Chế độ dinh dưỡng giúp tăng cường sức đề kháng của người cao tuổi TS BS NGHIÊM NGUYỆT THU

Chế độ dinh dưỡng giúp tăng cường 
sức đề kháng của người cao tuổi
TS. BS. NGHIÊM NGUYỆT THU
Khoa Dinh dưỡng lâm sàng và tiết chế, Viện Dinh dưỡng
Trung tâm dinh dưỡng, Bệnh viện Bạch Mai 


Nội dung

1. TỔNG QUAN HỆ MIỄN DỊCH VÀ ĐẶC ĐIỂM HỆ MIỄN DỊCH CỦA NGƯỜI CAO TUỔI
2. Tình trạng dinh dưỡng và miễn dịch
3. Giải pháp tăng cường miễn dịch thông qua dinh dưỡng

22‐May‐22

|    2


Tổng quan hệ miễn dịch
Miễn dịch bẩm sinh
(Innate immunity)
▶

Đáp ứng không phụ thuộc

Miễn dịch đặc hiệu
(Acquired immunity)
▶

kháng ngun
▶

Đáp ứng tối đa tức thì

▶

Khơng đặc hiệu

▶

Khơng có trí nhớ miễn dịch

Đáp ứng phụ thuộc
kháng ngun

▶

Có khoảng thời gian giữa 
nhiễm bệnh và đáp ứng tối đa

▶

Đặc hiệu kháng ngun

▶

Có trí nhớ miễn dịch

Glenn Dranoff. Nat Rev Cancer . 2004 Jan;4(1):11‐22 22‐May‐22

|    3

Các yếu tố ảnh hưởng chức năng miễn dịch
Gen

Dinh dưỡng

Béo phì
Uống rượu

Giới tính
Tuổi

Chức năng miễn dịch

Vận động
Cấp
Mạn

Hormon
Tiếp xúc YT
gây bệnh

Tiêm chủng

Stress
Môi trường
Tâm lý

Đặc điểm hệ miễn dịch của người lớn tuổi

Tuổi trẻ

Hệ miễn dịch bị ảnh 
hưởng theo tuổi tác

Tuổi già

Tuyến ức
Tuyến ức teo lại
Giảm sản sinh tế bào T trưởng thành

Tủy 
xương             

Lách, hạch bạch 
huyết

Giảm tế bào B trưởng thành
Suy giảm tạo máu do 
tăng mơ mỡ tủy xương

Giảm số lượng và kích cỡ nang
Giảm chemokine CXCL13 điều hướng
Giảm di chuyển tế bào B 
vào trong nang

Phổi
Tăng sự thâm nhập tế bào gây viêm

Tổn thương tế bào phổi

 Sự lão hóa ảnh hưởng 
đến cả hệ miễn dịch bẩm
sinh lẫn hệ miễn dịch đặc
hiệu:
‐ Giảm kích thước và hoạt động
của tuyến ức và tủy xương:
o ↓ tế bào nguồn B và T
o ↑ rối loạn tế bào nhớ
o ↓ nồng độ kháng thể
‐ Giảm khả năng thực bào
‐ Tăng sản xuất các cytokine gây
viêm

Varnica Bajaj et al. Front Physiol . 2021 Jan 12;11:571416. DOI: 10.3389/fphys.2020.571416 22‐May‐22

|    5


Tuổi tác và sự lão hóa của hệ miễn dịch

Tuyến ức bắt đầu thu nhỏ sau 20 tuổi
dẫn tới:
 Tổng lượng tế bào T giảm dần
 Số lượng và tỉ lệ tế bào T nguồn giảm
rõ rệt sau 60 tuổi (51.4% ‐>5.1%)

Mingde Li et al. Immun Ageing . 2019 Sep 11;16:24. DOI: 10.1186/s12979‐019‐0165‐8

22‐May‐22

|    6



Đặc trưng đáp ứng miễn dịch
Antioxidants
- Vitamin C
-

Vitamin E

-

Fe, Zn, Cu,

1 Oxidative

-

burst
ROS

(Reactive oxygen
species)

Se

- Sulphur Amino

acid, Glutamin
Glutathione

- TỔN
THƯƠNG
- BỆNH


Đặc trưng đáp ứng miễn dịch
2 Proliferation
- Vitamin A
-

Vitamin D

-

Folate

-

Vitamin B6

-

Vitamin
B12

-

Fe, Zn

-

Arginin

-

Nucleotide

Số lượng TB
Tăng trưởng TB MD,
Theo nhu cầu
- Cần năng lượng, tạo
mô, tạo TB, các chất để
đáp ứng MD hiệu quả


Nội dung

1. Tổng quan hệ miễn dịch và đặc điểm hệ miễn dịch của người lớn tuổi
2. TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ MIỄN DỊCH
3. Giải pháp tăng cường miễn dịch thông qua dinh dưỡng

22‐May‐22

|    10


Dinh dưỡng và tuổi tác đối với miễn dịch

Suy dinh dưỡng và cao tuổi
là 2 yếu tố quan trọng có
ảnh hưởng bất lợi đến
đáp ứng của hệ miễn dịch khi
phơi nhiễm với SARS‐CoV‐2

Esmaeil Mortaz et al. Front Nutr. 2021; 8: 698617. doi: 10.3389/fnut.2021.698617 22‐May‐22

|    11


Người 18 – 78 tuổi: nguy cơ COVID‐19 nặng cao hơn khi có SDD

Figure 2 COVID‐19 severity and interaction 
between malnutrition and age in adults.
The odds of severe COVID‐19 increased among 
malnourished adults (adults with history of 
malnutrition) between 18 and 78 years and at 
higher values than their peers with no history of 
malnutrition. 

Alec Kurtz et al. Sci Rep . 2021 Jul 22;11(1):14974. DOI: 10.1038/s41598‐021‐94138‐z 22‐May‐22

|    12


ESPEN: Nguy cơ tử vong COVID‐19 SDD cao hơn 10 lần

Nguy cơ tử vong của BN 

COVID‐19 nằm viện có suy
dinh dưỡng cao gấp 10 lần
so với BN dinh dưỡng tốt
OR = 10.14 
(95% CI: 6.49 – 15.82)

1. Abate SM et al. Clin Nutr ESPEN . 2021 Jun;43:174‐183; DOI: 10.1016/j.clnesp.2021.03.002 22‐May‐22

|    13


BN lớn tuổi và COVID‐19 gia tăng nhập viện, ICU và tử vong

Yiyin Chen et al. Ageing Res Rev . 2021 Jan;65:101205. DOI: 10.1016/j.arr.2020.101205 22‐May‐22

|    14


Tác động qua lại giữa khối cơ và hệ miễn dịch

HỆ MIỄN DỊCH

Suy giảm khối cơ do tuổi tác/bệnh 
tật/thiếu vận động làm giảm sức đề 
kháng và tăng nguy cơ nhiễm trùng

Các tế bào miễn dịch đi vào trong cơ 
giúp bảo đảm sự phục hồi và ổn định 
của khối cơ
Rối loạn chức năng Treg do tuổi tác/bệnh tật

sẽ gây viêm và tăng dị hóa cơ 

Khối cơ hoạt động giải phóng các myokine 
kiểm sốt và hỗ trợ chức năng miễn dịch

KHỐI CƠ

Nồng độ cao của các cytokine gây viêm kích 
hoạt q trình mất cơ

Clara Crescioli. Appl. Sci. 2020, 10(16), 5592.  22‐May‐22

|    15


Hậu quả của suy giảm khối cơ

F Landi et al. Clin Nutr . 2019 Oct;38(5):2113‐2120. DOI: 10.1016/j.clnu.2018.11.021 22‐May‐22

|    16


Bệnh cấp tính làm giảm vận động và đẩy nhanh q trình 
suy giảm khối cơ trên người cao tuổi

Kirk L English. Curr Opin Clin Nutr Metab Care . 2010 Jan;13(1):34‐9. DOI: 10.1097/MCO.0b013e328333aa66 22‐May‐22

|    17

Tình trạng suy giảm khối cơ trên người cao tuổi
54.7%
40.5%

n= 600,
tuổi TB:
70.0±8.0,
BVLKTW, 2018

Nguyen TN, et al. BMJ Open. 2020 Sep
Proprietary and confidential — do not distribute
17;10(9):e037630. doi: 10.1136/bmjopen‐2020‐037630.

22‐May‐22

|    18


Tình trạng Vitamin D trên người cao tuổi

Ly DTH et al . Tạp chí y học Việt nam, Tháng 10, 2021. 507(2):310‐314. DOI:  22‐May‐22

|    19


Nội dung

1. Tổng quan hệ miễn dịch và đặc điểm hệ miễn dịch của người lớn tuổi
2. Tình trạng dinh dưỡng và miễn dịch
3. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG MIỄN DỊCH THÔNG QUA DINH DƯỠNG

22‐May‐22

|    20


Vai trị dinh dưỡng
Miễn dịch tự nhiên

Vitamin A, B6, B9, B12, 
C, D, E
Kẽm, Đồng, Sắt, Selen

Miễn dịch đặc hiệu





Thúc đẩy sự biệt hóa biểu mơ
Hỗ trợ hoạt động của các tế bào miễn dịch



Tăng biệt hóa tế bào lympho T và B
Tăng cường tương tác giữa tế bào tua và lympho T



Duy trì tính tồn vẹn của da và niêm mạc



Hỗ trợ q trình sản xuất kháng thể



22‐May‐22

|    21


•

Thành phần nền tảng cơ bản, cấu tạo nên các tế
bào và các mơ của cơ thể, thành phần các men, 
hóc mơn, tham gia phản ứng miễn dịch của cơ
thể

•

Thiếu protein, cơ thể gây ức chế việc hình
thành kháng thể, dẫn đến suy giảm khả năng
tiêu diệt vi khuẩn, vi rút có hại cho cơ thể


Acid béo n-3 ảnh hưởng đáp ứng miễn dịch tế bào


Vitamin D và cơ chế đáp

ứng miễn dịch


Tổng quan về vai trị của dinh dưỡng 
PHỊNG NGỪA, ĐIỀU TRỊ COVID‐19 VÀ PHỤC HỒI HẬU COVID‐19

Maria Letizia Motti et al. Nutrients 2022, 14(5), 1000.  22‐May‐22

|    25