24B qtkd nguyen thi thuy linh do luong rui ro tin dung doanh nghiep tai ngan hang tmcp ky thuong viet nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ĐO LƯỜNG RỦI RO TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ
THƯƠNG VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh Doanh

NGUYỄN THỊ THÙY LINH

Hà Nội - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

ĐO LƯỜNG RỦI RO TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP
TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ
THƯƠNG VIỆT NAM

Ngành: Quản Trị Kinh Doanh
Chuyên ngành: Kinh Doanh
Mã số: 83.40.101

Họ và tên học viên: Nguyễn Thị Thùy Linh
Người hướng dẫn: TS. Hồ Hồng Hải

Hà Nội-2019


i
LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện và hồn thành luận văn tốt nghiệp, em đã nhận được sự
giúp đỡ cũng như sự động viên từ rất nhiều phía. Trước tiên, em xin gửi lời cảm ơn
chân thành và sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn luận văn tốt nghiệp – Tiến sĩ Hồ
Hồng Hải. Thầy đã chỉ bảo tận tình, hướng dẫn em trong suốt thời gian nghiên cứu
và thực hiện luận văn. Ngoài ra, em cũng mong muốn thông qua luận văn này, gửi
lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô đang giảng dạy tại trường đại học Ngoại
Thương, những người ln nhiệt tình và tâm huyết để mang lại cho sinh viên những
kiến thức để chúng em có thể có một nền tảng về chuyên ngành của mình.
Bên cạnh đó em cũng xin cảm ơn tới các cô, chú, anh, chị của ngân hàng
Techcombank đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu để em có thể hồn thành được
luận văn của mình.
Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Thị Thùy Linh


ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn tốt nghiệp này là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ
từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các cơng trình nghiên cứu của người
khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Luận văn là có nguồn gốc và
được trích dẫn rõ ràng.
Tơi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này!

Sinh viên
Nguyễn Thị Thùy Linh


iii

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG.................................................................................................. v
DANH MỤC SƠ ĐỒ................................................................................................. v
DANH MỤC HÌNH.................................................................................................. v
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi
TĨM TẮT LUẬN VĂN............................................................................................ 1
PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................ 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG ĐO LƯỜNG RỦI RO
TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI......9
1.1. Tín dụng tại các ngân hàng thương mại........................................................... 9
1.1.1. Khái niệm......................................................................................................... 9
1.1.2. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng.................................................................. 9
1.2. Rủi ro tín dụng.................................................................................................. 10
1.2.1. Khái niệm....................................................................................................... 10
1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng............................................................................... 11
1.2.3. Một số chỉ tiêu phản ánh chất lượng đo lường rủi ro tín dụng...................13
1.3. Đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp.......................................................... 15
1.3.1. Mơ hình 6C.................................................................................................... 15
1.3.2. Quy chuẩn Basel II và vấn đề đo lường rủi ro tín dụng trong ngân hàng
thương mại............................................................................................................... 20
1.3.3. Mơ hình dự báo tổn thất ( EL )..................................................................... 27
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHƯƠNG PHÁP VÀ MƠ HÌNH ĐO LƯỜNG
RỦI RO TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM................................................................. 37

2.1. Tổng quan về ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ thương Việt Nam..........37
2.1.1. Khái quát chung về ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam....................37
2.1.2. Vai trò của đo lường rủi ro trong sơ đồ chức năng quản trị rủi ro tín dụng
doanh nghiệp của Techcombank............................................................................ 38
2.1.3. Mơ hình đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng thương mại
cổ phần kỹ thương Việt Nam................................................................................... 39
2.2. Quy trình đo lường rủi ro tín dụng tại Techcombank.................................... 41
2.2.1. Mơ hình đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại Techcombank ........... 44


iv
2.2.2. Mô phỏng phương thức đo lường rủi ro của Techcombank với các trường
hợp cụ thể................................................................................................................. 50
2.3. Đánh giá chung về mơ hình đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân
hàng thương mại cổ phần kỹ thương Việt Nam..................................................... 59
2.3.1. Mơ hình đo lường rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt
Nam và quy chuẩn Basel II của ngân hàng nhà nước Việt Nam.........................59
2.3.2. Ưu điểm, kết quả đạt được của mơ hình đo lường rủi ro tín dụng của
Techcombank........................................................................................................... 60
2.3.3. Những hạn chế của mơ hình đo lường rủi ro tín dụng của Techcombank 63

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM NÂNG CAO ĐỘ CHÍNH
XÁC VÀ TIN CẬY CỦA KẾT QUẢ ĐO LƯỜNG RỦI RO TÍN DỤNG
DOANH NGHIỆP HIỆN ĐẠI CỦA NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG
VIỆT NAM.............................................................................................................. 66
3.1. Định hướng phát triển hoạt động tín dụng doanh nghiệp của Techcombank
66
3.2. Các giải pháp nâng cao mức độ chính xác trong phương pháp đo lường rủi
ro tín dụng doanh nghiệp tại Techcombank.......................................................... 67
3.2.1. Thay đổi một số chỉ tiêu trong mơ hình đo lường rủi ro tín dụng hiện tại

theo quy chuẩn Basel III......................................................................................... 67
3.2.2. Hồn thiện cơng tác thu thập và xử lý thơng tin cho cơng tác xếp hạng tín
dụng.......................................................................................................................... 72
3.2.3. Nâng cao chất lượng cơng tác tổ chức phân tích, xếp hạng tín dụng doanh
nghiệp vay vốn......................................................................................................... 75
3.2.4. Hồn thiện hệ thống chỉ tiêu phân tích........................................................ 77
3.2.5. Kiểm sốt chặt chẽ quá trình giải ngân và sau khi cho vay........................83
3.2.6. Giải pháp về nhân sự..................................................................................... 85
3.3. Kiến nghị & đề xuất.......................................................................................... 85
KẾT LUẬN............................................................................................................. 88
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................... 89
PHỤ LỤC................................................................................................................... i


v

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: So sánh Basel I và Basel II.................................................................... 22
Bảng 1.2: Tỷ lệ CAR tại các nhóm ngân hàng và các cơng ty tài chính...............26
Bảng 2.1: Tỷ trọng các chỉ tiêu tài chính............................................................... 45
Bảng 2.2. Tỷ trọng cho các chỉ tiêu phi tài chính.................................................. 46
Bảng 2.3. Tỷ trọng chỉ tiêu tài chính và phi tài chính tại Techcombank..............46
Bảng 2.4. Mơ hình xếp hạng tín dụng tại ngân hàng Techcombank...................47
Bảng 2.5: Các ngưỡng kiểm soát EL và phương thức ứng xử tại Techcombank 50

Bảng 2.6: Các chỉ số tài chính cơng ty TNHH 1.................................................... 52
Bảng 2.7: Kết quả EL công ty TNHH 1.................................................................. 54
Bảng 2.8: Các chỉ số tài chính cơng ty TNHH 2.................................................... 56
Bảng 2.9: Kết quả EL công ty TNHH 2.................................................................. 58
Bảng 3.1: Phác thảo phạm vi sửa đổi của các phương pháp tiếp cận có sẵn theo

Basel III đối với các loại tài sản nhất định liên quan đến khung Basel II...........71
Bảng 3.2: Tỷ trọng chấm điểm XHTD doanh nghiệp............................................ 77

DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Quy trình thực hiện cơ chế kiểm sốt tín dụng Đơn vị kinh doanh và
RM............................................................................................................................ 43
Sơ đồ 2.2: Quy trình xếp hạng khách hàng doanh nghiệp tại Techcombank......44
Sơ đồ 3.1: Mơ hình xây dựng hệ thống thơng tin nội bộ....................................... 73

DANH MỤC HÌNH
Hình 2.1: Kết quả xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 1 theo thơng tin
định tính................................................................................................................... 54
Hình 2.2: Kết quả xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 2 theo thơng
tin định tính.............................................................................................................. 57
Hình 3.1 : Tổng quan về cách tiếp cận tiêu chuẩn hóa đối với rủi ro tín dụng theo
Basel III................................................................................................................... 70


vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT

Ký hiệu

Diễn giải

1

Basel

Hiệp ước về giám sát hoạt động ngân hàng

2

BCTC

Báo cáo tài chính

3

CIC

Trung tâm thơng tin tín dụng

4

DN

Doanh nghiệp

5

KHDN

Khách hàng doanh nghiệp

6

NHNN

Ngân hàng Nhà nước

7

QHKH

Quan hệ khách hàng

8

QTRR

Quản trị rủi ro

9

RRTD

Rủi ro tín dụng

10

Techcombank

Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ thương Việt Nam

11

TMCP

Thương mại cổ phần

12

VCSH

Vốn chủ sở hữu

13

XHTD

Xếp hạng tín dụng


1

TÓM TẮT LUẬN VĂN
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về hoạt động đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp
của các ngân hàng thương mại
Rủi ro tín dụng là những tổn thất tiềm năng có thể xảy ra trong quá trình cấp tín
dụng của ngân hàng, do khách hàng vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ (bao gồm
lãi vay và gốc) hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng như đã cam kết trong
hợp đồng. Các chỉ tiêu phản ánh chất lượng đo lường rủi ro tín dụng:
-

Tỷ lệ nợ xấu NPL

-

Hiệu suất sử dụng vốn ( H1& H2)

-

Tỷ lệ trích lập dự phịng và bù đắp rủi ro tín dụng & tỷ lệ xóa nợ

Đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp:

✓ Mơ hình 6C

✓ Quy chuẩn Basel II
✓ Mơ hình dự kiến tổn thất ( EL )
Chương 2: Thực trạng Phương pháp và mơ hình đo lường rủi ro tín dụng
doanh nghiệp tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Kỹ Thương Việt Nam.
Khái quát chung về Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam: Techcombank
được thành lập năm 1993, trong bối cảnh nền kinh tế đang chuyển mình từ chế độ
kinh tế tập trung sang nền kinh tế thị trường. Với số vốn điều lệ chỉ 20 tỷ Việt Nam
đồng cách đây 25 năm, Techcombank hiện nay đã trở thành ngân hàng lớn thứ ba
đứng về vốn điều lệ.
Vai trò của đo lường rủi ro trong sơ đồ chức năng quản trị rủi ro tín dụng
doanh nghiệp của Techcombank:
Phịng ngừa hạn chế RRTD là vấn đề khó khăn, phức tạp. RRTD thường khó
kiểm sốt và dẫn đến những thiệt hại, thất thoát về vốn và thu nhập của ngân hàng.
Hoạt động phòng ngừa hạn chế RRTD được thực hiện tốt sẽ đem lại những lợi ích
cho ngân hàng như: (i) Giảm chi phí, nâng cao được thu nhập, bảo toàn vốn cho


2

NHTM; (ii) Tạo niềm tin cho khách hàng gửi tiền và nhà đầu tư; (iii) Tạo tiền đề để
mở rộng thị trường và tăng uy tín, vị thế, hình ảnh, thị phần cho ngân hàng.
Quy trình đo lường rủi ro tín dụng tại Techcombank
Mơ hình xếp hạng khách hàng doanh nghiệp của Techcombank.
Về hệ thống xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp được thực hiện trên
hệ thống CRIB.
Tổng điểm đạt được = Tổng điểm các chỉ tiêu tài chính tỷ trọng chỉ tiêu tài chính +
Tổng điểm các chỉ tiêu phi tài chính tỷ trọng các chỉ tiêu phi tài chính + điểm
thưởng nếu có
Phương pháp đo lường rủi ro Expected Lost (EL) – Tổn thất kỳ vọng
Khái niệm: Ngân hàng có thể dự báo tổn thất trong hoạt động tín dụng của mình,
tổn thất này được gọi là tổn thất kỳ vọng (Expected Lost – EL).
Các ngưỡng kiểm sốt EL và Phương thức ứng xử:
-

EL < 1.25%: Bình thường

-

1.25% ≤ EL ≤ 1.5%: Cảnh báo

-

EL > 1.5%: Kiếm sốt

Đánh giá chung về quản lý rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng thương
mại cổ phần kỹ thương Việt Nam:
Mơ hình đo lường rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam
và quy chuẩn Basel II của ngân hàng nhà nước Việt Nam:

Trong năm 2018, Techcombank đã nộp hồ sơ để áp dụng triển khai Basel II
và kỳ vọng sớm nhận được chấp thuận từ Ngân hàng Nhà nước. Trên thực tế,
Techcombank đã đưa vào áp dụng các tiêu chuẩn của Basel II trong quản lý rủi ro.
Techcombank cũng là một trong số những ngân hàng đầu tiên xử lý xong toàn bộ nợ
xấu bán cho VAMC, khẳng định chất lượng tài sản tốt cũng như khả năng phát triển
bền vững.


3

Ưu điểm, kết quả đạt được của mơ hình đo lường rủi ro tín dụng của
Techcombank
Techcombank thừa hưởng các ưu điểm nổi trội của Basel II: về cấu trúc, nội dung
của mơ hình; về tính linh động của ứng dụng mơ hình; về tính nhạy cảm với rủi ro của
Hiệp ước; về trọng số rủi ro của hiệp ước; về kỹ thuật giảm rủi ro tín dụng.

Về mơ hình EL nói riêng đã mang lại những hiệu quả sau: giúp ngân hàng tăng
cường khả năng quản trị nhân sự, xác định tổn thất ước tính đặc biệt là xác định
được PD - xác suất khả năng vỡ nợ của khách hàng sẽ giúp ngân hàng nâng cao
được chất lượng việc giám sát và tái xếp hạng khách hàng sau khi cho vay, giúp
ngân hàng xác định chính xác được giá trị khoản vay.
Những hạn chế của mơ hình đo lường rủi ro tín dụng của Techcombank: phí vốn
thanh khoản, quá tin cậy vào cơ quan xếp hạng tín dụng và bản chất có tính chu kỳ của
nó, EL chưa lường tính trước được các rủi ro do mang tính hệ thống, trên phạm

vi tồn cầu như chu kỳ suy thối kinh tế, khủng hoảng tài chính., chưa ngăn chặn
được việc các ngân hàng lạm dụng chia thưởng, hoặc chia cổ tức cao trong bối cảnh
tình trạng tài chính và tỷ lệ an tồn vốn khơng đảm bảo dẫn tới có thể đổ vỡ, kết cấu
vốn của Basel 2 có tỷ trọng cao về vốn cấp 2 và cấp 3, trong khi vốn cấp 1 và vốn
chủ có tỷ trọng thấp; một số định nghĩa về các tiêu chuẩn vốn cấp 1, cấp 2 còn lỏng

lẻo, hạn chế trong hệ thống XHTD khách hàng doanh nghiệp nội bộ.
Chương 3: Giải pháp và đề xuất nhằm nâng cao độ chính xác và tin cậy của kết
quả đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp hiện đại của ngân hàng TMCP Kỹ
Thương Việt Nam.
Định hướng phát triển hoạt động tín dụng doanh nghiệp của Techcombank:
Techcombank luôn là một trong các ngân hàng tiên phong trong việc triển khai và áp
dụng các chuẩn mực quản trị rủi ro tiên tiến trên thế giới để nâng cao năng lực quản trị
rủi ro của Ngân hàng. Với quan điểm chủ động và chặt chẽ như vậy, trong các năm vừa
qua Techcombank ln kiểm sốt được nợ xấu ở mức thấp, đồng thời là một trong hai
ngân hàng đầu tiên tại Việt Nam đã mua lại, trích lập dự phịng và xóa hồn tồn lượng
nợ xấu đã bán cho VAMC. Đặc biệt, năm 2018 Techcombank là ngân


4

hàng đầu tiên và duy nhất của Việt Nam triển khai thành cơng chuẩn mực kế tốn
quốc tế (IFRS) mới nhất là IFRS 9 - với những quy định cao về tính minh bạch và
cơng bố thơng tin, các mơ hình đo lường rủi ro là cấu phần quan trong trong việc
được tính trích lập dự phịng dựa trên tổn thất kỳ vọng
Các giải pháp nâng cao mức độ chính xác trong phương pháp đo lường rủi ro
tín dụng doanh nghiệp tại Techcombank Thay đổi một số chỉ tiêu trong mơ hình
đo lường rủi ro tín dụng hiện tại theo quy chuẩn Basel III , Hồn thiện cơng tác thu
thập và xử lý thông tin cho công tác xếp hạng tín dụng, Nâng cao chất lượng cơng
tác tổ chức phân tích, xếp hạng tín dụng doanh nghiệp vay vốn, Hồn thiện hệ thống
chỉ tiêu phân tích, Kiểm sốt chặt chẽ quá trình giải ngân và sau khi cho vay, Giải
pháp về nhân sự.


5

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hoạt động tín dụng là một hoạt động quan trọng mang lại thu nhập chủ yếu cho
ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, hoạt động này cũng hàm chứa nhiều rủi ro, do đó
ảnh hưởng rất lớn đến kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Hiện nay chất
lượng tín dụng trong hệ thống NHTM Việt Nam đang ở mức thấp, điều này thể hiện

ở tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống cao. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nợ xấu tăng
cao nhưng một trong những nguyên nhân quan trọng nhất xuất phát từ chất lượng đo
lường rủi ro tín dụng
Trong bối cảnh hộị nhập nhiều thách thức và bất ổn, xác định chính xác rủi
ro tín dụng ngày càng có ý nghĩa quan trọng trong việc hạn chế các khoản nợ xấu,
nợ khó địi, nợ phải xử lý, góp phần bình ổn hoạt động tín dụng. Hiện nay, một số
ngân hàng thương mại Việt nam (ví dụ Techcombank) đã áp dụng rộng rãi tiêu
chuẩn Basel II, giúp ngân hàng đo lường rủi ro tín dụng chính xác hơn so với các
mơ hình truyền thống, góp phần tối ưu hóa lợi nhuận bằng cách phân bổ vốn hợp lý
vào từng nhóm đối tượng khách hàng và sản phẩm, thiết lập được danh mục đầu
tư/tín dụng. Tuy nhiên, áp dụng phương pháp đo lường rủi ro tín dụng theo tiêu
chuẩn Basel II vào các ngân hàng thương mại Việt nam còn một số điểm yếu khó
khắc phục như vẫn cịn tỷ lệ đáng kể nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu, đặc biệt là nợ xấu
ngoại bảng và các khoản nợ tiềm ẩn rủi ro mất vốn. Để hiểu rõ mô hình đo lường rủi
ro của ngân hàng thương mại và tìm phương pháp nâng cao chất lượng và độ tin cậy
của kết quả đo lường rủi ro tín dụng, tác giả chọn đề tài: “Đo lường rủi ro tín dụng
doanh nghiệp tại ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Kỹ thương Việt Nam”
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Đánh giá thực trạng mơ hình đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân
hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất
lượng và độ tin cậy của các kết quả đo lường rủi ro tín dụng.

6
2.2. Mục tiêu cụ thể
Phân tích đánh giá thực trạng đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân
hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam.
Đề xuất các giải pháp nâng cao độ tin cậy và chính xác của kết quả đo lường
rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thực trạng về các phương pháp đo lường rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương

mại
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi không gian: Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam
Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu các dữ liệu về hoạt động đo lường
rủi ro tín dụng doanh nghiệp và quản lý rủi ro tín dụng tại Techcombank từ năm
2015 đến 2018, đề xuất giải pháp đến 2020.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1. Dữ liệu nghiên cứu
Dữ liệu là các chỉ tiêu tài chính, phi tài chính được Techcombank cơng bố
trong các báo cáo tài chính (BCTC), báo cáo thường niên (BCTN) được kiểm tốn
cơng bố công khai trên cổng thông tin điển tử của Techcombank (mục quản hệ với
cổ đơng), Ủy ban chứng khốn nhà nước (UBNCKNN) và Vietstock.vn. Dữ liệu
được trích xuất cho giai đoạn 2015-2018 theo năm.
4.2. Phân tích dữ liệu nghiên cứu
Trong nghiên cứu này với dữ liệu hạn chế trong quy mơ nội tại ngân hàng, khó
khăn để xây dựng dữ liệu chuỗi thời gian hay dữ liệu bảng đủ lớn để xây dựng mơ
hình hồi quy nghiên cứu. Do đó, phương pháp thống kê phân tích tổng hợp, so sánh,
thống kê mơ tả được sử dụng để trích xuất các kết quả nghiên cứu có ý nghĩa.
-

Phương pháp thống kê


7

Phương pháp thống kê được sử dụng phổ biến trong chương 2. Các bảng số
liệu thống kê về kết quả kinh doanh, tín dụng, nguồn vốn, chất lượng tín dụng, nợ
q hạn, nợ xấu, trích lập dự phịng rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại Ngân hàng
TMCP Kỹ thương Việt Nam và phương pháp đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp
qua các năm đã được thống kê nhằm cung cấp tư liệu cho việc phân tích, so sánh
trong các nội dung quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp
Phương pháp phân tích – tổng hợp được sử dụng chủ yếu được trong chương
2. Từ các thông tin được thu thập, tác giả tiến hành phân tích các nội dung quản lý
rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam, để từ đó tổng hợp lại
nhằm đề xuất một số giải pháp nhằm phù hợp với thực tế.
- Phương pháp so sánh
Phương pháp so sánh được sử dụng trong chương 1, chương 2 để phân tích, so
sánh số liệu từ biểu đồ, bảng số liệu qua các năm của Ngân hàng TMCP Kỹ thương
Việt Nam.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
5.1. Ý nghĩa khoa học
Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về hoạt động đo lường rủi ro tín dụng doanh
nghiệp của ngân hàng thương mại, bao gồm các phương pháp đo lường rủi ro tín
dụng và các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp
5.2. Ý nghĩa thực tiễn
Phân tích đánh giá thực trạng và ứng dụng tiêu chuẩn Basel II để đo lường
rủi ro tín dụng doanh nghiệp tại ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam.
Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đo lường rủi ro tín dụng doanh

nghiệp tại ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam.


8
6. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, danh mục sơ đồ
bảng biểu, đề tài được cấu thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý thuyết về hoạt động đo lường rủi ro tín dụng doanh
nghiệp của các ngân hàng thương mại
Chương 2: Thực trạng phương pháp và mơ hình đo lường rủi ro tín dụng
doanh nghiệp hiện đại tại ngân hàng TMCP Kỹ thương Việt Nam
Chương 3: Giải pháp và đề xuất nhằm nâng cao độ chính xác, và tin cậy của
kết quả đo lường rủi ro tín dụng doanh nghiệp hiện đại của ngân hàng TMCP Kỹ
thương Việt Nam


9

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG ĐO LƯỜNG RỦI RO
TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Tín dụng tại các ngân hàng thương mại
1.1.1. Khái niệm
Tín dụng là một giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên cho vay
(ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi vay (cá nhân, doanh nghiệp và
các chủ thể khác), trong đó bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng
trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay có trách nhiệm hồn trả vơ
điều kiện vốn gốc và lãi cho bên cho vay khi đến hạn thanh tốn. (Hồ Diệu, 2011).

Có nhiều loại tín dụng, như là tín dụng nhà nước, tín dụng doanh nghiệp, tín
dụng cá nhân và tín dụng ngân hàng. Nguyễn Văn Tiến (2010) đã đưa ra khái

niệm: “Tín dụng ngân hàng là việc ngân hàng thỏa thuận để khách hàng sử dụng
một tài sản (bằng tiền, tài sản thực hay uy tín) với ngun tắc có hồn trả bằng các
nghiệp vụ cho vay, chiết khấu (tái chiết khấu), cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân
hàng và các nghiệp vụ khác”.
Có thể nói, tín dụng ngân hàng là quan hệ chuyển nhượng tài sản (vốn) giữa
ngân hàng với các chủ thể khác trong nền kinh tế mà ngân hàng giữ vai trò vừa là
người đi vay (con nợ) và vừa là người cho vay (chủ nợ).
Tín dụng ngân hàng bao gồm các hình thức: cho vay, chiết khấu, bảo lãnh và
cho th tài chính. Vì vậy, tín dụng là một khái niệm rộng hơn cho vay bởi nó bao
hàm cả cho vay, tuy nhiên trong hoạt động tín dụng thì nghiệp vụ cho vay lại là nghiệp
vụ quan trọng nhất, cơ bản nhất và chiếm tỷ trọng lớn ở hầu hết các NHTM. Do đó,
thuật ngữ tín dụng và cho vay thường được dùng thay thế cho nhau.

1.1.2. Đặc điểm của tín dụng ngân hàng
Thứ nhất, cơ sở quyết định một khoản tín dụng là lịng tin của ngân hàng về
việc sử dụng vốn vay đúng mục đích của khách hàng và có khả năng hồn trả nợ
vay đúng hạn. Cịn người đi vay thì tin tưởng vào khả năng kiếm được tiền trong
tương lai để trả nợ gốc và lãi vay.


10

Thứ hai, tín dụng là sự chuyển giao quyền sử dụng một số tiền (hiện kim)
hoặc tài sản (hiện vật) từ chủ thể này sang chủ thể khác, chứ không làm thay đổi
quyền sở hữu chúng. Tín dụng cấp cho khách hàng là từ nguồn vốn huy động của
ngân hàng mà chủ yếu là tiền gửi của các cá nhân, tổ chức trong và ngồi nước. Do
đó, khách hàng nhận được khoản vay chỉ nắm giữ mang tính chất “tạm thời” và sử
dụng vào mục đích đã cam kết với ngân hàng.
Thứ ba, tín dụng bao giờ cũng có thời hạn và phải hồn trả vơ điều kiện.
Ngân hàng thực hiện chức năng “đi vay để cho vay”, do đó mọi khoản tín dụng đều

phải có thời hạn để đảm bảo cho ngân hàng hoàn trả vốn huy động khi khách hàng
gửi tiền cần rút hoặc ngân hàng lại sử dụng nguồn vốn đó cho khách hàng khác vay.
Chính vì khách hàng không phải là chủ sở hữu thực sự của số tiền vay nên đương
nhiên phải cam kết hoàn trả vô điều kiện khoản vay này cho ngân hàng.
Thứ tư, giá trị tín dụng khơng những được bảo tồn mà cịn được nâng cao
nhờ lợi tức tín dụng. Giá trị hoàn trả phải lớn hơn giá trị lúc cho vay, bởi khách
hàng phải trả giá cho quyền sử dụng vốn vay. Khoản lợi tức này luôn dương để bù
đắp chi phí hoạt động và tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng.
Thứ năm, đặc trưng bản chất nhất của tín dụng là tiềm ẩn rủi ro cao. Cho dù
khách hàng có thiện chí trả nợ nhưng nếu gặp mơi trường kinh doanh bất lợi, biến
động các chỉ số kinh tế, sự cố bất khả kháng... thì cũng dễ gây ra khó khăn trong
việc trả nợ và tất yếu ngân hàng gặp rủi ro tín dụng.
1.2. Rủi ro tín dụng
1.2.1. Khái niệm
Sauders và Lange (2002) rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm tàng khi ngân hàng
cấp tín dụng cho một khách hàng là cá nhân hay doanh nghiệp hay lợi nhuận dự tính
mang lại từ các khoản vay của ngân hàng không thể thực hiện cả về số lượng và thời
hạn.
Anthony Sauders (2007) định nghĩa: “Rủi ro tín dụng là khoản lỗ tiềm năng
khi ngân hàng cấp tín dụng cho một khách hàng, nghĩa là luồng thu nhập dự tính


11

mang lại từ khoản vay của ngân hàng không thể được thực hiện cả về số lượng và
thời hạn”.
Theo Timothy W.Koch (2006) thì “Rủi ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của
thu nhập thuần và thị giá khi khách hàng khơng thanh tốn hay thanh tốn trễ hạn”.
Theo khoản 1 điều 3 Thông tư số 02/2013/TT-NHNN: “Rủi ro tín dụng là tổn
thất có khả năng xảy ra đối với nợ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do

khách hàng khơng thực hiện hoặc khơng có khả năng thực hiện một phần hoặc tồn
bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết”.
Như vậy, có thể hiểu rủi ro tín dụng là những tổn thất tiềm năng có thể xảy ra
trong q trình cấp tín dụng của ngân hàng, do khách hàng vay không thực hiện nghĩa
vụ trả nợ (bao gồm lãi vay và gốc) hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng như đã
cam kết trong hợp đồng. Đây là rủi ro gắn liền với hoạt động tín dụng, dẫn đến tổn thất
tài chính như giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trường của vốn.

1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng
Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro
-

Rủi ro giao dịch: là rủi ro liên quan đến từng khoản vay riêng lẻ hoặc từng

khách hàng cụ thể. Đây là rủi ro mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế, sai
sót trong q trình tác nghiệp như thẩm định xét duyệt tín dụng, giải ngân, kiểm
soát sau khi cho vay hoặc thực hiện đảm bảo tiền vay và những cam kết ràng buộc
trong hợp đồng tín dụng. Rủi ro giao dịch bao gồm: rủi ro lựa chọn đối nghịch, rủi
ro đảm bảo và rủi ro nghiệp vụ.
- Rủi ro danh mục tín dụng: là rủi ro nguyên nhân phát sinh và do hạn chế trong
quản lý danh mục tín dụng của ngân hàng bao gồm rủi ro nội tại và rủi ro tập trung.

- Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, đặc điểm riêng bên trong của mỗi
khách hàng hoặc nghành, lĩnh vực kinh tế, phụ thuộc vào đặc điểm hoạt động hay
đặc điểm sử dụng vốn vay của khách hàng
- Rủi ro tập trung: là trường hợp ngân hàng tập trung tín dụng quá mức vào
một số khách hàng ngành, lĩnh vực, vùng địa lý nhất định


12

Căn cứ vào mức độ tổn thất
-

Rủi ro đọng vốn là rủi ro xảy ra trong trường hợp đến hạn trả nợ theo thỏa

thuận mà ngân hàng vẫn chưa thu được vốn, đẫn đến các khoản vốn bị đóng băng và
ảnh hưởng đến ngân hàng trên hai phương diện là kế hoạch sử dụng vốn và khó
khăn trong quản lý thanh khoản
-

Rủi ro mất vốn: là rủi ro xảy ra trong trường hợp khách hàng mất khả năng

trả nợ gốc hoặc lãi buộc ngân hàng phải thanh lý tài sản đảm bảo để thu nợ.
Căn cứ nguyên nhân khách quan hay chủ quan
-

Rủi ro khách quan: là rủi ro do các nguyên nhân khách quan như thiên tai

thảm họa…và các biến cố bất khả kháng khác làm thất thốt tín dụng trong khi
khách hàng và ngân hàng đã thực hiện đúng quy trình, chính sách tín dụng cũng như
những nội dung quy định trong hợp đồng tín dụng
-

Rủi ro chủ quan: do nguyên nhân thuộc về chủ quan khách hàng và ngân hàng

vì vơ tình hay cố ý làm thất thốt vốn vay hay vì những lí do chủ quan khác.
Căn cứ vào các giai đoạn phát sinh rủi ro
-

Rủi ro trước khi cho vay: rủi ro xảy ra trong khâu lập hồ sơ, phân tích tín

dụng dẫn đến quyết định cho vay các khách hàng không đủ điền kiện và khơng có
khả năng trả nợ trong tương lai
-

Rủi ro trong khi cho vay: rủi ro xảy ra trong quy trình giải ngân. Các nguyên

nhân dẫn đến rủi ro này gồm sai sót trong q trình giải ngân, giải ngân khơng đúng
tiến độ, khơng cập nhật thơng tín khách hàng thường xuyên hay không dự báo được
rủi ro tiềm năng.
-

Rủi ro sau khi cho vay: rủi ro xảy ra sau khi giải ngân, ngân hàng khơng nắm

được tình hình và mục đích sử dụng vốn vay, thay đổi trong khả năng tài chính cũng
như thiện chí trả nợ của khách hàng
Căn cứ vào phạm vi của rủi ro tín dụng
-

Rủi ro tín dụng cá biệt: là rủi ro xảy ra chỉ đối một khoản tín dụng hay một

khách hàng, một danh mục hay một ngành lĩnh vực cụ thể. Một số nguyên nhân dẫn