những vấn đề lý luận và
thực tiễn, Ninh Thuận, 06/04/2913,


1- Một số vấn đề lý luận về phân cấp, phân quyền và tự quản địa phương
Phân cp, phân quyn và t qulà mt trong nhng ni dung
n ca t chc  các quc gia trên th gii.  Vit Nam, v
phân cp, phân quyn c chú ý vi tính cách là mt nhim v chính tr
quan trng ca quá trình ci cách nc. Mc dù c quan
tâm nghiên cu, nhn thc lý lun v phân cp, phân quyn và t qun
t rõ ràng và nht quán; ngay c ni hàm các khái ni
quy quc hiu theo nhiu cách khác nhau 
kin cn pháp lut cc, các sách báo khoa hc, v.v.
Trong khuôn kh bài vit này, chúng tôi không có nh tp trung phân
tích làm rõ ni hàm các khái ni có th c tr
ra khuyn ngh, cn có s thng nht quan nim v phân cp, phân quyn và t
qun .
- Khái niệm phân cấp quản lý
Phân cp qun lý (hành chính) c hiu  Chuyn giao nhim v,
quyn hn cc cc
ci thc hing xuyên, lâu dài,  pháp luc
cht ca phân cp qun lý hành chính là xác nh li s phân chia thm quyn

2

theo các cp hành chính phù hp vi yêu cu ca tình hình mi
1
. Tuy nhiên có ý
kin cho rng, phân cp quc hi  hành chính
- lãnh th và phân công thm quyn hp lý gia các cp chính quyng
cho phù hp vi chm v m ca mi c nhm thc thi
hiu qu n l
2
.
  
trong các   quy  pháp
 và    các   
   tiêu nâng cao      lý nhà .
b) Khái niệm “phân quyền”
hân quyng hc hiu là phân quyn theo lãnh
th, t     nh v trí pháp lý ca các cp chính quy a
. Phân quyn theo cp lãnh th là nguyên tc hin quyn
ln giao (thông qua hin pháp và lut) cho
các hng dân biu ng quyn hc lp và toàn vn (bao
gm c n vt cht, tài chính, nhân s nó thc
hin mt cách ch c lp và t chu trách nhim
3
. 
,   theo       phân   trung  và
    quan nhà   trên   quan nhà   
4
.
c) Khái niệm tự quản địa phương

T qun  mình trông coi, qun lý công vic,
không c u khi;  c lp, kh   nh ca mt t
chc, cá nhân. là q
  
vi hay l 


1
T n Lut hc. NXB T n bách khoa. Tr. 612
2
PGS.TS Nguyn Cu Vit, c Linh: Si hin pháp: nhìn t t chic phân
cp qun lý. Tap chí Khoa hc pháp lý. S 3/20111
3
PGS.TS. Nguyn Cu Vit: Khái nim tp quyn, tn quyn và phân quyn. Tp chí Khoa
hi hc QGHN. Lut hc. Tp 26. S 4. (2010).
4
PGS.TS.  Minh : Quan    ý   phân   trung 
và  .

3

c
.
             
   các 
    
  và là 
 




 thc t chc t qu gii rng,
ch  t quc bm v mt pháp lut và
tuân th s kim soát ci v giúp cho vic bm
thc hin hiu qu qu.
y, theo chúng tôi có th quan nim rng phân cp, phân quyn và t
qung m khác nhau t thn cao, t ,
toàn din n , toàn din ca quá trình phi tp trung hóa
  phân cp qun lý là chính quyn cp trên giao nhim v cho quyn
chính quyn ci thông qua vic thc hin quyn lp quy o chính
quyn ci, ci phc tùng cp trên; còn phân quyn là các cp chính
quyn thc hin nhim v, quyn hn ca mình theo y quyn ci dân
nh ca Hin pháp và lut, do vy chính quyn các cp có quan
h ng; t qun là chính quyc c lp quynh các v ca
c ca Hin pháp và lut. Tuy nhiên ranh gii
git qu tính ch
i.
Vi quan ni Vit Nam thc t c hin phân cp qun lý,
phân quyn và t qu các m khác nhau, mc dù khái nim
phân cp quc dùng khá ph bin, còn khái nim phân quyn rt ít
c s dng  quc s dng n
4

chính tr n pháp lý (D tho si Hi
s dng các khái nim này).
2- Kết quả thực hiện phân cấp, phân quyền và tự quản địa phương ở
Việt Nam và những vấn đề đặt ra
Theo Hit T ch
chính quy c ta gm 3 cp: tnh, huyn, xã; mi cu t
ch và UBND.

- Tuy có khác nhau v phm vi và m  c th    n,
  p tnh, huy  u có các nhim v, quyn hn: Quy nh
nhng ch n pháp quan tr phát huy ti
xây dng và phát tri kinh t - xã hi; Quynh d toán thu,
a bàn; d 
phân b ngân sách cp mình; phê chun quyt toán ngân sách cp mình; Bu,
min nhim, bãi nhim các chc v    và các thành viên ca
UBND; i vi hong ca c cùng cp và vic
tuân theo pháp lut cc, t chc kinh t, t chc xã h
a công dân  
- UBND thc hin chn c  n
bm s ch o, qun lý thng nht trong b c t
. Nhim v, quyn hn ca UBND tnh nh theo
c, ca UBND huyc và ch vc,
 c ch       c kinh t - xã hi- an ninh, quc
phòng, xây dng chính quyn; m khác bit là càng xung UBND cp huyn,
cp xã càng có s lng ghép mt s c gn nhau. i vi UBND thành ph
trc thu, th xã, thành ph thuc tnh, qung, còn c b
sung mt s nhim v, quyn hn phù hp vm, tính cht c;
UBND huyn thua bàn ho c b sung nhim v thc hin các
bi xây dng, qun lý, bo v o, vùng bia bàn.
Nhm     ng, sáng to ca các cp chính quy a
ng yêu cu ci cách nc, nâng cao hiu lc,
5

hiu qu ca b c, Ngh quyt Hi ngh 9 (khoá IX) 
ra yêu cu, c phân cp, phân quyn gi
ng ngành, tc mng b, bm hiu
lc qun lý thng nht, xuyên sut ci vn
khích tính sáng to, t chu trách nhim c. 

lu tiên và duy nht khái ni lin sau c s
dn cng Cng sn Vit Nam).
ng th cn 2001-2010
 ra nhim v nh rõ nhng loi vi   n quy nh,
nhng loi vinh phi có ý kin c
và nhng vic phi thc hin theo quynh cgày 30/6/2004
Chính ph  quyt s 08/2004/NQ- tip ty mnh
phân cp quc gia Chính ph và chính quyn tnh, thành ph trc
thup trung vào phân cp nhim v, thm quyn, trách nhim
gia Chính ph và chính quyn cp tc ch yu: qun lý quy
hoch, k hop
c; hong s nghip, dch v công; t chc b máy, cán b, công chc.
Qua gn khai thc hin, nhiu ni dung phân cp qun lý 
c th ch n quy phm pháp lut chuyên ngành và các Ngh
nh ca Chính ph nh chm v, quyn hu t chc
ca tng B, Ngh nh s 13 và 
ca Chính ph nh t chc cc y ban nhân dân
cp tnh, cp huyc bit Ngh nh s -CP ngày 18/4/2012 ca
Chính ph nh chm v, quyn hu t chc ca B
quan ngang B và các Ngh nh chm v, quyn h
cu t chc ca tng B u t chc Chính ph khóa
nh tip tc phân cp qun lý v c gia các B
ngang B vi chính quy.
V nh phân cp qun c gia Chính ph và
chính quyc hii thng nht
6

và có hiu qu, nâng cao tính ch ng cho chính quyn
lý, s dng các ngun lc  i nhng
m kinh t - xã hi c th cn gii quyt kp thi và

phc v tu ca t chc và nhân dân t
Tuy nhiên, t            
   





     
n
             




M

,  :
- T  18

 
2010, 

. 

 

7

 

 Do
,
 do 
.
- 

 
 
 
     

.
- 
2008-2011 
 
 khai khoáng gây ra.




-2020 ban hành t-CP ngày 08/11/2011




3- Một số đề xuất, kiến nghị đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tự
quản địa phương ở Việt Nam hiện nay
8

a) Nhận thức rõ tính tất yếu khách quan của quá trình trình phi tập trung

hóa với các nội dung phân cấp- phân quyền – tự quản địa phương trong điều
kiện mới của đất nước.
- u kin phát trin kinh t th ng XHCN, xây
dng, hoàn thic pháp quyn, ci cách nn hành chính nhà c và
hi nhp quc t, thc hin phân cp, 
 là 
 ó là quá trình chuyc thc thi quyn lc tp
trung quan liêu sang dân ch; là chuyn giao nhim v, quyn hn t chính quyn
p nhm mc tiêu hiu qu. Phân

xây dng chính sách, pháp lut và gii
quyt các v có tính ching thi c lp, chu trách
nhim trong quá trình ra quynh và t chc thc hin ca chính quya
p.
-   
 

       .
    1) 
3
4
5; 6) 
.
b) Xác định rõ mục tiêu của phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa
phương trong mô hình nhà nước Việt Nam thống nhất, đơn nhất.
y mnh phân cp, phân quyn gia Chính ph, các B
và chính quyn tnh, thành ph trc thu  , gia chính quy a
 nh rõ chm v, quyn hn, trách
nhim ca tng cp, t thc, bo m
9

s qun lý thng nht ca Chính phng th cao vai trò ch ng, tinh thn
trách nhim và nâng cao hiu lc, hiu qu quc ca tng cp, tng
ngành. n quán trim sau:
- Thc hin quc thng nht, thông sut t n
m Chính ph qun lý thng nht v th ch, chính sách, chin
c, quy hoch, thanh tra, king thi phát huy quyn t ch, t chu
trách nhim ca chính quyn các cp trong vic thc hin các nhim v qun lý
nh ca pháp lut;
- Tuân th nguyên tc kt hp cht ch gia qun lý theo ngành vi qun lý
theo lãnh thnh rõ nhng nhim v quc ca B, ngành vi
nhim v quc ca chính quyn cp ti vi các hong kinh
t - xã ha bàn lãnh th;
- Bm nguyên tc hiu qu, vic nào, cp nào sát thc t  i
quyt kp thi và phc v tu ca t chi dân thì giao
cho c  c hin; phân cp, phân quyn phi rõ vi a ch, rõ trách
nhim, gn vi chm v và thm quyn ca mi cp;
- Phù hp v phát trin kinh t - xã hi ca t
tc thù cc và kh u hành ca
chính quyn tng cu kin, kh i các ngun lc cn thi
thc hin; bng b, thng nht trong h thn quy phm
pháp lut v quc;
- Bm thc quyn ca Hng nhân dân và trách nhim y ban nhân
dân và Ch tch y ban nhân dân cp tnh trong vic quynh thc hin các nhim
v c phân cp, phân quyn; chp hành nghiêm k lut, k 
ng thi phát huy dân ch r nhân dân tham gia quc;
- T ng ng dn và thanh tra, kim tra ca Chính ph i vi
chính quyvic thc hin các nhim v c phân cp, phân
quyn, kp thi phát hin các hành vi vi phm pháp lut  x lý nghiêm minh.
10

c) Sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 1992 và Luật Tổ chức Chính phủ theo
hướng điều chỉnh chức năng của Chính phủ đúng với vai trò là cơ quan thực hiện
quyền hành pháp và cơ quan hành chính nhà nước cao nhất.
Chính ph tp trung vào ho nh th ch, chính sách, xây dng gii
pháp, ci cách th tc hành chính, to lng pháp lý thun li cho các
hong kinh t - xã hc và hiu qu ch o thc hin, kim
tra, thanh tra thc hin th ch. Chính ph thng nht qun lý quy hoch phát
trin kinh t, bo v môi ng, quy ngân sách ca trung
 y quyn cho chính quyn tnh qung hp tht cn thit.
Hoàn thin quy ch phân cp, phân quyn v m qun lý tp
trung và thng nht v quy honh ng phát tri, chính sách và cân
i ngun lc mt cách ch ng; v khai thác khoáng sn, qun lý tài nguyên
t trng lúa. Nghiên cu si, b sung Lut Ngân sách Nc theo
ng phân cp, phân quyn v c gn vi phân cp, phân
quyn qun lý kinh t - xã hi; u chnh t l pha
 b i t ngân
sách cp trên cho ngân sách ci trong thi k nh.
d) Sửa đổi, bổ sung quy định của Hiến pháp 1992 tạo cơ sở pháp lý xây
dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phương theo nguyên tắc phân biệt chính
quyền đô thị với chính quyền nông thôn và bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách
nhiệm của chính quyền địa phương trong việc quyết định và tổ chức thực hiện
chính sách, pháp luật trong phạm vi được phân cấp, phân quyền.
-  hành chính - lãnh th gm 2 cp: cp tnh và c
có t chc Hc phân quyn; huyn, qung không
phi là cp hành chính, ch t chc hin các nhim v
c y quyn hoc tn quyni khou 115 ca D tho
si Hi  
 
p vm ca tng lo hành

chính lãnh th và yêu cu n.
11

- m 1992 
sau 

.
- B sung kho  u 116 ca D tho s i Hi:
Nhim v, quyn hn ca chính quynh theo nguyên tc
bm quyn t ch, t chu trách nhim trong vic quynh và t chc thc
hin chính sách, pháp lut trong phc phân cp, phân quy
- Lut T chc chính quynh rõ chm v
ca chính quyp theo 3 nhóm nhim v n: 1) t chc
thc hin pháp lut và các quynh ca cp trên; 2) phi hp v
t chc có thm quyn thc hin các nhim v c a bàn; 3)
thc hin các nhim v mang tính t qun c. Nhng nhim v 
phân cp có tính nh cho chính quyc thc hin có hiu
qu i gian qua cn c nh rõ trong Lung phân quyn.
- Phân bit s khác nhau gi  thc hin phân cp,
phân quyn phù hp vm, tính cht ca mi lo Khác
vi nông thôn, m là mt chnh th kinh t-xã hi thng nht, ràng buc
cht ch và ph thuc trc tip vào nhau, không th chia c máy hành
c   phi mang tính tp trung, thng nht, vn hành thông
sut, nhanh nhy và không th b ct khúc theo kiu cát c  nông thôn. Vì
vy, không th phân cp, phân quyn gia các cp chính quyn trong ni b 
th (thành ph trc thu- qun - ng) hoc tnh  th xã, thành
ph (thuc tnh)  ng gip, phân quyn  chính quyn nông
thôn (tnh - huyn - xã). Trong ni b , cn áp d u quyn, tn
quyn ca chính quyn thành ph, th n lý hành chính cp
i (qung) thc thi mt s nhim v qun lý hành chính c th; t chc

 qung nh
hành chính th xã, thành ph.
12

đ) Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức chính quyền tự quản của các nước trên
thế giới, vận dụng vào tổ chức chính quyền xã của Việt Nam
Chính quyn xã, th trn nh là c, gn dân nht
trc ti gii quyt các công ving nhn, xác
thp nhn và x nh ca pháp lut khiu ni, t cáo
và kin ngh ca công dân. Cu v phc gii
quyt thông qua cng, sa cha, bi,
công trình phúc li, các v v ng
c hình thành và gn bó thông qua quan h láng ging,
có nhiu mi quan h rt cc gii quyt không ch  pháp lut mà
còn c    ng thun và t nguyn, t qun. Vì vy, cn phân quyn
nhi ng bm quyn t qu cho chính quyn xã,
th trn n các vn  ca cc thm quyn quyt
nh và t chu trách nhim c    trn; Các hình thc thc hin
quyn lc ca nhân dân  xã, th trn u ý dân).